MONACHOMACHIA

I. Krasicki

Książę Biskup Warmiński Ignacy Krasicki bawił na dworze króla Prus, Fryderyka II, zagorzałego wroga Polaków (napisał Wojnę konfederatów - paszkwil na Polaków)

według legendy Monachomachia powstała w apartamentach Woltera

Organy T.K. Węgierskiego jako ukierunkowanie Krasickiego, zostały mu nawet zadedykowane

poemat heroikomiczny jest najbardziej spokrewniony z epopeją, bohaterskim poematem opisującym dzieje legendarnych bądź historycznych bohaterów, związane najczęściej z heroicznymi czynami bitewnymi. Poemat heroikomiczny stanowi przenicowana epopeję z widocznymi elementami parodii. Źródłem komizmu jest kontrast miedzy „wysoką” formą a „niską” treścią. Poemat heroikomiczny Krasickiego miał na celu wykpienie wad i przywar społeczności zakonnej. Czynił to w sposób lekki, poprzez ośmieszenie, a nie oskarżenie.

Krasicki jako obserwator opisujący z humorem teatr ludzkich namiętności. Uderza go błahość spraw małych uważanych za ważne. Zna miarę, stąpa twardo po ziemi.

prawda i pozór w utworze:

• głupota - mądrość

• małość - patetyczność

• wielomówność - brak kompetencji

demaskacja fałszu i obłudy zakonników

„bawienie i uczenie” - śmiech służący dobrej zabawie komizm z parodii i epopei

pijarzy i jezuici mieli wkład w prace oświecenia w Polsce (w przeciwieństwie do opisywanych przez Krasickiego karmelitów i dominikanów)

spór pomiędzy dwoma zakonami żebraczymi - karmelitami i dominikanami

przyczyną sporu jest Jędza Niezgody [ bogini Eris - bogini niezgody]

„rycerze” w habitach - „wojna mnichów”

„nie habit czyni świętym” - przywary kleru - choroby społeczne: głupstwo, pijaństwo, lenistwo

ironia i drwina:

• charakterystyka bohaterów - są „zarysowani” kilkoma tylko kreskami; imiona - Piotr od świętej Klary, Marek od Świętej Trójcy itd.

• gnuśność, lenistwo

• śmiech wzbudza nie tyle sytuacja, co sposób jej przedstawienia

• mnisi lubiący długo spać

• „święte próżniaki”, „wielebne głupstwo”:

• niski poziom intelektualny mnichów

• ciemnota, zacofanie

• pycha, zadufanie - przekonanie o głębi swojego wykształcenia

• mnisi nie pamiętają, gdzie znajduje się biblioteka

• w bitwie użyto:

• książek

• sandałów

• trepków

• pasów

• rożnów

• półgarnców

• talerzy

• szklanek

• kufli

• kropidła

wojna na książki Boileau, Węgierski

pijaństwo:

• parafraza Hymnu do miłości ojczyzny przerobionej na hymn pijacki

• karmelici rozważali „pijacki pojedynek”

• spór, bijatykę zakończyło wzniesienie vitrum glorisum - sławnego pucharu „dzbanu nad dzbany”, na którym namalowane są sceny oddające cztery pory roku:

• wiosna - pleban dostaje dary

• lato - trwa kiermasz parafialny

• jesień - pleban kontent z dziesięciny

• zima - pleban z intratną kolędą

w 1778 r. Monachomachia została wydana anonimowo w Lipsku

oświeceniowy antyklerykalizm

skandal wokół utworu

Antymonachomachia z 1780 r. była odpowiedzią pisarza na głosy krytyki; poprzez wyolbrzymienie zasług mnichów jednocześnie podtrzymywała określone w Monachomachii zarzuty - rzekome pochwały były tylko pozorne, ironiczne - palinodia - ganienie poprzez pochwałę

„prawdziwa cnota krytyk się nie boi”

Antymonachomachia to dopełnienie Monachomachii. Brak ironii dostrzec można w dwóch ostatnich wersach Antymonachomachii: „Porzućcie zjadłość, uśmierzajcie żale:/ Wszak i wy ludzie, i on nie bez ale”.

Mnisi:

• duża liczba klasztorów - aż 9 w małym miasteczku

• lenistwo

• łakomstwo - zakony miały wieść żywot ascetyczny, a wiodły próżniaczy

• niski poziom moralny

• bezużyteczność społeczna i kulturalna

• obłuda religijna

• konkurują z innymi zakonami, co godzi w chrześcijańskie zasady

W trakcie dyskusji, Przeor mówi dużo i rozwlekle, zawile. Jego styl wypowiedzi przypomina styl barokowy. Mówi dużo, chociaż to, co mówi, tak naprawdę nic nie znaczy, nie ma logicznego sensu. Dysputa teologiczna to potyczka na słowa, a nie polemika uczonych mnichów. Kler wykazuje się brakiem wiedzy, bezmyślnością, daleko mu do erudycji.

Hiacynt - wytworny, elegancki, dyplomata

Gaudenty - porywczy

Obaj mnisi nie pasują de schematu mnicha, są kontrastowi.

W dyspucie wzięli udział także prawnik urzędujący w sądzie grodzkim oraz jego żona-dewotka.

według Krasickiego za cnotami zakonników kryje się pozór - istnieje swoisty kontrast między prawdą a pozorem - zakonnikm tylko wydaje się, że są inteligentni, religijni, skromni itp. To tylko pozory za którymi kryją się prawdziwe przywary kleru, tzw. choroby społeczne - pijaństwo, obżarstwo, niska inteligencja, brak wiedzy, pycha… Zakonnicy za nic mają świętości kościelne (księgi, „dzban nad dzbany”, kropidło itd.).

Komizm w Monachomachii:

• stylizacja Hymnu do miłości ojczyzny na hymn pijacki

• bitwa między „uczonymi” zakonnikami, w której w ruch Ida sandały, księgi, talerze itp.

• Tzw. choroby społeczne zakonników - pijaństwo, lenistwo itd..

• Zakonnicy nie wiedzą, gdzie znajduje się biblioteka (jako mnisi powinni lubować się w czytaniu ksiąg)

• Ilość klasztorów w małej wiosce - 9

• Okazuje się, że nie habit decyduje o świętości, jak myślą mnisi

• Kpina z mody na wyszukane imiona

• Wyśmiewanie dewotek

Celem Krasickiego jest ośmieszenie przywar zakonników - nie oskarża ich.

motywy przejęte z eposu:

• imiona bohaterów, np. Piotr od świętej Klary

• postaci są tylko zarysowane, brak szczegółowych charakterystyk, dowiadujemy się tylko o głównych, charakterystycznych cechach bohaterów

• przemówienia i narady przed „bitwą”

• lody ludzkie przeplatają się z nadludzkimi (Jędza Niezgody)

• nawiązania do mitologii Zefir

---