anna Musialek hospitacja diagnozujaca

Opracowała: Anna Musiałek

Szkoła Podstawowa w Zawadzie

42-310 Żarki

ANNA MUSIAŁEK

HOSPITACJA DIAGNOZUJĄCA

JAKO JEDNA Z FORM NADZORU PEDAGOGICZNEGO

Katowice 2002 SPIS TREŚCI

WSTĘP .............................................................................................................................		3
ROZDZIAŁ I PODSTAWY PRAWNE SPRAWOWANIA NADZORU PEDAGOGICZNEGO ....................................................................................................		4
1.1	Zakres nadzoru pedagogicznego..............................................................................	4
1.2	Zasady prowadzenia nadzoru pedagogicznego .......................................................	5
1.3	Zadania dyrektora w zakresie nadzoru ...................................................................	6
ROZDZIAŁ II HOSPITACJA JAKO JEDNA Z FORM NADZORU PEDAGOGICZNEGO ....................................................................................................		7
2.1	Definicja hospitacji .......................................................................................	7
2.2	Rodzaje hospitacji.........................................................................................	8
2.3	Funkcje hospitacji ...................................................................................................	9
2.4	Planowanie i przeprowadzanie hospitacji ........................................................	10
2.5	Wybrane propozycje notatek pohospitacyjnych .....................................................	11
ROZDZIAŁ III HOSPITACJA DIAGNOZUJĄCA W PRAKTYCE SZKOLNEJ ...		12
3.1	Hospitacja diagnozująca ................................................................................	12
3.2	Hospitacja diagnozująca jako monitoring w szkole ...............................................	13
3.3	Uwarunkowania hospitacji diagnozującej ..............................................................	15
3.4	Walory hospitacji diagnozujących ..........................................................................	15
PODSUMOWANIE .........................................................................................................		17
LITERATURA ................................................................................................................		18
ZAŁĄCZNIKI .................................................................................................................		19

WSTĘP

W swojej pracy chcę zwrócić uwagę na ocenę i nadzorowanie pracy szkoły, a w szczególności na hospitację zajęć.

Hospitacje stanowią jeden z podstawowych elementów sprawowanego nad szkołami i placówkami nadzoru pedagogicznego, prowadzącego do: rozwoju, doskonalenia i samokształcenia nauczycieli i wychowawców.

Nadzór pedagogiczny polega na:

Ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli,
analizowaniu i ocenianiu efektów realizacji programów nauczania w szkołach i zadań statutowych placówek,
udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,
inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.

Prawo oświatowe określa hospitację w zawężonej formule.

Hospitacja jest bezpośrednią obserwacją;

realizacji przez nauczycieli statutowych zadań szkoły lub placówki, w szczególności zajęć prowadzonych z uczniami lub wychowankami,
czynności hospitacyjnych dyrektora i innych nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze w szkole lub placówce.

Celem hospitacji jest diagnoza efektów pracy nauczyciela w zakresie wybranych elementów procesu dydaktycznego, wychowawczego i opiekuńczego.

W swojej pracy chcę zająć się hospitacją diagnozującą jako jedną z form nadzoru pedagogicznego.

ROZDZIAŁ I
PODSTAWY PRAWNE

SPRAWOWANIA NADZORU PEDAGOGICZNEGO

Podstawowe rozwiązania prawne regulujące zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego to ustawa o systemie oświaty - art. 31-35 i art. 39 oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 sierpnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecić prowadzenie badań i opracowanie ekspertyz.

Zgodnie z wymienionymi przepisami nadzór pedagogiczny w szkole sprawują:

dyrektor szkoły

Zgodnie z art. 33 ustawy, nadzór pedagogiczny polega na:

ocenianiu stanu i warunków działalności wychowawczej, dydaktycznej i opiekuńczej szkoły i nauczycieli;
analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły;
udzielaniu pomocy nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.

W zakresie wymienionym w ust. 1 i 2 nadzorowi podlega w szczególności:

zgodność zatrudniania nauczycieli z wymagającymi kwalifikacjami;
realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania;
przestrzegania zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzegania przepisów dotyczących obowiązku szkolnego;
przestrzegania statutu szkoły, w tym zakresie przestrzegania praw ucznia oraz praw dziecka.

1. 1 Zakres nadzoru pedagogicznego

Zakres zainteresowania i obszar sprawowania nadzoru pedagogicznego dotyczy przede wszystkim aktywności merytorycznej szkoły realizowanej przez działalność wychowawczą, dydaktyczną i opiekuńczą.

Jednocześnie punktem odniesienia dotyczącym sprawowanego nadzoru są akty prawne, które stanowią podstawę funkcjonowania systemu oświaty w tym:

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określania szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia;
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół oraz kształcenia w profilach liceach profilowanych;

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych;
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół;
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (wraz z późniejszymi zmianami)

1.2. Zasady prowadzenia nadzoru pedagogicznego

Szczegółowo zasady prowadzenia nadzoru pedagogicznego reguluje cytowane na wstępie rozporządzenie z dnia 13 sierpnia 1999 r. Mówi ono, iż nadzór pedagogiczny realizowany być powinien przez:

mierzenie jakości pracy szkoły, polegające na zorganizowanym i systematycznym analizowaniu i ocenianiu stopnia spełniani przez szkołę wymagań wynikających z jej zadań, z uwzględnieniem opinii uczniów, rodziców i nauczycieli;
wspomaganie nauczycieli w spełnianiu przez szkołę wymagań w zakresie jakości pracy szkoły.

1.3. Zadania dyrektora w zakresie nadzoru

Zadaniem dyrektora dotyczącym pomiaru jakości pracy szkoły jest również ustalenie sposobu jego wykonania i dokumentacji, a także sposobu wykorzystywania otrzymanych wyników. Do zadań dyrektora wchodzących w skład sprawowania nadzoru pedagogicznego należy również:

inspirowanie i wspomaganie nauczycieli w spełnianiu przez nich wymagań w zakresie jakości pracy szkoły;
przygotowanie co najmniej raz na 5 lat raportu o jakości pracy szkoły i przekazanie go radzie pedagogicznej, radzie szkoły oraz samorządowi uczniowskiemu;
opracowanie programu rozwoju szkoły bazującego przede wszystkim na analizie efektów przeprowadzonego pomiaru jakości pracy szkoły;
gromadzenie informacji o pracy nauczycieli w celu dokonywania oceny ich pracy.

Nadzór pedagogiczny zmienia swój charakter. Dzięki szczególnemu odniesieniu jego obszaru oraz metod realizacji w mniejszym stopniu przypomina kontrolę, a w większym procedury znane z praktyki mierzenia i stymulowania procesu budowania jakości oferowanych usług. W związku z powyższym szczególnie ważne jest umiejętne precyzowanie oraz upowszechnianie wśród członków rady pedagogicznej głównych celów dydaktycznych i wychowawczych szkoły, sformułowanych pod postacią misji szkoły, zdefiniowanych w odpowiednich zapisach statutu, a także w treści szkolnego programu nauczania oraz szkolnym planie wychowawczym. Mierzenie jakości - a do tego w znacznym stopniu sprawdzać się będzie nadzór pedagogiczny - to przede wszystkim badanie efektywności w opanowaniu przez szkołę (a zwłaszcza uczniów) celów wynikających ze szkolnych standardów edukacyjnych wynikających z ogólnych standardów szkolnych uczniów.

ROZDZIAŁ II

HOSPITACJA JAKO JEDNA

Z FORM NADZORU PEDAGOGICZNEGO

2.1. Definicja hospitacji

Ze względu na udział hospitacji w systemie oceny pracy nauczyciela, a także charakter pracy pedagogicznej, trudno jednoznacznie zdefiniować hospitacje, określić ich charakter, cele, funkcje czy zakres stosowania. Warto więc przyjrzeć się różnym określeniom tej metody poznawania pracy pedagogicznej.

Dotyczy to zarówno hospitacji prowadzonych przez nadzór pedagogiczny, jak i lekcji pokazowych, które są odmianą hospitacji.

Według Wincentego Okonia hospitacja to: uczestnictwo przedstawicieli władz szkolnych lub nauczycieli w zajęciach szkolnych w celu dokonania ich analizy i ewentualnie oceny, może to być również uczestnictwo w tych zajęciach kandydatów na nauczycieli w celu zdobycia orientacji w metodach pracy oświadczonych nauczycieli.

Według Władysława Kobylińskiego hospitacja polega na: bezpośrednim uczestnictwie osoby pragnącej poznać pracę nauczyciela w prowadzonych przez niego zajęciach, dokonaniu wspólnie z nim analizy i oceny tych zajęć oraz sformułowaniu na tej podstawie wniosków na przyszłość. Zarówno analiza i ocena zajęć, jak i wnioski dotyczą zazwyczaj problematyki zastopowanych przez nauczyciela metod i technik dydaktycznych, sposobów organizowania pracy, poziomu przygotowania do badań itp., a także stopnia realizacji przyjętych celów. Zakłada się, że omówienie wyników hospitacji powinno wzbogacać wiedzę i umiejętności zawodowe nauczyciela oraz dostarczać mu inspiracji do coraz lepszej, bardziej wydajnej i twórczej pracy.

Według Janusza Moosa: Hospitacja jest główną i obowiązującą formą poznawania - diagnozowania pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela, a jej wyniki stanowią bazę informacyjną do doskonalenia umiejętności zawodowych nauczyciela. Hospitacja zajęć dydaktycznych jest również jedną z form kontroli i oceny pracy nauczyciela, gdyż może dostarczyć podstawowych informacji do sformułowania opinii o pracy pedagogicznej i opracowania charakterystyki działalności zawodowej nauczyciela.

Warto dodać, że jeszcze kilkanaście lat wcześniej funkcjonowało przekonanie o wyłącznie kontrolnej i oceniającej roli hospitacji. Dyrektor, czy wówczas kierownik szkoły, powinien zaskakiwać nauczyciela swoja obecnością na lekcji, by możliwie najlepiej poznać jego codzienna pracę. Tak pisali o tym Włodzimierz Gałecki i Henryk Sędziwy w 1967 roku w publikacji „Organizacja pracy w szkole”:

Hospitacja (od greckiego hospitari) - przychodzić w gościnę

Hospitujący przychodzi na lekcję lub zajęcia oświatowe w celu poznania i przeanalizowania pracy uczniów (wychowanków) bądź nauczyciela czy wychowawcy.
Hospitację można przyrównać do lustra, w którym nauczyciel prowadzący zajęcia z uczniami przegląda się, aby móc dokonać poprawek.
Hospitacja jest dyskusją, wspólną analizą procesu dydaktyczno-wychowawczego w celu wyboru najlepszej drogi postępowania nauczyciela (wychowawcy), prowadzącej do optymalnego rozwoju uczniów.

2.2. Rodzaje hospitacji

Ze względu na podmiot hospitacji można je podzielić na:

Hospitacje diagnostyczne (angielskie) - polegają na obserwowaniu zachowań uczniów w czasie procesu kształcenia i wychowania (co uczeń robi na lekcji?). Hospitującego nie interesuje zachowanie nauczyciela (wychowawcy) ani jego czynności. Skupia się przede wszystkim na działaniach i zachowaniach ucznia w czasie lekcji (zajęć).
Hospitacje oceniające - polegają na obserwowaniu zachowań nauczyciela prowadzącego lekcje lub zajęcia (pokaż, jak ty to robisz). Obserwacje prowadzą do oceny, jak nauczyciel realizuje cele ustalone przez siebie lub przez hospitującego.
Hospitacje lustrzane - pomoc w samoocenie nauczyciela i wychowawcy (popatrz, co robisz na lekcji). Hospitujący jest osobą bierną nie tylko w czasie obserwacji, ale także w trakcie rozmowy pohospitacyjnej. Jego zadaniem jest jedynie doprowadzić do sytuacji samorefleksji i samooceny osoby hospitowanej. Tak jak lustro nie poprawia uchybień naszego wyglądu, a jedynie umożliwia ich dostrzeżenie. Poprawa należy do podmiotu hospitacji.

Ze względu na tematykę hospitacji można dokonać następującego podziału:

Hospitacje globalne - pozwalała na ogólne spojrzenie na wszystkie lub większość elementów procesu kształcenia i wychowania. W ten sposób można zaobserwować ogólne przygotowanie i zaangażowanie nauczyciela, stosowanie ogólnych założeń dydaktyczno-wychowawczych, najczęściej stosowane metody kształcenia itp.
Hospitacje wycinkowe - umożliwiało analizę jednego lub kilku elementów procesu dydaktycznego i wychowawczego, choć oczywiście nigdy w oderwaniu od pozostałych.

Tematami hospitacji wycinkowych mogą być między innymi:

cele lekcji,
tok lekcji,
ocenianie i badanie poziomu kształcenia
sposoby i metody kształcenia,
wdrażanie do samokształcenia,
systematyczność pracy uczniów i nauczyciela,
aktywność uczniów,
przygotowanie nauczyciela do lekcji (zajęć),
utrwalanie wiadomości i umiejętności.

2.3. Funkcje hospitacji

Hospitacje mogą prowadzić do:

diagnozy pracy nauczyciela i wychowawcy lub dyrektora szkoły, do zobrazowania fragmentu obecnego stanu prac nad rozwojem uczniów, nauczycieli czy szkoły;
prognozy dalszego rozwoju, samokształcenia czy niezbędnego do podjęcia doskonalenia i dokształcania zawodowego;
samooceny nauczyciela i wychowawcy;
korelowania tematyki, stosowanych sposobów i metod kształcenia, przyjmowanych celów prowadzonych lekcji i zajęć poprzez hospitowanie różnych lekcji i zajęć oraz różnych nauczycieli i wychowawców,
kształcenia krytycznego spojrzenia i pomocy w eliminowaniu popełnianych błędów lub wyborze najlepszych rozwiązań;
oceny obecnego stanu; należy jednak pamiętać, że jest to ostatni i niejako pośredni cel hospitacji.

2.4. Planowanie i przeprowadzanie hospitacji

Tylko przemyślane i dobrze zaplanowane hospitacje mogą przynieść spodziewane efekty. Plan hospitacji powinien być ustalony dwupoziomowo, jako:

• plan szkolny,

• plan indywidualny.

W przypadku szkolnego planu hospitacji warto przede wszystkim pamiętać o diagnostycznej i korelacyjnej funkcji hospitacji, tak aby przez odpowiedni dobór tematyki, czasu przeprowadzenia oraz dobór nauczycieli i wychowawców, a także dyrektorów szkół i placówek osiągnąć zamierzone cele.

Niezbędne jest jednak ustalenie planu hospitacyjnego indywidualnie dla każdego nauczyciela i wychowawcy.

Tym celem jest wspólna analiza przebiegu lekcji (zająć) prowadząca do wyboru (przez hospitowanego) najlepszej drogi postępowania w dążeniu do rozwoju uczniów, zdobywania przez nich wiedzy, nabywania umiejętności oraz pożądanych postaw.

Hospitacje powinny jednocześnie prowadzić do wspólnego ustalenia dalszej drogi doskonalenia i dokształcania nauczyciela, wychowawcy, dyrektora szkoły, a także ewentualnego wykorzystania pomocy doradztwa metodycznego.

Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do nauczycieli, wychowawców i dyrektorów o niewielkim stażu pracy. Warto pamiętać, że dla tej grupy pracowników pedagogicznych sposób przeprowadzenia pierwszych hospitacji ma duży wpływ na ich dalszy rozwój.

Dobrze zaplanowana, przygotowana, przeprowadzona i omówiona hospitacja ma ogromny wpływ na autorytet dyrektora szkoły lub placówki, a co za tym idzie - na atmosferę pracy i jej wyniki.

Z przeprowadzonej rozmowy z hospitowanym nauczycielem powinny wynikać konkretne umotywowane zalecenia do realizacji w określonym czasie. Zalecenia i wskazówki powinny uzyskać aprobatę nauczyciela.

Praktyka pokazuje, że notowanie przebiegu, a zwłaszcza wyników hospitacji przynosi pozytywne rezultaty. Jest także niezbędne dla celów rzetelnego planowania i przygotowywania hospitacji. Obecne ustawodawstwo nie reguluje tej kwestii.

Każdy hospitujący, wspólnie z Radą Pedagogiczną szkoły lub placówki powinien ustalić własny sposób notowania przebiegu i wyników hospitacji.

Dobrym zwyczajem jest przedstawianie dokonanych zapisów głównemu zainteresowanemu, czyli osobie hospitowanej.

Hospitacje powinny być dokumentowane poprzez:

określenie celu,
ocenę stopnia realizacji zadań,
zalecenia lub informacje o realizacji zadań.

Szczegółowość notatek z przebiegu i wyników hospitacji zależy przede wszystkim od funkcji, jaką hospitacja ma spełnić. Dlatego nie ma idealnych czy wzorcowych rozwiązań. Każdy dyrektor szkoły i każdy organ nadzoru powinien wypracować własne metody.

2.5. Wybrane propozycje notatek pohospitacyjnych

Arkusz hospitacyjnych zajęć lekcyjnych według Janusza Moosa przedstawiony jest w załączniku nr 1.

Notatka pohospitacyjna tego samego autora - załącznik nr 2.

Arkusz hospitacji doradczo - doskonalącej - załącznik nr 3.

ROZDZIAŁ III

HOSPITACJA DIAGNOZUJĄCA W PRAKTYCE SZKOLNEJ

3.1 Hospitacja diagnozująca

Zgodnie z nowym rozporządzeniem o sprawowaniu nadzoru pedagogicznego jednym z elementów mierzenia jakości pracy szkoły jest hospitacja diagnozująca, której głównym celem jest badanie kompetencji i umiejętności uczniów. Hospitującego nie interesuje zachowanie nauczyciela ani jego czynności, lecz skupia się na działaniach i zachowaniu uczniów w czasie lekcji. Podczas hospitacji diagnozującej nie zwraca się uwagi na zastosowane metody, formy lekcji, lecz na osiągnięty przez uczniów ich poziom sprawności i umiejętności.

Hospitacja diagnozująca wymaga specjalnego przygotowania. Nauczyciel zaprasza dyrektora ma określony termin, w którym uczniowie będą mogli popisać się przed dyrektorem tym, co już potrafią. Dyrektor w wyniku tych obserwacji będzie mógł ocenić, czy rozwój uczniów przebiega właściciele, czy komunikują się ze sobą, czy potrafią współpracować w zespole, czy planują własną pracę, czy są twórczy itd.

Jednak, żeby móc obserwować umiejętność, wcześniej należy określić charakterystyczne zachowania uczniów, które będą świadczyły o jej poziomie. Jest to niezmiernie istotne dla tego, że wspólnie ustalone i zapisane oczekiwania pomogą nauczycielom i ułatwią dyrektorom dokonywanie diagnozy.

Podobnie, jeśli chcemy mówić o jakości w szkole, możemy ją oceniać, posługując się standardami jakości w obserwowaniu umiejętności uczniów.

Hospitacja diagnozująca to zatem diagnozowanie umiejętności uczniów.

Przykład

Dyrektor szkoły każdego roku szkolnego obserwuje w klasach trzecich osiąganie przez dzieci umiejętności liczenia w zakresie czterech podstawowych działań, aby postawić diagnozę, czy dzieci tę umiejętność opanowały. Swoją uwagę podczas hospitacji skieruje na obserwowanie sprawności dzieci w zakresie ustalonych z nauczycielką umiejętności operacyjnych.

Pokaz umiejętności uczniów to cała istota hospitacji diagnozującej. Dyrektor w wyniku tych obserwacji będzie mógł bowiem ocenić, czy rozwój intelektualny uczniów klasy trzeciej przebiega właściwie. W klasach starszych obserwacja np. pokazu sprawności porozumiewania się uczniów w sytuacjach spotykających ich w czasie symulowanej na lekcji podróży za granicą także będzie hospitacją diagnozującą.

I tu ważna konkluzja.

Dyrektor szkoły nie musi być specjalistą nauczania początkowego ani nie musi znać języka obcego, aby móc zaobserwować wykazywaną przez uczniów sprawność (lub jej brak) w umiejętnościach operacyjnych. Okazuje się więc, że przy hospitacjach diagnozujących, ukierunkowanych na obserwację uczniów, a nie nauczyciela, znika Jedna z podstawowych trudności hospitacji tradycyjnych, jaką jest bariera specjalizacyjna przedmiotu.

Zespoły nauczycielskie tworzą narzędzia do procedur hospitacyjnych. Narzędzia mogą przyjąć np. postać pisemnego zestawu oczekiwań wobec uczniów tj. zaprezentowania przez uczniów podczas hospitowanej lekcji określonych umiejętności, wiedzy i sprawności. Zespoły tworzące narzędzia mogą być zarówno przedmiotowe, gdy plan realizacji dotyczy zamierzenia dydaktycznego, jak i różnospecjalistyczne, gdy plan realizacji dotyczy zamierzenia ogólnoedukacyjnego, postaw uczniowskich i innych ważnych dla szkoły spraw. Skonstruowane narzędzia muszą być udostępnione wszystkim nauczycielom, gdyż posłużą do ustalenia wskaźników w ich pracy z uczniami, uświadamiając im co mają osiągnąć w perspektywie najbliższych miesięcy i roku szkolnego.

Nauczyciele indywidualnie ustalają termin hospitacji, podczas której ma nastąpić prezentacja osiągnięć uczniów. W trakcie realizacji zamierzenia pedagogicznego nauczyciel stosuje wskaźniki, aby zorientować się, czy uczniowie osiągają zamierzone efekty. Kiedy dochodzi do wniosku, że stan wiedzy, umiejętności i sprawności uczniów w określonym zakresie zamierzenia pedagogicznego, jest co najmniej satysfakcjonujący go, uzgadnia z dyrektorem termin hospitacji.

3.2. Hospitacja diagnozująca jako monitoring w szkole

Wyżej napisałem, że dyrektor każdego roku szkolnego dokonuje obserwacji w klasie trzeciej i w klasach starszych w zakresie wybranych umiejętności. Chodzi tu bowiem o dokonywanie tzw. obserwacji strategicznych. Jest to niezwykle ważne. Jeśli bowiem dyrektor w ciągu roku idzie do nauczyciela na jedną hospitację, to nie może być to hospitacja przypadkowa. W tym sensie przypadkowa, że wynikająca z terminarza hospitacji. To może oznaczać, że hospitacja odbędzie się w jakimś dowolnym momencie realizacji programu nauczania, a przez to uzyskane informacje mogą być mało istotne. Na przykład, jeśli hospitowana lekcja dotyczy wprowadzania jakiegoś nowego zagadnienia, to informacje zebrane podczas hospitacji tej lekcji będą oceną tylko tego, jak nauczyciel tłumaczy i przedstawia nowe treści oraz czy uczniowie wykazywali zrozumienie. Taki zbiór informacji jest daleko niewystarczający, by móc wypowiadać się o osiągnięciach edukacyjnych uczniów i pośrednio o efektach pracy nauczyciela.

Data hospitacji nie może być ustalana terminarzem hospitacyjnym, ale możliwością pokazania przez uczniów swoich umiejętności.

I to nauczyciel, a nie dyrektor przecież, wie, kiedy ten pokaz może nastąpić, więc to nauczyciel ma proponować termin hospitacji diagnozującej. Są jednak pewne granice czasowe. Umiejętność liczenia w zakresie czterech podstawowych działań musi zostać opanowana najpóźniej w trzeciej klasie. Porozumiewanie się ucznia podczas podróży za granicą musi być opanowane najpóźniej w drugim lub trzecim roku nauki języka. Taki czas, kiedy powinna się ujawnić sprawność uczniów w zakresie pewnych umiejętności składowych, jest najlepszym czasem na przeprowadzenie hospitacji diagnozujących, czyli właśnie obserwacji strategicznej. Kwestia konkretnego terminu może być przyjęta jako forma zaproszenia dyrektora na lekcję.

Ustalenie w szkole, kiedy, w jakich klasach, jaki rodzaj pokazu umiejętności składowych i operacyjnych mają zademonstrować uczniowie, jest właśnie jedną z metod monitorowania pracy w szkole. W ten sposób mógłby powstać stały harmonogram hospitacji.

W przyszłości hospitacje diagnozujące jako monitoring rozwoju uczniów będą zapewne powiązane z zewnętrznym badaniem osiągnięć edukacyjnych uczniów. Skoordynowanie znanych wszystkim nauczycielom, uczniom i rodzicom zewnętrznych standardów osiągnięć z wewnątrzszkolnymi standardami wymagań wobec uczniów pozwoli uniknąć minimalizowania wymagań w szkole. Byłoby to już bliskie przyjętemu obecnie w świecie twierdzeniu, że wskaźnikami jakości edukacji są wyniki pomiarów kompetencji uczniów.

3.3. Uwarunkowania hospitacji diagnozującej

Hospitacja diagnozująca -- jako ważna obserwacja - powinna być przygotowana specjalnie. To, że nauczyciel mógłby uzgadniać z dyrektorem termin hospitacji, spowoduje dobranie zapewne takiego terminu, w którym uczniowie będą się mogli popisać przed dyrektorem. I o to właśnie chodzi.

Zaproszenie na popis uczniów nie musi dotyczyć tylko dyrektora szkoły, mogą w nim uczestniczyć również inni zainteresowani kształtowaniem określonych umiejętności nauczyciele, ale także - i warto o to bardzo zabiegać - rodzice. To może w mniejszej skali przypominać popisy w szkole muzycznej.

Przy takich hospitacjach warto też zrezygnować z tradycyjnej rozmowy pohospitacyjnej. Pozostać po prostu w klasie i rozpocząć od wypowiedzi uczniów, co ich zdaniem na tej lekcji im się udało, a co nie, wysłuchać innych obserwatorów, oczywiście prowadzącego lekcję i dyrektora, który pewnie pięknie uczniom podziękuje. Potem może odbyć się dialog rektora z nauczycielem, a może jeszcze lepiej w zespole nauczycieli zainteresowanych kształtowaniem u uczniów określonych umiejętności. Wszystko po to, aby odejść od indywidualnego oceniania nauczyciela, od wypowiedzi typu: I to mi się w lekcji koleżanki (kolegi) podobało, a to nie. Rozmowa pohospitacyjna musi być bardziej próbą wspólnego określenia, co już nasi uczniowie potrafią, a co jeszcze muszą ćwiczyć. Na pewno nie utożsami się to z ocenianiem pracy nauczyciela, choć w świadomości obu - i dyrektora, i nauczyciela - jest to jakaś ocena dokonań nauczyciela i jego uczniów.

3.4. Walory hospitacji diagnozujących

Wydają się dość oczywiste. Przede wszystkim, powtórzę się, znika bariera specjalizacyjna przedmiotu, gdyż obserwowane umiejętności mają charakter między przed młotowy, uniwersalny. Powtarzający się wciąż zarzut wobec tradycyjnych hospitacji, że jest to teatr przygotowany specjalnie na okoliczność hospitowania przez dyrektora lekcji, jest teraz walorem hospitacji diagnozującej. Tu właśnie chodzi o teatr w wykonaniu uczniów. Przecież do teatru nie chodzimy na próby, nie analizujemy, czy uwagi reżysera są zasadne. Idziemy do teatru oglądać gotowy spektakl, podziwiamy reżyserię, umiejętności aktorów, scenografię. Dokładnie chodzi o teatr na lekcji, podczas której uczniowie pokażą, czego się nauczyli.

Przeniesienie płaszczyzny obserwacji z działania nauczyciela na działania uczniów zmniejsza konfliktogenność rozmowy pohospitacyjnej. Przede wszystkim ważne jest jednak to, że odnosi się do szerszego spektrum niż tylko do obserwowanej lekcji/ bo rozmowa dotyczy poziomu sprawności uczniów w określonych umiejętnościach, a to jest wynikiem wielomiesięcznej pracy w klasie.

I aczkolwiek stres pozostanie, to jest to stres zupełnie innego rodzaju - nie:

co mi zarzuci dyrektor, ale: czy uczniom uda się pokazać. To bardziej mobilizuje nauczyciela niż niepewność ocen ze strony dyrektora na temat jego działania. Po kilku już hospitacjach diagnozujących, a więc po obserwacji podobnych umiejętności składowych i operacyjnych dyrektor szkoły ma sporo informacji o poziomie osiągniętej przez uczniów sprawności i może stawiać istotne dla pracy pedagogicznej szkoły diagnozy. Jest to bez wątpienia ważniejsze niż omówienie z nauczycielem, czy zastosowane przez niego metody na hospitowanej lekcji były odpowiednie.

Wybrane propozycjedokumentowania hospitacji diagnozującej przedstawione są w załączniku 4 i 5.

PODSUMOWANIE

Po kilku hospitacjach diagnozujących dyrektor szkoły ma dużo informacji o poziomie osiągniętych przez uczniów umiejętności i dzięki temu może stawiać ważne dla pracy szkoły diagnozy.

Funkcje diagnozujące hospitacji nie wykluczają funkcji doradczo-doskonalących czy oceny dokonań nauczyciela poprzez pryzmat osiągnięć uczniów. Kompetentny dyrektor będzie umiejętnie łączył te funkcje hospitacji, aby uzyskać obiektywne informacje o efektach pracy nauczyciela. Odchodząc od kontroli w stronę wspomagania, diagnozowania i właściwego monitorowania dyrektor ma szansę stworzyć właściwy klimat pracy pedagogicznej szkoły i relacji nauczyciel - uczeń oraz dyrektor - nauczyciel w myśl zasady: Sukces rozwija człowieka a porażka go umniejsza.

Hospitacja diagnozująca posiada duże walory ponieważ rada pedagogiczna wspólnie wypracowuje arkusz hospitacji diagnozującej.

W czasie hospitacji koncentrujemy naszą uwagę na aktywności uczniów, w szczególności, czy uczniowie wymieniają, nazywają, porównują, definiują, klasyfikują, wartościują, rozwiązują problemy, współpracują ze sobą, potrafią zachować się w procedurach demokratycznych przyjętych w życiu klasy i szkoły. Model hospitacji diagnozującej wymusza zmianę „nastawienia zawodowego” nauczyciela z nastawienia ukierunkowanego na proces dydaktyczny na nastawienie ukierunkowane na rozwój ucznia i wynikające stąd bardzo złożone kwestie skutecznego nauczania.

LITERATURA

Barczyk S. (red): Wskazówki do hospitacji dla dyrektorów szkół, WOM Częstochowa 1993
Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacyjna, Warszawa 1993
Hasemann K.: Rola oceniania osiągnięć szkolnych w edukacji, Edukacja - Studia - Badania. Innowacje 1996, nr 4
Moss J.: Wybrane problemy hospitacji zajęć lekcyjnych, WOM, Łódź 1992
Przykłady z artykułu: W kierunku hospitacji problemowej, wydrukowanego w Dyrektorze Szkoły 1997, nr 5
Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 1975
Wlazło S.: hospitować inaczej, Nowa Szkoła 1989, Nr 4
Wybrane problemy hospitacji zajęć lekcyjnych, WOM - Łódź 1992

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK NR 1.

LP.	Kryteria (komponenty poszczególnych kryteriów)	Wyniki ukierunkowanej obserwacji
1.	Cele ogólne instytucjonalne
2.	Wprowadzenie i formułowanie operacyjnych - szczegółowych - celów kształcenia
3.	Treść kształcenia
4.	Wpływ na motywację działania ucznia
5.	Struktura lekcji
6.	Sprawność dydaktyczna
7.	Ekonomiczność działania
8.	Racjonalność działania
9.	Wdrażanie do samokształcenia
10.	Organizacja pracy w czasie zajęć dydaktycznych pod względem warunków higieniczno - sanitarnych i bezpieczeństwa pracy
11.	Kontrola i ocena osiągnięć szkolnych
12.	Inne wartości wychowawcze lekcji
13.	Doskonalenie własnego warsztatu pracy dydaktycznej. Umiejętności modyfikacyjne

ZAŁĄCZNIK NR 2.

NOTATKA POHOSPITACYJNA

............................................................................

^{imię i nazwisko nauczyciela}

............................................................................

^klasa

............................................................................

^{temat lekcji/ zajęć}

............................................................................

^{przedmiot/ zajęcia}

............................................................................

^data

Uwagi dotyczące zachowań uczniów:

(wypełnia hospitujący)

Uwago dotyczące działań nauczyciela:

(wypełnia hospitujący)

Spostrzeżenia nauczyciela hospitującego:

(wypełnia hospitowany)

WNIOSKI:

(wypełniają wspólnie hospitujący i hospitowany)

...........................................................

^{podpis dyrektora}

...........................................................

^{podpis nauczyc}^iela

ZAŁĄCZNIK 3.

ARKUSZ HOSPITACYJNO - DOSKONALĄCY

IMIĘ I NAZWISKO ........................................................................................................................

GRUPA WIEKOWA ........................................................................................................................

TEMAT ZAJĘĆ ................................................................................................................................

CELE ................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

PRZEBIEG ZAJĘĆ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

OGÓLNE WRAŻENIE, STYL PROWADZENIA ZAJĘĆ, POSTAWA NAUCZYCIELA ..........

...........................................................................................................................................................

REALIZACJA CELÓW ...................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

WYDANE ZALECENIA .................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

DATA ROZMOWY .........................................................................................................................

ZAŁĄCZNIK 4.

ARKUSZ DO PROWADZENIA HOSPITACJI DIAGNOZUJĄCEJ

Nazwisko i imię osoby hospitowanej
Staż pracy
Stopień awansu zawodowego
Grupa wiekowa
Ewentualny udział osób z zewnątrz
Projektowane sytuacje edukacyjne
Zaprezentowane umiejętności dzieci (wg pkt.6)
Samoocena nauczyciela

RELACJE INTERPERSONALNE

(wybrane odpowiedzi podkreślić)

Czy nauczyciel stosował wzmocnienia pozytywne? TAK / NIE
Czy nauczyciel zwracał się do wychowanków w sposób taktowny i serdeczny? TAK/NIE
Czy nauczyciel był raczej liderem, czy raczej ekspertem?

RACZEJ LIDEREM / RACZEJ EKSPERTEM

Czy nauczyciel stawiał zadania i pytania powodujące autentyczną aktywność i zaangażowanie? TAK / NIE
Czy raczej aktywność dzieci i ich zaangażowanie było kierowane? TAK/NIE
Czy nauczyciel tworzył atmosferę zaufania i współpracy? TAK / NIE
Czy nauczyciel rozbudzał motywacje dzieci? TAK / NIE
Jeśli tak, to w jaki sposób............................................................................................................

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ewentualne uwagi..............................................................................................................................

............................................... ..............................................

data i podpis nauczyciela podpis dyrektora

Wnioski do dalszej pracy (planowanie zmian edukacyjnych wspierających rozwój dziecka).

ZAŁĄCZNIK 5.

ARKUSZ DO PROWADZENIA HOSPITACJI DIAGNOZUJĄCEJ

1. Nazwisko i imię nauczyciela ...................................................................................................

2. Grupa wiekowa dzieci..............................................................................................................

3. Data hospitacji..........................................................................................................................

4. Cel, przedmiot hospitacji.........................................................................................................

DZIECI:

Atmosfera panująca w trakcie obserwacji................................................................................

........................................................................................................................................................

Relacje dzieci - dzieci; dzieci - nauczyciel..............................................................................

........................................................................................................................................................

Aktywność dzieci.....................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Zainteresowanie dzieci.............................................................................................................

........................................................................................................................................................

Zadowolenie dzieci..................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Czy dzieci radziły sobie z zadaniami (ofertami)? ...................................................................

........................................................................................................................................................

Co dzieci „wyniosły dla siebie” - czy miały poczucie osiągnięcia sukcesu ...........................

........................................................................................................................................................

Czy dzieci miały możliwość wyboru ofert? ............................................................................

........................................................................................................................................................

Czy dzieci miały motywację do dalszych poszukiwań?.............................................................

........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

Czy dzieci potrafią poszukiwać pomocy ( pomoce dydaktyczne, inne dzieci, nauczyciel)?.....

...........................................................................................................................................................

Czy dzieci znają swoje prawa? ...................................................................................................

...........................................................................................................................................................

Czy dzieci czuły się akceptowane? .............................................................................................

...........................................................................................................................................................

NAUCZYCIEL:

1. Czy stworzył warunki do takiego funkcjonowania dzieci? ..........................................................

...........................................................................................................................................................

2. Czy zna dzieci i planuje pracę zgodnie z indywidualną linią rozwojową dzieci? ........................

...........................................................................................................................................................

3. Czy akceptuje działania dzieci, pozostawia im swobodę wyboru ? .............................................

...........................................................................................................................................................

4. Czy istnieje dobra relacja nauczyciela z każdym dzieckiem? ......................................................

...........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

5. Czy w pracy stosuje zabawę jako sposób zdobywania doświadczeń i wiedzy? ...........................

...........................................................................................................................................................

6. Czy nauczyciel zachował proporcje między aktywnością własną a aktywnością dzieci?............

...........................................................................................................................................................

Czy nauczyciel lubi dzieci? ........................................................................................................

...........................................................................................................................................................

Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 1975

Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacyjna, Warszawa 1993

Wybrane problemy hospitacji zajęć lekcyjnych, WOM - Łódź 1992

J. Moss: Wybrane problemy hospitacji zajęć lekcyjnych, WOM, Łódź 1992

Wybrane problemy hospitacji, op. cit.

S. Wlazło: hospitować inaczej, Nowa Szkoła 1989, Nr 4

Przykłady z artykułu: W kierunku hospitacji problemowej, wydrukowanego w Dyrektorze Szkoły 1997, nr 5

S. Barczyk (red): Wskazówki do hospitacji dla dyrektorów szkół, WOM Częstochowa 1993

K. Hasemann: Rola oceniania osiągnięć szkolnych w edukacji, Edukacja - Studia - Badania. Innowacje 1996, nr 4

S. Włazło: op. cit.

_____________________________________________________________________________________________

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
HOSPITACJA DIAGNOZUJACA, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
KONSPEKT Obyczajowosc szlachecka hospitacja diagnozujaca[1], Testy, sprawdziany, konspekty z histori
Scenariusz Bocian i żaby - hospitacja diagnozująca - 5
konspekt, HOSPITACJA DIAGNOZUJĄCA
Scenariusz hospitacji diagnozującej, scenariusze zajęć, scenariusze
Arkusz hospitacji diagnozującej, Dokumenty(1)
Hospitacja diagnozująca - zakończenie roku w gr II
Arkusz hospitacji diagnozującej, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
ARKUSZ HOSPITACJI DIAGNOZUJĄCEJ, Studia Pedagogika, niedostosowanie
hospitac, Arkusz hospitacji diagnozującej, ARKUSZ HOSPITACJI DIAGNOZUJĄCEJ
hospitacja diagnozująca 11, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
karta hospitacji diagnozujacej, kadry-i-awans
SCENARIUSZ HOSPITACJI diagnostycznej, SCENARIUSZE I KONSPEKTY
hospitacja diagnozująca zgaduj zgadula Brzechwa Konopnicka Tuwim, Przedszkole, Scenariusze
hospitacja diagnozująca 234, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
Hospitacja diagnozująca, dokumenty ważne

więcej podobnych podstron