Geneza Unii Europejskiej. Procesy integracyjne w Europie Zachodniej od zakończenia II wojny światowej do traktatu z Maastricht. euro.pap.com.pl, www.rzeczpospolita. pl/europa www.europa.delpol.pl

www.ukie.pl www.schuman.org..pl oprac. RM

1. Przyczyny integracji Europy Zachodniej po II wojnie światowej

• dążenie do stworzenia „państwa dobrobytu” (welfare state) i przezwyciężenia kryzysu gospodarczego po II wojnie światowej

• przeciwdziałanie wpływom komunizmu i ZSRR w Europie po II wojnie światowej, po rozpoczęciu „zimnej wojny” (po II wojnie światowej wzrosło znaczenie partii komunistycznych w Europie Zachodniej, zwł. we Francji i we Włoszech, czemu ugrupowania antykomunistyczne - popierając dążenia integracyjne - próbowały przeciwdziałać)

• poparcie USA dla dążeń integracyjnych w Europie (pomoc gospodarcza USA dla Europy w ramach Planu Marshalla od 1948 r., dążenie USA do powstrzymania wpływów komunizmu i ZSRR w Europie Zachodniej)

• dążenie do „umieszczenia niemieckiego tygrysa w europejskiej klatce” (integracja Niemiec z

z innymi państwami europejskimi, aby już nigdy nie wywołały nowej wojny)

2. Koncepcje (modele, scenariusze) integracji Europy Zachodniej po II wojnie światowej

1. Koncepcje zakładające ścisłą integrację w wyniku której, państwa zrezygnują ze swej

suwerenności (lub z jej części) na rzecz instytucji ponadnarodowych

• koncepcja federacyjna: zakładała utworzenie Stanów Zjednoczonych Europy (za czym opowiedział się W. Churchill w swoim słynnym przemówieniu w Zurichu we IX 1946 r.), wiąże się z nią także pojęcie „Europy regionów” (zwolennicy: Konrad Adenauer, Paul-Henri Spaak, Walter Hallstein)

• koncepcja konstytucjonalna: wyrastała z koncepcji federacyjnej, zakładała, że czynnikiem sprawczym integracji europejskiej („motorem napędowym”) będą ogólnoeuropejskie akty prawne (zwłaszcza europejska konstytucja), przyjmowane przez państwa uczestniczące w tym procesie, rezygnujące z części swojej suwerenności na rzecz instytucji ponadnarodowych (zwolennicy: Winston Churchill, Paul van Zeeland)

• koncepcja funkcjonalistyczna: czynnikiem sprawczym integracji europejskiej będzie gospodarka - to właśnie procesy ekonomiczne następnie spowodują integrację polityczną (zwolennicy: Robert Schuman, Jean Monnet, Alcide De Gasperi, Ludwig Erhardt)

B. Koncepcje zakładające współpracę suwerennych państw europejskich

• koncepcja konfederacyjna („Europa ojczyzn”, zwolennik: Charles de Gaulle) jest swoistą polemiką z e zwolennikami koncepcji federacyjnej, zakładała współpracę w pełni suwerennych państw, wiąże się z pojęciem „Europy ojczyzn”, jej zwolennikiem był prezydent Francji Charles de Gaulle

• koncepcja unionistyczna - integracja europejska ma polegać na współpracy rządów suwerennych państw (zwłaszcza ministrów poszczególnych resortów), zwolennicy tej koncepcji zakładali , że ten model integracji nie spowoduje zniwelowania odrębności państw, byli bowiem (podobnie jak zwolennicy koncepcji konfederacyjnej)przeciwnikami rezygnacji przez państwa ze swojej suwerenności na rzecz instytucji ogólnoeuropejskich (zwolennicy: politycy brytyjscy Clement Attlee, Ernest Bevin)

3. „Ojcowie Europy”- grupa polityków zachodnioeuropejskich, którzy zainicjowali po II wojnie

światowej proces integracji europejskiej, np. Robert Schuman, Jean Monnet, Alcide de Gasperi,

Paul Henri Spaak, Konrad Adenauer, Winston Churchill

4. Plan Marshalla - program pomocy gospodarczej USA dla państw europejskich, przyjęty w 1947 r.,

realizowany od 1948 r., rozdziałem pomocy w ramach Planu Marshalla zajmowała się utworzona przez

16 państw OECC (Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej)

5. Utworzenie Rady Europy 4 V 1949 r. (Council of Europe) - międzynarodowa organizacja

działająca na rzecz współpracy i integracji europejskiej, początkowo zrzeszała państwa Europy

Zachodniej, obecnie liczy 41 państw europejskich, warunki członkostwa w Radzie Europy: państwo

europejskie o demokratycznym systemie władzy, przestrzegające praw człowieka, o gospodarce rynkowej

6. Etapy integracji europejskiej: od planu Schumana do traktatu z Maastricht

- Plan Schumana z 1950 r.: zakładał utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

• traktat paryski z 1951 r.: na mocy traktatu paryskiego utworzono pierwszą ze Wspólnot Europejskich - EWWiS

• powstanie EWWiS w 1952 r. : Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN

• traktaty rzymskie z 1957 r. w sprawie utworzenia dwóch kolejnych Wspólnot Europejskich: EWG i EURATOM - u

• powstanie EWG i EURATOM-u 1I 1958 r.: Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN

▪ EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza) powstała w celu utworzenia w przyszłości rynku wewnętrznego opartego na zasadzie 4 swobód: swobodnego

przepływu towarów, usług i kapitału

▪ EURATOM (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) powstał w celu ścisłej współpracy państw w dziedzinie pokojowego wykorzystania

energii nuklearnej (np. elektrownie atomowe)

• powstanie Wspólnoty Europejskiej w 1967 r. (w wyniku połączenia instytucji EWWiS, EWG i EURATOM-u, trzy wspólnoty utrzymały jednak swoją odrębność)

• utworzenie unii celnej państw Wspólnoty Europejskiej (1968)

• przystąpienie Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii. do Wspólnot Europejskich w 1973 r.

• przystąpienie Grecji do Wspólnot Europejskich w 1981 r.

• przystąpienie Hiszpanii i Portugalii do Wspólnot Europejskich w 1986 r.

• układ z Schengen w 1985 r. w sprawie stopniowego znoszenia kontroli paszportowej osób na granicach (realizacja zasady swobodnego przepływu osób, czyli utworzenie tzw. obszaru - strefy Schengen), układ został wówczas podpisany przez 5 państw (Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, RFN), w następnych latach do obszaru (strefy) Schengen przystępowały kolejne (nie wszystkie) państwa Wspólnot Europejskich (obecnie nie wszystkie państwa UE należą do strefy Schengen)

• podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE) w 1986 r., przewidującego utworzenie do końca 1992 r. Jednolitego Rynku Wewnętrznego

• utworzenie Unii Europejskiej na mocy traktatu z Maastricht z 7 II 1992 r. (wszedł w życie 1 XI 1993)

• Jednolity Rynek Wewnętrzny od 1 I 1993 na obszarze państw UE (oparty na zasadzie 4 swobód: swobodny przepływ kapitału, towarów, usług, osób)

• przystąpienie Austrii, Szwecji, Finlandii do Unii Europejskiej w 1995 r.

• wprowadzenie do obiegu gotówkowego waluty euro w 12 państwach UE - 1 I 2002 (W. Brytania, Szwecja, Dania utrzymały swoje waluty)

• poszerzenie Unii Europejskiej o 10 państw w 2004 r.: Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Estonia, Łotwa, Litwa, Malta, Cypr

• poszerzenie Unii Europejskiej o Rumunię i Bułgarię w 2007 r.

• poszerzenie tzw. obszaru Schnegen o nowe państwa (m.in. Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Litwę, Łotwę, Estonię)

European Coal and Steel Community

European Atomic Energy Community

European Economic Community

European Union

Single European Act - Jednolity Akt Europejski

Internal Market/Single Market (rynek wewnętrzny/rynek jednolity)

European Economic Area (Europejski Obszar Gospodarczy- EOG)

European Council - Rada Europejska

Council of European Union/Council of Ministers - Rada Unii Europejskiej/Rada Ministrów

Council of Europe- Rada Europy

7. OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) - międzynarodowa organizacja

współpracy gospodarczej, utworzona w 1961 r. przez 18 państw zachodnioeuropejskich (początkowo

członków OECC) oraz USA i Kanadę, przystępowanie do OECD kolejnych państw: Japonia (1964), Finlandia (1969),

Australia (1971), Nowa Zelandia (1973), Meksyk (1994), Czechy (1995), Polska i Węgry (1996), Korea Południowa (1996), Słowacja

(2000)

8. EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzone w 1960 r. w celu stopniowego znoszenia barier celnych między państwami członkowskimi: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Islandia od 1970 r., Liechtenstein od 1991 r.,

państwa przystępujące do Wspólnot Europejskich i UE rezygnowały z przynależności do EFTA,

EFTA obecnie: Islandia, Norwegia, Liechtenstein, Szwajcaria

CEFTA (Środkowoeuropejskie porozumienie Wolnego Handlu) - utworzone 1 I 1994 przez Polskę , Czechy, Słowację, Węgry,

Słowenia od 1995, Rumunia od 1997, Bułgaria i Chorwacja od 1999

9. EOG (Europejski Obszar Gospodarczy) - utworzony w 1994 r., utworzyły go państwa UE i EFTA (w wyjątkiem Szwajcarii)

10. Realizacja koncepcji państwa dobrobytu (welfare state) w Europie Zachodniej (na wybranych przykładach).

- cechy welfare state („państwa dobrobytu”): realizacja przez państwo w życiu społecznym zasady

„dobrobyt dla wszystkich”, połączenie gospodarki rynkowej - kapitalistycznej z koncepcją

państwa opiekuńczego (socjalnego)

- teoretycy welfare state: ekonomiści John Kenneth Galbraith, Gunnar Myrdal, Ludwig Erhard

• związek między realizacją idei welfare state a procesami integracyjnymi w Europie Zachodniej

(w ramach EWG oraz OECD)

• państwa skandynawskie jako przykłady welfare state: Szwecja, Norwegia, Dania, Finlandia (np. Szwecja jako przykład welfare state realizowanego przez socjaldemokratów, rządy w Szwecji premiera Taga Erlandera w latach 1946 - 1969, Olofa Palme 1969 - 1976, 1982 - 1986

• RFN jako przykład welfare state realizowanego przez chrześcijańską demokrację (CDU/CSU) a następnie w l.1969 - 1982 przez socjaldemokrację (SPD)

▪ realizacja koncepcji „państwa dobrobytu” (welfare state”) przez ministra gospodarki Ludwika Erharda w 1949 - 1966

(później kanclerza w latach 1963 - 1966),

▪ założenia polityki gospodarczej Erharda: „maksimum konkurencji, minimum planowania”, „dobrobyt dla wszystkich”

1

---