Kryzys republiki i powstanie cesarstwa


Kryzys republiki i powstanie cesarstwa

1. Przyczyny upadku republiki

- niedostosowanie ustroju do sytuacji politycznej - Rzym mając ustrój miasta - państwa, zarządza ogromnymi terenami,
- brak zawodowego aparatu urzędniczego,
- zmiany mógł wymusić tylko wódz armii, który miał dwa niezbędne atuty - siłę i pieniądze.

2. Rywalizacja wybitnych polityków

- Gajusz Juliusz Cezar - wódz wojsk rzymskich w Galii (dzisiejsza Francja),
- Gnejusz Pompejusz - zięć Cezara, wódz armii w Azji, ulubieniec senatu.

3. Cezar jedynowładcą

- 49 r. p.n.e. - Cezar przekracza rzekę Rubikon i wkracza do Rzymu;
- walki z Pompejuszem oraz innymi przeciwnikami trwają kilka lat i przynoszą ostateczne zwycięstwo Cezarowi, który przyjmuje tytuł wieczystego dyktatora;
- w 44 r. p.n.e. Cezar zostaje zamordowany przez spiskowców na czele z Markiem Brutusem.

4. Walka o sukcesję

- po śmierci Cezara największe wpływy zachowują Oktawian i Marek Antoniusz, wspólnie pokonują wrogów, a potem stają do walki przeciwko sobie;
- klęska wojsk Marka Antoniusza w bitwie pod Akcjum w 31 r. p.n.e.

5. Cesarstwo rzymskie

- Oktawian wprowadza nowy ustrój zwany pryncypatem - zachowuje wszystkie urzędy republiki z wyjątkiem zgromadzenia, a cesarz jest teoretycznie tylko pierwszym wśród równych senatorów (prynceps);
- Dioklecjan - na przełomie III i IV wieku n.e. kończy z pozorami republiki i wprowadza monarchię absolutną (dominat);
- najbardziej znani cesarze to: Hadrian, Trajan, Wespazjan, Marek Aureliusz, Tytus.

Przyczyny kryzysu republiki:
-walki m-dzy popularami a optymatami
-powstania niewolników *

-Niewdrożenie reformy rolnej w życie

-rywalizacja wybitnych polityków

-wojny domowe

-zły aparat urzędniczy (tylko 40-50 urzędników, roczna kadencja, urz. niepłat
korupcja) *różnice majątkowe m-dzy
arystokracją a ploretariatem
Urzędy niższe: edyl (igrzyska, rozdawanie
zboża,...); kwestor (administr finansami);
Trybun Ludowy (1, nietykalny, prawo veta,
obrońca ludności)
Urzędy wyższe: pretor (sądownictwo),
konsul (2, dowódcy armii, zwoływanie Zgr
Ludowych); cenzor (spisyw majątek państwa,
obywateli); dyktator (6 m-cy, wojna), Senat
„Komedia republiki rzymskiej” - Oktawian przekształcał ustrój państwa tak, aby mieć
jak największą władzę, ale zachować pozory republiki ustrój - pryncypat Nowy porządek w państwie Oktawian usunął Zgromadzenie, zachował natomiast pozostałe urzędy. Decyzje senatu były w pełni zależne od woli władcy. Kult władców. Ograniczenie wyzysku na prowincjach. Reforma wojska.

PRZEMIANY SPOŁECZNE W RZYMIE (III-I w.p.n.e)- KRYZYS I UPADEK REPUBLIKI

1. Przemiany w strukturze społecznej
Między III a I w.p.n.e struktura społeczeństwa rzymskiego składała się z:
a) nobilów- arystokracji, posiadaczy wielkich majątków ziemskich
b) ekwitów- bogatych przedsiębiorców, dostawców wojskowych, dzierżawców podatków
c) wolnych chłopów- uprawiających własne, niewielkie działki ziemi
d) proletariatu- obywateli rzymskich, nie posiadających majątku, ani nie trudniących się niczym, zamieszkujących Rzym i żyjących na koszt państwa lub bogaczy rzymskich (nobilów i ekwitów)
e) niewolników- których liczba w wyniku zaborczych wojen stale rosła, co doprowadziło do powstania w Rzymie niewolnictwa produkcyjnego (gospodarka opierała się na pracy niewolników)

2. Upadek warstwy wolnych chłopów i jego skutki
Napływ taniego zboża z prowincji, olbrzymie łupy i rzesze niewolników- to wszystko doprowadziło do zrujnowania chłopów (gospodarka chłopska przestała być opłacalna). Proces ten został zresztą zapoczątkowany już w czasie II wojny punickiej, która na wiele lat oderwała chłopów od ziemi. Po powrocie z wojny zastawali oni swe gospodarstwa zniszczone lub zagarnięte przez arystokrację. Chłopi, którzy utracili swe ziemie przenosili się do miasta, zasilając szeregi proletariatu. Nadmierny wzrost liczby proletariuszy naruszył stabilność państwa ponieważ nadmierne stało się przekupywanie ich przez polityków, którzy pragnęli zapewnić sobie ich głosy.
Upadek warstwy wolnych chłopów, na których opierała się armia doprowadził do kryzysu wojskowego.



3. Próby odbudowy warstwy wolnych chłopów przez braci Grakchów
a) TYBERIUSZ GRAKCHUS- trybun ludowy w 133 r.p.n.e zaproponował aby ustalić górną granicę ziemi, jaką mogą posiadać wielcy właściciele, a nadwyżki rozparcelować między chłopów i proletariuszy. Rozpoczęto już parcelację gdy grupa senatorów zabiła Tyberiusza i wielu jego zwolenników.
b) GAJUSZ GRAKCHUS- trybun ludowy (123 p.n.e), brat Tyberiusza, pozyskał sobie ekwitów i wznowił reformę rolną. Gajusz zamierzał również założyć nowe osady w Italii i prowincjach gdzie mogliby osiąść chłopi rzymscy. W 121 r.p.n.e doszło w Rzymie do krwawych walk, w których zginęło ok. 3 tys. zwolenników reform. Gajusz nie chcąc wpaść w ręce wrogów kazał się zabić oddanemu niewolnikowi.

Od czasu reform braci Grakchów społeczeństwo rzymskie podzieliło się na dwa obozy: - POPULARÓW (zwolennicy reform i przeciwnicy Senatu)
- OPTYMATÓW (przeciwnicy reform i zwolennicy Senatu)

4. Przyczyny upadku Republiki Rzymskiej
a) wojny domowe między optymatami i popularami w I w.p.n.e
b) kryzys armii, związany z upadkiem warstwy wolnych chłopów
Kryzys armii osiągnął największe rozmiary na przełomie II i I w.p.n.e w czasie wojen Rzymu z królem Numidii JUGURTĄ oraz walk z plemionami germańskimi, które wtargnęły do Italii. W tej sytuacji wódz rzymski MARIUSZ dokonał reformy wojskowej, tworząc armię zawodową. Ochotnicy zaciągani na 16 lat otrzymywali stały żołd, a po zakończeniu służby działkę ziemi. Ponieważ spełnienie tego ostatniego było możliwe jedynie dzięki wstawiennictwu wodza, żołnierze wiązali swe losy ze swymi dowódcami- doszło do sytuacji w której armia walczyła dla wodza, a nie dla Rzymu.
c) przekupstwa proletariatu przy wyborze urzędników
d) przestarzały ustrój Rzymu
Na początku I w.p.n.e wszyscy mieszkańcy Italii otrzymali obywatelstwo rzymskie, lecz nie osiągnęli w ten sposób zbyt wiele, ponieważ ustrój republiki Rzym skiej uniemożliwił im udział w wyborach urzędników.
e) wyzysk prowincji
f) powstania niewolników
- powstanie na Sycylii (II w.p.n.e)
- powstanie SPARTAKUSA (73-71 p.n.e)
5. Działalność Cezara- upadek Republiki
W II poł. I w.p.n.e doszło do upadku republiki rzymskiej w wyniku działalności przywódcy popularów GAJUSZA JULIUSZA CEZARA:

a) w 60 r.p.n.e Cezar zawarł tzw. TRIUMWIRAT (tzw. pierwszy triumwirat) czyli „porozumienie trzech mężów”. Cezar porozumiał się z Krassusem, najbogatszym człowiekiem w Rzymie i z Pompejuszem, słynnym wodzem. Trzej politycy umówili się, że nie dopuszczą, by cokolwiek w republice stało się bez ich zgody. Efektem tego porozumienia było objęcie przez Cezara urzędu konsula w 59 r.p.n.e

b) w latach 58-52 p.n.e Cezar podbił Galię (dzisiejsza Francja) dzięki czemu zyskał wielkie bogactwo i stworzył silną, oddaną sobie armię

c) w latach 49-45 p.n.e doszło do wojny domowej w Rzymie. Cezar pokonał Pompejusza (pod Farsalos w 48 r.pn.e) oraz zwolenników senatu w Afryce, Hiszpanii i Azji Mniejszej i ogłosił się dożywotnim dyktatorem.

d) jako dyktator wprowadził Cezar wiele reform:
- ograniczył wyzysk prowincji
- wprowadził do senatu wielu nowych ludzi
- zaczął przesiedlać proletariat do specjalnie założonych kolonii
- zreformował kalendarz („kalendarz juliański”)

W 44 r.p.n.e Cezar zginał zamordowany przez zwolenników republiki. Śmierć Cezara dała początek nowym wojnom domowym, z których zwycięsko wyszedł przybrany syn Cezara GAJUSZ OKTAWIUSZ, zwany OKTAWIANEM, dzięki zwycięstwu jakie odniósł nad Antoniuszem i Kleopatrą w bitwie morskiej pod AKCJUM (31 r.p.n.e)
6. Powstanie Cesarstwa Rzymskiego (27 r.p.n.e)
Oktawian zwany Augustem (tytuł ten nadał mu senat) stworzył system ustrojowy zwany PRYNCYPATEM. Jego istotą było przyjęcie całej władzy przez władcę, cesarza, przy jednoczesnym zachowaniu pozorów istnienia republiki (np. urzędów i tytułów republikańskich). Władza cesarza opierała się na przejęciu przez niego najważniejszych godności republikańskich:
- zwierzchnictwa nad senatem (August przyjął funkcję „princepsa” czyli naczelnika senatu- stąd wzięła się nazwa pryncypat)
- dowództwa armii
- zarządu nad najbogatszymi prowincjami
- funkcji najwyższego kapłana
- uprawnień cenzora
- nietykalności osobistej i prawa veta, które posiadali trybuni ludowi

Pryncypat istniał do końca III w. Cesarz Dioklecjan (284-305) zmienił ten system, likwidując wiele urzędów republikańskich, wprowadzając rozbudowany ceremoniał i stawiając Władce wysoko ponad społeczeństwem rzymskim, czy senatem. Tak powstała druga forma cesarstwa rzymskiego- DOMINAT.

Kryzys republiki i powstanie cesarstwa

Ocena ściągi: 3

1. Przyczyny upadku republiki
- niedostosowanie ustroju do sytuacji politycznej - Rzym mając ustrój miasta - państwa, zarządza ogromnymi terenami,
- brak zawodowego aparatu urzędniczego,
- zmiany mógł wymusić tylko wódz armii, który miał dwa niezbędne atuty - siłę i pieniądze.
2. Rywalizacja wybitnych polityków
- Gajusz Juliusz Cezar - wódz wojsk rzymskich w Galii (dzisiejsza Francja),
- Gnejusz Pompejusz - zięć Cezara, wódz armii w Azji, ulubieniec senatu.
3. Cezar jedynowładcą
- 49 r. p.n.e. - Cezar przekracza rzekę Rubikon i wkracza do Rzymu;
- walki z Pompejuszem oraz innymi przeciwnikami trwają kilka lat i przynoszą ostateczne zwycięstwo Cezarowi, który przyjmuje tytuł wieczystego dyktatora;
- w 44 r. p.n.e. Cezar zostaje zamordowany przez spiskowców na czele z Markiem Brutusem.
4. Walka o sukcesję
- po śmierci Cezara największe wpływy zachowują Oktawian i Marek Antoniusz, wspólnie pokonują wrogów, a potem stają do walki przeciwko sobie;
- klęska wojsk Marka Antoniusza w bitwie pod Akcjum w 31 r. p.n.e.
5. Cesarstwo rzymskie
- Oktawian wprowadza nowy ustrój zwany pryncypatem - zachowuje wszystkie urzędy republiki z wyjątkiem zgromadzenia, a cesarz jest teoretycznie tylko pierwszym wśród równych senatorów (prynceps);
- Dioklecjan - na przełomie III i IV wieku n.e. kończy z pozorami republiki i wprowadza monarchię absolutną (dominat);
- najbardziej znani cesarze to: Hadrian, Trajan, Wespazjan, Marek Aureliusz, Tytus.

Republika rzymska - państwo powstałe w starożytnym Rzymie, istniejące w latach 509 p.n.e.-27 p.n.e., które rozwinęło się z niewielkiego, monarchicznego państwa-miasta w środkowej części Półwyspu Apenińskiego do największej potęgi świata antycznego kontrolującej cały basen Morza Śródziemnego, po czym przekształciło się w cesarstwo rzymskie.

Za początek republiki przyjmuje się upadek króla Tarkwiniusza Pysznego, a za koniec przyjęcie przez Oktawiana tytułu "augustus" (wywyższony przez bogów), choć czasami za datę końca Republiki przyjmuje się też triumfalne przybycie Oktawiana Augusta do Rzymu po ostatecznym zwycięstwie nad Antoniuszem.

2) kryzys republiki rzymskiej w I w. p.n.e.

W I w. p.n.e. ustrój republikański zaczął przeżywać poważny kryzys. Jego główną przyczyną było niedostosowanie ustroju politycznego do rzeczywistych warunków, w jakich znalazło się państwo rzymskie. Ustrój republikański, który bardzo dobrze funkcjonował wtedy, kiedy Rzym był państwem-miastem okazywał się coraz bardziej anachroniczny w czasach, kiedy Rzym szybko stawał się wielkim państwem, o ogromnym obszarze i zamieszkanym przez dużą liczbę ludności, z których większość pozbawiona była wpływu na losy państwa. Wewnętrzne konflikty rozdzierające republikę prowadziły do napięć w życiu politycznym. Charakterystyczny stał się zanik dotychczasowej kultury politycznej. Praktyką stało się korumpowanie obywateli zebranych na zgromadzeniu ludowym przez ludzi bogatych, chcących tą drogą zdobyć wysoką pozycję polityczną. Nie było to trudne, ponieważ proletariusze stanowili większość zgromadzenia, a jako ludzie pozbawieni z reguły stałych źródeł utrzymania byli bardzo podatni na tego rodzaju pokusy i sprzedawali swoje głosy. Innym sposobem na zdobycie wpływów politycznych było wystawianie wojska za prywatne pieniądze; wojsko takie, lojalne wobec swego dowódcy, stawało się narzędziem walki o władzę; kolejne wojny domowe z udziałem tych zaciężnych wojsk wyłaniały i obalały kolejnych dyktatorów. Jednym z bardziej znanych jest Lucjusz Korneliusz Sulla, który sięgnął po władzę dyktatorską w 82 r. p.n.e. Swoje rządy oparł na armii, a rozpoczął je od prześladowania politycznych przeciwników i konfiskaty ich majątków. Przeprowadził reformy ustrojowe, wzmacniając pozycję senatu, a osłabiając trybunów ludowych; skonfiskowaną ziemię przydzielił 120 tys. swoich żołnierzy. Po całym szeregu dyktatorów wysoką pozycję w połowie I w. p.n.e. zdobyły dwie wybitne jednostki - Gnejusz Pompejusz oraz Gajusz Juliusz Cezar. Rywalizacja, jaka się pomiędzy nimi rozegrała miała zadecydować o dalszym losie republiki. W 60 r. p.n.e. zawarli oni przejściowy kompromis, który stał się podstawą tzw. pierwszego triumwiratu. W układzie tym wziął udział jeszcze Marek Licyniusz Krassus. Trzej politycy ustalili między sobą, iż wspólnie rządzić będą republiką i wspólnie decydować o obsadzie wszystkich urzędów w państwie. W 56 r. p.n.e. triumwirowie wyznaczyli sobie zakres wpływów w państwie - Cezar miał rządzić Galią, Krassus Syrią, a Pompejusz Hiszpanią. Bardzo szybko, a szczególnie po śmierci Krassusa w wojnie na Wschodzie (53 r. p.n.e.), rywalizacja zaczęła dawać znać o sobie. Sprawujący władzę nad Galią Cezar cieszył się poparciem armii i zdobył ogromne bogactwa. Kiedy więc senat zażądał od niego złożenia dowództwa Cezar z oddanym sobie wojskiem przekroczył w 49 r. p.n.e. Rubikon (wówczas północna granica Italii), łamiąc obowiązujące zasady. Armia Cezara bardzo szybko rozprawiła się z siłami Pompejusza (bitwa pod Farsalos w 48 r. p.n.e.) i w 45 r. p.n.e. Cezar miał w swym ręku pełnię władzy. Mianował się dożywotnim dyktatorem, sprawował także urząd najwyższego kapłana oraz trybuna ludowego. W trakcie swych niedługich rządów zdążył przeprowadzić wiele reform w sferze wojskowości, administracji i gospodarki. Absolutna władza Cezara budziła sprzeciw ludzi, którzy byli z nim wcześniej związani. Przeciw dyktatorowi zaczęto szykować spisek, a jego hasłem miał być obrona republiki. Doszło do niego 15.III.44 r. p.n.e. Cezar zginął na schodach prowadzących do senatu od ciosów sztyletu.

Spiskowcy nie przywrócili republiki. Wojna domowa o spadek po zamordowanym dyktatorze rozgorzała na nowo. Głównymi jej bohaterami stali się Marek Antoniusz oraz Oktawian, syn Cezara przez adopcję, dzięki czemu znany jest w historiografii jako Gajusz Juliusz Cezar Oktawian. Po klęsce zwolenników republiki, Marek Antoniusz, Oktawian oraz Marek Emiliusz Lepidus stworzyli w 43 r. p.n.e. tzw. drugi triumwirat. Państwo rzymskie znów zostało podzielone na strefy wpływów - Oktawian kontrolował zachodnią część państwa, Antoniusz wschodnią, a Lepidus otrzymał Afrykę. Ten kruchy układ rozpadł się, kiedy usunięto Lepidusa. Oktawian i Antoniusz podzielili władze między siebie, a nowe porozumienie miał przypieczętować i umocnić związek małżeński, jaki Antoniusza zawarł z siostrą Oktawiana - Oktawią. Nie spełniło ono jednak tej roli. Antoniusz nawiązał bliskie stosunki z królową Egiptu - Kleopatrą i rozstał się z Oktawią. Kiedy okazało się, że Antoniusz swojemu potomstwu ze związku z Kleopatrą zapisał wschodnie prowincje imperium rzymskiego wojna stała się nieunikniona. W kluczowej bitwie, jak rozegrała się w 31 r. p.n.e. pod Akcjum flota rzymska rozbiła flotę Egipcjan. Przegrany Antoniusz oraz Kleopatra odebrali sobie życie, a jedynym władcą rzymskiego imperium został Oktawian. W skład imperium Oktawiana wszedł też Egipt, stanowiąc dobra osobiste Oktawiana. Po tych wydarzeniach republika rzymska zakończyła ostatecznie swój żywot.

3) Cesarstwo Rzymskie

Zwycięstwo Oktawiana pod Akcjum rozpoczęło epokę Cesarstwa w dziejach starożytnego Rzymu. Mając w swoim ręku pełnię władzy Oktawian rządził rzymskim imperium ponad 40 lat - od 30 r. p.n.e. do 14 r. n.e. Oktawian bardzo ostrożnie budował podstawy nowego ustroju politycznego Rzymu, który nazywany jest pryncypatem. Nie zniszczył wszystkich instytucji republikańskich (zlikwidował na przykład zgromadzenie ludowe), lecz połączył je z własną, nadrzędną władzą w państwie. Władza skupiała się w rękach jednego człowieka, który kontrolował senat - ostoję ustroju republikańskiego. Jednak Oktawian, któremu rzymskie tradycje były bardzo bliskie, starał się wiele z nich zachować. Zatrzymał dla siebie godność trybuna ludowego, pełnię władzy nad wojskiem (imperium maius) i stanowisko najwyższego kapłana. Jako trybun ludowy miał prawo veta w stosunku do wszystkich uchwał senatu, a jako cenzor mógł decydować o jego składzie. Do niego należał, mający honorowy charakter, tytuł pierwszego senatora (princeps senatus), od której pochodzi określenie pryncypatu jako formy rządów Oktawiana. Przeciwnicy określali ten ustrój mianem "komedii republiki". Rzeczywiście, za rządów Augusta dokonywało się stopniowe przechodzenie od republiki do monarchii. Funkcjonowanie państwa znacznie usprawniła reforma administracji, w wyniku której godności z czasów republiki straciły znaczenie (konsulat zachował jedynie honorowe znaczenie), a urzędników mianował sam Oktawian. Reforma wojska doprowadziła do utworzenia zawodowej armii. Znana jest duża aktywność Oktawiana na polu kultury, jego troska o pielęgnowanie obyczajów przodków, umocnienia rodziny, inicjatywa odbudowy starych świątyń i ożywienia kultu, w tym kultu bogów opiekuńczych jego rodu. Za czasów Oktawiana narodził się kultu panującego władcy - jego wyrazem było ubóstwienie Cezara oraz podniesienie do rangi bogów państwowych bóstw opiekuńczych rodu Juliuszów. Uczestnictwo w celebracji kultu panującego było dowodem lojalności politycznej. Rządy Oktawiana wyróżniają się ożywieniem twórczości literackiej. Należy wymienić takich wybitnych twórców jak Wergiliusz, Owidiusz, Horacy. Oparcie dla swej polityki kulturalnej znalazł Oktawian w osobie Gajusza Cylniusza Mecenasa. Jego nazwiska do dziś jest określeniem ludzi opiekujących się sztuką i kulturą. Oktawiana określano mianem Augusta, od kiedy senat uroczyście obdarzył go przydomkiem "Augustus", co znaczy "wywyższony przez bóstwa". Kiedy Oktawian August umierał w 14 r. n.e. i zostawiał swoje imperium nie doszło do wojny domowej. Ta stabilność państwa jest najlepszym dowodem trwałości dzieła Oktawiana Augusta.

Oktawian August nie pozostawił po sobie męskiego potomka, ale przed śmiercią wyznaczył i adoptował swego następcę - Tyberiusza. Ta częsta praktyka władców spowodowała, że imię Cezar na stałe weszło w skład nazwisk władców rzymskich i zaczęło funkcjonować jako tytuł panującego. Dało ono początek słowu cesarz.

Tyberiusz władał rzymskim imperium w latach 14 - 37 r. n.e.; jego następcami byli kolejno Gajusz, zwany Kaligulą (37 r. - 41 r.), Klaudiusz (41 - 54 r.), Neron (54 - 69 r.). Historia rządów wymienionych tu spadkobierców Oktawiana była bardzo burzliwa, co znajduje odzwierciedlenie w dziełach rzymskich historyków, szczególnie tych autorstwa Swetoniusza. Rządy panującej bezpośrednio po Oktawianie dynastii julijsko-klaudyjskiej wyróżniają się jeszcze rozkwitem państwa. Coraz bardziej widoczne stawały się jednak wady i ułomności ustroju politycznego. Niedostatki te dały o sobie znać, kiedy w latach 68 - 69 n.e. do walki o najwyższą władzę stanęło czterech pretendentów. Jej przyczyną był przede wszystkim brak określonej procedury sukcesji kolejnych cesarzy oraz zbyt duża rola pretorian (czyli gwardii osobistej cesarza) i wojsk prowincjonalnych, mających ambicję odgrywania samodzielnej roli w życiu politycznym. Zwycięzcą wspomnianej walki okazał się Wespazjan, którego panowanie dało początek dynastii Flawiuszy. Pod koniec I w. n.e. i w II w. n.e. Flawiuszy zastąpiła dynastia Antoninów. Za panowania obu tych dynastii Rzym przeżywał okres rozkwitu i świetnoś

Po okresie wspaniałej prosperity republikańskiego Rzymu, kiedy, umiejętnie wyciszając konflikty społeczne, prężnie rozwijając swoją ekonomikę i umacniając potęgę militarną był on w stanie zawojować potężne połacie ziemi w basenie Morza Śródziemnego nastały trudne lata kryzysu. Począwszy od drugiej połowy II w.p.n.e słabnie tempo ekspansji rzymskiej, dają znać o sobie potężne konflikty wewnętrzne: krwawe wojny domowe, wielkie powstania niewolników. Szukając przyczyn tego stanu rzeczy wskazać trzeba przede wszystkim na fakt ewidentnego niedopasowania instytucji politycznych do rzeczywistych zadań, które winny były one spełniać. Dla tych, którzy realnie postrzegali rzeczywistość oczywistym stawało się, że rządy republikańskie pozostają nieudolne i jako takie nie są zdolne rozwiązywać piętrzących się trudności. W ciągu dwóch wieków ekspansji Rzym stał się światowym imperium. Pomimo zasadniczych zmian terytorialnych i etnicznych zachował on wszakże ustrój miasta - państwa, a więc wspólnoty o niewielkich rozmiarach i nieznacznych różnicach majątkowych wśród obywateli. Jako taki pozostawał w istocie niezdolny do sprawnego administrowania wielkimi, wchłoniętymi przez siebie obszarami. Urzędnicy rzymscy byli właściwie urzędnikami miejskimi,państwo nie wykształciło zawodowego aparatu urzędniczego zdolnego zapewnić sprawny pobór podatków (egzekwowanie należnych sum oddawano z reguły w ręce prywatnych spółek dzierżawców - publikanów), uczciwy wymiar sprawiedliwości. Powodowało to nieograniczony niczym wyzysk prowincji, wzmagało ferment, groziło rozsadzeniem jedności państwa. Wielką bolączką stawał się także system rekrutacji rzymskiej armii. Republika nie dysponowała początkowo stałym zawodowym wojskiem stanowiącym, adekwatne do potrzeb, zabezpieczenie granic, pozwalającym myśleć o kontynuowaniu ekspansji. Trudności potęgował fakt postępującej ruiny chłopów, stanowiących ciągle podstawę aparatu militarnego państwa. Ponieważ, mimo podejmowanych prób, procesu pauperyzacji chłopów zastopować się nie udało, dlatego w ostatnich latach II w.p.n.e. przeprowadzono zasadniczą reorganizację rzymskiej armii. Reforma polegała przede wszystkim na zmianie sposobu rekrutacji. Dawny system przymusowego poboru obywateli z cenzusem majątkowym napotykał na coraz większe trudności toteż zaczęto przyjmować do wojska ochotników proletariuszy. Armia nabrała charakteru zawodowego, okres służby miał trwać minimum 16 lat, żołnierze otrzymywali niewysoki, ale regularny żołd i pełny ekwipunek. Powyższa modyfikacja miała szereg dodatnich skutków : zwiększono liczebność armii, jej mobilność i wyszkolenie. Okazała się wszakże wielce niebezpieczna dla bieżącej praktyki życia politycznego, a co za tym idzie dla trwałości republikańskich form rządów. W zreformowanej armii żołnierze pozostawali licho opłacani, nie zadbano także o zabezpieczenie weteranów na starość. Nie dziwi w tym kontekście fakt , iż żołnierze skłonni byli do grabieży, gotowi pójść za swoim wodzem wszędzie - nawet przeciw wewnętrznemu wrogowi, w nadziej otrzymania łupów i nadziałów ziemi. Kolejnym z ognisk wewnętrznych konfliktów, destabilizujących sytuację polityczną w republikańskim Rzymie były zmiany struktur i postaw społecznych. Umacniała pozycję gospodarczego i politycznego hegemona nobilitas, czerpiąc potężne korzyści z majątków ziemskich i namiestnictwa prowincji, monopolizując dostęp do szczególnie eksponowanych urzędów. Z biegiem czasu zauważalne stawało się wszakże różnicowanie ekonomiczne dokonujące się pośród nobilów. Bajecznych fortun dorabiali się stosunkowo nieliczni, zwłaszcza przedstawiciele arystokracji senatorskiej, dziedziczący wielkie majątki ziemskie, mogący liczyć na lukratywne namiestnictwa prowincji. Także zwycięskie wojny stanowiły doskonałą okazję do gwałtownego polepszenia swego stanu majątkowego. Zróżnicowanie ekonomiczne nobilitas prowadziło do jej rozbicia politycznego, zachwiania się dawnych ideałów, rozluźnienia moralności i poczucia obowiązku wobec państwa. Zamiast o dobru republiki coraz częściej myślą, faktycznie rządzący państwem nobilowie o luksusowym urządzaniu swoich rezydencji, wyszukanych rozrywkach. Zjawiskiem wielce dla republiki niepokojącym było także zwiększanie się liczby proletariuszy i odgrywanie przez nich coraz większej roli na zgromadzeniach ludowych. Pozostając często bez środków do życia bezrobotni proletariusze, mający w przeciwieństwie do innych kategorii społecznych, zawsze pod dostatkiem czasu aby czynnie uczestniczyć w życiu politycznym, zaczęli chętnie sprzedawać swoje głosy przedstawicielom nobilitas, ubiegającym się o najwyższe urzędy. Przekupstwo, posługiwanie się demagogicznymi, populistycznymi hasłami stawały się czynnikiem podkopującym fundamenty republikańskiego Rzymu. Jasnym stawało się z czasem, że zasadniczego uzdrowienia wymaga cały system władzy. Konserwatywnie nastawiona nobilitas na żadne modyfikacje godzić się nie chciała. Zasadniczych reform dokonać mógł tedy tylko wódz zwycięskiej armii, który sięgnął po jedynowładztwo. Pierwszą poważną próbą wprowadzenia nowego ustroju były rządy Lucjusza Korneliusza Sulli (82 - 79 p.n.e.), który opanował władzę w wyniku pierwszej wojny domowej. Stając się w roku 82 p.n.e. dyktatorem na czas nieograniczony w znaczący sposób modyfikował zastane struktury polityczne. Dyktatura Sulli miała ewidentnie antydemokratyczny charakter. Wyrażało się to w zmniejszeniu uprawnień zgromadzeń tribusowych (mogły być na nich zgłaszane tylko te wnioski, które zyskały aprobatę senatu), ograniczeniu prawa weta trybunów ludowych. Mimo tego iż Sulla wprowadził pewne elementy ładu w chaotyczny dotąd system administracji prowincjonalnej i formalnie umocnił znaczenie senatu okazało się rychło, że większość senatorów, wychowana w tradycjach republikańskich, nie chciała pogodzić się z jedynowładztwem. Dyktatura Sulli zbyt mocno przypominała znienawidzone w Rzymie rządy królewskie by mogła ostać się jako trwała forma ustrojowa. Poddany presji, Sulla zrzekł się tedy w 79 r.p.n.e. funkcji dyktatora. Losy republiki rozstrzygnąć miały się teraz w batalii, w której czołową rolę odegrać mieli dwaj wybitni politycy i wodzowie Gnejusz Pompejusz i Gajusz Juliusz Cezar. Po upadku Sulli najpotężniejszym człowiekiem w Rzymie był Gnejusz Pompejusz, konsul roku 70 p.n.e., opromieniony sławą zwycięski wódz, który zawojował dla Rzymu znaczne ziemie na Wschodzie (dzięki jego sukcesom utworzono m.in. prowincje Bitynii i Pontu, Syrię). W blasku chwały przybył Pompejusz w 62 r.p.n.e do Rzymu licząc na to, że wojenne sukcesy zapewnią mu uprzywilejowaną pozycję w państwie. W wiecznym mieście zjawił się rychło, pnący się systematycznie po szczeblach urzędniczej kariery także Gajusz Juliusz Cezar, sprawujący dotąd funkcję namiestnika Hiszpanii. Dwaj żądni władzy politycy - Cezar i Pompejusz, dokoptowawszy do swego grona Marka Licyniusza Krassusa (podobnie jak Pompejusza konsula 70 r.p.n.e.) zawiązali w 60 r.p.n.e. tzw. pierwszy triumwirat. Była to tajna prywatna umowa trzech polityków odgrywających kluczową rolę w państwie, zabiegających o właściwą personalną obsadę rzymskiej magistratury. Dobra pomiędzy nimi współpraca długo się wszakże nie utrzymała. W 53 r.p.n.e. życie stracił, wojujący z Partami Krassus, dramatycznie pogarszały się także stosunki między Cezarem i Pompejuszem. Ten ostatni, wiążąc się coraz bardziej z senatem, z wielkim niepokojem patrzył na umacnianie się pozycji, sprawującego namiestnictwo w Galii Przedalpejskiej, Cezara. Rozszerzajac swoje władztwo zdołał on na przestrzeni lat 58 - 51 p.n.e. ostatecznie zawojować całą Galię. Pozycja Cezara, który po zakończeniu wojny galijskiej miał do dyspozycji 13 legionów świetnie wyćwiczonych i całkowicie oddanych sobie żołnierzy, wydawała się coraz większym zagrożeniem dla arystokracji senatorskiej i sprzymierzonego z nią Pompejusza. W 49 r.p. n.e. senat zażądał więc od pogromcy Gallów natychmiastowej rezygnacji z dowództwa i powrotu do Rzymu w charakterze osoby prywatnej. Poirytowany Cezar podjął wyzwanie. Jeszcze w styczniu 49 r.p.n.e. przekroczył graniczną rzekę Rubikon, oddzielającą Galię Przedalpejską od Italii, wypowiadając zdanie „kości zostały rzucone”. Wojna domowa przebiegała pod dyktando Cezara. Szybko opanował Italię, wkroczył do Rzymu. Decydującą dla losów kampanii okazała się bitwa rozegrana między wojskami Cezara i Pompejusza pod Farsalos w Epirze (48 r.p.n.e). Pomimo tego, iż Cezar dysponował w niej dwukrotnie słabszą liczebnie, wygłodzoną armią zwycięstwo stało się jego udziałem. Zgromiony Pompejusz z pola bitwy ruszył do Egiptu. Po drodze został jednak podstępnie zamordowany. Tymczasem Cezar, kontynuując zwycięski marsz rozprawiał się z nowymi armiami, wystawianymi przez swoich przeciwników. Wojnę, dzięki wspaniałym sukcesom w Hiszpanii, udaje mu się doprowadzić do szczęśliwego dla siebie finału dopiero w 45 r.p.n.e. Dopiero wówczas, wróciwszy triumfalnie do Rzymu, mógł Cezar zabrać się za reorganizację państwa. Zwycięski wódz bynajmniej nie zamierzał ukrywać istoty swojej władzy i pogardy dla republikańskiej fikcji toteż świadomie i konsekwentnie umacniał swoją pozycję w strukturach ustrojowych państwa. Uwieńczeniem tego procesu było powierzenie Cezarowi w roku 44 p.n.e. funkcji dyktatora wieczystego. Funkcja ta wyposażała go we władzę w praktyce nieograniczoną. Łączył ją ze sprawowanym stanowiskiem najwyższego kapłana i dożywotnią władzą trybuńską. Posługujący się tytułem imperatora Cezar miał także prawo ostatecznej decyzji w sprawach związanych z wojną i pokojem. Przy takim stanie rzeczy niewielką rolę odgrywali republikańscy urzędnicy (zostawali nimi tylko ci, którzy cieszyli się zaufaniem dyktatora) i senat, powiększony do liczby 900 członków (dokoptowano doń stronników Cezara). Jedną z mocniejszych podpór rządów Cezara pozostawała armia. Ona wszak wyniosła go do władzy, ona zapewniała jej trwałość. Nie zaniedbywał także dyktator tych działań które służyć miały rozszerzaniu kręgu rządzących, zyskiwaniu poparcia wśród różnych grup społecznych wolnej ludności Imperium. Umożliwiał szybki awans polityczny arystokracji municypalnej i prowincjonalnej, zyskującej swoje przedstawicielstwo w senacie. Wprowadził daleko idące zmiany w polityce Rzymu wobec prowincji. Próbując eliminować zdzierstwa, tworząc system poboru podatków bezpośrednio przez państwo, wprowadzał Cezar ,w miejsce bezmyślnej eksploatacji, zasadę wyzysku racjonalnego. Modyfikując struktury polityczne i społeczne Cezar zanadto bagatelizował fakt,że stara rzymska arystokracja nie mogła zaakceptować formy rządów przez niego wprowadzonych. Rychło zawiązał się spisek dybiący na życie dyktatora, który tworzyło ok. 60 senatorów. Pośród nich znaleźli się dawni stronnicy Gnejusza Pompejusza, ale także ludzie z otoczenia Cezara. Nazywający siebie obrońcami republiki spiskowcy pozbawili Cezara życia w dzień idów marcowych (15 marca 44 r.p.n.e). Śmierć Cezara nie oznaczała powrotu do starych form ustrojowych. Przeciwko spiskowcom obrócił się lud rzymski toteż musieli oni śpiesznie opuszczać miasto. Decydująca batalia o władzę rozegrać się miała tedy między wodzami, związanymi z Cezarem. Byli to: Marek Emiliusz Lepidus, Marek Antoniusz i główny spadkobierca imienia i majątku Cezara, adoptowany przez niego wnuk siostry - Cezar Oktawian. Trzej wodzowie w 43 r.p.n.e. zawarli między sobą układ dzieląc się władzą w Imperium i przyjmując oficjalny tytuł triumwirów (układ ten zwany jest drugim triumwiratem). Zgoda sygnatariuszy układu z 43 r.p.n.e nie trwała długo. Batalia przesądzająca o tym kto odgrywać będzie pierwszoplanową rolę w państwie rozegrała się między Oktawianem i Antoniuszem. Ich armie starły się w 31 r.p.n.e na morzu koło przylądka Akcjum w zachodniej Grecji. Pobity w bitwie Antoniusz zginął samobójczą śmiercią uszedłwszy do Egiptu. Rzym miał odtąd jedynego władcę, był nim Cezar Oktawian.

Kryzys republiki

W wyniku podboju świata śródziemnomorskiego i wywołanych tym przeobrażeń społecznych tradycyjny ustrój Rzymu zaczął się załamywać. Zalążki tego procesu wystąpiły już wprawdzie wcześniej, ale dopiero stworzenie imperium przyspieszyło kryzys ustrojowy. Rzym formował się w pierwszych wiekach republiki w oparciu o wzory miasta-państwa, którego cechą była jednoroczność (annuitas) urzędów republikańskich i bezpośredni udział obywateli w życiu politycznym państwa. W miarę jednak, jak Rzym w III i II wieku p.n.e. przeobraził się w wielkie imperium, podstawowe organy, takie jak senat, magistratura czy zgromadzenie ludowe, zaczęły pracować wadliwie.

Kryzys republiki rzymskiej uwidocznił się w II połowie II wieku p.n.e. Niesamowity rozwój terytorialny państwa rzymskiego pozwalał wysokim grupom społecznym na powiększanie swojego majątku kosztem biedniejszych warstw. Bogaci nabywali wielkie majątki ziemskie, w których pracowali niewolnicy, masowo sprowadzani z różnych części państwa. Drobni posiadacze ziemscy, stanowiący trzon armii, przebywali długo na wojnie. Fakt ten wykorzystywali bogaci, którzy zagarniali ich majątki. Utrata majątku doprowadzała do upadku średniozamożnych Rzymian poniżej cenzusu majątkowego. To z kolei nie pozwalało im na wstępowanie do armii. Sytuacja ta w masowej skali mogła mieć tragiczne skutki dla całego państwa.

W latach 30-tych II wieku p.n.e. sytuacja ta stała się tak dramatyczna, że trybun ludowy został zmuszony do przeprowadzenia reform. Piastujący w roku 133 p.n.e. ten urząd Tyberiusz Grakchus wyszedł z propozycją podziału ziemi państwowej między proletariat. Pomysł spotkał się jednak ze sprzeciwem optymatów, konserwatywnego stronnictwa, które w końcu zabiło niewygodnego rywala. Reformę próbował kontynuować 10 lat później brat Tyberiusza, Gajusz Grakchus, który jednak także został zamordowany. Obaj Grakchowie należeli do ugrupowania politycznego, popularów, które poszukiwało różnych dróg naprawy systemu republiki lub nawet całkowitego jej zniesienia. Optymaci, będący uosobieniem Senatu znaleźli się w zagrożeniu.
Reformy Grakchów, które były z determinacją blokowane przez członków bogatych rodów senatorskich okazały się pierwszym krokiem do upadku republiki.
Sytuacja została dodatkowa zaogniona rozłamem wśród warstw rządzących. Doszło bowiem do podziału na dwa ugrupowania. Narodziło się skrzydło optymatów i popularów. Powstanie optymatów nastąpiło w 134 roku p.n.e. i swoją działalnością wywarło duży wpływ na opisane prace Grakchów.

Ogrom imperium oraz prowadzenie ciągłych walk na wszystkich granicach zmusiły Senat do poszukania drogi uzdrowienia państwa. Zaakceptowano reformy Gajusza Mariusza, wedle których utworzono armię zawodową. Od tego momentu wojsko rzymskie było złożone przeważnie z biedoty oraz proletarii. I właśnie te zmiany najbardziej osłabiły rolę Senatu w Rzymie. Armia rzymska, bowiem, stała się narzędziem w rękach demagogicznych oraz zwycięskich wodzów. To ich osobowość pociągała masy żołnierzy, wywodzących się przecież w zdecydowanej większości z biedoty. To dzięki ich geniuszowi zdobywali łupy oraz wspinali się po drabinie społecznej. Czynnik ten zaczął rozsadzać republikę od środka.

Na początku I wieku p.n.e. zaczęła się utwierdzać przewaga wielkich wodzów i ich prywatnych armii nad senatem. Pojawili się: Gajusz Mariusz oraz Lucjusz Korneliusz Sulla. Rywalizacja pomiędzy nimi doprowadziła do wybuchu wojny domowej, która pogrążyła kraj. Ich zawodowe armie walczyły nie dla republiki, jak armia obywatelskiej, ale dla swoich wodzów. Wydarzenia te otworzyły okres zwany rewolucją rzymską, której efektem było odejście od systemu republikańskiego na rzecz monarchicznego.
Pierwszym nowym władcą był wspomniany Lucjusz Korneliusz Sulla, który w 82 roku p.n.e. ogłosił się dyktatorem na czas nieograniczony (dictator legibus scribundis et reipublicae constituendae), po pokonaniu rywala. Był on zwolennikiem senatu i próbował dokonać pewnych zmian w dotychczasowym ustroju, które miały usprawnić zarządzanie państwem. W tym celu zwiększył znaczenie senatu podwyższając liczbę senatorów zasiadających w izbie do 600 osób. Sprawił także, że tytuł senatora stawał się dożywotni. Do stanu senatorskiego (ordo senatorius) należeć miały wszystkie osoby piastujące urząd kwestora, co z kolei spowodowało znaczne ograniczenie władzy cenzorów. Ponadto senat utrzymał wyłączność przyznawania prowincji, byłym prokonsulom i propretorom.
Oprócz rozszerzenia uprawnień senatu, Sulla zwiększył również liczbę poszczególnych urzędników. Tak więc, liczbę kwestorów powiększył do 20, a pretorów do 8. Kompetencje komicji tribusowych zostały częściowo ograniczone, co wiązało się z koniecznością uprzedniego zatwierdzania wniosków zgłoszonych na komicjach przez senat.
Represje ze strony Sulli nie ominęły trybunów ludowych, którzy po swojej kadencji nie mieli prawa piastować jakichkolwiek innych urzędów.

Po jego śmierci nastała walka o władzę, a uchwały Sulli zostały cofnięte. Na arenie polityki pojawiły się kolejne nazwiska: Pompejusz Wielki, Gajusz Juliusz Cezar oraz Marek Krassus. Jako przeciwnik Sulli, Juliusz Cezar uważał że senat to już przeżytek i należy wprowadzić władzę jednej osoby, która by miała pełne uprawnienia. W latach 49 - 45 p.n.e. wyszedł zwycięsko z wojny domowej nad swoimi rywalami, w tym Pompejuszem Wielkim i objął władzę na Rzymem.
W 46 roku p.n.e. Cezar rozkazał wybrać siebie konsulem na okres 5 lat. Ponadto otrzymał na okres 3 lat praefectura morum, co pozwoliło mu na samodzielne ustalanie listy senatu, a także powierzanie urzędu konsula, pretora i kwestora, dowolnie przez siebie wybranym osobom. W tym samym roku Cezar uzyskał od senatu specjalne pozwolenie na noszenie purpurowych szat i wieńca laurowego, a także tytuł imperatora. Ostatnim krokiem do pełni władzy było otrzymanie 14 lutego 44 roku p.n.e., tytułu dyktatora wieczystego (dictator in perpetum).
Cezar dokonał również kilku reform mających wpływ na zarządzanie państwem. Podwoił liczbę pretorów z 8 do 16, kwestorów z 20 do 40 i edylów z 4 do 8. Ponadto powiększył liczbę senatorów do 900 osób, co źle wpłynęło na pracę senatu.
Arystokracja rzymska bojąc się o swoją pozycję zawiązała spisek i doprowadziła do zabójstwa Juliusza Cezara w dniu 15 marca 44 roku p.n.e.

Śmierć Cezara doprowadziła do kolejnej wojny domowej, która trwała do 30 roku p.n.e. Władzę ostatecznie przejął Gajusz Oktawiusz, adoptowany syn Juliusza Cezara, który później nazwany został Augustem. Pokonał on Marka Antoniusza w bitwie morskiej pod Akcjum. Zniechęcony porażką oraz niepewny swego losu Marek Antoniusz popełnił samobójstwo. Dziedzic Cezara przyłączył Egipt do imperium, by 3 lata później senat nadał mu tytuł augustus, czyli boski. Właśnie to wydarzenie uznaje się za początek cesarstwa.

Kryzys Republiki w II w p.n.e.

Rozkład i upadek rzymskiej republiki nastał w wyniku kilku zazębiających się czynników:

W 30 r. p.n.e Oktawian August został jedynym władcą imperium latach wojen domowych ludzie złaknieni byli pokoju i stabilizacji, którą mogły zagwarantować jedynie silny władca. Państwo Augusta było faktycznie monarchią lecz władca deklarował odbudowę republiki. System rządów stworzony przez Augusta nazywany był „komedią republiki”. Zachowano republikańskie instytucje i urzędy jak senat, jednak zaprzestano komicji- zgromadzeń obywatelskich. Ustawodawstwo przejął senat. Wczesny okres cesarstwa I-II w. nazywamy pryncypatem, gdyż August określał siebie jako pierwszego wśród równych (od łac. Princeps- pierwszy obywatel). W okresie republiki dostęp do senatu i wyższych urzędów zarezerwowany był dla starych rodów z Rzymu i okolic. August umożliwił kariery w administracji także elitom miast italskich a jego następcy dopuścili do władzy nawet arystokrację z podbitych prowincji.

od względem ustrojowym Rzym okresu wczesnego cesarstwa nie wiele różnił się od republiki. Cesarze, choć de facto byli monarchami, utrzymywali szereg republikańskich instytucji i urzędów. Między innym nadal działał rzymski Senat oraz konsulowie.

 

Pierwszym cesarzem był Oktawian August. Przyjął on przydomek Cezar, na cześć swojego wuj - Juliusza Cezara. Używał także tytułu imperatora, oznaczał on tytuł wodza. August posługiwał się także tytułem Augustus, co znaczyło wywyższony przez bóstwo. Stąd przeszedł do historii pod imieniem - Oktawian August. Określono go mianem princepsa (łac. Pierwszy). Był zgodnie z tą terminologią pierwszym obywatelem Rzymu oraz najbardziej znaczącym politykiem. Od tego cesarskiego tytułu pochodzi określenie ustroju przez niego wprowadzonego - pryncypat. W ręku cesarza pozostawała wyłączna kontrola nad armią, nad najważniejszymi prowincjami państwa, a także nad powoływaniem urzędników na część nowo utworzonych stanowisk w administracji. Zlikwidowane został komicja, a głównym ciałem kolegialnym mającym obok cesarza największe znaczenie dla podejmowania decyzji w państwie pozostał Senat. Kolejni cesarze mieli jednak wpływ na jego skład oraz podejmowane przez Senat decyzje. Za czasem do grona senatorów zostali do popuszczeni także obywatele pochodzący z innych prowincji Imperium Rzymskiego. Jedynym kryterium ich wyboru miała być ich lojalność i oddanie dla cesarza.

Oktawian August podczas swojego panowania:

Istniały dwa sile elementy, które spajały państwo. Mianowicie była to osoba cesarza (i autorytet dynastii) oraz coraz powszechniej dokonująca się romanizacja. Państwo, choć podzielona na prowincje, między którymi istniały znaczne różnice zarówno w sferze gospodarki, jak i w sferze kulturalnej, zachowywało jedność w dużej mierze dzięki cesarzowi, który jako najważniejsza osoba w państwie spajał je i integrował. Z czasem również rzymskie wzorce kulturowe stawały się coraz bardziej popularniejsze, docierając nawet na obrzeża państwa.

 

Przez dwa wieki cesarstwo rzymskie cieszyło się pokojem. Rozwijał się handel oraz rozbudowywały miasta. W II w. zaczął się powolny upadek gospodarki, kolejni cesarze byli obalani przez wojskowych, toczyły się także walki Imperium z Persami oraz z Germanami. Po śmierci Oktawiana Augusta na tronie zasiadł cesarz Tyberiusz, później Kaligula (okres skandali politycznych i obyczajowych; terror; cesarz został zamordowany). Kolejno po nim panowali: cesarz Klaudiusz, Neron (za jego panowania w 64 r. wybuch ogromny pożar Rzymu). Po jego śmierci wybuchły walki domowe w Rzymie.Wygrała je dynastia Flawiuszy. Po nich władzę objęła dynastia Antoniuszy. W 284 r.  cesarzem został Dioklecjan. Od jego panowania ten okres w dziejach rzymskiego cesarstwa otrzymał nazwę - dominat. Dioklecjan wprowadził władzę absolutną, władzę opartą na armii i biurokracji. Cały kraj został podzielony na prefektury (4), na diecezje (13) oraz na prowincje (100). Przeprowadzona została reforma wojska. Rozwijało się budownictwo wojskowe i miejskie. W 306 roku na tron cesarski wstąpił Konstantyn Wielki. Za jego panowania utworzona została nowa stolica imperium w Konstantynopolu, zniesiono urzędy senatorskie, oddzielono władzę cywilną od wojskowej, przeprowadzona została reforma skarbowa. W 313 r. cesarz wydał edykt mediolański, który zrównywał chrześcijaństwo z religią rzymską.

 


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kryzys Republiki Rzymskiej
Kryzys ekonomiczny i powstanie III Rzeszy, ZSRR, Stosunki międzynarodowe w latach 30 tych
kryzys republiki rzymskiej pryncypat i dominat ( notatki)
1 11 Republika rzymska w 1w pne i cesarstwo rzymskie w 1 2w ne
T.8.-.Kryzys Cesarstwa, Studia, hist powszechna średn, hist powszechna średn, Mroczny Magister, S II
Kryzys i upadek cesarstwa Rzymskiego
Historia, Historia - Początki dziejów Rzymu, republika rzymska, powsta, KRÓLOWIE RZYMU I LATA PANOWA
ll Rzeczpospolita, Jak powstała Ukraińska Republika Ludowa
Powstanie nowych państw w wyniku upadku cesarstwa zachodnior
Kryzys i upadek republiki rzymskiej nowa wersja
Kryzys i upadek cesarstwa rzymskiego podr
W MON powstanie Centrum Zarządzania Kryzysowego
Ludwik Selen Jak powstają kryzysy ekonomiczne
Powstanie systemu Unix
cwiczenia 9 kryzys
Źródła finansowania w dobie kryzysu finansowego
6 Wielki kryzys 29 33 NSL

więcej podobnych podstron