POZYCJA SPOŁECZNA I PRESTIŻ
Mężczyźni i kobiety różnią się pod względem potencjału reprodukcyjnego, w związku z tym mężczyźni nie muszą inwestować w potomstwo, a zatem ich sukces reprodukcyjny jest bardziej zróżnicowany. Na każdego mężczyznę, którego zyskuje dostęp reprodukcyjny do nieproporcjonalnie dużej liczby kobiet, przypada pewna liczba mężczyzn, którzy nie wezmą udziału w procesie reprodukcji i nie przekażą dalej swoich genów. Jeśli system jest poligamiczny, tym bardziej ta proporcja jest zachwiana.
Wyższa pozycja społeczna u mężczyzn zapewnia większe powodzenie u kobiet. Zapewniają lepszą ochronę, a ich zasoby są wykorzystywane dla jej dobra jak i dla dobra jej dzieci. W społeczeństwach poligamicznych nierzadko spotyka się sytuację, w której kobiety wolą się dzielić z innymi żonami zasobami bogatego mężczyzny, niż mieć wyłączny dostęp do zasobów ubogiego. O tym, że wyższa pozycja społeczna u mężczyzn zapewnia przychylność kobiet, może też świadczyć fakt, iż w przelotnych związkach kobiety częściej wybierają na swych kochanków mężczyzn o wysokiej pozycji. Ponadto mężczyźni o wysokiej pozycji mają ułatwiony dostęp do kobiet, dzięki dominacji nad rywalami. Inaczej ujmując, potrafią odebrać kobietę rywalowi. Napoleon Chagnon opisał sytuację dwóch braci z plemienia Yanomamo. Jeden z braci o imieniu Rerebawa (wysoka pozycja społeczna) miał romans z żoną brata (niska pozycja społeczna). Kiedy romans wyszedł na jaw, zdradzany mąż rzucił się na Rerebawę, ale został potraktowany tępym końcem siekiery. Kiedy potem Rerebawa oprowadzał badacza po wiosce przedstawił swojego brata mówiąc „Oto mój brat, któremu zerżnąłem żonę, gdy go tu nie było”. W odpowiedzi na tą zniewagę słabszy brat wolał umknąć, zadowolony, że nie musi walczyć, niż ową walkę podejmować.
Dowodem na to, że mężczyźni o wysokiej pozycji mają więcej kontaktów seksualnych, niech będzie chociażby fakt posiadania haremów, przez władców, czy królów. Władca marokański Moulay Ismail Krwawy miał w haremie 500 kobiet, z którymi spłodził 888 dzieci. Antropolog ewolucyjny Laura Betzig zgromadziła dane 0o sześciu różnych cywilizacjach - mezopotamskiej, egipskiej, azteckiej, inkaskiej, chińskiej oraz indyjskiej. W każdej z nich pojawiał się podobny wcześniej wymieniony schemat. W Indiach w haremie Bhundipera Singha mieszkało 332 kobiety. A w Chinach, królowie posiadali jedną królową, trzy żony, dziewięć żon drugiego stopnia, 27 żon trzeciego stopnia oraz 81 konkubin. Przejawy tego zjawiska można zaobserwować nawet dziś, ale nie w takich liczbach. Proceder ten w krajach zachodnich został ograniczony, dzięki wprowadzeniu monogamii, jednakże nawet w cywilizowanym świecie na podstawie przelotnych kontaktów i romansów można zaobserwować, że mężczyźni o wysokiej pozycji mają łatwiejszy dostęp do partnerek seksualnych. Dodatkowo ów mężczyźni mają większe możliwości poślubiania atrakcyjnych partnerek.
Teoria dominacji
W 1998 Denise Cummins zaproponowała teorię dominacji, która składa się z dwóch podstawowych tez. Pierwsza: ludzie rozwinęli wyspecjalizowane strategie tworzenia i rozpoznawania norm społecznych związanych z porządkiem hierarchicznym. Obejmuje one takie aspekty jak pozwolenia, zobowiązania oraz zakazy. Druga teza: strategie poznawcze pojawiły się wcześniej niż inne rodzaje myślenia i niezależnie od nich.
Jednym z dowodów na potwierdzenie tej teorii jest szybkie pojawienie się u dziecka rozumowania deontycznego (przeciwne rozumowanie indykatywne). Zjawisko to zaobserwowano już u trzyletnich dzieci. W tym wieku dzieci zaczynają pojmować hierarchie przechodnie. Co więcej dzieci wcześniej zaczną pojmować przechodnią naturę hierarchii, niż przechodnią naturę innych bodźców. Teoria dominacji zakłada, że kwestia hierarchii ma duży wpływ na myślenie ludzkie (oszuści, zdenerwowanie). Ludzie są szczególnie wyczuleni na to co jest dozwolone, a co zakazane. Automatycznie wypatrują wypadków złamania reguł deontycznych, częściej u ludzi o pozycji niższej od swojej.
Teoria potencjału utrzymania zasobów - Paul Gilbert (1990)
Zwrócił uwagę na emocjonalne aspekty zjawiska dominacji. Swoją teorię oparł na koncepcji potencjału utrzymania zasobów (w skrócie RHP), wywodzącej się z badań nad zwierzętami. Otóż zwierzęta, które zostały pokonane w walce, bądź też jeszcze przed walką uznały, że są słabsze maja niski wskaźnik RHP. Zwierzęta zwycięskie, czy też takie które wysoko oceniają swoje możliwości posiadają wysoki wskaźnik RHP. Po dokonaniu oceny swojego RHP zwierzę może podjąć decyzję o zaatakowaniu innego osobnika, jeśli jego RHP jest wyższe. Może uciec jeśli postrzega swoje RHP jako niższe. Może się też podporządkować, przekazując swoje zasoby osobnikowi o wyższym RHP.
Ludzie natomiast dostosowali RHP do swoich potrzeb i stworzyli potencjał przyciągania uwagi (w skrócie SAHP). Określa on natężenie pozyskiwanej uwagi tzn. jeśli członkowie grupy obdarzają kogoś pozytywną uwagą to jego pozycja rośnie. Natomiast ignorowanie jednostki skazuje ją na niską pozycję społeczną. Według tej teorii pozycja nie zależy od zniewalania innych, ale od stopnia uwagi jaką na siebie ściągniemy. Gilbert sugeruje, że ludzie obdarzają uwagą tych, którzy spełniają ważną dla nich funkcję. Ci którzy nie pełnią istotnych funkcji są niezauważani i odcinani od zasobów.
Uzależniając pozycję od emocji. Gilbert uważa, że awans w hierarchii wytwarza dwa rodzaje emocji: nastrój uniesienia oraz chęć pomagania innym. Wygrana w rywalizacji wyzwala nastrój uniesienia, który skłania osobę do szukania kolejnych potyczek oraz wyższą ocenę własnych szans (np. zawody sportowe). Awans w hierarchii powoduje, że osoba zachowuje się po przyjacielsku i jest chętna pomagać innym, aczkolwiek niektóre osoby wolą nie prosić innych o pomoc, bo uważają, że szkodzi to ich pozycji.
Degradacja według tej teorii wyzwala odmienne emocje: niepokój, złość, wstyd, zazdrość, przygnębienie (np. profesor, a studenci, a konferencja). Wstyd motywuje do działania, aby nie być w przyszłości obiektem pogardy. Zazdrość np. motywuje, aby zdobywać te zasoby, których pragniemy.
Zgodnie z teorią Gilberta, emocje zarówno te pozytywne, jak i negatywne to mechanizmy wykształcone w toku ewolucji służące do rozwiązywania problemów adaptacyjnych stwarzanych z powodu istnienia hierarchii.
Werbalne i niewerbalne oznaki dominacji
1.Postawa świadczy o pozycji, danego osobnika w hierarchii. Osoby dominujące przyjmują postawy otwarte są one rozluźnione, stoją przodem do grupy z wysuniętą klatką piersiową. Mają niski, donośny głos. Gdy się wypowiadają kierują słowa do całej grupy, często przerywają innym oraz uważnie przyglądają sie osoba do których mówią. Kolejnym oznaką pozycji dominującej jest wzrost. W wielu kulturach słowo lider ma dwojakie znaczenie: oznacza osobę wielka w sensie fizycznym a także osobę o wysokiej pozycji społecznej. Począwszy od plemion z brazylijskiej dżungli a skończywszy na społeczeństwie japońskim osoby o wysokim wzroście mają wyższa pozycje społeczeczną. Tendencje te widać bardzo wyraźnie w społeczeństwie amerykańskim, w którym wysocy męszczyźni zarabiają średnio o 200dolarów więcej za każdy cal powyżej przeciętnego wzrostu. Co więcej 80% wyborów prezydenckich w USA wygrał wyższy z dwóch kandydatów. Inną oznaką wysokiej pozycji społecznej są rysy twarzy. Osobniki dominujące posiadają ostre rysy twarzy, wydatny podbródek oraz krzaczaste brwi. Stwierdzono również zależność pomiędzy szybkością chodu a socjospołeczną pozycją męszczyzn. Tak więc osobniki o wysokiej pozycji społecznej odzanczyaly się szybszym chodem od pozaostałych zależność taka u kobiet nie występowała.
2.Testosteron-podstawowy męski steroidowy hormon płciowy należący do androgenów. Jest produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy, jajniki i łożysko. We krwi męszczyzny jest go siedem razy wiecej niż we krwi kobiet. Jest on odpowiedzialny za uwydatnianie męskich cech takich jak grubość głosu, owłosienie czy przyrost masy mięśniowej. Naukowcy zauważyli również że podawany zawierzęta począwszy od szczurów a skończywszy na krowach poprawia ich pozycję społeczną. Zwierzęta którym podawano dawki testosteronu stawały sie agresywniejsze, bardziej adorowały samice a ich pozycja społeczna ulęgała natychmiastowej poprawie. Natomiast u zwierząt które zostały pozbawione testosteronu zauważano spodek agresywności oraz pozycji społecznej, Np. koguty traciły czerwony grzebień, nie piały, przestawaly adorować samice. U ludzi stwierdzenie takiej zależności jest trudniejsze. Przeprowadzono badanie w którym wykazano że więźniowie pewnego więzienia w USA mają wyższy poziomo testosteronu niż losowa grupa studentów, poza tym więźniowie o większej zawartości testosteronu we krwi uznawani byli przez współwięźniów za twardszych a także odsiadywali surowsze wyroki. Nie można jednak powiedzieć że testosteron wzbudza zachowania antyspołeczne oraz zwiększa przestępczość jak mogły by wykazywać badania. Pewne jest jednak że takie zachowania mogą być spowodowane wyższą agresywnością oraz większą chęcią rywalizacji. Ciekawym przykładem są sportowcy u których przed zawodami poziom testosteronu sie podnosi jak sugerują naukowcy po to by mogli oni podejmować cięższe wyzwania, poza tym u zwycięzców rywalizacji wysoki poziom testosteronu utrzymuje sie jeszcze przez dwie godziny po zawodach zapewne po to by byli przygotowani na kolejne starcia i wyzwania natomiast u przegranych automatycznie spada co może sugerować ze nie powinni dalej rywalizować w celu uniknięcia dodatkowych obrażeń. Kolejnym wyznacznikiem wysokiej pozycji społecznej jest przekaźnik nerwowy serotonina. Badania wykazały że dominujące miały 50% więcej serotoniny we krwi niż pozostałe osobniki, natomiast gdy traciły uprzywilejowaną i dominująca pozycje ich poziomo serotoniny zmniejszał sie do normalnego poziomu także osobnika, które zdobywały wysoką pozycję poziom serotoniny natychmiast wzrastał. Podobną tendencję zauważono również u ludzi.
3.Zajmijmy się teraz osobnikami które zajmują niską pozycję społeczną. Badania nad nimi nie są w tak zaawansowanej formie gdyż dotychczas osoby takie nie wzbudzały większego zainteresowania badaczy. Wyróżniamy jednak dwie techniki, które stosują osoby o niskiej pozycji społecznej w celu rywalizacji z osobnikami o wysokiej pozycji społecznej
-równanie w dół- przykładem takiego zachowania jest Np. żona która jest mądrzejsza od swojego męża ale tego nie okazuje lub pracownik, który wykonuje prace poniżej swoich możliwości. W innym przypadku mąż mógłby znaleźć sobie inną kobietę, która nie będzie mu zagrażała natomiast szef mógłby usunąć z pracy tego pracownika za niesubordynacje. W metodzie tej, która jest ewolucyjnie sprawdzona i używana nie chodzi o udawanie głupiego lecz o obniżenie swoich aspiracji oraz ambicji. Ma to na celu unikanie rywalizacji z osobnikiem dominującym, który gdy zauważy potencjalnego rywala stara się go wyeliminować dlatego tez osobnik stosujący tę technikę bądź będzie dalej niezagrożony przez osobnika dominującego zajmowali swoją dotychczasową pozycję bądź będzie czekał momentu kiedy sam będzie w stanie sięgnąć po władze,
-radość z czyjegoś nieszczęścia- dobrym przykładem tego zachowania może być badanie przeprowadzone na uczniach, którzy zostali poinformowani że w pewnym bardzo ważnym dla nich teście osiągnęli slaby wynik natomiast dana osoba osiągnęła bardzo dobry wynik. Po takiej informacji uczniowie natychmiast zaczęli formułować złośliwe opinie na temat osoby z wysokim wynikiem, odczuwali również dyskomfort na myśl o przyjaźni lub jakichkolwiek innych stosunkach społecznych z ta osobą. Przeprowadzone badania pozwoliły stwierdzić ze w zależności od pozycji społecznej, wzrostu oraz sposobu dojścia na szczyt radość z czyjegoś nieszczęścia jest bądź różna. Możemy sformułować wniosek że ten tym reakcji na czyjeś nieszczęście jest również powszechnie stosowaną przez osobniki o niskiej pozycji społecznej techniką która ma na celu obniżenie pozycji dominujących. Technika ta jest bardzo skuteczna, pozwala również osobnika które zazwyczaj maja niewielki dostęp do zasobów jak i partnerów rywalizować z innymi wyżej postawionymi osobnikami.