Sprawozdawczość finansowa

dr Anna Wasilewska

Wykład 1 (28.02.2009r.)

Sprawozdawczość - jest zbiorem różnorodnych zestawień i danych liczbowych dotyczących pewnego okresu opracowanych według ustalonych zasad i wzorów.

Podstawowym celem sprawozdawczości finansowej jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych (nt. sytuacji finansowej, wyników oraz ich zmianach), które będą użyteczne dla szerokiego kręgu użytkowników przy podejmowaniu decyzji gospodarczych.

Użyteczność informacji zależy od zapewnienia cech jakościowych, spełnienia kryteriów uznania i wyceny składników tworzących sprawozdanie finansowe.

Najważniejsze cechy jakościowe sprawozdania finansowego:

Cecha	Charakterystyka
Zrozumiałość	Informacje powinny być zrozumiałe dla użytkowników posiadających wiedzę o procesach gospodarczych oraz rachunkowości. Koniecznością jest dokumentowanie przez kierownika jednostki przyjętych rozwiązań, zastosowanej metodologii, podstaw do przyjętych założeń oraz szacunków. Brak jasno formułowanej, udokumentowanej polityki rachunkowości powoduje zaciemnienie obrazu jednostki.
Przydatność/ Istotność	Informacje przydatne, czyli takie, których brak ujawnienia może w znaczący sposób wpłynąć na decyzje ekonomiczne użytkowników. Np. jednostka prowadząca zrównoważoną działalność postanawia zlikwidować segment, który przyniósł straty. Dla użytkowników sprawozdania ważna jest informacja o kosztach i przychodach segmentu przeznaczonego do likwidacji. W przypadku dużego udziału omawianego segmentu w działalności całego przedsiębiorstwa brak informacji mógłby wpłynąć na decyzje użytkowników.
Wiarygodność	Informacje są wiarygodne, gdy nie zawierają istotnych błędów, są bezstronne i wiernie odtwarzają rzeczywistość gospodarczą.
Porównywalność	Przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły (art. 5.1). Jednostka może ze skutkiem od 1 dnia roku obrotowego zmienić bez względu na datę podjęcia decyzji dotychczas stosowane rozwiązania na inne przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych zasad wymaga określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa. Ponadto w informacji dodatkowej za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły należy podać: * przyczyny tych zmian * określić liczbowo wpływ tych zmian na wynik finansowy * zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian.

Podstawowe założenia (zasady) sporządzania sprawozdania finansowego:

Zasada memoriału	- ujmowania transakcji i innych zdarzeń z chwilą ich wystąpienia, niezależnie od momentu otrzymania lub wydania środków pieniężnych.
Zasada współmierności przychodów i kosztów	- bierzemy pod uwagę wszystkie przychody z danego okresu i wszystkie koszty, które przyczyniły się do powstania tych przychodów. Wiąże się z tym występowanie dwóch kategorii: a) rozliczeń międzyokresowych czynnych b) rozliczeń międzyokresowych biernych.
Zasada ostrożnej wyceny	- poszczególne składniki aktywów i pasywów wyceniane się stosując rzeczywiste poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności, w tym celu w wyniku finansowym bez względu na jego wysokość należy uwzględnić m.in. zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych.
Zasada kontynuacji działania	- sprawozdanie finansowe sporządza się przy założeniu, iż jednostka jest w stanie prowadzić swoją działalność i będzie ją prowadzić w przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie.
Zasada ciągłości	- przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, tak aby informacje za kolejne lata były porównywalne.
Zasada istotności	- informacje wykorzystywane w sprawozdaniu finansowym należy pogrupować i utworzyć zagregowane pozycje. Proces agregowania nie może doprowadzić do zagubienia pozycji istotnych.
Zasada niekompensowania	- każdą istotną pozycje należy przedstawić w sprawozdaniu oddzielnie.

Sporządzanie, zatwierdzanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych.

Δ Dzień bilansowy

• na ogół 31.12.xxxx.

• dokonanie przekształcenia wyceny bieżącej w wycenę bilansową składników majątku.

• doprowadzenie wyceny rzeczowych składników majątku- rzeczywistej ceny nabycia lub zakupu- do wartości księgowej netto, a więc urealnionej wartości nabycia o skutki ewentualnej trwałej utraty wartości.

• wprowadzenie w niektórych przypadkach zmiany wartości określonej pozycji bilansowej w wyniku zastosowania zasady ostrożnej wyceny np. należności i roszczenia w kwocie wymagającej zapłaty, przeceny zapasów na skutek utraty przez nie wartości.

• wprowadzenie do ksiąg rachunkowych korekt wynikających z przeprowadzonej inwentaryzacji i dokonanej aktualizacji wyceny.

• uzgodnienie ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej) z księgą główna.

Sporządzenie zestawienia sald i obrotów- do 85 dni po dniu bilansowym.

Δ Do 3 miesięcy pod dniu bilansowym- zamknięcie ksiąg rachunkowych i sporządzenie sprawozdania finansowego (ostateczne zamknięcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuujący działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od zatwierdzania sprawozdania finansowego za rok obrotowy).

Δ Badanie sprawozdania finansowego- w sytuacjach przewidzianych ustawą.

Δ Udostępnienie wyników akcjonariuszom lub członkom spółdzielni sprawozdania- na 15 dni przed zgromadzeniem.

Δ Do 6 miesięcy po dniu bilansowym- zatwierdzenie sprawozdania finansowego.

Podmiot sporządzający sprawozdanie finansowe	Organ zatwierdzający
Osoba fizyczna	Właściciel
Spółka cywilna	Wspólnicy
Spółka osobowa z wył. spółki komandytowo-akcyjnej	Wspólnicy (właściciele)
Spółka z o.o.	Zgromadzenie Wspólników Zwyczajne
Spółka akcyjna	Zwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
Spółka komandytowo-akcyjna	Walne Zgromadzenie
Przedsiębiorstwo państwowe	Rada pracownicza, a w przypadku jej braku organ założycielski
Spółdzielnia	Walne Zgromadzenie Członków

Δ W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego kierownik jednostki powinien je przesłać do ogłoszenia (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale własnym, rachunku przepływów pieniężnych oraz opinią biegłego rewidenta, uchwałą o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz decyzję o podziale zysku lub pokryciu straty).

Δ Ogłoszenie nastąpi w Monitorze Polskim B lub Monitorze Spółdzielczym.

Δ W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego kierownik jednostki powinien je złożyć do właściwego rejestru sądowego (KRS):

1. Sprawozdanie finansowe (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów pieniężnych).

2. Opinię biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu (jeżeli jednostka sporządza uproszczone sprawozdanie finansowe w miejsce opinii biegłego rewidenta składana jest informacja o rodzaju tej opinii wraz ze wskazaniem czy zawiera ona dodatkowe objaśnienia)

3. Odpis uchwał bądź postanowień organu zatwierdzającego:

1. o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego

2. o podziale zysku lub pokryciu straty.

4. Sprawozdanie z działalności (w przypadku: spółek kapitałowych, sp. komandytowo-akcyjnych, przedsiębiorstw państwowych i spółdzielni).

Δ Podatnicy podatku dochodowego mają obowiązek złożyć sprawozdanie do urzędu skarbowego w terminie:

• 10 dnia od daty jego zatwierdzenia - podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (wraz z opinią i raportem, a spółki także odpis uchwały zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe)

• Do 30 kwietnia następnego roku - podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych (łącznie z zeznaniem o wysokości osiągniętego dochodu - poniesionej straty).

Pozostałe informacje:

Odpowiedzialność za sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności ponoszą solidarnie: Kierownik jednostki Członkowie rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego.

Sprawozdanie finansowe sporządzają jednostki w języku polskim.

Informacje w sprawozdaniu finansowym powinny być prezentowane w zakresie ustalonym w ustawie: Sprawozdanie finansowe może być przedstawione w sposób uproszczony w stosunku do wzoru zawartego w załączniku do ustawy (w ciągi 2 kolejnych lub nie osiągnie 2 następujących wartości: średnioroczne zatrudnienie nie większe niż 50 osób, suma aktywów nie przekroczy równowartości 2 mln euro, przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły 4 mln euro) Z większą szczegółowością (w przypadku gdy jednostka przewiduje zaprzestanie określonego zakresu działalności mającego wpływ na przychody i koszty przyszłych okresów sprawozdawczych, przy zachowaniu zasady kontynuacji wykazuje odrębnie przychody i koszty działalności kontynuowanej i odrębnie przychody i koszty związane z zaprzestaniem działalności). (art. 47 ust. 3)

Sprawozdanie finansowe podpisują - podając datę podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy - wszyscy członkowie tego organu.

Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.

Podpisy powinny być złożone w każdym elemencie sprawozdania finansowego: Osoba, której powierzona prowadzenie ksiąg rachunkowych, nie podpisuje sprawozdania finansowego z działalności jednostki. Sprawozdanie to podpisuje jedynie kierownik jednostki, a jeżeli jest nim organ wieloosobowy (Zarząd) - wszyscy członkowie tego organu. Dane ujęte w rocznym sprawozdaniu finansowym można wykonać w zaokrągleniu - do pełnych tysięcy zł, jeżeli nie zniekształca to obrazu jednostki przedstawionego w sprawozdaniu finansowym. Jeżeli informacje dotyczące poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym, jak i w roku poprzedzającym rok obrotowy wówczas przy sporządzaniu sprawozdania finansowego pozycje te pomija się.

Zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe podlegają trwałemu przechowywaniu.

Każda jednostka prowadząca księgi rachunkowe będzie wykonywała:

1. Bilans

2. Rachunek zysków i strat

3. Informację dodatkową (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia)

Jednostki o dużym znaczeniu podlegające obligatoryjnemu badaniu:

1, 2, 3, +

4. Zestawienie zmian w kapitale własnym

5. Rachunek przepływów pieniężnych

Niektóre jednostki zobligowane są do sporządzania dodatkowo:

6. Sprawozdania z działalności (Spółdzielnie, Przedsiębiorstwa Państwowe, Spółki akcyjne, Spółki z o.o., Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych)

Do grupy podmiotów o dużym znaczeniu gospodarczym (sprawozdania ich podlegają badaniu) zalicza się:

1. Banki oraz Zakłady Ubezpieczeń;

2. Jednostki działające na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych;

3. Jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

4. Spółki akcyjne;

5. Pozostałe jednostki o znacznym potencjale gospodarczym określonym przez wielkość majątku (aktywa 2 500 000 euro), przychody ze sprzedaży i operacji finansowych (co najmniej 5 000 000 euro) oraz liczbę pracowników (co najmniej 50 osób).

Sprawozdania finansowe mogą być sporządzane zgodnie z MSR:

Prawo to dotyczy: Emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu, emitentów zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego; Jednostki wchodzące w skład polskiej lub międzynarodowej grupy kapitałowej, której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe zgodnie z MSR; Oddziały przedsiębiorcy zagranicznego, jeżeli przedsiębiorca ten sporządza sprawozdania finansowe zgodnie z MSR.

Stosowanie MSR przez jednostki ma charakter fakultatywny.

Organ zatwierdzający sprawozdania finansowe ww. jednostek może podjąć decyzję dotyczącą: Stosowania MSR przy sporządzaniu sprawozdania finansowego; Zaprzestania stosowania MSR (w przypadku ustania okoliczności, o których mowa w pkt. a) i b)).

Przejście z ustawy do MSR (lub odwrotnie) następuje zawsze od 1-go dnia nowego roku obrotowego.

Wszystkie RSF (roczne sprawozdania finansowe) sporządzane zgodnie z MSR podlegają obligatoryjnemu badaniu przez biegłego rewidenta.

Wykład 2 (14.03.2009r.)

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

Zgodnie z układem bilansu WNiP definiują:

A.I.1. Koszty zakończonych prac rozwojowych.

A.I.2. Wartość firny.

A.I.3. Inne wartości niematerialne i prawne.

A.I.4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne.

Aktywa- kontrolowane przez jednostkę składniki majątku o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń i powodujące w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Wg UOR (art. 3.1.14):

Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

1. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

2. prawa do wynalazków, produktów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

3. know-how.

Do WNiP zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.

Wg MSR 38: Składnik wartości niematerialnych i prawnych to możliwy do zidentyfikowania niepieniężny składnik aktywów i nieposiadający postaci fizycznej.

Wartości niematerialne i prawne
Księgi rachunkowe	WNiP wprowadza się do ksiąg rachunkowych wg. ceny nabycia (wyjątek: prace rozwojowe wykonane silami własnymi, które wycenia się po koszcie wytworzenia). WNiP wniesione przez wspólników jako wkłady niepieniężne wyceniane są w wartości zadeklarowanej w umowie spółki, nie wyższej od ich wartości rynkowej. WNiP otrzymane nieodpłatnie wycenia się w wartości rynkowej.
Zmniejszenie wartości początkowej	Poprzez odpisy amortyzacyjne: Metoda liniowa w przypadku amortyzacji wartości firmy, a dla pozostałych WNiP możemy stosować różne metody. Okres dokonywania odpisów: Od kosztów zakończonych prac rozwojowych - nie dłużej niż 5 lat. Od wartości firmy - nie dłużej niż 5 lat., a w przypadkach uzasadnionych kierownik jednostki może ten okres wydłużyć do 20 lat (wydłużenie okresu amortyzacji może być zasadne, gdy kwota wartości firmy jest znana i istnieje prawdopodobieństwo, że nabyta jednostka będzie przynosiła zysk). Informację o wydłużeniu okresu amortyzacji powinniśmy podać w informacji dodatkowej wraz z uzasadnieniem. Od pozostałych WNiP- przez okres ekonomicznej użyteczności. Naliczone odpisy amortyzacyjne zaliczamy do kosztów operacyjnych „amortyzacja”, wyjątek stanowią odpisy dokonywane od wartości firmy, które zaliczamy do „ pozostałych kosztów operacyjnych”. Poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości: odpisy dokonywane są w ciężar „pozostałych kosztów operacyjnych”. Przez utratę wartości rozumiemy różnicę między wartością bilansową WNiP, a jej wartością ekonomiczną, którą jest najczęściej cena sprzedaży netto. Do przesłanek wskazujących na ryzyko utraty wartości zaliczamy: 1. Przesłanki zewnętrzne, np.: a) postęp techniczny, b) zmiana wartości rynkowych w których działa jednostka, 2. Przesłanki wewnętrzne np.: a) uszkodzenie, b) rezygnacja z części produkcji.
Zwiększenie wartości początkowej	Ustawa nie przewiduje zwiększenia wartości początkowej WNiP ani poprzez ulepszenie, ani przez aktualizację wyceny.
Wycena na dzień bilansowy	Wg wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Sprzedaż, likwidacja, przekazanie w drodze darowizny	Wykorzystywane są w obszarze pozostałej działalności operacyjnej.
Otrzymanie w drodze darowizny środków na sfinansowanie prac rozwojowych lub też otrzymanie WNiP	Ujmowane jest jako „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”: [art. 41.1.2. i art. 41.2.] Zgodnie z art. 41.1.: Rozliczenia międzyokresowe przychodów, dokonywane z zachowania zasady ostrożności, obejmują w szczególności: 1). Równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych. 2). Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli stosowanie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów własnych. Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych, lub umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł. 3). Ujemna wartość firmy.

Koszty zakończonych prac rozwojowych zakończonych powodzeniem wykazuje się w poz. A.I.1.:

Są to koszty poniesione na opracowanie (np. pod względem konstrukcyjnym lub składu chemicznego), nowych lub istotne ulepszenie produktów bądź technologii (sposobu) ich wytwarzania, co nastąpiło przed rozpoczęciem produkcji, pod warunkiem że:

• Koszty te są wiarygodnie ustalone;

• Techniczna przydatność rezultatów pracy rozwojowej została stwierdzona, udokumentowana i przewiduje się, iż w najbliższej przyszłości nastąpi wykorzystanie wyników tych prac;

• Oczekuje się, iż koszty prac rozwojowych zostaną pokryte spodziewanymi przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.

Przykłady prac badawczych:

1. Działania zmierzające do zdobycia nowej wiedzy.

2. Poszukiwanie, ocena i końcowa selekcja sposobu wykorzystania prac badawczych, lub wiedzy innego rodzaju.

3. Poszukiwanie nowych alternatywnych materiałów, urządzeń, produktów, procesów, systemów lub usług.

4. Formułowanie, projektowanie i ocenę końcową, selekcję nowych lub udoskonalonych materiałów, urządzeń, produktów, procesów, systemów lub usług.

Przykłady prac rozwojowych:

1. Projektowanie, wykonanie i testowanie prototypów i modeli doświadczalnych (przed ich wdrożeniem do produkcji seryjnej lub użytkowania).

2. Projektowanie urządzeń, przyrządów do obróbki, form i matryc z wykorzystaniem nowej technologii.

3. Projektowanie, wykonanie i działalność linii próbnej, której zdolności produkcyjne nie umożliwiają prowadzenia ekonomicznie uzasadnionej produkcji z przeznaczeniem na sprzedaż.

Nie stanowią kosztów prac rozwojowych:

• Koszty przygotowania (wdrożenia) nowej produkcji np. wytworzenia serii próbnej. Są one wykazywane w pozycji A.V.2. lub A.IV. pozycji bilansu jako długo- lub krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów.

• Koszty reklamy i działań promocyjnych obciążają bieżące koszty sprzedaży.

WARTOŚĆ FIRMY (art. 33.4) stanowi różnicę pomiędzy ceną nabycia jednostki lub jej zorganizowanej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o zobowiązania).

Jeżeli cena nabycia jednostki lub jej zorganizowanej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy.

Czynniki mające wpływ na wielkość tej pozycji:

• rozbudowana sieć kontaktów handlowych,

• silna pozycja konkurencyjna,

• wysoko kwalifikowana kadra kierownicza,

• znana marka firmy,

• dobra lokalizacja,

• nowoczesne rozwiązania technologiczne.

Zadanie:

W czerwcu 20XX r. nabyto nową część jednostki, za którą zapłacono 250 000zł.

Wartość godziwa przyjętych składników wyniosła:

Środki trwałe 160 000zł

Materiały 40 000zł

Należności 15 000zł

Wartość przejętych do spłaty zobowiązań wyniosła 25 000zł.

Naliczono amortyzację wartości firmy za 6 miesięcy w roku obrotowym 20XX wg stawki 20%.

Ustal wartość firmy oraz zaksięgowanej operacji gospodarczej.

Wartość godziwą przejętych aktywów netto:

(160 000 + 40 000 + 15 000 ) -25 000 = 190 000zł

Wartość firmy:

250 000 - 190 000 = 60 000zł

Amortyzacja wartości firmy za 6 miesięcy:

[(60 000 * 20%) : 12] * 6 = 6 000zł

Rachunek bankowy			Środki trwałe			Materiały			Należności
	250 000 (1)		(1) 160 000			(1) 40 000			(1) 15 000

Zobowiązania			WNiP - Wartość firmy			Umorzenie wartości firmy			Pozostałe koszty operacyjne
	25 000 (1)		(1) 60 000				6 000 (2)		(2) 6 000

Inne wartości niematerialne i prawne

W ich skład wchodzą głównie prawa majątkowe nabyte przez jednostkę (zakupione, wniesione jako aport, ale nie wytworzone we własnym zakresie) zgodnie z UOR obejmują m.in.:

• autorskie prawa majątkowe

• prawa pokrewne

• licencje

• koncesje

• prawa do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych

• know-how, czyli wiedza technologiczna.

Do pozostałych WNiP zaliczamy oprogramowanie komputerowe.

Wyróżniamy oprogramowania:

1. Operacyjne (systemowe)- umożliwia uruchomienie komputera oraz stosowanie oprogramowania użytkowego.

2. Użytkowe- w jego skład wchodzą:

1. Standardowe programy i projekty użytkowe

2. Projekty użytkowe (np. edytory tekstu), arkusze kalkulacyjne

3. Bazy danych, projekty graficzne

4. Indywidualne systemy i projekty użytkowe (np. system F-K, system środki trwałe)

Ponieważ środki trwałe powinny być zdatne do użytku bez oprogramowania operacyjnego komputer nie nadawałby się do użytku. Dlatego oprogramowanie to powinno zwiększyć wartość początkową komputera, zaś oprogramowanie, które może być wykorzystane po uruchomieniu programu operacyjnego powinno być traktowane jako WNiP (MS Office, zawierający edytory tekstu, arkusz kalkulacyjny, bazy danych).

Przykład:

Jednostka nabyła:

- komputer 5 000zł

- monitor 2 000zł

- system Windows 1 500zł

- program MS Office 2 000zł

Wartość środków trwałych (zestawu) wyniesie:

5 000 + 2 000 + 1 500 = 8 500 zł

Natomiast program MS Office zaliczamy do WNiP.

RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE

Zgodnie z układem bilansu obejmują:

A II.1. Środki trwałe

A II.2. Środki trwałe w budowie

A II.3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

Środki trwałe i środki trwałe w budowie
Księgi rachunkowe	Środki trwałe i środki trwałe w budowie wprowadza się do ksiąg wg ceny nabycia lub kosztu wytworzenia.
Zmniejszenia wartości początkowej	poprzez odpisy amortyzacyjne. Szczególnym rozwiązaniem jest amortyzacja środków trwałycho niskiej wartości początkowej. poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Trwała utrata wartości (art. 28.7) zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znacznej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Odpisy dokonywane są w ciężar „Pozostałych kosztów operacyjnych” Przez utratę wartości rozumiemy różnicę między wartością bilansową a wartością ekonomiczną, którą jest najczęściej cena sprzedaży netto. Do przesłanek wskazujących na ryzyko utraty wartości zaliczamy: Przesłanki zewnętrzne, np. postęp techniczny, zmiana warunków rynkowych, w których działa jednostka. Przesłanki wewnętrzne, np. uszkodzenie, rezygnacja z części produkcji.
Zwiększenia wartości początkowej	Zwiększenie wartości początkowej środków trwałych następuje w przypadku ulepszenia a czasami (na podstawie odrębnych przepisów) w wyniku aktualizacji wyceny. Ulepszenie polega na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powoduje że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do użytkowania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami. Tryb i termin aktualizacji wyceny określa w drodze rozporządzenia minister właściwy ds. finansów publicznych, jeżeli wskaźnik wzrostu cen nakładów inwestycyjnych w okresie 3 kwartałów w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego przekroczy 10%. Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione. Powstałą na skutek aktualizacji wycenę różnicę wartości netto środków trwałych, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może być przeznaczona do podziału. Kapitał ten podlega (z pewnym zastrzeżeniem) zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta wpływa na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze. (art. 31.4) Powstałą na skutek aktualizacji wyceny różnicę wartości netto środków trwałych, o której mowa w ust. 3, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może ona być przeznaczona do podziału. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega, z zastrzeżeniem art. 32 ust. 5, zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta wpływa na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. (art. 32.4) W przypadku zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka trwałego, doko9nuje się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych - odpowiedniego odpisu aktualizującego jego wartość. (art. 32.5) Odpisy, o których mowa w ust. 4, dotyczące środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, zmniejszają odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny różnice spowodowane aktualizacją wyceny. Ewentualną nadwyżkę odpisu, o którym mowa w ust. 4, nad różnicami z aktualizacji wyceny zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.
Wycena na dzień bilansowy	Wg wartości początkowej skorygowanej o zwiększenie (ulepszenie, aktualizacja wartości) i zmniejszenia (odpisy amortyzacyjne i z tytułu trwałej utraty wartości).
Sprzedaż, likwidacja, przekazanie w drodze darów	Wykazywane są w obszarze prostej działalności operacyjnej. Sprzedaż wykazywana jest „per saldo” jako zysk lub strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych (przychody ze sprzedaży minus koszty uzyskania przychodu).
Darowizna środków na zakup środków trwałych lub też samego środka trwałego	Otrzymane w drodze darowizny środków na zakup środka trwałego lub też samego środka trwałego ujmowane jest jako „ Rozliczenia międzyokresowe przychodów”.

(art. 5.1) Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.

Rozliczenia międzyokresowe czynne - należą tu koszty poniesione w danym okresie, ale dotyczące okresów przyszłych.

Rozliczenia międzyokresowe bierne - zaliczamy tu otrzymane w bieżącym okresie opłaty za świadczenia, które zostaną wykonane w przyszłych okresach.

(art. 47 ust. 3) W przypadku gdy jednostka przewiduje zaprzestanie określonego zakresu działalności mającego wpływ na przychody i koszty przyszłych okresów sprawozdawczych, przy zachowaniu zasady kontynuacji - oddzielnie przychody i koszty z tym związane należy wykazać odrębnie od przychodów i kosztów działalności kontynuowanej.

(art. 3.1.14) Ilekroć w ustawie jest mowa o: wartościach niematerialnych i prawnych - rozumie się przez to, z zastrzeżeniem pkt 17, nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

1. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

2. prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

3. know-how.

W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do użytkowania na podstawy umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 4. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.

(art. 28.2) Cena nabycia, o której mowa w ust. 1, to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

(art. 41.2.) Przypis ust. 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

(art. 28.6) Za Wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

(art. 28.8) Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

1. niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,

2. koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nim różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

(art. 31.1) Wartość początkową stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia, polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem użytkowania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

Amortyzacja środków trwałych polega na sukcesywnym, na ogół comiesięcznym, ustalaniu kwoty (odpisu) zużycia się środków trwałych i wliczaniu jej w koszty działalności gospodarczej.

(Źródło: Pietraszewski Marian, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, cz.3, eMPi², Poznań 2001, str.8-10)

W UOR ( art.32)

(art. 32.6) Dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ustalać odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe w sposób uproszczony, przez dokonywanie zbiorczych odpisów dla grup środków zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub jednorazowo odpisując wartość tego rodzaju środków trwałych.

(Art. 28.5) Za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

1

---