Układ Warszawski (Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej)- sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego. Powstał na podstawie Deklaracji Bukaresztańskiej, jako odpowiedź na militaryzację Republiki Federalnej Niemiec i włączenie jej w struktury sojuszu NATO. Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955 przez I sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa. Układ podpisano 14 maja 1955 w Warszawie. Ustanowiono wspólne dowództwo Układu w Moskwie. Sztaby armii poszczególnych państw członkowskich podlegały X Zarządowi Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej pełniącego rolę Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych. Naczelnym Dowódcą Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego był marszałek Armii Radzieckiej, który jednocześnie pełnił funkcję I zastępcy ministra obrony ZSRR (ost. Piotr Łuszew).

Członkowie:

- Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

- Albańska Republika Ludowa (wyst. w 1968)

- Bułgarska Republika Ludowa

- Republika Czechosłowacka

- Niemiecka Republika Demokratyczna (wystąpiła z Układu 25 września 1990)

- Polska Rzeczpospolita Ludowa

- Rumuńska Republika Ludowa

- Węgierska Republika Ludowa

Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się wspólnie w przypadku ataku na którekolwiek z państw-sygnatariuszy. Potencjalnym przeciwnikiem był pakt NATO powstały w 1949.

Operacje wojskowe:

Układ Warszawski sygnował w ciągu swego istnienia tylko jedną operację wojskową – operację "Dunaj". 21 sierpnia 1968 przeprowadził interwencję podczas Praskiej Wiosny w Czechosłowacji (nie była to jednak interwencja Układu jako takiego, lecz jedynie jego 5 członków – NRD, Bułgarii, Węgier, Polski i ZSRR); w ten sposób została wypełniona tzw. doktryna Breżniewa. W interwencji wzięło udział 750 000 żołnierzy, 6300 czołgów i 800 samolotów. Szacuje się, że zginęło około 200 osób.

ANZUS - Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku– pakt polityczno-wojskowy powołany 1 września 1951 w San Francisco, nazywany często ANZUS od pierwszych liter nazw państw-sygnatariuszy Australii (Australia), Nowej Zelandii (New Zealand) i Stanów Zjednoczonych (United States). Jego podstawowym celem było stworzenie wzajemnych gwarancji bezpieczeństwa dla krajów członkowskich i zapewnienie bezpieczeństwa w rejonie Oceanu Spokojnego. Gwarantuje on wzajemną pomoc w razie zbrojnego ataku na któregokolwiek z sygnatariuszy. ANZUS w wymiarze prawno-traktatowym jest umową sojuszniczą, W wymiarze wojskowym ANZUS jest sojuszem trójstronnym, w którym każde z 3 państw ma zawarte osobne umowy o współpracy wojskowej:

• USA - Australia

• Australia - Nowa Zelandia

• USA - Nowa Zelandia ( do 1987r)

• Po powstaniu w 1954 roku SEATO oba sojusze nawiązały współpracę.

Na mocy postanowień statutu ANZUS wojska australijskie i nowozelandzkie brały udział w wojnie wietnamskiej w latach 1964-1973.

SEATO (Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej)- organizacja wojskowo-polityczna z siedzibą w Bangkoku, która powstała na mocy paktu z Manili 8 września 1954 r. Była ona odpowiedzią USA na klęskę Francji w Indochinach. Celem powstania organizacji było powstrzymywanie postępów komunizmu w południowo-wschodniej Azji. Obszar jego działania obejmował także kraje Indochin. Celem Paktu było pokojowe rozwiązywanie sporów, strony Paktu zobowiązywały się do udzielania pomocy w zwalczaniu agresji, co faktycznie oznaczało niedopuszczanie do poszerzania wpływów komunizmu, przejmowania władzy przez ugrupowania lewicowe. Zrzeszała następujące kraje:

•  Australia

•  Bangladesz (jako Pakistan Wschodni)

•  Filipiny

•  Francja

•  Wielka Brytania

•  Stany Zjednoczone

•  Nowa Zelandia

•  Pakistan

•  Tajlandia

W strefie oddziaływania Paktu (nieformalnie) znajdowały się również:

•  Wietnam Południowy

•  Korea Południowa

Pakistan opuścił organizację 7 listopada 1973, a Francja 30 czerwca 1974. 30 czerwca 1977 roku podczas konferencji w Bangkoku sojusz został rozwiązany.

CENTO Organizacja Paktu Centralnego (CENTO - Central Treaty Organization) - istniejący w latach 1955-1979 sojusz polityczno-wojskowy, do którego należały: Iran, Irak, Pakistan, Turcja i Wielka Brytania. Był on bezpośrednią kontynuacją Paktu Bagdadzkiego podpisanego 24 lutego 1955 r. pomiędzy Turcją a Irakiem. Do Paktu Bagdadzkiego przystąpiły następnie: Wielka Brytania, Pakistan i Iran. W 1959 r. Irak wycofał się z uczestnictwa w Pakcie, co spowodowało przeniesienie siedziby z Bagdadu do Ankary. Zmieniono też nazwę na Organizacja Paktu Centralnego. USA, pomimo iż formalnie nie należały do CENTO, to jednak aktywnie uczestniczyły w pracach jego struktur. Celem paktu było zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju oraz przeciwstawienie się wzrastającym wpływom komunistów w regionie Bliskiego i Środkowego Wschodu. Kres istnienia Paktu położyła w 1979 roku islamska rewolucja w Iranie.