Rozwój historyczny wiedzy o lokalizacji procesu chorobowego

• narządowa - Jan Morgagni (1682 - 1771)

• tkankowa - Ksawery Bichat (1771 - 1802)

• komórkowa - Rudolf Virchow (1821 - 1902)

• ultrastruktura mikroskopowo - elektronowa

• ultrastruktura fizykochemiczna

Choroba - życie w zmienionych warunkach, którym nie mogą sprostać mechanizmy adaptacyjne organizmu

Etiologia -poznanie bezpośredniej przyczyny choroby

Patogeneza (wywód choroby) = patomechanizm

Analiza kolejnych zmian strukturalnych i czynnościowych zachodzących w organizmie - związki przyczynowo - skutkowe

Od lekarza właściciel pacjenta ma prawo wymagać

• znajomości patologii szczegółowej każdego narządu - diagnostyka różnicowa

• znajomości procesów patologicznych (tzw. patomechanizm) zachodzących w przebiegu poszczególnych chorób - badania diagnostyczne

• znajomości technik badawczych - interpretacja wyników badań dodatkowych i postawienie rozpoznania

Konieczność korelacji wyników badań patomorfologicznych z obrazem klinicznym choroby

Fizjologiczne metaboliczne mechanizmy adaptacyjne

Regulacja funkcji metabolicznej na

poziomie biochemicznym - brak zmian

strukturalnych w komórce, np:

• mobilizacja kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej - głodzenie

• pobieranie Ca z kości - niedobory wapnia w organizmie

• aktywacja enzymów mikrosomalnych w wątrobie

Fizjologiczne strukturalne strukturalne mechanizmy adaptacyjne

Zmiany w prawidłowym obrazie wzrostu -

wyraźnie widoczne zmiany strukturalne

• zwiększenie aktywności komórkowej - zwiększona liczba lub wielkość komórek (przerost, rozrost)

• zmniejszenie aktywności komórkowej - redukcja liczby lub wielkości komórek (zanik)

• zmiany morfologii komórki - przekształcenie

Śmierć komórki jako efekt jej nieodwracalnego uszkodzenia

• apoptoza - zaprogramowana śmierć komórki

• martwica

Struktury komórkowe stanowiące pierwotny cel dla bodźców uszkadzających - „kaskada uszkodzeń”

• błony komórkowe (wolne rodniki, układ odpornościowy, toksyny bakteryjne)

• mitochondria (niedotlenienie, hipoglikemia, toksyny hamujące oksydazę cytochromową np.cjanek)

• cytoszkielet

• DNA komórkowe

Martwica (necrosis) - śmierć komórek, tkanek bądź narządów w żywym organizmie

Objawy martwicy widoczne w jądrze komórkowym

• zagęszczenie chromatyny (karyopycnosis)

• rozpad chromatyny (chromatorrhexis)

• rozpad jądra (karyorrhexis)

• rozpuszczanie się chromatyny (chromatolysis)

• rozpuszczanie się jądra (karyolisis)

• obrzmienie i wakuolizacja jądra (vacuolisatio)

• gromadzenie się chromatyny na obwodzie jądra (marginatio)

Objawy martwicy widoczne w cytoplazmie

• zatarcie cech charakterystycznych (plasmolysis) - zatarcie konturów komórki, słabe barwienie

• wzrost kwasochłonności (martwica kwasochłonna)

• tworzenie wodniczek w cytoplazmie i jądrze

Rodzaje martwicy

• rozpływna (n. cum colliquatione s. colliquativa)

• skrzepowa (n. cum denaturatione s.cum coagulatine s. coagulativa)

• enzymatyczna tkanki tłuszczowej, martwica tłuszczowa Balsera (n. adiposi s. steatonecrosis s. necrosis Balser)

• martwica włóknikowata

Martwica rozpływna

• uszkodzenie błon lizosomalnych - przenikanie hydrolaz do cytoplazmy - cytoliza, chromatoliza, karioliza

• tkanka pęcznieje, rozmięka, staje się płynna, mazista

• mózg, rdzeń, żołądek, dwunastnica

Martwica skrzepowa

• szybko postępująca denaturacja białek - zagęszczenie cytoplazmy, obkurczenie jądra - rozpad chromatyny i jądra

• tkanka sucha, krucha, zbita, jasnoszara lub jasnożółta

• serce, nerki, śledziona

Postacie martwicy skrzepowej

• woskowa lub Zenkera (n. cerea s. n. Zenkeri)

• serowata, serowacenie (caseificatio s. tyrosis)

Martwica woskowa

• w przebiegu zwyrodnienia szklistego mięśni

• przyczyny:

a. tężec, mięśniochwat porażenny, grypa -

niedotlenienie, toksyny bakteryjne

b. „białe mięso” u jagniąt, prosiąt i cieląt -

niedobory vit. E i selenu

Martwica serowata

• w tkankach bogatokomórkowych i słabo unaczynionych m.in. nowotwory złośliwe i ziarnina gruźlicza - silnie działający czynnik patogenny

• obszary objęte są suche, kruche lub zbite, matowe, szare (przypominają roztarty ser)

Enzymatyczna martwica tkanki tłuszczowej

• powstaje po przedostaniu się enzymów trzustkowych do okolicznych tkanek

• lipaza rozkłada tłuszcze tkanki tłuszczowej na glicerol i kwasy tłuszczowe, które ulegają saponifikacji i łącząc się z Na, K i Ca tworzą mydła

• nierozpuszczalne w wodzie mydła wapniowe pozostają w tkankach - ogniska szarożółte, matowe, ostro odgraniczone

Enzymatyczna martwica podskórnej tkanki tłuszczowej

• uaktywnienie endogennego enzymu lipolitycznego z komórek tłuszczowych w obecności lecytynazy - dalej mechanizm taki sam bez uszkodzenia trzustki

• po uszkodzeniu trzustki - lipaza transportowana drogą naczyń chłonnych - dalej mechanizm taki sam

Martwica włóknikowata

• zmiany w tętnicach w przebiegu pierwotnego zapalenia naczyń lub nadciśnienia tętniczego

• w objętych procesem martwicowym odkładają się złogi włóknika

Podział martwicy w zależności od zachowania się jądra komórkowego

• martwica z rozpadem chromatyny (n. chromatorrhectica s. karyorrhectica)

• martwica z rozpłynięciem chromatyny (n. chromatolytica s. karyolitica)

• martwica z zagęszczeniem chromatyny (n. pycnotica)

Losy martwicy

• zapalenie - resorpcja - regeneracja lub ziarnina i blizna

• zapalenie - sekwestracja - martwak

• rozpuszczenie - torbiel

• wtórne zakażenia - zgorzel

Następstwa martwicy

• zaburzenia lub ustanie funkcji obszaru objętego martwicą

• autoamputacja obwodowych części ciała

• silny ból

Różnicowanie martwicy z autolizą

• znalezienie w tym samym skrawku tkanki żywej i martwej

• hemoliza krwinek czerwonych - autoliza

• obecność (martwica) lub brak (autoliza) odczynu zapalnego

Zgorzel (gangrena)

• sucha (g.sicca s. mumificatio)

• wilgotna (g. humida s. sphacelus)

• gazowa (g. emphysematosa)

Zgorzel sucha

• tkanki o małej zawartości płynów - uszy, ogon, kończyny

• przyczyną jest długotrwałe niedokrwienie - odmrożenie, ucisk

• tkanki suche, twarde, ciemnobrązowe lub czarne, wyraźna linia demarkacyjna

• próchnica (caries) - zgorzel sucha w zębach

Zgorzel wilgotna

• dostanie się i namnażanie bakterii gnilnych - gnicie obumarłych tkanek

• tkanki wilgotne, brunatne lub zielonkawe, maziste, miękkie, po przecięciu zalewają się cuchnącym płynem - posoką (ichor)

Apoptoza (apoptosis) - „zaprogramowana” śmierć komórki

• programowana śmierć komórki zależna od czynników wewnątrzkomórkowych, kontrolowana przez produkty ekspresji wielu genów z rodziny bcl-2

• zmiany zaczynają się w jądrze - obkurczenie, zagęszczenie chromatyny, fragmentacja DNA, fragmentacja błony jądrowej i cytoplazmatycznej - ciałka apoptotyczne

Apoptoza dotyczy pojedynczych komórek, martwica dotyczy wielu komórek lub całego narządu

Zadania apoptozy

• przeciwdziałanie procesom rozrostowym, również nowotworowym

• usuwanie komórek o nieodpowiednich receptorach w procesie hemopoezy oraz w układzie immunologicznym

• eliminacja komórek starych lub uszkodzonych

Zadania apoptozy cd.

• usuwanie nadwyżki komórek w embriogenezie

• eliminacja komórek po ustaniu działania bodźców hormonalnych stymulujących proliferację

• likwidacja komórek z nabytym uszkodzeniem DNA

Fazy procesu apoptozy

• indukcja

• faza efektorowa

• degradacja

• fagocytoza

Indukcja

• dominacja sygnałów śmierci nad sygnałami przeżycia

• uaktywnienie systemów molekularnych aktywujących apoptozę

• rola białka Bcl-2

Faza efektorowa

• przeznaczenie komórki do likwidacji - uruchomienie procesu zwanego cell executioner pathway

• zasadniczy czynnik decyzyjny -przepuszczalność błon mitochondrialnych

Faza degradacji

• aktywacja enzymów odpowiedzialnych za proces apoptozy (kaspazy)

• rozcinanie lub łączenie białek, degradacja DNA

Faza fagocytozy

• rozpoznawanie fragmentów komórek przez makrofagi i inne komórki fagocytujące i ich pochłanianie

• usunięcie martwych komórek bez wywoływania reakcji zapalnej

Różnicowanie martwicy z apoptozą

Autofagia programowana śmierć komórki typu II

• powstawanie autofagosomów zawierających fragmenty cytoplazmy i organelli komórkowych i ich fuzja z lizosomami - powstają autofago-lizosomy, które niszczą wchłoniętą zawartość

• geny regulujące proces -geny z rodziny ATG

Apoptoza a autofagia - różnice

Śmierć ogólna (całkowita) - nieodwracalne ustanie czynności serca, płuc lub mózgu

Wrota śmierci (atria mortis)

• śmierć z porażenia mózgu (mors per apoplexiam)

• śmierć na skutek ustania oddychania (mors per asphyxiam)

• śmierć na skutek ustania czynności serca (mors per syncopen)

• śmierć z samozatrucia (mors per autointoxicationem)

Oznaki śmierci

• oziębienie zwłok - algor s. frigor mortis

• stężenie pośmiertne - rigor mortis

• bladość powłok - palor mortis

• plamy pośmiertne - livores mortis

• przekrwienie opadowe - hypostasis

• rozkład gnilny - putrificatio, putrescentia

Zwyrodnienie (degeneratio) - morfologiczny wyraz zaburzeń w przemianie materii komórek i tkanek skutkiem czego jest pojawienie się w komórkach lub/i pozakomórkowo substancji fizjologicznie tam nie występujących lub występujących w innej ilości - zmiana jakościowa

Podział zwyrodnień

Zwyrodnienia powstają na tle:

• zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej

• zaburzeń przemian białkowych

• zaburzeń przemian tłuszczowych

• zaburzeń przemian węglowodanowych

• zaburzeń przemian barwnikowych

• zaburzeń przemian mineralnych

Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej

Wyrazem tego stanu jest ostry obrzęk komórki. Wyróżniamy:

• zwyrodnienie miąższowe (degeneratio parenchymatosa)

• zwyrodnienie wodniczkowe (degeneratio hydropica)

• zwyrodnienie balonowate (degeneratio vacuolaris s. vacuolisatio)

Patogeneza

• uszkodzenie błony komórkowej

• wnikanie do komórki jonów sodu i wapnia oraz wody

• ucieczka z komórki jonów potasu

• gromadzenie się wody w cytoplazmie

• aktywacja endogennych fosfolipaz

• dalsze zmiany w błonach

Przyczyny

• stany gorączkowe

• ostre choroby zakaźne

• toksyny bakteryjne

• zatrucia

• niedotlenienie

• niedokrwistość

Zaburzenia w metabolizmie białek

• zwyrodnienie szkliste (d. hyalinea)

• zwyrodnienie amyloidowe (skrobiowate), amyloidoza (d. amyloidea, amyloidosis)

• zwyrodnienie włóknikowate (d. fibrinoidea)

• patologia białek tkanki łącznej

• zwyrodnienie śluzowe (d. myxomatodes s. mucosa)

• patologiczne rogowacenie (zwyrodnienie rogowe, keratosis pathologica)

Zwyrodnienie szkliste - odkładanie się w komórkach lub substancji pozakomórkowej mas białkowych o różnym składzie chemicznym, wykazujących powinowactwo do barwników kwaśnych i wyglądem przypominających szkło (gr. hyalos - szkło)

Zwyrodnienie szkliste wewnątrzkomórkowe:

• hepatocyty - ciałka Mallory'ego - przewlekłe zatrucia, niedobory żywieniowe (świnie)

• komórki plazmatyczne - ciałka Russella lub Cornilla - brak wydalania immunoglobulin

• nabłonek cewek I rzędu kanalików nerkowych - białkomocz

• mięśnie prążkowane - niedobory wit. E i selenu, mięśniochwat porażenny, tężec i in.

Zwyrodnienie szkliste pozakomórkowe

• ściana naczyń krwionośnych (tętnic)

• błona podstawna naczyń włosowatych pętli naczyniowej kłębuszka nerkowego

• wałeczki szkliste w świetle kanalików nerkowych - białkomocz

• odkładanie się kolagenu w bliznach i guzach nowotworowych - starzenie się wielkocząsteczkowych białek + znaczna utrata wody

Amyloidoza - odkładanie się zawsze pozakomórkowo amyloidu.
Amyloid - białko kwasochłonne o strukturze włókienkowej powstające przy nadprodukcji prekursorów białek lub defektach ich degradacji

Klasyfikacja amyloidozy

• uogólniona systemowa amyloidoza

• amyloidoza miejscowa

Lub

• amyloidoza pierwotna - idiopatyczna

• amyloidoza wtórna

Podstawowe typy amyloidu

• pierwotny atypowy - amyloid odpornościowy - AL amyloid

• wtórny klasyczny (typowy) - AA (SAA) amyloid

• wewnątrzwydzielniczy - APUD-AE amyloid

• starczy - AS amyloid

Uogólniona systemowa amyloidoza

Amyloidoza miejscowa

Patologia białek tkanki łącznej

• choroby włókien kolagenowych

a. zmiany w typach syntetyzowanego

kolagenu lub defekty w procesie

syntezy

b. zaburzenia bilansu metabolicznego

kolagenu

• zaburzenia substancji podstawowej tkanki łącznej

prokolagen - peptydaza prokolagenu - tropokolagen - kolagen
Podstawowe typy kolagenu

• I - kości, ścięgna, skóra,płuca

• II - chrząstka szklista

• III - włókna siateczkowe, ziarnina, naczynia

krwionośne

• IV - blaszki podstawne nabłonków i śródbłonków

• V - blaszki podstawne mięśni, powierzchnia

fibroblastów

Zmiany w typach syntetyzowanego kolagenu lub zaburzenia biosyntezy

• dermatosparaksja (dermatosparaxis) - wrodzony niedobór peptydazy prokolagenu (owce, bydło,koty)

• niemoc skóry (asthenia cutis) - wrodzony defekt fibrogenezy (psy, norki, koty, bydło)

• osteogenesis imperfecta - wrodzone układowe schorzenie kości, występowanie w kościach kolagenu typu III (cielęta)

• niedobory czynników niezbędnych do syntezy kolagenu - np. szkorbut, latyryzm

Zaburzenia bilansu metabolicznego kolagenu (synteza-zużycie)

• nadmierne niszczenie np. reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne

• nadmierna produkcja np. zapalenia, gojenie się ran, włóknienie (wątroba, m. sercowy, płuca)

Substancja podstawowa tkanki łącznej

• Glikoproteiny - białko+mono- lub oligosacharydy

• Mukopolisacharydy (glikozaminoglikany) obojętne (śluz) i kwaśne (tkanka łączna) - polisacharydy+aminocukry

• Proteoglikany - białko+mukopolisacharydy kwaśne

Zmiany morfologiczne wynikające z zaburzeń metabolizmu proteoglikanów są następstwem zmian jakościowych i ilościowych wśród mukopolisacharydów tkanki łącznej

Przyczyny nadmiaru proteoglikanów

• uszkodzenia tkanek, zapalenia

• dysfunkcja gruczołów dokrewnych, np. nadczynność tarczycy - obrzęk śluzowaty (myxoedema) tk. podskórnej

• niedobory żywieniowe

Mukopolisacharydozy - grupa dziedzicznych zaburzeń przemiany materii wynikająca z braku enzymów dla prawidłowej degradacji tych związków, a polegająca na ich spichrzaniu w komórkach fagocytujących śledziony, wątroby, węzłów chłonnych i szpiku kostnego

Patologiczne rogowacenie (keratosis pathologica)

• odchylenia od prawidłowego rogowacenia skóry

a. nadmierne rogowacenie

b. przyśpieszone i niepełne

rogowacenie

c. wadliwe rogowacenie

• rogowacenie błon śluzowych

Nadmierne rogowacenie

• modzel (callus, tyloma) - w miejscach długotrwałego ucisku, psy, konie

• nagniotek (odcisk, clavus)

• róg skórny (cornu cutaneum) - okolica głowy i kończyn, bydło, owce, ptaki

• rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans) - zgrubienie w-wy kolczystej i rogowej + pojawienie się ciemnego barwnika, psy

• rybia łuska (ichtyosis) - uogólniona hiperkeratoza, psy, cielęta, wrodzona

Cornu cutaneum

Acanthosis nigricans

Ichtyosis

Przyśpieszone i niepełne rogowacenie (parakeratosis)

Łuszczyca (psoriasis), niedobory cynku - zachowane jądra komórkowe w warstwie rogowej naskórka, jednocześnie brak warstwy kolczystej

Psoriasis

Wadliwe rogowacenie (dyskeratosis)

Obecność komórek zrogowaciałych w warstwie kolczystej i ziarnistej naskórka

Dyskeratosis

Dyskeratosis

Rogowacenie błon śluzowych (keratinisatio heterotopica)

Plamistość rogowa (leukoplakia) - metaplazja nabłonka wielowarstwo-wego płaskiego nierogowaciejącego w rogowaciejący, jama ustna, przełyk, pochwa, pęcherz moczowy.

Przyczyny -zapalenie, drażnienie, awitaminoza A

Leukoplakia

Zwyrodnienie śluzowe (degeneratio myxomatodes s. mucosa)

Nadmierne wytwarzanie śluzu przez komórki normalnie go produkujące lub wytwarzanie śluzu przez komórki do tej czynności normalnie niezdolne

Zwyrodnienie śluzowe (degeneratio myxomatodes s. mucosa)

• zmiany ilościowe - nadmierna produkcja śluzu w zapaleniach nieżytowych

• zmiany jakościowe - zwiększenie lepkości śluzu - mukowiscidoza u ludzi

Patomorfologia przemiany tłuszczów

Są to zaburzenia przemian tłuszczowców (lipidów):

• lipidy proste - trójglicerydy

• lipidy złożone

a. fosfolipidy

b. glikolipidy

c. sterydy

d. lipoproteiny

Ogólne zaburzenia związane z tłuszczami prostymi

• otłuszczenie ogólne, otyłość - obesitas, adipositas - nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej

• otłuszczenie miejscowe - lipomatosis - występuje w tkankach w czasie ich zanikania

Zaburzenia związane z tłuszczami prostymi na poziomie komórki

• nacieczenie tłuszczowe proste, stłuszczenie - infiltratio adiposa simplex, steatosis

• stłuszczenie zwyradniające, nacieczenie tłuszczowe zwyradniające, zwyrodnienie tłuszczowe - steatosis degenerativa, infiltratio adiposa degenerativa, degeneratio adiposa

Zaburzenia związane z tłuszczami prostymi na poziomie komórki

nacieczenie tłuszczowe proste:

• nadmierne gromadzenie tłuszczów prostych

• brak zmian morfologicznych w komórce

zwyrodnienie tłuszczowe:

• wzmożona produkcja trójglicerydów

• zmiany w komórce

• wątroba, m. sercowy, mm. szkieletowe, nerka

Przyczyny nadmiaru lipidów w komórce

• długotrwałe podwyższenie poziomu lipidów we krwi (głodzenie, cukrzyca)

• przewlekłe niedotlenienie (inhibitowanie enzymów metabolizujących tłuszcze)

• ostre uszkodzenia toksyczne (spadek metabolizmu tłuszczów)

• przewlekłe choroby metaboliczne wynikające z defektów enzymatycznych

Zwyrodnienia fosfolipidowe

• przy zaburzeniach enzymatycznych dotyczących enzymów katalizujących rozpad fosfolipidów, glikolipidów i glikoprotein

• obraz podobny jak przy zwyrodnieniu tłuszczowym

Zwyrodnienia cholesterolowe

• nadmiar cholesterolu - gromadzenie w makrofagach - zmiany w skórze

a. tłuszczakowatość (xantomatosis)

b. kaszak (atheroma)

c. kępka żółta (xanthelasma)

• gromadzenie w tkankach uprzednio uszkodzonych

a. ziarniniak cholesterolowy (cholesteatoma)

Fizjologia przemiany węglowodanowej

• przewód pokarmowy - rozkład polisacharydów do monosacharydów (maltoza, izomaltoza, sacharoza, laktoza)

• wchłanianie (estry kwasu fosforowego, hormony kory nadnerczy) - żyła wrotna - wątroba

• hepatocyty i komórki mięśniowe - (insulina) polimeryzacja do glikogenu

Patomorfologia przemiany węglowodanów

• upośledzone wchłanianie jelitowe

• zaburzenia przemiany monosacharydów

• zaburzenia przemiany glikogenu

Upośledzone wchłanianie jelitowe

• genetycznie uwarunkowane niedobory dwusacharydaz

• zespół złego wchłaniania (wtórnie)

Zaburzenia przemiany monosacharydów

Galaktozemia - brak przemiany galaktozy w glukozę w wątrobie, gromadzenie się galaktozo-1-fosforanu, zmiany:

• wątroba - stłuszczenie, martwica, marskość

• soczewka oka - zmętnienie

• centralny układ nerwowy - ubytek komórek nerwowych

Zaburzenia przemiany monosacharydów c.d.

Fruktozuria - brak metabolizmu fruktozy, gromadzi się fruktozo-1-fosforan, zmiany:

• wątroba - marskość

• nerki - uszkodzenie komórek nabłonka kanalików

Zaburzenia przemiany glikogenu

Znikanie glikogenu:

a. głód, wstrząs stres, zimno,

odmrożenia, oparzenia

b. toksyczna glikogenoliza

(intoksykacja)

c. niedotlenienie

d. cukrzyca

e. ketoza

Zaburzenia przemiany glikogenu (c.d.)

Nadmiar glikogenu - spichrzanie, zwyrodnienie glikogenowe, nadmierny dopływ glukozy lub upośledzenie glikogenolizy, wątroba, nerki, mięśnie

a. hiperglikemia

b. leki

c. glikogenozy

d. nowotwory (insulinoma)

Zaburzenia barwnikowe

Mogą być spowodowane przez:

• barwniki pochodzenia zewnętrznego - egzogenne

• barwniki pochodzenia wewnętrznego - endogenne

Zaburzenia związane z barwnikami egzogennymi

• barwniki dostające się przez skórę - tatuaże

• barwniki dostające się przez drogi oddechowe - pylice (pneumoconioses)

• barwniki dostające się przez przewód pokarmowy

Pylice (pneumoconioses)

• pylica węglowa (anthracosis)

• pylica krzemionkowa (silicosis) - ziarniniaki zapalne z ogniskami martwicy

• pylica wapienna (chalicosis)

• pylica żelazowa (siderosis)

Siderosis

Barwniki dostające się przez przewód pokarmowy

• leki np. tetracykliny - żółte zabarwienie kości

• sole srebra (argyrosis) - sino-szare błony śluzowe

• sole ołowiu, bizmutu, rtęci - czarne zabarwienie kości

• lipochromy - żółte zabarwienie tłuszczu

• morwa - liliowe zabarwienie skóry i

ścięgien, powięzi i węzłów chłonnych

Zaburzenia związane z barwnikami endogennymi

• barwniki krwiopochodne

• porfirie

• bilirubina

• barwniki tkankopochodne

a. melanina

b. lipopigmenty

Hemoglobina

Powoduje nieprawidłowe zabarwienie tkanek - przepojenie barwnikiem krwi (imbibitio haemoglobinemica) przy chorobach krwi, chorobach zakaźnych, zatruciach np. solami potasowymi, pośmiertnie w wyniku rozkładu gnilnego

Hemoglobina tlenkowęglowa (karboksyhemoglobina)

Powstaje w wyniku zatrucia tlenkiem węgla.

Powłoki skórne, błony śluzowe, narządy wewnętrzne, krew - barwa żywoczerwona

Methemoglobina (hemiglobina)

Trwałe połączenie hemoglobiny z tlenem, powoduje hemiglobi -nemię, ciemnoczekoladowe zabarwienie narządów, przyczyny - zatrucie aniliną, aminobenzenami, sulfonamidami, chloranem potasu.

Sulfhemoglobina (werdohemoglobina)

Trwałe połączenie hemoglobiny z siarką w wyniku działania siarkowodoru na hemoglobinę w efekcie wdychania siarkowodoru, zatrucia sulfonamidami lub stosowania siarki jako leku, a także pośmiertnie. Nadaje tkankom zielonkawe zabarwienie.

Hematoidyna

Powstaje przy fizjologicznym i pato- logicznym rozpadzie erytrocytów. W okolicy dużych krwiaków barwi tkanki na żółto, w ogniskach martwicowych gromadzi się w postaci kryształów lub ziarenek, a w komórkach wątroby i nabłonka kanalików nerkowych w formie ziarnistej.

Hemosyderyna

Powstaje w chorobach hemolitycz- nych z rozpadających się erytrocytów, brązowy ziarnisty barwnik w makrofagach (syderocyty) i komórkach narządów wydalniczych.

Miosyderyna

Powstaje przy rozpadzie barwnika mięśni - mioglobiny, przy zaniku mięśni, urazach, mięśniochwacie porażennym, odkłada się w świetle i komórkach nabłonka cewek kanalików nerkowych (mioglobinuria).

Porfirie

Grupa chorób dotycząca nieprawidłowości syntezy hemu - nadmiar nieprawidłowych porfiryn gromadzi się w tkankach, krwi i kale (brak aktywności enzymów w łańcuchu syntezy porfiryn, dzielą się na:

• wrodzone

• nabyte

Porfirie wrodzone

Szpikowa (porfiria erythropoetica congenita) - świnie, bydło, koty, powoduje anemię hemolityczną z hemosyderozą, uczulenie na światło, uszkodzenie nerek, odkładanie się brunatnego barwnika w zębach i kościach, brunatne przebarwienia skóry i narządów wewnętrznych (nerki), zniekształcenia kostno-stawowe, splenomegalię, hepatomegalię

Porfirie wrodzone c.d.

Protoporfiria wątrobowa - niedoczynność syntezy hemu, występuje u ludzi i bydła,objawy jak przy porfirii szpikowej, gromadzenie się protoporfiryn w erytrocytach i kale

Porfirie nabyte

Wynikają z uszkodzenia wątroby - zaburzenia w przemianie i degradacji porfiryn, występują przy zatruciach np. barbituranami, sulfonamidami, związkami ołowiu, alkoholem, a także w przebiegu chorób autoagresywnych

Barwniki żółciowe

Bilirubina (rozpad erytrocytów w USH) - krwiobieg + albumina - bilirubina niezwiązana - wątroba + kwas glukuronowy - bilirubina związana

Przyczyny hiperbilirubinemii

• nadmierna produkcja bilirubiny

• upośledzone pobieranie, wiązanie i wydzielanie bilirubiny przez komórki wątrobowe

• trudności w odpływie żółci (wewnątrz lub zewnątrz -wątrobowe)

Zaburzenia w przemianie barwników żółciowych

• miejscowe - w tkankach w okolicy krwiaków

• ogólne - żółtaczka (icterus) - stężenie bilirubiny we krwi przekracza wartości fizjologiczne, żółte zabarwienie tkanek z wyjątkiem tkanki chrzęstnej, rogówki i mózgu

Żółtaczka to objaw a nie choroba !

Podział żółtaczek

• z wsysania (i. e resorptione), mechaniczna (i. mechanicus), zastoinowa (i. e stagnati- cus), pozawątrobowa

• z zatrzymania (i. e retentione), wątrobowa, miąższowa, czynnościowa, toksyczna

• z nadczynności (i. e superfunctione), przedwątrobowa

Żółtaczka z wsysania

Upośledzone wydalanie bilirubiny związanej - zatkanie przewodów żółciowych - zastój żółci - wchłanianie zwrotne do krwi

Żółtaczka z zatrzymania

Upośledzona czynność komórek wątroby, zmniejszone oddawanie bilirubiny do kanalików żółciowych, bilirubina związana przechodzi do krwi - procesy septyczne z uszkodzeniem hepatocytów, zatrucia

Żółtaczka z nadczynności

• hemolityczna - nadmiar produkcji bilirubiny (zwiększona hemoliza)

• upośledzone pobieranie bilirubiny przez hepatocyty

• upośledzone wiązanie bilirubiny przez hepatocyty

Podwyższony poziom bilirubiny niezwiązanej we krwi

Barwniki tkankopochodne - melanina

Brunatny barwnik wytwarzany z tyrozyny w melanosomach, które są ziarnistościami melanocytów. W skórze przenoszony z melanocytów do keratynocytów i melanofagów

Zaburzenia wynikające z nadmiaru melaniny

• piegi - ephelides

• znamię barwnikowe - naevus pigmentosus

• czerniaczka - melanosis - aberracja w rozmieszczeniu melaniny, gromadzi się ona w narządach wewnętrznych (płuca, wątroba, nerki, mózg) młodych zwierz,at

Zaburzenia wynikające z niedoborów melaniny

• Wrodzony brak:

a. uogólniony - bielactwo (albinismus) -

brak syntezy tyrozyny

b. częściowy - jest barwnik w oczach -

defekt receptorów MHS

c. plamy bielacze - defekt w różnicowaniu

melanoblastów

• Nabyty brak - bielactwo nabyte (vitiligo) -

przewlekłe zapalenia skóry, blizny

Barwniki tkankopochodne - lipopigmenty

• lipofuscyna - brązowo-żółty barwnik powstający w lizosomach podczas auto- utleniania nienasyconych kw. tłuszczowych występujący głównie w neuronach, mięśniach, wątrobie

• ceroid - wcześniejsza forma lipofuscyny żółto-brunatny powstający w makrofagach, hepatocytach i in. przy braku wit. E

Zaburzenia związane z lipopigmentami

• lipofuscyna

a. zanik brunatny (m. sercowy, wątroba) - starzenie się

b. syndrom brunatnych jelit u psów

• ceroid - choroba żółtego tłuszczu u mięsożernych i wszystkożernych przy nadmiernej podaży ryb w karmie

Choroba żółtego tłuszczu - zmiany anatomopatologiczne

• tkanka tłuszczowa - barwa szara, później szaro-brunatna, konsystencja wosku, ceroid gromadzi się w tkance śródmiąższowej i makrofagach

• wypadanie sierści

• zwyrodnienie wątroby

Uwarunkowania prawidłowej gospodarki wapniowej organizmu

• dostarczanie Ca i P z pokarmem i ich wchłanianie

• obecność wit.D - ułatwia wchłanianie Ca

• działanie hormonu przytarczyc uwalniają-cego Ca z kości i hamującego wchłanianie w nerkach

• działanie kalcytoniny - obniża poziom Ca

• prawidłowa czynność nabłonka cewek nerkowych

Zaburzenia w gospodarce wapniowej

Wapnienie obcosiedliskowe

Szare, białawe lub biało-szare i stwardnienie tkanek, formy:

• wapnienie dystroficzne (c. dystrophica) - w tkankach uprzednio zmienionych, podwyższony poziom Ca we krwi

• metaplazja wapniowa (c. circumscripta) - przemiana tkanki zmienionej w masę wapniową lub kość

• wapnienie przerzutowe (c. metastatica) - w tkankach niezmienionych, hiperkalcemia

Wapnienie dystroficzne

Wapnienie przerzutowe

Przyczyny wapnienia przerzutowego

• nadczynność przytarczyc pierwotna lub wtórna (Ca wnika masowo do komórek)

• nadmierne wchłanianie z jelit (przedawkowanie wit. D)

• rozległe niszczenie kości (nowotwory)

• kwasica nerkowa

Najczęściej nerki, płuca, żołądek, serce, rogówka, ściany naczyń

Zmniejszenie zawartości wapnia w kościach

• miejscowe - demineralizacja przy gruźlicy, nowotworach, ropniach itp.

• uogólnione - systemowe choroby kośćca, ciąża, laktacja, brak fosforu

Systemowe choroby kośćca

• rozmiękanie kości - osteomalatio

• krzywica - rachitis

• włókniste zwyrodnienie kości - osteodystrophia fibrosa

• zrzeszotnienie kości, osteoporoza - osteoporosis

Rozmiękanie kości

Występuje u osobników dorosłych (głównie bydło, owce, małpy). Zahamowanie procesów mineralizacji. Zmniejszenie zawartości soli Ca przy prawidłowym zachowaniu się macierzy - prawidłowa liczba i wielkość beleczek niedostatecznie uwapnionych. Kości miękkie, wyginają się.

Rozmiękanie kości - przyczyny

• niedostateczna podaż wapnia lub fosforu w karmie - bydło

• zaburzony stosunek wapnia do fosforu

• względny brak wit. D - upośledzenie wchłaniania, zaburzenia czynności kanalików nerkowych

• zatrucie fluorem

Krzywica

Występuje w kościach rosnących, kość nie pobiera i nie odkłada soli wapnia - pozostaje na etapie tkanki kostnawej. Brak regularnej granicy między kością a chrząstką nasadową, zgrubienie w miejscu przejścia trzonu w nasadę, kora kości mięknie - zniekształcenie kości („różaniec krzywiczy”).

Krzywica - przyczyny

• zaburzenia niedobór wit. D - niedostateczna ilość w pokarmie lub upośledzone wchłanianie

• w gospodarce wapniowo-fosforanowej

• niedobory fosfatazy zasadowej

• krzywica oporna na wit. D - wada dziedziczna (hypofosfatemia i normo-kalcemia)

Włókniste zwyrodnienie kości

Występuje u osobników młodych i dorosłych, u koni, kóz, świń, psów, kotów, bydła. Kość ulega niszczeniu a ubytki wypełnia tkanka łączna włóknista. Wypełnia ona również przestrzenie szpikowe. Symetryczne uwypuklenie kości (głównie głowa).

Włókniste zwyrodnienie kości - przyczyny

• pierwotna nadczynność przytarczyc (nowotwory)

• wtórna nadczynność przytarczyc

a. niedobory żywieniowe

b. przewlekłe choroby nerek -

syndrom kostno-nerkowy -

nefrogenna postać włóknistego

zwyrodnienia kości

Zrzeszotnienie kości

Zmniejszenie masy prawidłowo uwapnio-nej kości, zmniejszona liczba i wielkość beleczek, powiększenie przestrzeni międzybeleczkowych, zastąpienie szpiku tkanką kostną, zwiększona osteocytoliza - rozrzedzenie warstwy korowej kości.

Zrzeszotnienie kości - przyczyny

• niedobory hormonów płciowych (estrogeny, androgeny)

• nadczynność tarczycy

• przewlekłe zatrucie fluorem

• długotrwałe unieruchomienie

• nieprawidłowa dieta

Zwiększenie zawartości wapnia w kościach

Stymulowane pod wpływem działania kalcytoniny przy zwiększonym poziomie wapnia we krwi - zahamowanie oddawania wapnia z kości i zwiększenie resorpcji zwrotnej wapnia z moczu

Oksaloza - oxalosis

Odkładanie się w tkankach (głównie nerki) kryształów szczawianów wapnia. Postacie:

• pierwotna - wrodzony defekt w metabolizmie szczawianów

• wtórna - w zatruciach roślinami, glikolem etylenowym i dietylenowym

Zaburzenia przemiany purynowej

Rozpad kwasów nukleinowych - zasady purynowe - kwas moczowy (człowiek ptaki) - alantoina. Objawem zaburzeń przemiany purynowej jest dna moczanowa (skaza moczanowa, diathesis urica)

Dna moczanowa

Zaburzenie w przemianie purynowej połączone z zatrzymywaniem i odkładaniem się w tkankach kwasu moczowego i moczanów. Występuje u psów, świń i ptaków - odkładanie się białych mas moczanów w tkankach z towarzyszącą reakcją zapalną.

Dna moczanowa - postacie

• dna trzewiowa (głównie ptaki) - błony surowicze jak posypane białym pudrem, moczany w nerkach, wątrobie, gardle, krtani i stawach

• dna stawowa - moczany w ścięgnach i torebkach stawowych (głównie stawy skokowe i śródstopia) - guzki dnawe (tophi urici)

Złogi - concrementa

Wypadanie soli w przewodach jamistych

narządów wydzielniczych powodowane

zmianami w stanie koloidów - jeśli bardzo

twarde - kamienie (calculi). Przyczyny:

• uwarunkowania osobnicze

• zahamowanie odpływu wydalin i wydzielin

• zaburzenia przemiany materii

Rodzaje kamieni

• moczowe - ksantyna, cystyna, fosforany lub węglany wapnia, amonu, magnezu, szczawiany wapnia

• żółciowe (cholelithes) - barwniki żółciowe, wapń, cholesterol

• trzustkowe (sialolithes pancreatici) - węglanowo-wapniowe

• jelitowe (enterolithes) - fosforany amonowo-magnezowe

• ślinowe (sialolithes) - węglan wapnia

Kamienie moczowe

• miedniczka nerkowa - pyelolithes, pyelolithiasis

• pęcherz moczowy - urolithes, urolithiasis

• piasek - acervulus

Kamienie rzekome - bezoary

• fitobezoary

• pilobezoary

Zanik - atrophia - stopniowe zmniejszanie się liczby (a. numerica) lub/i objętości (a. simplex) komórek narządu po osiągnięciu przez niego dojrzałości - zmiana wsteczna ilościowa

Podział zaników

• fizjologiczny - np.grasica, inwolucja macicy po porodzie, inwolucja gruczołu mlekowego po zakończeniu laktacji

• starczy (wiąd, marasmus senilis) - mózg, śledziona, grucz. dokrewne, mięśnie

• patologiczny - pod wpływem bodźców patologicznych, każda tkanka lub narząd

Zanik patologiczny - podział morfologiczny

• zwykły (a. simplex)

• barwnikowy (a. pigmentosa)

• z surowiczym obrzmieniem komórek (oedema e vacuo)

• dośrodkowy (a. concentrica)

• odśrodkowy (a. excentrca)

• włóknisty (a. fibrosa)

• z pozornym namnożeniem się jąder

Zanik zwykły (prosty) - zanikowi ulegają komórki miąższu i podścieliska, narząd ulega zmniejszeniu, ale zachowuje kształt, komórki zachowują fizyczne i chemiczne właściwości

Zanik barwnikowy (brunatny - a. fusca) - mózg, mięśnie szkieletowe i sercowy, wątroba, tkanka tłuszczowa - wytrąca się barwnik lipofuscyna, występuje u osobników starych i wyniszczonych

Zanik z surowiczym obrzmieniem komórek - tkanka tłuszczowa, w miejsce tłuszczu pojawia się płyn surowiczy, zmieniona tkanka przypomina galaretę

Zanik dośrodkowy i odśrodkowy

• dośrodkowy - narząd zmniejsza się równomiernie, zachowuje kształt, powierzchnia jest gładka

• odśrodkowy - narząd zachowuje wielkość i kształt, np. osteoporoza - kość zachowuje kształt, ale ulega ścieńczeniu

Zanik włóknisty - zanik komórek miąższu z towarzyszącym rozrostem tkanki łącznej podścieliska

• gładki (a. fibrosa glabra) - tkanka łączna rozrasta się równomiernie, powierzchnia narządu gładka

• ziarnisty (a. fibrosa glanuralis) - tkanka łączna rozrasta się nierównomiernie, powierzchnia narządu pozaciągana

Zanik z pozornym namnożeniem jąder - tkanka tłuszczowa i mięśnie szkieletowe - zanikowi ulega cytoplazma komórek, jądra pozostają

Zanik patologiczny - podział przyczynowy

• z niedożywienia (a. ex inanitione) - głównie tkanka tłuszczowa i mięśnie szkieletowe

• z nieczynności (a. ex inactivitate) - jeśli narząd nie pracuje

• z ucisku (a. e compressione)

• z powodu działania czynników chemicznych, fizycznych i toksycznych

• wskutek zniesienia wpływów trofoneurotycznych

Zmiany postępowe - metamorphoses progressivae

• odrost, odnowa - regeneratio

• naprawa - reparatio

• zmiany różnicowania się komórek

• przetwarzanie, przemiana - metaplasia

• brak zróżnicowania - anaplasia

• przerost - hypertrophia

• rozrost - hyperplasia

• przeszczepianie - transplantatio

Odrost - zdolność odtwarzania komórek lub tkanek - powrót do stanu pierwotnego pod względem anatomicznym i czynnościowym

Komórki międzymitotyczne - zachowują zdolność podziału w ciągu całego życia organizmu

Komórki pomitotyczne

• odwracalne - przy znacznym uszkodzeniu tkanki z nich zbudowanej mogą odzyskiwać zdolność podziału (nabłonek cewek nerkowych, wątroba)

• nieodwracalne

Podział tkanek w zależności od zdolności do odrostu

• nietrwałe (labilne) - duża zdolność regeneracyjna - nabłonki, mezotelium, śródbłonek, tkanka łączna luźna i włóknista, komórki tkanki krwiotwórczej

• trwałe (stabilne) - ograniczona zdolność do odrostu - ścięgna, chrząstka, kość, mięśnie szkieletowe, komórki narządów miąższowych

• niezmienne - tkanka nerwowa, mięsień sercowy

Gojenie

• usunięcie uszkodzonej tkanki

• regeneracja lub naprawa

Naprawa - gojenie przez ziarninowanie

• Ziarnina (granulatio) - bogato unaczyniona młoda tkanka łączna wypełniająca ubytek

• Fazy:

• uprzątanie tkanek martwych

• proliferacja fibroblastów lub miofibroblastów oraz angiogeneza

• włóknienie - blizna (cicatrix)

Rodzaje ran

• cięta (vulnus incisum s. Caesum)

• kłuta (vulnus ictum)

• miażdżona (vulnus conquassatum)

• darta (vulnus lacerum)

• kąsana (vulnus morsu factum)

• postrzałowa (vulnus sclopetarium)

Drogi gojenia się ran

• bezpośrednia - rychłozrost (per primam intentionem) - restytucja

• pośrednia - ziarninowanie (per secundam intentionem) - substytucja

Schemat
gojenia ran

Mechanizmy gojenia się ran

• rany skóry, ścięgien i narządów miąższowych

• rany kości

• rany w obrębie nerwów obwodowych i centralnego układu nerwowego

Wpływ ran i ich gojenia się na organizm

• rany niezakażone

• rany zakażone

Metaplazja (przemiana) - przekształcanie się jednego rodzaju zróżnicowanej tkanki w inny pokrewny typ zróżnicowanej tkanki

Metaplazja

• nabłonki

• tkanka łączna

• metaplazja szpikowa w śledzionie

Przerost i rozrost - przystosowanie do zmienionych warunków

• Przerost - powiększenie się objętości tkanki lub narządu na skutek powiększenia się objętości komórek

• Rozrost - powiększenie się objętości tkanki lub narządu na skutek powiększenia się liczby komórek

Typy przerostu

• kompensacyjny: fizjologiczny i patologiczny

• hormonalny: fizjologiczny i patologiczny

Typy rozrostu

• kompensacyjny: fizjologiczny i patologiczny

• hormonalny: fizjologiczny i patologiczny

Zaburzenia rozwojowe - zmiany narządów lub całego organizmu w okresie rozwoju płodowego (okres prenatalny) - cechy nie mieszczące się w granicach normy przyjętej dla danego gatunku

Zaburzenia rozwojowe

• nieprawidłowości kształtu - widoczne makroskopowo lub mikroskopowo

• nieprawidłowości przemiany - defekty enzymatyczne i immunologiczne

Nieprawidłowości kształtu

• zniekształcenia - anomalia

• potworności - monstra, terata

Teratologia - nauka omawiająca zaburzenia rozwojowe

Czynnik teratogenny - czynnik wywołujący wady rozwojowe

Okres determinacji teratogen-nej - faza rozwojowa poszczególnych narządów lub części ciała cechująca się szczególną wrażliwością na działanie czynników teratogennych

Okres determinacji teratogennej

• swoistość fazowa - różne czynniki działające w tej samej fazie rozwoju narządu lub organizmu dają taką samą zmianę

• swoistość teratogenu - zmiana charakterystyczna dla danego czynnika teratogennego

Okres determinacji teratogennej

• blastogeneza - tylko zroślaki (potwory dwoiste)

• embriogeneza - szczególna podatność na powstawanie wad rozwojowych

• fetogeneza - większa możliwość kompensowania uszkodzeń

Podział teratogenetyczny wad rozwojowych - teratogeneza formalna

• wady rozwojowe o cechach ubytku - monstra per defectum

• brak zawiązka (agenesia) lub zahamowanie rozwoju

• wady rozwojowe o cechach nadmiaru - monstra per excessum

• wady rozwojowe wyrażające się nieprawidłowym położeniem - monstra per fabricam alienam

• wadliwe umiejscowienie - heterotopia, ectopia

Wady rozwojowe o cechach ubytku

• Brak narządu (aplasia) lub części ciała np.

• anophtalmia - brak oka

• amelia - brak kończyn

• agnathia - brak żuchwy

• Niedorozwój narządu (hypoplasia) np.

• microphtalmia - niedorozwój oka

• brachygnathia - skrócenie żuchwy

• nanosomia - karłowatość

• amorphus globosus - twór bezpostaciowy

Wady rozwojowe o cechach ubytku c.d.

• Brak lub niepełne połączenie szczelin lub otworów np.

• rhachischisis totalis - otwarta rynienka rdzeniowa

• cheiloschisis - rozszczep wargi

• palatoschisis - rozszczep podniebienia

• schistosoma reflexum - wynicowiec - niezrośnięcie powłok brzusznych

• hernia umbilicalis - przepuklina pępkowa

Wady rozwojowe o cechach ubytku c.d.

• Niepełny podział w narządach lub zrośnięcia np.

• syndactylia - zrośnięcie się palców

• Zarośnięcie - obliteratio

• Niedrożność - atresia

• Zwężenie - stenosis

Wady rozwojowe o cechach nadmiaru np.

• hypersomia s. gigantismus - nadmierny wzrost całego ciała

• macrocephalia - zbyt duży mózg

• zwiększenie liczby narządów lub części ciała

• lien accesorius - śledziona dodatkowa

• polydaktylia - dodatkowe palce

Przyczyny zaburzeń rozwojowych - teratogeneza przyczynowa

• zewnętrzne - egzogenne

• wewnętrzne - endogenne - wady rozwojowe dziedziczne

Zewnętrzne przyczyny wad rozwojowych

• promieniowanie

• mechaniczne

• termiczne (podwyższona temperatura ciała matki)

• chemiczne łącznie z teratogenami

farmakologicznymi

• żywieniowe

• zakażenia bakteryjne, wirusowe pasożytnicze

Działanie teratogenne wielu czynników zewnętrznych wynika z następujących przyczyn:
- embrionalna przemiana materii
jest szczególnie wrażliwa i może łatwo
ulec zaburzeniu
- zaburzenie przemiany materii w
niektórych komórkach uniemożliwia ich
normalny rozwój
- możliwość kompensacji jest wykluczona
przez postępujący rozwój organizmu
Dziedziczenie wad rozwojowych

• Większość wad rozwojowych dziedzicz-nych ma charakter cech dziedzicznych recesywnych

• Wady rozwojowe dziedziczne o charakterze cech dziedzicznych dominujących są rzadkie (selekcja, eliminacja), ale mogą być celowo podtrzymywane przez człowieka

Wewnętrzne przyczyny wad rozwojowych

• Mutacja - spontaniczna lub indukowana dziedziczna zmiana materiału genetycznego

• ploidalne - zmiana liczby chromosomów (hypoploidia, hyperploidia)

• chromosomalne - zmiana struktury jednego lub więcej chromosomów (delecje, duplikacje, translokacje)

• genowe - zmiana struktury pojedynczych genów

• pozachromosomowe

Wewnętrzne przyczyny wad rozwojowych c.d.

• Mozaikowatość - nondysjunkcja, przy zaburzeniach rozdzielania chromosomów stanowiących parę w zarodku - w organizmie powstają populacje komórek o różnych kariotypach (mozaika)

• Chimeryzm - blastomery co najmniej dwóch zygot mieszają się lub jedna komórka jajowa zapłodniona przez dwa plemniki

Podział potworności

• Potworności pojedyncze

• dotyczące całego organizmu

• dotyczące pojedynczych narządów i układów

• Potwory dwoiste

Potworności pojedyncze
dotyczące całego organizmu

• Wzrost karłowaty - nanosomia

• pierwotna - n. primordialis - ciało o małych wymiarach, ale proporcjonalnej budowie

• chondrodystroficzna - achondroplasia - poszczególne części ciała rosną z różną szybkością - zaburzenia proporcji i zmniejszone wymiary

• Wzrost olbrzymi - gigantismus

Potwory dwoiste

• Wolne twory dwoiste

• jednakowe - bliźnięta jednojajowe (gemini aequales) - objęte jedną wspólną owodnią, oddzielne kosmówki

• niejednakowe - jeden z nich jest nieprawidłowo rozwinięty np. płód bezsercowy (foetus acardiacus)

• Potwory dwoiste zrośnięte, zroślaki - duplicitates

Potwory dwoiste zrośnięte

• Symetryczne - d. aequales - jednakowe

• całkowite - d. aequales completa - każdy ma cały kręgosłup

• niecałkowite - d. aequales incompleta

• Niesymetryczne - d. inaequales

• prawidłowo rozwinięty - autosit

• nieprawidłowy - parasit - może stanowić nowotwór mieszany

Teorie powstawania zroślaków

• Zrostowa - dwa zarodki zrastają się

• Podziału - komórka jajowa rozszczepia się (dzieli) przed etapem gastrulacji

• Radiacyjna Rombera - powstają dwie smugi zarodkowe w jednej plamce zarodkowej

Zaburzenia w krążeniu - ogół nieprawidłowości związanych z czynnością serca, naczyń, składem krwi i chłonki i zmiany w narządach będące ich konsekwencją

Podział zaburzeń w krążeniu

• Nieprawidłowe wypełnienie naczyń krwią

a. niedokrwistość i niedokrwienie

b. przekrwienie

• Wylewy krwi

• Zakrzepica

• Zator i jego konsekwencja zawał

• Obrzęk

Zaburzenia w mechanizmach regulujących fizjologiczne rozmieszczenie krwi prowadzą do patologicznego rozmieszczenia krwi w łożysku naczyniowym - niedokrwienia lub przekrwienia

Niedokrwienie - zawartość krwi w naczyniach jest mniejsza niż normalnie

• ogólne, niedokrwistość ogólna (anaemia generalis)

• miejscowe (ischemia s. anaemia localis)

Niedokrwistość ogólna, niezależnie od postaci i przyczyn, jest tylko objawem chorobowym, nie stanowi jednostki chorobowej w ścisłym tego słowa znaczeniu

Postacie niedokrwistości ogólnej

• Niedokrwistości, w których dochodzi do wzmożonych strat krwi i krwinek

a. pokrwotoczna

b. hemolityczna

• Niedokrwistości, w których ma miejsce niedostateczne wytwarzanie krwinek czerwonych

Przyczyny niedokrwistości hemolitycznej

• Wewnątrzkrwinkowe

• zaburzenia w budowie błony erytrocytów

• brak enzymów w erytrocytach

• zaburzenia w syntezie hemoglobiny

• zatrucia

• Zewnątrzkrwinkowe

Zewnątrzkrwinkowe przyczyny niedokrwistości hemolitycznej

• Immunologiczne

• reakcje po transfuzji

• autoimmunologiczne - idiopatyczne, SLE

• uszkodzenia mechaniczne

• Infekcje

• Uszkodzenia chemiczne - zatrucie ołowiem

• Sekwestracja w mononuklearnych fagocytach

Niedokrwistości, w których ma miejsce niedostateczne wytwarzanie krwinek czerwonych

• Uszkodzenie szpiku kostnego i porażenie krwinkotwórczości - niedokrwistość aplastyczna (a. aplastica)

a. zaburzenia proliferacji i różnicowania

kom. macierzystych

b. zaburzenia proliferacji i różnicowania

erytroblastów

• Upośledzenie wytwarzania erytrocytów na skutek niedoborów żelaza - asyderoza

Nieprawidłowe postacie krwinek czerwonych

• Różna wielkość - anizocytosis

• Różny kształt - polykilocytosis

• Krwinki wielobarwliwe - polychromatophilia

Przyczyny niedokrwienia

• Ogólne - serce pracuje słabo, obwodowe części ciała

• Miejscowe

a. bezpośrednie - mechaniczne

zewnątrznaczyniowe lub

wewnątrznaczyniowe

b. pośrednie - czynnościowe -

podrażnienie nerwów

Niedokrwienie oboczne

• fizjologiczne

• patologiczne

Następstwa niedokrwienia

• długotrwałe - zwyrodnienie, zanik

• szybkie i całkowite - martwica

Przekrwienie (hyperaemia) - nadmierne wypełnienie krwią naczyń

• tętnicze - czynne (h. arteriosa s.activa)

• żylne - bierne (h. venosa s. passiva)

• tętniczo-żylne - mieszane (h. arteriovenosa s. mixta)

Przekrwienie tętnicze

• ogólne - krwistość, czerwienica (plethora) - nadmierne wytwarzanie krwinek

• prawdziwa - nowotworowy rozrost układu krwiotwórczego

• wtórna - pobudzenie układu krwiotwór-czego bez rozrostu - choroby nerek, płuc, serca

• miejscowe

Przekrwienie czynne miejscowe

• fizjologiczne

• patologiczne

• czynniki działające na błonę mięśniową tętnic bezpośrednio lub pośrednio

• zapalenia

Przekrwienie żylne - zawsze patologiczne

• ogólne - niewydolność mięśnia sercowego

• miejscowe - utrudniony odpływ krwi w wyniku miejscowej przeszkody

Następstwa przekrwienia żylnego

• zmiany wsteczne - zwyrodnienie, zanik

• rozrost tkanki łącznej - zwłóknienie i stwardnienie (induratio venostatica)

• obrzęki (oedema venostaticum)

• wzrost ciśnienia i żylaki (varices)

Zastój żylny - venostasis - całkowite wstrzymanie ruchu krwi

• W krążeniu płucnym

zwężenie lewego ujścia żylnego serca - stwardnienie płuc - wzrost ciśnienia krwi w tętnicy płucnej - przerost ściany prawej komory serca - serce płucne (cor pulmonale)

• W układzie żyły wrotnej

Krwotok (haemorrhagia, haematorrhoe) - wydostanie się krwi w pełnym składzie z układu sercowo naczyniowego po przerwaniu ciągłości naczyń lub serca

Podział krwotoków w zależności od miejsca uszkodzenia

• sercowy - krew w worku osierdziowym (haemopericardium) - tamponada serca

• tętniczy

• żylny

• z naczyń włosowatych - miąższowy

Podział krwotoków

• zewnętrzny

• bezpośredni

• pośredni

• wewnętrzny - do jam ciała lub śródtkankowy

Podział wynaczynień ze względu na kształt i wielkość

• wybroczyny punkcikowate

• w skórze - petechiae

• w błonach śluzowych i narządach - ecchymoses

• smugowate wylewy krwotoczne - vibices

• podbiegnięcia krwawe - sugillationes

• krwiak - haematoma

• ognisko krwotoczne - focus haemorrhagicus

Petechiae

Vibices

Sugillationes

Focus haemorrhagicus

Topograficzny podział krwotoków

• z nosa - epistaxis, rhinirrhagia

• z płuc - pneumorrhagia

• wymioty krwawe - haematemesis

• z jelit - enterorrhagia

• z żołądka - gastrorrhagia

• krwawy kał - melaena

• krwiomocz - haematuria

Topograficzny podział krwotoków c.d.

• z macicy - metrorrhagia

• wylew do jamy brzusznej - haemoperitoneum, haemascos

• wylew do jamy opłucnej - haemothorax

• wylew do worka osierdziowego - haemopericardium

• wylew do stawu - haemarthros

• wylew do jamy macicy - haemometria

Przyczyny krwotoków

Krwotok jest zawsze wynikiem zakłócenia równowagi między ciśnieniem krwi a wytrzymałością ściany naczynia. Wyróżniamy krwotoki:

• urazowe - h. traumaticae, s. per diaeresin

• samorodne z pęknięcia - h. per rhexin

• samorodne z nadżarcia - h. per diabrosin, s. per errosionem

• przenikanie przez ścianę naczynia - h. per diapedesin

Mechanizmy obronne przed wykrwawieniem

• spadek ciśnienia krwi - skurcz naczyń, obniżenie szybkości krwawienia

• przyśpieszenie krzepnięcia krwi

• hamowanie krwawienia przez wzrost ciśnienia krwi gromadzącej się pozanaczyniowo

Następstwa krwotoku

Zależą od:

• ilości wylanej krwi

• szybkości wylewu

• narządu uszkodzonego przez wylew

Mogą być:

• miejscowe

• ogólne

Limfotok (lymphorrhagia)

• Wylew chłonki do jamy opłucnej - chylothorax

• Wylew chłonki do jamy otrzewnej - ascites chylosus

• Wylew chłonki do worka osierdziowego - chylopericardium

Krwinkotok (erytrorrhagia)

• Skłonność do krwawień

• Zmniejszona zdolność do zatrzymania krwawienia - skaza krwotoczna (diathesis haemorrhagica) - poszerzenie szczelin śródbłonka w przebiegu:

• zatruć np. benzen, fosfor

• chorób zakaźnych np. ospa, dur

• białaczki

• niedoborów wit. K i C

Krzepnięcie krwi

• I okres - tromboplastyna - protrombina - trombina

• II okres - trombina - fibrynogen - włóknik rozpuszczalny - włóknik nierozpuszczalny (skrzep włóknikowy)

• III okres - obkurczanie się skrzepu (retraktozyn) - retrakcja

Skrzep krwi (coagulum, cruor sanguinis)

• przyżyciowo powstaje po opuszczeniu przez krew łożyska naczyniowego

• w świetle naczyń powstaje wyłącznie w wyniku zatrzymania krążenia - skrzep agonalny i pośmiertny

• gładki, lśniący, galaretowaty, luźno ułożony w świetle naczynia

Rodzaje skrzepów

• czerwony - siatka włóknika tworzy się szybko, dużo erytrocytów

• biały - siatka włóknika tworzy się wolniej, dużo krwinek białych

• żółty - siatka włóknika tworzy się bardzo powoli, prawie nie ma elementów morfotycznych krwi

• mieszany

Przyczyny zaburzeń krzepliwości krwi

• brak lub defekt któregoś z czynników krzepnięcia

• inhibitujące lub proteolityczne działanie plazmin

Skaza krwotoczna (diathesis haemoglobinemica)

• wrodzona

• nabyta

Wrodzone skazy krwotoczne

• hemofilia (krwawiączka)

• hemofilia A - brak VIII czynnika krzepnięcia (wszystkie gatunki)

• hemofilia B - brak VIII i IX czynnika krzepnięcia (psy, koty)

• choroba von Willebrandta - niedobór komponent VIII czynnika krzepnięcia (psy, świnie)

• trombastenia - defekty w funkcji płytek krwi (bydło, koty, norki)

Nabyte skazy krwotoczne

• niedobór wit. K

• urazy mechaniczne, oparzenia - zużycie czynników krzepnięcia

• zatrucia np. warfaryna

• choroby wątroby - hypoprotrombinemia

• zakażenia wirusowe np. pomór świń

• choroby autoagresywne , mocznica, leki - trombocytopenia, trombocytopatia

Zakrzepica (thrombosis) - wewnątrznaczyniowe przyżyciowe krzepnięcie krwi - zawsze patologia

Mechanizmy przeciwdziałające krzepnięciu krwi w naczyniach

• antykoagulacyjne działanie śródbłonka naczyń

• inhibitowanie trombiny przez antytrombinę III i heparynę

• liza włóknika przez system fibrynolizy w krwi krążącej

Mechanizmy powstawania zakrzepów

• agregacja płytek krwi

• polimeryzacja włóknika

Zakrzep, skrzeplina (thrombus)

• Suchy, kruchy, matowy, ściśle związany ze ścianą naczynia lub wsierdziem

• Rodzaje:

• warstwowy (th. lamellaris) - tętnice (płytki, włóknik)

• czerwony (th. ruber) - żyły (włóknik i erytrocyty)

• biały (th. albus) - leukocyty, płytki, włóknik

• szklisty (th. hyalinicus) - naczynia włosowate

Warunki powstawania zakrzepu

• uszkodzenie śródbłonka - odsłonięcie kolagenu - inicjacja krzepnięcia i adhezji płytek

• zaburzenia przepływu krwi - zwolnienie i zawirowania (żyły, jamy serca) - płytki krwi przechodzą na obwód strumienia krwi

• zmiany składu krwi

Postacie zakrzepów

• przyścienny (th. parietalis) - płytkowy z tendencją do nawarstwiania, zwęża światło naczynia

• zamykający (th. obturatorius)

• kulisty (th. globosus) - w jamach serca

• przedłużony (th. prolongatus)

• główka (skrzeplina pierwotna,

th. autochtonus) - zagregowane płytki

• ogon - zakrzep czerwony zgodnie z kierunkiem przepływu krwi

Losy zakrzepu

• rozmiękanie (emollitio thrombi) - rozpuszczenie przez enzymy proteolityczne granulocytów

• jałowy (emollitio aseptica)

• zakażony (emollitio septica)

• organizacja (organisatio thrombi)

• rekanalizacja

• zwapnienie (calcificatio thrombi)

• kamienie żylne - phebolithes

• kamienie tętnicze - arteriolithes

Konsekwencje zakrzepów

• niedokrwienie lub martwica

• zastoje krwi

• zatory

Zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (disseminated intravascular coagulation, DIC) - koagulopatia ze zużycia - patologiczna aktywacja układu krzepnięcia

Zator (embolia) - nagłe zamknięcie światła naczynia przez ciało nie mieszające się z krwią i naniesione nią do naczynia, którego średnica jest zbyt mała aby mogło przepłynąć dalej

Warunki sprzyjające powstawaniu zatorów

• urazy (złamania, zmiażdżenia tkanek)

• zakrzepy

• stany posocznicowe

• choroba nowotworowa

• zabiegi operacyjne

• błędy przy iniekcji leków

Materiał zatorowy pochodzenia wewnątrzustrojowego

• oderwany fragment zakrzepu

• komórki tkankowe

• tłuszcz pochodzący z komórek

• cząsteczki mineralne

• barwniki

Materiał zatorowy pochodzenia zewnątrzustrojowego

• gazy (zatory powietrzne i azotowe)

• tłuszcze

• bakterie

• pasożyty

• grzyby

Postacie zatorów

• typowy czyli prosty (e. typica s. simplex)

• nietypowy (e. atypica)

• wsteczny (e. retrograda)

• skrzyżowany (e. cruciata s. paradoxus)

• jeździec (e. recurvata)

Zawał (infarctus) - obszar martwicy tkanki powstały na skutek nagłego ustania dopływu krwi po zamknięciu tętnicy anatomicznie- lub czynnościowo końcowej

Podział zawałów

• blady, bezkrwisty (i. albus, s. anaemicus) - serce, nerki, śledziona, mózg

• czerwony, krwotoczny (i. ruber s. haemorrhagicus) - wątroba, płuco, jelita

Losy zawału

• organizacja - tkanka łączna - blizna pozawałowa (cicatrix post infarctum)

• ropień

• sekwestracja

• wapnienie

Obrzęk (oedema) - gromadzenie się płynu w przestrzeniach międzykomórkowych tkanek (śródtkankowo) lub w jamach ciała
Obrzęk to objaw a nie choroba!

Siły mające wpływ na przemieszczanie się płynu między naczyniem a otaczającą tkanką

• ciśnienie hydrostatyczne w świetle naczynia + ciśnienie osmotyczne koloidów tkanek otaczających - wychodzenie

• ciśnienie hydrostatyczne płynu w przestrzeni międzytkankowej + ciśnienie osmotyczne koloidów osocza - zatrzymanie

Ruch płynu między naczyniem a tkanką otaczającą

• w części tętniczej - A>B - przesiękanie (transsudatio)

• w części żylnej - A<B - resorpcja

Patogenetyczny podział obrzęków

• obrzęki wskutek wzrostu ciśnienia w odcinku żylnym - obrzęk zastoinowy spowodowany utrudnionym odpływem krwi

• obrzęki wskutek zmniejszenia ciśnienia koloidalno-osmotycznego osocza

• obrzęki wskutek wzrostu ciśnienia koloidalno-osmotycznego płynów tkankowych - retencja sodu

Patogenetyczny podział obrzęków c.d.

• obrzęki wskutek uszkodzenia ścian naczyń (obrzęki dysoryczne)

• obrzęki wskutek utrudnionego odpływu chłonki

• obrzęk wyrównawczy?

Przyczyny wzrostu ciśnienia hydrostatycznego

• zastoinowa niewydolność serca

• zmniejszenie drożności żył lub ich ucisk z zewnątrz

• rozszerzenie naczyń włosowatych

Obrzęki wskutek zmniejszenia ciśnienia koloidalno-osmotycznego osocza

Zmniejszona zawartość białek plazmy, głównie albumin

• głodzenie i wyniszczenie

• niedostateczna produkcja albumin - choroby wątroby

• utrata białek przez nerki - nerczyce, zapalenia nerek

• utrata białek przez jelita - zapalenia jelit

Obrzęki wskutek wzrostu ciśnienia koloidalno-osmotycznego płynów tkankowych

• przewlekłe choroby nerek z ograniczoną perfuzją lub wzrostem resorbcji w nerkach

• zaburzenia hormonalne - nadmiar kortykosterydów, testosteronu, progesteronu, estrogenów

Obrzęki dysoryczne

• zapalne

• toksyczne - uszkodzenie przez toksyny chemiczne lub bakteryjne

• alergiczne - uszkodzenie przez histaminę

• na tle zaburzeń hormonalnych - niedoczynność tarzycy

Obrzęk

• tkanki podskórnej - anasarca

• płyn w klatce piersiowej - hydrothorax

• płyn w worku osierdziowym - hydropericardium

• płyn w jamie brzusznej - hydroperitonrum s. ascites

Obrzęk zależny od zastoju chłonki (lymphoedema)

Nadmierne nagromadzenie się płynu tkankowego wskutek zaburzeń w jego odpływie:

• zatkanie dróg chłonnych

• zmiany zapalne w drogach chłonnych i węzłach chłonnych

• wrodzony - lymphoedema congenitum

Wstrząs - ostra niewydolność krążenia będąca rezultatem dysproporcji między objętością krwi krążącej a pojemnością łożyska naczyniowego

Fazy wstrząsu

• kompensowane niedociśnienie

• hypoperfuzja tkanek

• uszkodzenie narządów

Faza kompensowanego niedociśnienia

• skurcz obwodowych naczyń włosowatych

• zwiększenie przechodzenia płynu z tkanek do naczyń

• centralizacja krążenia niedotlenienie tkanek obwodowych, spadek wydalania moczu i wydzielania przez gruczoły ślinowe i żołądkowe

Hypoperfuzja tkanek

• nasilenie się zaburzeń hemodynamicznych i metabolicznych kwasica

• rozszerzenie tętniczek obwodowych spiętrzenie krwi, zastój w układzie naczyń włosowatych decentralizacja krążenia

• zaburzenia przemiany materii pogłębiają zaburzenia hemodynamiczne - błędne koło (circulus vitrosus)

Faza III - uszkodzenie tkanek

• rozszerzenie tętniczek i żyłek, uszkodzenie śródbłonków utrata białek i płynów, zwiększenie krzepliwości krwi DIC

• szybkie zużycie włóknika i płytek krwi

koagulopatia ze zużycia (skaza krwotoczna)

Rodzaje wstrząsu

• Hipowolemiczny

• Normowolemiczny

• toksyczny i endotoksyczny

• neurogenny

• bólowy (np. przy ostrym zapaleniu trzustki)

• Kardiogenny

Przyczyny wstrząsu hipowolemicznego

• Utrata płynów - odwodnienie izotoniczne

• Utrata wody i NaCl (NaCl>woda) np. wielomocz - odwodnienie hipotoniczne

• Spadek ilości płynu pozakomórkowego i wzrost stężenia NaCl, np. niedostateczne picie, wysoka temperatura otoczenia, moczówka - odwodnienie hipertoniczne

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - mięsień sercowy

• wylewy krwi pod wsierdziem i nasierdziem

• martwica kardiomiocytów

• obrzęk i fragmentacja włókien mięśniowych

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - mózg

• obrzęki okołonaczyniowe

• wylewy krwi

• ogniskowa martwica

• zwyrodnienie neuronów

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - płuca

• zastój krwi i obrzęk - obraz nadzianki krwawej

• obrzęk przegród międzypęcherzykowych

• liczne mikrozakrzepy

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - nerki

• zakrzepy szkliste w naczyniach pętli naczyniowej kłębuszków nerkowych

• ostra martwica komórek nabłonka kanalików - często symetrycznie

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - wątroba

• zastój krwi

• zwyrodnienie i martwica hepatocytów

• obrzęk tkanki śródmiąższowej

Sekcyjne i histopatologiczne objawy wstrząsu - przewód pokarmowy

• zastój krwi i obrzęk ściany

• wybroczyny w błonie śluzowej

• krwawienie do światła

• martwica błony śluzowej

Narządy wstrząsowe

• Pies - wątroba, jelito cienkie, serce

• Świnia - mózg, płuca, nerki

• Cielę, owca - płuca

• Królik - płuca, nerki

• Kot - serce, jelita

Zapalenie (inflammatio, phlogosis) - złożony proces obronny organizmu charakteryzujący się odczynami ze strony tkanki łącznej i naczyniowej oraz odczynami komórkowymi

Łacińskie mianownictwo zapaleń

Nazwa łacińska lub grecka narządu + końcówka itis np.:

• gastroenteritis - zapalenie żołądka i jelit

• nephritis - zapalenie nerek

• cystitis - zapalenie pęcherza

Wyjątek - pneumonia - zapalenie płuc

Cechy zapalenia

• zaczerwienienie (rubor)

• podwyższona temperatura (calor)

• obrzęk (tumor)

• ból (dolor)

• upośledzenie czynności (functio laesa)

Czynniki uszkadzające tkanki

• zewnątrzpochodne

• biologiczne

• fizyczne

• chemiczne

• mechaniczne

• toksyczne

• wewnątrzpochodne

Uszkodzenie - alteratio

Biologiczne czynniki zapaleniotwórcze

• Endogenne:

• martwica

• antygeny pochodzenia wewnętrznego

• narządowe

• nowotworowe

• Egzogenne:

• bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby

• antygeny pochodzenia zewnętrznego

Podział zapaleń

• ostre - wczesna reakcja tkanki na uszkodzenie lub zniszczenie

• podostre

• przewlekłe

Zapalenie ostre

uszkodzenie wysięk organizacja ziarnina

blizna odrost

Zmiany następują po kolei - niejednocześnie !

Zadania zapalenia ostrego

• ograniczenie powstałego uszkodzenia

• wyeliminowanie i usunięcie czynnika zapaleniotwórczego

• usunięcie uszkodzonych tkanek i stworzenie warunków do wyzdrowienia

Niekorzystne następstwa procesu zapalnego

• obrzęk błon śluzowych - zmniejszenie drożności

• utrudnienie pracy narządów przez obfity wysięk

• niszczenie narządów

• powodowanie owrzodzeń - możliwość krwotoku lub perforacji

• wybroczyny

Mediatory zapalenia

• kininy - bradykinina, kalidyna, leukokinina

• prostaglandyny

• leukotrieny

• histamina

• serotonina

Fazy zapalenia

• I - naczyniowa - zmiana światła naczyń i ukrwienia

• II - wysiękania - zwiększenie przepuszczalności naczyń

• III - komórkowa - adhezja, wychodzenie i chemotaksja leukocytów

Faza naczyniowa

• skurcz, a następnie rozszerzenie się tętniczek

• zwiększenie przepływu krwi w naczyniach włosowatych drożnych i otwarcie się naczyń włosowatych niedrożnych

• poszerzenie się żyłek

• zwolnienie przepływu krwi

• wzrost ciśnienia krwi żyłkach

Mechanizmy wzrostu przepuszczalności naczyń

• skurcz komórek śródbłonka - odpowiedź natychmiastowa przemijająca (do 30 min)

• rozsuwanie się komórek śródbłonka (24 h i dłużej)

• bezpośrednie uszkodzenie komórek śródbłonka

Wysięk zapalny (exssudatum)

• płyn - elektrolity i białka w wysokim stężeniu (w tym immunoglobuliny)

• włóknik

• komórki nacieku zapalnego

Następstwa zapalenia

• powrót do normy - restitutio ad integrum

• rozwój ziarniny - włóknienie - blizna

• przejście w zapalenie przewlekłe, często postępujące, stałe lub nawracające

Czynniki chemotaktyczne

• Endogenne: składniki dopełniacza, limfokiny, histamina, prostaglandyny, kalikreina, enzymy lizosomalne, martwicowy materiał komórkowy

• Egzogenne: proteiny, peptydy, lipoproteiny i liposacharydy bakterii

Komórki nacieku zapalnego

• granulocyty obojętno-, zasadochłonne i komórki tuczne, kwasochłonne

• fagocyty jednojądrowe (makrofagi, histiocyty)

• trombocyty

• limfocyty i komórki plazmatyczne

Granulocyty obojętnochłonne

• główne zadanie - fagocytoza enzymy proteolityczne i histolityczne

• po wchłonięciu bakterii wytwarzanie nadtlenku wodoru i w efekcie chloraminy

• wytwarzanie katepsyny i białek kationowych (bakteriobójcze i chemotaktyczne)

• neutropenia - ciężkie zakażenia bakteryjne lub wirusowe, uszkodzenie szpiku

• neutrofilia - zakażenie, nowotwory

Granulocyty kwasochłonne

• fagocytoza kompleksów immunologicznych

• zdolność neutralizowania histaminy i powoli reagującego czynnika anafilaksji (SRS-A)

Granulocyty zasadochłonne i komórki tuczne

• zawierają i wydzielają histaminę heparynę, serotoninę i SRS-A

Fagocyty jednojądrowe

• główne zadanie - fagocytoza

• produkcja i wydzielanie ciał biologiczne czynnych (proteazy, interleukina 1, interferony, kachektyna)

• usuwanie i rozkładanie nadmiaru antygenu

• prezentacja antygenu i pobudzanie aktywności limfocytów B i T

Fagocyty jednojądrowe

• makrofagi osiadłe - normalnie występujące w tkance

• makrofagi wysiękowe

• makrofagi wysiękowo-osiadłe

• makrofagi uaktywnione

• komórki nabłonkowate uaktywnione i wydzielnicze

• komórki olbrzymie

Limfocyty

• główne zadanie - rozpoznawanie obcego antygenu i zapoczątkowanie odpowiedzi immunologicznej (komórki immunologicznie kompetentne)

• rodzaje limfocytów:

• limfocyty B - komórki plazmatyczne - produkcja przeciwciał

• limfocyty T

Patomorfologiczny podział zapaleń

• wysiękowe (inflammatio exudativa)

• wytwórcze (inflammatio proliferativa)

• ziarniniakowe (inflammatio granulomatosa)

Zapalenia wysiękowe

• Przewaga procesów wysiękania nad rozplemem komórek (wysięk - exsudatum)

• Postacie:

• surowicze (i. serosa)

• nieżytowe (i. catarrhalis)

• włóknikowe (i. fibrinosa)

• ropne (i. purulenta)

• krwotoczne (i. haemorrhagica)

• posokowate (i. ichorosa s. gangrenosa)

Zapalenie surowicze

• Wysięk surowiczy (białko, ślad włóknika, pojedyncze granulocyty obojętnochłonne) gromadzi się w tkankach lub na powierzchni błon surowiczych i w jamach ciała

Zapalenie nieżytowe

• Dotyczy błon śluzowych do wysięku surowiczego dołącza się śluz produkowany w nadmiernej ilości

• Postacie zapalenia nieżytowego przewlekłego:

• przerostowe (i. catarrhalis chronica hypertrophica)

• zanikowe (i. catarrhalis chronica atrophica)

Zapalenie włóknikowe

• Znaczne uszkodzenie bariery naczyniowej - wydostawanie się fibrynogenu poza naczynia

• Podział:

• powierzchowne (i. f. superficialis)

• głębokie (i. f. profunda)

• rzekomobłoniaste = dyfteroidalne (i. f. p. diphteroides s. pseudomembranosa)

• zestrupiające = zmartwiające (i. f. p. escharotica s. necroticans)

Zapalenie włóknikowe

• Może dotyczyć:

• błon śluzowych - powierzchowne lub głębokie

• błon surowiczych - zapalenie włóknikowe powierzchowne suche (i. f. s. sicca)

• narządów - płuca

Zejście zapalenia włóknikowego

• Rozpuszczenie wysięku - rzadko

• Najczęściej organizacja - tkanka łączna włóknista

• plamy mleczne (maculae lactae)

• zrosty (synechiae, adhesiones)

• powrózkowate (a. funiculares)

• płaszczyznowate (a. planiformes)

• zarośnięcie jamy (obliteratio s. concertio cavi)

Zapalenie ropne

• Gromadzenie się wysięku zawierającego bardzo liczne granulocyty obojętnochłonne - ropa (pus)

• Postacie:

• powierzchowne

• głębokie

każde z nich może być rozlane lub ogniskowe

Zapalenie ropne powierzchowne

• rozlane - ropotok (pyorrhea) - zapalenie powierzchowne rozlane błon śluzowych

• ograniczone - ropniak (empyema) - nagromadzenie ropy w naturalnych jamach ciała lub narządach jamistych

Zapalenie ropne głębokie

• rozlane - ropowica (phlegmone) - tkanka łączna podskórna i śródmięśniowa

• zastrzał (panaritium)

• zanokcica (panorychia)

• ograniczone - ropień (abscessus)

• trądzik (acne)

• czyrak (furunculum)

• jęczmień (chordeolum)

• ropnica (phlegmone) - przy obecności bakterii ropotwórczych we krwi

Posocznica i bakteriemia

• posocznica (sepsis s. septicemia) - stały lub nawracający wysiew bakterii i ich toksyn do krwi, bakterie namnażają się we krwi

• bakteriemia - okresowy wysiew bakterii do krwi, bakterie nie namnażają się we krwi i nie wywołują zmian toksycznych w tkankach

Sekcyjne i histopatologiczne objawy posocznicy

• obrzęk śledziony i węzłów chłonnych

• wybroczyny (skaza krwotoczna)

• żółtaczka

• przyśpieszona autoliza pośmiertna

• przyśpieszona hemoliza z brudnoczerwonym podbarwieniem wsierdzia i błony wewnęrznej naczyń krwionośnych

• zwyrodnienie tłuszczowe hepatocytów

• zastój żółci w hepatocytach

• martwica kardiomiocytów i nacieki zapalne w mięśniu sercowym

Zapalenie wytwórcze - dominacja procesów rozplemu komórek nad wysiękaniem

Etiologia zapaleń wytwórczych

• zakażenia wirusowe

• niektóre zapalenia bakteryjne i grzybicze

• długotrwała ekspozycja na działanie czynnika drażniącego

• choroby autoimmunologiczne

Zapalenie wytwórcze ostre

• makrofagi

• komórki lmfoidalne (często okołonaczyniowo)

• komórki tuczne

Zapalenie wytwórcze przewlekłe

• nacieki zapalne jak w ostrym

• niszczenie tkanek

• tworzenie tkanki ziarninowej

Rodzaje zapaleń wytwórczych przewlekłych

• przebiegające z rozplemem tkanki nabłonkowej (zapalenie polipowate błon śluzowych)

• zapalenie tkanki śródmiąższowej z jednoczesnym zanikiem miąższu

Reakcje immunologiczne jako przyczyna zapaleń

Typ I - anafilaktyczny -nadwrażliwość typu wczesnego

• reakcja ogólna

• wzrost przepuszczalności naczyń

• obrzęki i wykwity

• wstrząs

• reakcja miejscowa

• pokrzywka

• obrzęk naczynioruchowy

• astma

Typ I - anafilaktyczny -nadwrażliwość typu wczesnego

Alergen produkcja IgE „uczulenie” komórek tucznych degranulacja zapalenie

Typ II cytotoksyczny

• wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenom na powierzchni komórek lub innym komponentom tkankowym

• zależna od dopełniacza

• zależna od przeciwciał np.

• autoimmunologiczna anemia hemolityczna

• zapalenie mózgu u psów po szczepieniach przeciwko wściekliźnie

• nużliwość mięśni

Typ II cytotoksyczny

• Komórka docelowa antygen IgG pobudzenie cytotoksyczności limfocytów K

• Komórka docelowa antygen

przeciwciało aktywacja dopełniacza

Typ III - kompleksów immunologicznych

• wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenom własnym organizmu - tworzenie się kompleksów antygen-przeciwciało - reakcja bezpośrednio w narządzie

• kompleksy antygen-przeciwciało w krwi krążącej - osadzanie się w cienkich naczyniach

Typ III - kompleksów immunologicznych

• IC aktywacja dopełniacza chemotaksja granulocytów reakcja zapalna

• IC przechodzą przez ścianę naczynia uszkodzenie płytki krwi

histamina zapalenie

Rodzaje chorób IC

Typ IV - nadwrażliwość późna

• zależy od uczulonych limfocytów

• alergie kontaktowe

• próba tuberkulinowa

• niektóre zapalenia ziarniniakowe

Typ IV - nadwrażliwość późna

Uczulony limfocyt T powtórny kontakt z antygenem limfokiny makrofagi

zapalenie

Hormony proflogistyczne

• somatotropina

• tyreotropina

• aldosteron

Wzmagają rozplem fibroblastów oraz tworzenie włókien i istoty podstawowej tkanki łącznej, zwiększają przepuszczalność naczyń

Hormony antyflogistyczne

• ACTH

• sterydy

Nasilają polimeryzację - podwyższenie działania bariery substancji podstawowej tkanki łącznej, obniżają przepuszczalność naczyń, hamują proliferację i fagocytozę, wzmagają rozpad limfocytów i komórek plazmatycznych

Zapalenie ziarniniakowe - rodzaj zapalenia przewlekłego o charakterze rozplemowo- wytwórczym z obecnością zmodyfikowanych makrofagów

Cechy wspólne dla zapaleń ziarniniakowych niezależnie od etiologii

• dominująca obecność komórek histiocytarnych (makrofagi, komórki nabłonkowate) w nacieku

• obecność komórek olbrzymich

• czynnik zapaleniotwórczy trudny bądź niemożliwy do usunięcia

Ziarniniak zapalny (granuloma)

• ograniczony, przewlekły proces zapalny o wymiarach 0,1 - 2 mm

• koncentryczna lokalizacja komórek nacieku zapalnego wokół czynnika zapaleniotwórczego

Układ komórek w ziarniniaku zapalnym

• komórki histiocytarne i olbrzymie

• limfocyty T i komórki plazmatyczne

• fibroblasty

Komórki nabłonkowate

Produkty bakteryjne - stymulacja makrofaga - produkcja IL12 - aktywacja limfocytów T - cytokiny, TNFß, IL3 - aktywacja makrofaga - komórka nabłonkowata

Rodzaje ziarniniaków zapalnych

• immunologiczne - wynik utrzymywania się w makrofagach drobnoustrojów lub innych cząstek, których nie mogą one zniszczyć - nadwrażliwość typu IV

• nieimmunologiczne

Zapalenie w tkankach pozbawionych naczyń

• brak fazy naczyniowej

• odczyn zapalny w naczyniach na granicy - naciek zapalny z tych naczyń

• nagromadzenie komórek nacieku zapalnego w przestrzeniach tkankowych - zmętnienie

• pączkowanie naczyń z sąsiedztwa - wysięk

Nowotwory

Nowotwór - niekontrolowany, niecelowy, niepohamowany, autonomiczny i szkodliwy dla organizmu rozrost tkanki na podłożu tkanki zdrowej.

Czynniki onkogenne

• chemiczne

• fizyczne

• biologiczne

• czynniki endogenne biorące udział w idukcji nowotworów

Czynniki chemiczne

• Bezpośrednie (ostateczne) - reakcja z receptorami komórki prowadząca do transformacji nowotworowej, m.in. metale ciężkie, chromiany, krzemiany

• Kokancerogeny - substancje nierakotwórcze, które wzmagaja efekt działania kancerogenów bezpośrednich, np.olej krotonowy

Czynniki chemiczne c.d.

• Prokancerogeny - wykazują działanie onkogenne w wyniku przekształceń enzymatycznych w komórkach poddanych transformacji nowotworowej, m.in. aminy aromatyczne, nitrozaminy, aflatoksyny, dym papierosowy, spaliny samochodowe i in.

Czynniki fizyczne

• Promieniowanie: jonizujące, radioaktywne, UV, podczerwone

• Pierwiastki radioaktywne

• Czynniki termiczne

• Urazy mechaniczne

Czynniki biologiczne

• Onkowirusy

• Niektóre pasożyty

• Niektóre bakterie

• Rośliny produkujące naturalne pestycydy

Czynniki endogenne

Hormony :

• działanie bezpośrednie na komórkę docelową

• współdziałanie z egzogennymi czynnikami onkogennymi

• aktywacja kancerogenna prokancerogenów

• wywoływanie zaburzeń odpowiedzi immunologicznej

Pozostałe czynniki endogenne

• Bakterie przewodu pokarmowego

• Azotyny wewnątrzpochodne i nitrozaminy

• Metabolity kwasu arachidonowego

• Wolne rodniki

• Metale ciężkie - arsen, kadm, żelazo, cynk, miedź, ołów, nikiel i kadm

Mechanizmy transformacji nowotworowej

• Mutacyjne - samoistne lub w wyniku działania czynników onkogennych zmiany kodu genetycznego

• Embrionalne - utrwalone zaburzenia ekspresji informacji genetycznej i zmiana czynności genów

• Wirusowa

Czynniki genetyczne

• Onkogeny retrowirusów - indukują nowotwory in vivo i in vitro

• Protoonkogeny

• Aberracje chromosomowe - inwersja, delecja, obustronna translokacja

• Antyonkogeny - geny hamujące wzrost nowotworu (TSG)

• Działanie innych czynników onkogennych na DNA - uszkodzenie i reparacja poreplikacyjna

Protonkogeny i onkogeny

• Protoonkogeny - występujące w każdej komórce geny odgrywające kluczową rolę w mechanizmach ich wzrostu, dojrzewania i różnicowania się

• Onkogeny - wynik mutacji protoonkogenów, niewrażliwe na bodźce powodujące ich wyłączenie, odpowiedzialne za zaburzenia wzrostu i różnicowania się komórek

• Geny supresorowe i mutatorowe

Geny mutatorowe

• Naprawa mutacji prowadzących do aktywacji protoonkogenu lub inaktywacji genu supresorowego

Etapy onkogenezy

• Inicjacja - czynnik kancerogenny uszkadza DNA komórki (fiksacja kancerogenu) - komórka macierzysta nowotworu

• Promocja - zmiany w genotypie i pełna transformacja nowotworowa komórki

• Progresja - wzrost zmienionych nowotworowo komórek

Komórki macierzyste i zejściowe

• Komórki macierzyste - trwała zdolność do odtwarzania się nasilająca się wraz z kolejnymi mutacjami, niska zdolność do różnicowania się

Nowotwory niezłośliwe

• wzrost ograniczony (często torebka)

• wzrost powolny

• nie daje przerzutów ani wznowy

• nie nacieka tkanek

• rzadko zmiany wsteczne

Nowotwory miejscowo złośliwe

• wzrost naciekający

• wzrost szybki

• nie daje przerzutów, częste wznowy

• rzadko zmiany wsteczne

Nowotwory złośliwe

• wzrost naciekający

• wzrost bardzo szybki

• częste przerzuty i wznowy

• naciekanie tkanek

• częste zmiany wsteczne

Nowotwory niezłośliwe - obraz makroskopowy

• Torbielowate

• Lite

a. rosnące w głębi tkanek

b. rosnące na zewnątrz - tzw. polipy

Nowotwory złośliwe - obraz makroskopowy

• Rozrost mezofityczny - rozrost grzybiasty

• Rozrost endofityczny - rozrost wrzodziejący

• Rozrost ogniskowy w głębi tkanek

• Rozrost rozlany w głębi tkanek

Budowa nowotworów

• miąższ (parenchyma) - komórki nowotworowe

• podścielisko (stroma) - tkanka łączna

Guz histioidalny - zatarta granica między miąższem a podścieliskiem

Guz organoidalny - wyraźna granica między miąższem a podścieliskiem

Autonomia komórek nowotworowych

• Zerwane „więzi socjalne”:

• własne sygnały wzrostu

• oporność na egzogenne inhibitory wzrostu

• oporność na apoptozę

• nieograniczony potencjał replikacyjny

• ucieczka spod nadzoru immunologicznego

Autonomia komórek nowotworowych

• Nowe „więzi socjalne”:

• tworzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych

• inwazyjny wzrost i przerzuty

Cechy mikroskopowe komórek nowotworu niezłośliwego

• dobrze zróżnicowane - morfologicznie podobne do komórek dojrzałej tkanki, z której się wywodzą

• mała liczba lub brak figur podziału mitotycznego

• zaburzona architektonika w porównaniu z tkanką prawidłową

Cechy mikroskopowe komórek nowotworu złośliwego

• niski stopień zróżnicowania

• stosunek jądro/cytoplazma zmieniony na korzyść jądra - wzrost wskaźnika jądrowo-cytoplazmatycznego (N/C)

• różny kształt i wielkość - polimorfizm i pleomorfizm

• liczne i często nieprawidłowe figury mitotyczne

• wyraźne jąderka (często kilka)

Zrąb nowotworu

• komórki tkanki łącznej

• macierz zewnątrzkomórkowa - płyn, żel lub włókna

• liczne naczynia krwionośne

• zrąb właściwy

• zrąb tkanki, w której nowotwór rośnie

Stopniowanie złośliwości nowotworów

Ocena zaawansowania procesu nowotworowego - system TNM

T - guz pierwotny (tumor)

- T1 - średnica < 2 cm

- T2 - średnica 2 - 5 cm

- T3 - średnica > 5 cm

- T4 - guz naciekający tkanki

Ocena zaawansowania procesu nowotworowego - system TNM

N - regionalne węzły chłonne (noduli)

- N0 - nie powiększone

- N1 - powiększone, przesuwalne

- N2 - powiększone, nieprzesuwalne

- N3 - przerzuty w węzłach

M - przerzuty (metastases)

- M0 -brak przerzutów

- M1 - przerzuty odległe

Czynniki warunkujące inwazyjność

• utrata hamowania kontaktowego

• zmniejszenie przylegania komórek - utrata fibronektyny (desmosomy)

• produkcja enzymów niszczących tkanki

• produkcja TAF

Morfologiczne postacie naciekania

• wielkoogniskowe ( infiltratio macrofocalis)

• drobnoogniskowe ( infiltratio microfocalis)

• rozproszone ( infiltratio dispersa)

Drogi szerzenia się przerzutów

• naczynia krwionośne (głównie żylne) i chłonne (odwrotna diapedeza)

• kontakt bezpośredni

• kanalikowa

Stan przedrakowy (status praecancerosus)

• właściwy (bezwzględny) - nowotwór złośliwy rozwija się prawie zawsze np. polipowatość jelita grubego, rogowacenie białe krtani, róg skórny

• niewłaściwy (względny) - nowotwór złośliwy rozwija się statystycznie częściej np. przewlekłe owrzodzenia, nadżerki

NIE KAŻDY NOWOTWÓR JEST RAKIEM

Podział histogenetyczny nowotworów

• nowotwory pochodzenia nabłonkowego

• nowotwory pochodzenia mezenchymalnego

• nowotwory z tkanki krwiotwórczej i chłonnej

• nowotwory z tkanki nerwowej

• nowotwory z tkanki barwnikotwórczej

• nowotwory zarodkowe

• nowotwory zawiązków narządów

Nowotwory pochodzenia nabłonkowego

• z nabłonka pokrywowego

• z nabłonka gruczołowego

• z nabłonka przejściowego dróg moczowych

• z nabłonka kanalików nerkowych

• z nabłonka wątroby i dróg żółciowych

Nowotwory z nabłonka pokrywowego

• rak anaplastyczny (carcinoma anaplasticum)

• brodawczak (papilloma)

• rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale)

• rak kolczystokomórkowy (carcinoma spinocellulare)

• guz podstawnokomórkowy (basalioma)

Nowotwory z nabłonka gruczołowego

• gruczolak (adenoma)

• gruczolakorak (adenocarcinoma)

• rak lity (carcinoma solidum)

Nowotwory z nabłonka przejściowego dróg moczowych

• brodawczak z nabłonka przejściowego (papilloma urotheliale)

• rak z nabłonka przejściowego (carcinoma urotheliale)

Nowotwory z nabłonka kanalików nerkowych

• gruczolak cewkowy (adenoma tubulare et papillare)

• rak jasnokomórkowy (carcinoma clarocellulare)

Nowotwory z nabłonka wątroby i dróg żółciowych

• Gruczolak (adenoma hepatocellulare, cholangiocellulare)

• Rak (carcinoma hepatocellulare, cholangiocellulare)

Nowotwory pochodzenia mezenchymalnego

• z tkanki łącznej włóknistej

• z tkanki tłuszczowej

• z tkanki śluzowej

• z tkanki kostnej

• z tkanki chrzęstnej

• z tkanki mięśniowej

Nowotwory pochodzenia mezenchymalnego c.d.

z tkanki naczyniowej i pokrewnych

• z komórek śródbłonka naczyń krwionośnych lub limfatycznych

• z pericytów

• z mezotelium

Nowotwory z tkanki łącznej włóknistej

• włókniak (fibroma)

• histiocytoma

• włókniakomięsak (fibrosarcoma)

• sarkoid (sarcoid)

Nowotwory z tkanki tłuszczowej

• tłuszczak (lipoma)

• tłuszczakomięsak (liposarcoma)

Nowotwory z tkanki śluzowej

• śluzak (myxoma)

• śluzakomięsak (myxosarcoma)

Nowotwory z tkanki kostnej i chrzęstnej

• kostniak (osteoma)

• kostniakomięsak (osteosarcoma)

• chrzęstniak (chondroma)

• chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma)

Nowotwory z tkanki mięśniowej

• mięśniak prążkowanokomórkowy (rhabdomyoma)

• mięśniak prążkowanokomórkowy mięsakowy (rhabdomyosarcoma)

• mięśniak gładkokomórkowy (leiomyoma)

• mięśniak gładkokomórkowy mięsakowy (leiomyosarcoma)

Nowotwory z komórek śródbłonka naczyń krwionośnych i chłonnych

• naczyniak krwionośny (haemangioma)

• naczyniak krwionosny mięsakowy (haemangisarcoma)

• naczyniak chłonny (lymphangioma)

• naczyniak chłonny mięsakowy (lymphangiosarcoma)

Nowotwory z pericytów i mezotelium

• obłoniak (haemangiopericytoma)

• obłoniak złośliwy (haemangiopericytoma malignum)

• międzybłoniak (mesothelioma)

• międzybłoniak złośliwy (mesothelioma malignum)

Nowotwory z tkanki krwiotwórczej i chłonnej

• chłoniaki

• białaczka

• guz komórek tucznych

• szpiczak mnogi

• grasiczak

• ziarnica złośliwa

• guz Stickera

Guz komórek tucznych (mastocytoma)

Guz komórek tucznych (mastocytoma)

Guz Stickera

Chłoniaki (lymphoma)

• Z limfocytów B

limfoblastyczny, limfocytarny,

plazmocytarny

• Z limfocytów T

limfoblastyczny, limfocytarny, prolimfocytarny,

anaplastyczny,

ziarniniak grzybiasty (mycosis fungoides)

Białaczka

Rozrost układu tworzenia jednego z szeregów krwinek białych (granulocyty, limfocyty) w miejscu typowego ich powstawania lub w narządach krwiotwórczych z okresu płodowego oraz w innych narządach. Komórki te mogą wypływać do krwi (b. leukemiczna) lub nie (b. aleukemiczna). Postacie:

• systemowa

• rozlana

• guzowata

Białaczka szpikowa

Rozrost nowotworowy niezróżnicowanych

młodych komórek krwiotwórczych, które

tracą zdolność różnicowania. Zmiany w

szpiku, śledzionie, wątrobie, węzłach

chłonnych. Postacie: ostra (pies, kot) i

przewlekła.

Białaczka limfatyczna (lymphosarcoma)

Zmiany w:

• węzłach chłonnych (pies, koń)

• śledzionie (postać śledzionowa - koń)

• grasicy (postać grasicza - kot, bydło, owce)

• szpiku kostnym

• wątrobie

• jelicie (postać jelitowa - kot, pies, koń)

• mięśniu sercowym

• nerkach (postać nerkowa - kot)

Inne białaczki

• Neutrofilowa - rzadko, pies

• Bazofilowa - pies, kot

• Eozynofilowa - świnia, pies, kot, bydło

rozlana lub guzowata (zieleniak -

chloroma)

• Monocytarna - koń, bydło, pies, kot

• Megakariocytarna - pies, kot, fretka

Zieleniak

Szpiczak mnogi (myeloma multiplex)

Rozrost plazmocytów toczący się w szpiku kostnym kręgów i czaszki, przybiera on barwę wiśniową. Obserwujemy w obrazie histopatologicznym namnożenie plazmocytów, plazmoblastów i para-

plazmoblastów. Osteoliza i hiperkalcemia.

Ziarnica złośliwa (lymphogranulomatosis maligna)

Złośliwy nowotwór węzłów chłonnych,

śledziony, płuc, szpiku kostnego i wątroby. Guzy z

ogniskami martwicy serowatej i włóknienie.

Postacie:

• z przewagą limfocytów (LP)

• stwardnienie guzowate (NS)

• mieszana (MC)

• zanikanie limfocytów (LD)

Grasiczak (thymoma)

• limfocytowo nabłonkowy (thymoma lymphoepitheliale)

• nabłonkowy (thymoma epitheliale)

• wrzecionowatokomórkowy (thymoma fusocellulare)

Nowotwory z tkanki nerwowej i tkanek pokrewnych

Nowotwory układu nerwowego

• z komórek nerwowych

• z komórek gleju

• z komórek wyściółki komór i kanału kręgowego

• z komórek wyściółki opon

• z komórek osłonki nerwowej

Nowotwory tkanek paragangialnych

Nowotwory z komórek nerwowych

• rdzeniak (ganglioneuroma)

• ganglioglioma

• ganglioneuroblastoma

• medulloblastoma

• retinoblastoma

Ganglioneuroma

Gangioglioma

Ganglioneuroblastoma

Medullonblastoma

Retinoblastoma

Nowotwory z komórek gleju

• skąpodrzewiak zróżnicowany (oligodendroglioma differntiatum)

• skąpodrzewiak złośliwy (oligodendroglioma malignum)

• glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme)

• gwiaździak (astrocytoma)

Oligodendroglioma

Glejak wielopostaciowy

Glejak wielopostaciowy

Astrocytoma

Nowotwory z komórek wyściółki komór i kanału kręgowego

• wyściółczak (ependymoma)

• brodawczak splotu naczyniówkowego (papilloma plexus chorioidei)

• wyściółczak niezróżnicowany (ependymoma anaplasticum)

Nowotwory z komórek wyściółki opon

• oponiak (meningioma)

• sarcoma meningeale

Nowotwory z komórek osłonki nerwowej

• nerwiak osłonkowy (neurilemmoma)

• nerwiakowłókniak (neurofibroma)

• neurofibrosarcoma

Nowotwory tkanek paragangialnych

• z układu chemoreceptorów - przyzwojak (chemodectoma s. paraganglioma nonchromaffinicum)

• z komórek chromochłonnych - barwiak (pheochromocytoma) i barwiak złośliwy (pheochromocytoma malignum)

• z komórek aparatu przykłębuszkowego - przyzwojak (tumor juxtaglomerularis)

Nowotwory z tkanki barwnikotwórczej

• czerniak (melanoma)

• czerniak amelanotyczny (melanoma amelanoticum)

Nowotwory zarodkowe

Z komórek rozrodczych

• rozrodczak (dysgerminoma)

• nasieniak (seminoma)

• rak zarodkowy (carcinoma embryonale)

Z trofoblastu

• rak kosmówkowy (choriocarcinoma)

Ze struktur zarodkowych

• potworniak germinalny (teratoma maturum/immaturum)

Nowotwory zawiązków narządów

• struniak (chordoma)

• szkliwiak (ameloblastoma)

• ziarniszczak, błoniak ziarnisty (folliculoma)

• nerczak zarodkowy (nephroblastoma)

• Wątrobiak zarodkowy (hepatoblastoma)

Guzy mieszane, złożone i kolizyjne

• Guz mieszany - nowotwór zbudowany z komponent pochodzących z co najmniej dwóch wymienionych grup (np. gruczolako-włókniak)

• Guz złożony - nowotwór zbudowany z komponent pochodzących z tej samej grupy (np. włókniako-tłuszczak)

• Guzy kolizyjne - dwa nowotwory rosną obok siebie i wzajemnie sobie przeszkadzają

Guz mieszany

Guz mieszany

Guz mieszany

Teoria nadzoru immunologicznego Burneta - układ immunologiczny chroni organizm przed powstawaniem nowotworów

Antygeny nowotworowe

• nowotworowo-jądrowe

• będące następstwem zmian mutacyjnych w białkach

• ulegające nadekspresji

• wirusowe

• nowotworowo-płodowe (antygen karcynoembrionalny, α-fetoproteina)

Mechanizmy działania przeciwnowotworowego

• limfocyty T cytotoksyczne - proliferacja po uczuleniu antygenem nowotworowym

• komórki NK - niszczenie komórek nowotworowych bez uprzedniego uczulenia, również nieimmunogennych dla limfocytów T

• makrofagi - mechanizmy podobne jak przy drobnoustrojach, wytwarzanie TNF

Mechanizmy unikania nadzoru immunologicznego

• selektywny rozrost odmian antygenowo ujemnych

• utrata lub zmniejszenie ekspresji antygenów

• utrata kostymulacji

• immunosupresja

Choroba nowotworowa

• wyniszczenie (kacheksja nowotworowa)

• ból

• podwyższona temperatura ciała

• zakłócenia przepływu krwi i chłonki

• niedrożność przewodów

• zatory, zawały

• niedokrwistość

• DIC

• zespoły paraneoplazmatyczne

Zespół paraneoplazmatyczny (paraneoplastyczny, paranowotworowy) - zmiany w narządach innych niż objęte nowotworem

Znaczenie rozpoznania zespołów paraneoplazmatycznych

• najwcześniejszy objaw ukrytego nowotworu

• problemy kliniczne u pacjenta nie wywołane przez sam nowotwór

• zaburzanie leczenia przeciwnowotworowego

Przyczyny

• działanie peptydów lub innych czynników wydzielanych przez komórki nowotworu

• działanie przeciwciał przeciwko komórkom nowotworowym (mechanizm autommunologiczny)

• niewyjaśnione

Zespoły paraneoplazmatyczne

• endokrynologiczne

• naczyniowy - rak trzustki, rak płuc

• kostno-stawowo-mięśniowy - rak płuc

• skórny - rak żołądka, przełyku, trzustki, sutka,nowotwory układu krwiotwórczego

• nerwowy - rak gruczołu mlekowego, rak płuc

• nerkowy

Endokrynologiczne zespoły paraneoplazmatyczne

• zespół Cushinga - rak oskrzela, trzustki, grasiczak

• nadczynność tarczycy - rak żołądka i okrężnicy

• nadmiar hormonu antydiuretycznego - rak oskrzela

• wzrost stężenia Ca w surowicy - raki nerki, trzustki, wątroby

• hipoglikemia - guzy jajnika i śródpiersia

Zespoły sekrecyjne

• rak drobnokomórkowy i płaskonabłonkowy płuc

• rak trzustki

• rak gruczołu mlekowego

• rak żołądka

• rak nerki

• rak z komórek wątroby

---