PARAZYTOLOGIA Wykład 20 23.11.2004.

Amidostomum anseris

- żywiciele: gęsi hodowlane i dzikie, kaczki

- możliwa jest inwazja przez skórę

- pasożytuje w żołądku mięśniowym

- L3- stadium inwazyjne. L3 opuszcza osłonki jajowe. Najczęściej zarażenie p.o.

- samiec 9-15 mm, samica 13-24mm

- lok.: pod błoną żołądka mięśniowego lub na pograniczu mięśniowego mięśniowego gruczołowego

Cykl: prosty, dopiero L3 opuszcza jajo (5-6 dzień)

P.O.- żołądek gruczołowy-po 5 dniach żołądek mięśniowy- po 14-15 dniach formy dojrzałe płciowo zwykle okres pp 17-22 dni

Per cutis: błona pływna-naczynia- serce-płuca-tchawica-żołądek-okres pp 15-18 dni (u gąsiąt)

Rezerwuar: stare ptaki (dzikie gęsi 97% zarażone)

Źródło: wybiegi, pastwiska, zbiorniki wodne

Chorobotwórczość: najwyższa u gąsiąt 3-8 tyg, uszkodzenia błony rogowej ż. mięśniowego, toksyczne ES, silne hematofagi

Objawy:

- utrata apetytu

- niechęć do ruchu

- chwiejny chód

- spadek masy ciała

- anemia

Choroba trwa 3-14 dni, ponad 50% śmiertelność

Rozpoznanie:

- jaja w kale, sekcja (zmiany nekrotyczne w mielcu)

Zapobieganie:

- regularne odrobaczanie dorosłych gęsi

- wymiana ściółki co 4-5 dni

- odkażanie wrzątkiem kojców

Leczenie:

- fenbendazol (Fenbasan, Panacur) z karmą 100ppm przez 4 dni

- lewamizol (Levamisol) 20-30mg/kg m.c. p.o.

- tetramizol 1x lub 2x 50mg/kg m.c. p.o. lub s.c. co 14 dni

INWAZJE OWSIKÓW

Oxyuridea

Gatunek	Żywiciel	Lokalizacja
Oxyuris equi Enerobius vermicularis Passalurus ambiguus Skrjabinema ovis Syphacia obvelata	Koń, osioł Człowiek Królik, zając Owce, kozy Myszy	j. ślepe, okrężnica j. grube, wyrostek robaczkowy j. grube, okrężnica j. grube j. ślepe

Oxyuris equi

- samica 5-15mm, samiec 10mm

- lokalizacja w j. grubym

Cykl: zarażenie drogą pokarmową (jaja z larwą), L3 z jaja idzie do śluzówki jelita ( tu L4), dorosłe żyją w świetle jelita. Samice wypełzają do fałdów odbytu by złożyć jaja.

Patogeneza:

- galaretowata substancja sklejająca jaja działa drażniąco na żywiciela, wywołuje silny świąd odbytu i jego okolic

Objawy: ( wskutek silnego świądu)

- otarcia skóry i uszkodzenia włosów

- niepokój

- osłabienie apetytu

- spadek kondycji

- matowa sierść

► wrażliwy na wiele leków nicieniobójczych. Przed leczeniem okolice odbytu obmyć w celu usunięcia złogów jaj

Owsik ludzki- E. vermicularis

- samica 12mm, samiec 3mm

- lokalizacja w j. cienkim i grubym

Cykl: zarażenie drogą pokarmową, np. brudne ręce, możliwe przez unoszący się kurz, bo jaja osiadają na produktach spożywczych

Zapobieganie: higiena osobista i żywienia

Objawy:

- świąd odbytu utrudniający zasypianie

- zaczerwienienie okolic odbytu

- wzmożona pobudliwość nerwowa

- ból głowy

- osłabienie, brak apetytu

- nudności

- bóle w jamie brzusznej

- anemia

- owsiki mogą dostawać się do sromu i pochwy stając się przyczyną zmian zapalnych narządu rodnego

Leczenie owsicy (pyrantel) powinno objąć wszystkich domowników + ścisła higiena!!!

WŁOSOGŁÓWKI

Gromada: Adenophorea

Rodzina: Trichocephalidae

- posiadają gardziel zbudowaną ze stichosomów

Trichuris (Trichicephalus) discolor

Trichuris (Trichicephalus) felis

Trichuris (Trichicephalus) leporis

Trichuris (Trichicephalus) muris

Trichuris (Trichicephalus) ovis

Trichuris (Trichicephalus) trichiuria

Trichuris (Trichicephalus) suis

Trichuris (Trichicephalus) vulpis

TRICHURIS SUIS

-w Polsce 1,9-18%

- samiec 23-54 mm, samica 40-53 mm

- lok: j. grube i ślepe

Cykl: zarażenie p.o. jajami inwazyjnymi (L1); rozwój L1 w środowisku zew. Trwa ok. 3 tyg. Jaja pozostają inwazyjne w środowisku do 6 lat. Okres pp 40-45 dni.

Jajo-pasza luz woda- wykluwają się larwy i penetrują śluzówkę j. ślepego- 3 linienia-dorosłe pozostają zagnieżdżone częścią gruczołową

- duże znaczenie jeśli chodzi o zagrożenie tuczników!

Patogeneza:

- krwiopijne, hemolizują

- uszkodzenie śluzówki przez rozwijające się larwy; nieżytowe zapalenie błony śluzowej jelita, powstają ogniska martwicowe

► wodnista biegunka, w okresie pp z krwią

► ojawy ze strony układu nerwowego prowadzące do wyniszczenia

Inwazja wzbudza szybką odpowiedź zapalną

- infiltracja śluzówki przez limfocyty, neutrofile i eozynofile-zaczyna się 1-2 tyg po inwazji i osiąga szczyt 5 tygodnia po zarażeniu

- powstają immunokompleksy

- starsze zwierzęta nabywają odporności na zarażenie

- jaja typowe z czopami na obu biegunach; 50-60x21-25um

TRICHURIS TRICHIURIA

- samiec 38-52 mm, samica 41-52 mm

- człowiek zaraża się spożywając zanieczyszczone produkty

- 20% bezobjawowo choruje

Przy licznej inwazji:

- biegunka, niekiedy śłuzowo-krwawa

- bóle w j. brzusznej

- spadek masy ciała, zahamowanie wzrostu

- anemia

- wypadanie odbytu

- chroniczne zapalenie j. grubego

TRICHURIS VULPIS

- samiec 45-60mm, samica 62-75mm

Inwazje rzędu kilkudziesięciu lub kilkaset nicieni może powodować ujawnienie się choroby!

- wychudzenie, niedokrwistość, zahamowanie wzrostu→ młode

- biegunki okresowe, wzrost ilości śluzu w kale

- zapalenie j,. grubego→ zrosty surowicówki ze ścianą j. brzusznej

- hiperplazja śluzówki

- chorują psy powyżej 6 m-ca życia

- brak skłonności rasowych, jest wrażliwość indywidualna

- stichosom i gruczoł głowowy są źródłem substancji odpowiedzialnych za rozkład enzymatyczny tkanek, zapobieganie krzepnięciu krwi i obronę przed odp. imm. Żywiciela

TRICHURIS OVIS

- samiec 60-80 mm, samica 55-70

- samiec z pojedynczą szpikują

- lok.: j. ślepe

- okres pp 6-12 tyg

- jaj odporne na wysychanie

- źródłem zarażenia może być siano

!!! nekroza tłuszczu w jelicie ślepym!!!

INWAZJE NICIENI W TKANKACH

Ad. Strongylidae

Stephanurus dentatus

- w tkance okołonaczyniowej i nerce u świni

- L3 (stadium inwazyjne) gromadzi się w dżdżownicach lub L3 penetruje per cutis: krew-jelito- węzły chłonne krezkowe- układ żylny wątroby- nerka

Uszkodzenia nerek!!!

Dioctophymatidae

DIOCTOPHYMA RENALE

- samiec 20cm x 6 mm

- samica 100cm x 12 mm

- żywiciel ostateczny: norki, psy, lisy

- żywiciel pośredni: wodne skąposzczety (L3)

- żywiciel parateniczny: ryby i żaby ( mięśnie lub krezka)

Nicień o małej swoistości żywicielskiej. Lokalizują się w miedniczce merkowej ( prawej), jaja wydalane z moczem.

- zwyrodnienie i zanik tkanki nerkowej

Leczenie operacyjne

Gr. Secernentea

Rodz. Spiruridae

HABRONEMA MUSCAE

- samce 8-12 mm, samice 12034 mm

- jaja 80x12um z larwą

- zmiany nekrotyczne w ścianie żołądka

HABRONEMA MAJUS

- samce 9-22mm, samice 15-25 mm

- jaja 40-16um z larwą

DRASCHEIA MEGASTOMA

- samce do 10mm, smaice do 13 mm; torebka gębowa lejkowata

- jaja z larwą

W Polsce inwazje tych nicieni są rzadkie ale bywają zawlekane przez konie importowane z Ukrainy, Węgier

- żywicielem ostatecznym są koń, osioł, muł.

- żywiciel pośredni to Musca sp., Stomoxys sp.

Cykl:

- L1 z kałem są zjadane przez larwy much

- u muchy L1 wędruje do cewek Malphigiego ( Drascheia) lub ciała tłuszczowego

(Habronema) tam rozwój do L3 synchroniczny z rozwojem muchy

- L3 wędrują da ssawki muchy skąd przesiadują się na wargi

- czynnie bądź biernie L3 dostają się do jamy gębowej a dalej do żołądka

- dojrzewają płciowo w błonie żołądka

- okres pp ok. 2 miesiące

- jajo jak ziarno owsa

Drascheia megastoma

Inwazje skórne:

- latem i wczesną jesienią larwy D. megastoma zakotwiczają się w ranach skóry powodując powstanie tzw. wrzodów letnich ( larwy tkwią w skórze przez wiele tygodni nie rozwijając się do dorosłych)

- trudne do leczenia zmiany skórne głowy, okolic oczu, szyi, zew. narządów płciowych a najczęściej tylnej powierzchni stawu pęcinowego!

- najpierw silnie swędzący obrzęk zapalny a następnie zmiany martwicze oraz żywoczerwone, często krwawiące narośle.

Rozpoznanie

- badanie koprsokopowe na obecność jaj

Postać skórna- badanie wycinków skóry na obecność larw ( skóra + kwas solny 1:500, rozdrobnić igłami i oglądać pod mikroskopem).

Leczenie:

- wrzody operacyjnie,

- żołądek-iwermektyna

- truć muchy

Rodz. Filaridae

ONCHOCERCA RETICULATA

- samiec 27mm, samica 560mm

- ż. pośredni-owady ssąco-kłujące z rzędu Diptera np. Simulium

- lok.: dorosłe w więzadle karkowym i ścięgnach dolnych części kończyn

- mikrofiliarie w płynie tkankowym= skaryfikujemy!

Cykl:

Mf wraz z płynem tkankowym do owada, po 24-25 dniach w owadzie L3, które z mięśni tułowia wędruje do narządów gębowych i z nich dostają się do konia. Drogi wędrówki w ż. ostatecznym nieznane.

Obraz kliniczny:

- inwazja więzadła karkowego wywołuje obrzęk okolic kłębu z przetokami; w wydzielniach fragmenty nicieni; wtórnie- Brucella abortu

Onchorcekoza ścięgien: guzowate zgrubienia, kulawizna

Rozpoznanie: fragmenty nicieni w wydzielinie!

Onchocerca gutturosa- bydło

- więzadło karkowe, więzadło stawu kolanowego i więzadła żołądkowo-śledzionowe

Parafilaria multipapillosa

- samce 28-30mm, samice 40-70mm

- lok.: tkanka łąćzna podskórna i międzymięśniowa konia

- ż. pośredni: Haematobia atripalpalis ( krwiopijca mucha)

Objawy kliniczne= letnie krwawienie skóry

U konia na wiosnę na skórze szyi i boków pojawiają się guzki wielkości orzechów laskowych, które pod wpływem słońca i wydzieliny samic pękają i krwawią ( zwykle w porze południowej przez 1-2 godz. po czym krwawienie ustaje). Po pewnym czasie ranki się goją a obok pojawiają się nowe, dokuczliwy świąd. Zmiany cofają się jesienią i zima a nasilają latem. Choroba może trwać do 4 lat.

Setaria equina

- samce 50-80mm, samice 70-120

- 50% koni w Polsce zarażonych

- ż. pośredni: komary ( Aedes, Culex)

- lok. w ż. ostatecznym: jama brzuszna ( powierzchnia wątroby), osierdzie, moszna, caiłko szkliste i przednia komora oka; mikrofilarie we krwi

Rozwój: mf pobrane wraz z krwią w ciągu 10-15 dni przekształca się w L3. W 16 dpz komara wędrują do ssawki i w czasie żerowania dostają się do ż. ostatecznego. Objawy zależne od lokalizacji, jeżeli w jamie brzusznej to brak, jeśli w oku to ślepota, światłowstręt i łzotok.

Rozpoznanie: mf we krwi.

Leczenie: iwermektyna 0,2-0,5mg/kg

Setaria labiatopapillosa

- ż. ostateczny: bydło

- samce 48-52mm, samice 70-100mm

- ż. pośredni: komary

- lok.: dorosłe nicienie- jama ciała (brak objawów), mf i przeddorosłe- przednia komora oka (bydło), u owiec i kóz rdzeń kręgowy-wywołują porażenia

Wykrywanie: mf we krwi (hemoliza krwi + wirowanie)

Leczenie: iwermektyna 0,2-0,5mg/kg

DIROFILARIOZA

Dirofilaria immitis

- dorosłe samice mają ok. 30cm długości; samce o połowę mniejsze ze spiralnie skręconym ogonem

- lokalizacja: dorosłe nicienie bytują głównie w prawej komorze serca i dużych naczyniach

Cykl: larworodne; mikrofilarie do 5 lat w krążeniu

- ż. pośredni: komar ( Aedes, Culex, Anopheles)- cewki Malphigiego, po 11-14 dniach L3, która dostaje się do na wargę dolną i w czasie żerowania komara do krwi psa przez rankę wytworzoną przez kłujki komara. L3 migują przez ok. 4 m-ce w tkance łącznej liniejąc w międzyczasie dwa razy. L5 i dorosłe w prawej komorze serca. Okres pp ok. 6 m-cy.

Objawy: powiększenie śledziony i wątroby

- w czasie wędrówki brak

- potem blokada zastawek i prawej komory serca, zatory naczyń płucnych

- inwazja ok. 50 robaków powoduję:

▪ duszność, szybkie męczenie się

▪ zakrzepy, obrzęki

▪ wodobrzusze, wysięk opłucnowy, puchlina

▪ hepatomegalia

▪ stany zapalne nerek

Anatomopatologa: przerost prawego serca, zapalenie osierdzia, zakrzepy w tętnicach

► mf mogą lokalizować się w mózgu!!!

Diagnoza:

- mikrofilarie: rozmaz, gruba kropla

- rtg- powiększenie prawej komory, aorty płucnej, pnia płucnego aorty

- serologia: a) immunofluorescencja- Ab przeciw Ag kutykularnym mf ( szczególnie wartościowy do wykrywania nadwrażliwości na mf; negatywny przy wysokiej filaremii)

b) ELISA- Ab przeciwko Ag somatycznym. Daje dobre wyniki w czasie drugiej połowy okresu prepatentnego, wykrywa inwazje jednopłciowe

Alternatywni żywiciele D. immitis

- wilki, kojoty, lwy morskie, domowe i dzikie kotowate, lisy rude, norki

Leczenie:

- różne leki dla różnych stadiów

- pies z mikrofilaremią musi być przede wszystkim leczony dożylnie 1% roztworem arsenamidu w dawce 2,2 mg/kg m.c. przez 2 kolejne dni ( jest to lek słabo działający w związku z tym dorosłe wolno obumierają i nie dochodzi do zatoru naczyń płucnych)

- po leczeniu arsenamidem zwierzęta powinny wypoczywać

- usuwanie mikrofilarii powinno się podjąć 4-6 dni po terapii arsenamidem ( lewamizol 11mg/kg p.o. przez 6-12 dni; iwermektyna 0,05 mg/kg p.o. 1x truje 96% mf w ciągu miesiąca)

- leczenie operacyjne

Thelaziidae

Spirocerca lupi

- samiec 30-54mm, samica 54-80mm, krwistoczerwone

- żywiciele: wilk, lis; Europa pd., kraje subtropikalne i tropikalne

- lok.: guzki w ścianie aorty, przełyku, żołądka

Cykl: jaja-L1-żuk kałożerny-jama ciała, tchawki (L3)

L3 wraz z ż. pośrednim trafia do ż… ostatecznego, gdzie przedostaję się przez ścianę jelita do tętnic żołądkowych a następnie do aorty piersiowej. W ścianie aorty linieją dwa razy. Po ok. 102 dniach opuszczają ścianę aorty i czynnie wnikają w sąsiadującą ścianę przełyku, gdzie osiedlają się i dojrzewają płciowo.

- okres pp 121-124 dni.

Rozpoznanie: bad. koproskopowe

Objawy:

- zależne od lokalizacji. Twarde guzki wielkości jaj kurzego najczęściej w ścianie przełyku a w nich liczne nicienie. Guzy powodują trudności w przełykaniu, skłonność do wymiotów, zaburzenia w trawieniu i wychudzenie.

Larwy S. lupi powodują powstawanie podobnych guzów w ścianie aorty a niekiedy powstawanie tętniaków. Pęknięcie tętniaka prowadzi do nagłej śmierci.

7

---