Sprawozdawczość finansowa (wykłady)


Sprawozdawczość jest zbiorem różnorodnych zestawień i danych liczbowych dotyczących pewnego okresu opracowanych według ustalonych zasad i wzorów.

Podstawowym celem sprawozdawczości finansowej jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych (na temat sytuacji finansowej, wyników oraz ich zmianach), które będą użyteczne dla szerokiego kręgu użytkowników przy podejmowaniu decyzji gospodarczych.

Użyteczność informacji zależy od zapewnienia cech jakościowych, spełnienia kryteriów uznania i wyceny składników tworzących sprawozdanie finansowe.

Najważniejsze cechy jakościowe sprawozdania finansowego:

  1. Zrozumiałość informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym powinny być zrozumiałe dla użytkowników posiadających wiedzę o procesach gospodarczych oraz rachunkowości. Koniecznością jest dokumentowanie przez kierownika jednostki przyjętych rozwiązań, zastosowanej metodologii, podstaw do przyjętych założeń czy szacunków. Brak jasno sformułowanej, udokumentowanej polityki rachunkowości powoduje zaciemnienie obrazu jednostki.

  2. Przydatność (istotność) informacji informacje przydatne, czyli takie, których brak ujawnienia może w znaczący sposób wpływać na decyzje ekonomiczne użytkowników. Np. jednostka prowadząca zróżnicowaną działalność postanowiła zlikwidować segment, który przynosił straty. Dla użytkownika sprawozdania ważna jest informacja o kosztach i przychodach segmentu przeznaczonego do likwidacji. W przypadku dużego udziału omawianego segmentu w działalności całego przedsiębiorstwa, brak informacji mógłby wpłynąć na decyzje użytkowników

  3. Wiarygodność informacje są wiarygodne, gdy nie zawierają istotnych błędów, są bezstronne i wiernie odzwierciedlają rzeczywistość gospodarczą.

  4. Porównywalność przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły [art. 5.1]. Jednostka może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, zmienić bez względu na datę podjęcia decyzji, dotychczas stosowane rozwiązania inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych zasad wymaga wówczas określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa. Ponadto w informacji dodatkowej za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły należy podać:

Podstawowe założenia (zasady) sporządzania sprawozdania finansowego:

Sporządzanie, zatwierdzanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych

DZIEŃ BILANSOWY (na ogół 31 grudnia)

Sporządzenie zestawienia sald i obrotów - do 85 dni po dniu bilansowym.

Do 3 miesięcy po dniu bilansowym - zamknięcie ksiąg rachunkowych i sporządzenie sprawozdania finansowego (ostateczne zamknięcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od zatwierdzenia)

Badanie sprawozdania finansowego - w sytuacjach przewidzianych ustawą.

Udostępnienie wspólnikom, akcjonariuszom lub członkom spółdzielni sprawozdania - na 15 dni przed zgromadzeniem.

Do 6 miesięcy po dniu bilansowym - zatwierdzenie sprawozdania finansowego.

W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego kierownik jednostki powinien je przesłać do ogłoszenia ( wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów pieniężnych wraz z opinią biegłego rewidenta, uchwałą o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego oraz decyzję o podziale zysku pokrycia straty).

Ogłoszenie następuje w Monitorze Polskim B lub Monitorze Spółdzielczym.

W ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego kierownik jednostki powinien je złożyć do właściwego rejestru sądowego (KRS):

Podatnicy podatku dochodowego mają obowiązek złożenia sprawozdania finansowego do urzędu skarbowego, w terminie:

Pozostałe informacje:

Odpowiedzialność za sporządzenie sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności ponoszą solidarnie:

Sprawozdanie finansowe sporządza się w języku polskim i walucie polskiej.

Informacje w sprawozdaniu finansowym powinny być prezentowane w zakresie ustalonym w ustawie:

Sprawozdanie finansowe podpisują - podając datę podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy - wszyscy członkowie tego organu.

Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.

Podpisy powinny być złożone na każdym elemencie sprawozdania finansowego.

Wszystkie jednostki gospodarcze

Jednostki o dużym znaczeniu podlegające obligatoryjnemu badaniu

Spółki akcyjne, spółki zoo, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe

Bilans

Bilans

Bilans

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat

Rachunek zysków i strat

Informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia)

Informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia)

Informacja dodatkowa (wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia)

Zestawienie zmian w kapitałach własnych

Zestawienie zmian w kapitałach własnych

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek przepływów pieniężnych

Sprawozdanie z działalności

Wartości niematerialnie i prawne

Zgodnie z układem bilansu wartości niematerialne i prawne obejmują:

A. I. 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych

A. I. 2. Wartość firmy

A. I. 3. Inne wartości niematerialne i prawne

A. I. 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne

Aktywa są to kontrolowane przez jednostkę składniki majątku o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, powodujące w przyszłości do jednostki korzyści ekonomicznych

Według ustawy o rachunkowości (Art.3.1.14): Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do użytkowania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.

Księgi rachunkowe:

Cena nabycia to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Zmniejszenie wartości początkowej

  1. Poprzez odpisy amortyzacyjne:

  1. Metoda liniowa w przypadku amortyzacji wartości firmy, a dla pozostałych wartości niematerialnych i prawnych możemy stosować różne metody

  2. Okres dokonywania odpisów:

  • Naliczone odpisy amortyzacyjne zaliczamy do kosztów operacyjnych „amortyzacja”, wyjątek stanowią odpisy dokonywane od wartości firmy, które zaliczamy do „pozostałych kosztów operacyjnych”

    1. Poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

    Zwiększenia wartości początkowej

    Ustawa nie przewiduje zwiększenia wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych ani poprzez ulepszenie, ani przez aktualizację wyceny.

    Wycena na dzień bilansowy

    Według wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

    Wartość początkowa jest to cena nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego. Powiększają ją koszty ulepszenia. Wartość początkową środków trwałych - z wyjątkiem gruntów niesłużących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową - zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości, na skutek używania lub upływu czasu. Wartość początkowa i dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny.

    Sprzedaż, likwidacja, przekazanie w drodze darowizny

    Wykazywane są w obszarze pozostałej działalności operacyjnej

    Otrzymane w drodze darowizny środków na sfinansowanie prac rozwojowych lub też otrzymanie wartości niematerialnych i prawnych

    Ujmowane jest jako „rozliczenia międzyokresowe przychodów” (art. 41.1.2. i art.41.2).

    Zgodnie z artykułem 41.1: rozliczenia międzyokresowe przychodów, dokonywane z zachowaniem zasady ostrożności, obejmują w szczególności:

    1. Równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych

    2. Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych. Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł

    3. Ujemną wartość firmy, o której mowa w art. 33 ust. 4 i art. 44b ust. 11.

    Zgodnie z art. 41.2 przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

    Koszt zakończonych prac rozwojowych zakończonych powodzeniem wykazuje się w pozycji A.I.1.

    Są to koszty poniesione na opracowanie (np. pod względem konstrukcyjnym lub składu chemicznego) nowych lub istotne ulepszenie ściśle ulepszonych produktów bądź technologii (sposobu) ich wytwarzania, co nastąpiło przed rozpoczęciem produkcji, pod warunkiem, że:

    Przykłady prac badawczych:

    1. Działania zmierzające do zdobycia nowej wiedzy

    2. Poszukiwanie, ocena i końcowa selekcja sposobu wykorzystania prac badawczych lub wiedzy innego rodzaju

    3. Poszukiwanie nowych alternatywnych materiałów, urządzeń, produktów, procesów, systemów lub usług

    4. Formułowanie, projektowanie, ocenę i końcową selekcję nowych lub udoskonalonych materiałów, urządzeń, produktów, procesów, systemów lub usług

    Przykłady prac rozwojowych:

    1. Projektowanie, wykonanie i testowanie prototypów i modeli doświadczalnych (przed ich wdrożeniem do produkcji seryjnej lub użytkowania)

    2. Projektowanie narzędzi, przyrządów do obróbki, form i matryc z wykorzystaniem nowej technologii

    3. Projektowanie, wykonanie i działalność linii próbnej, której zdolności produkcyjne nie umożliwiają prowadzenia ekonomicznie uzasadnionej produkcji z przeznaczeniem na sprzedaż

    Nie stanowią kosztów prac rozwojowych:

    Wartość firmy stanowi różnicę pomiędzy ceną nabycia jednostki lub jej zorganizowanej części, a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o zobowiązania).

    Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy.

    Czynniki mające wpływ na wielkość tej pozycji:

    Zadanie 1

    W czerwcu 20x1 roku nabyto zorganizowaną część jednostki, za którą zapłacono 250 000zł. Wartość godziwa przejętych składników wynosiła: środki trwałe 160 000zł, materiały 40 000zł, należności 15 000zł. Wartość przejętych do spłaty zobowiązań wyniosła 25 000zł. Naliczono amortyzację wartości firmy za 6 miesięcy w roku obrotowym 20x1 według stawki 20%.

    Ustal wartość firmy oraz zaksięguj operacje gospodarcze.

    Wartość godziwa przejętych aktywów netto:

    (160 000 + 40 000 15 000) - 25 000 = 190 000

    Wartość firmy:

    250 000 - 190 000 = 60 000

    Amortyzacja wartości firmy za 6 miesięcy:

    [(60 000 x 20%) : 12] x 6 = 6 000

    Rachunek bankowy

    Środki trwałe

    Materiały

    250 000 1)

    1) 160 000

    1) 40 000

    Należności

    Zobowiązania

    Wartość firmy

    1) 15 000

    25 000 1)

    1) 60 000

    Umorzenie wartości firmy

    Pozostałe koszty operacyjne

    6 000 2)

    2) 6 000

    Inne wartości niematerialne i prawne

    W ich skład wchodzą głównie prawa majątkowe nabyte przez jednostkę (zakupione, wniesione jako aporty, ale niewytworzone we własnym zakresie).

    Zgodnie z ustawą o rachunkowości obejmują m.in.:

    Do pozostałych wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy oprogramowanie komputerowe.

    Wyróżniamy oprogramowanie:

    1. Operacyjne (systemowe) umożliwia uruchomienie komputera oraz stosowanie oprogramowania użytkowego

    2. Użytkowe w jego skład wchodzą:

    Ponieważ środki trwałe powinny być zdatne do użytku bez oprogramowania operacyjnego komputer nie nadawałby się do użytku. Dlatego oprogramowanie to powinno zwiększać wartość początkową komputera, zaś oprogramowanie, które może być wykorzystane po uruchomieniu programu operacyjnego, powinno być traktowane jako wartości niematerialne i prawne (MS Office zwierający edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, bazy danych).

    Zadanie 2

    Jednostka nabyła: komputer za 5 000zł, monitor za 2 000zł, system Windows za 1 500zł oraz program MS Office za 2 000zł.

    Wartość środka trwałego (zestawu komputerowego) = 5 000 + 2 000 + 1 500 = 8 500

    Rzeczowe aktywa trwałe

    Zgodnie z układem bilansu obejmują:

    A.II.1. Środki trwałe:

    1. Grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntów)

    2. Budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej

    3. Urządzenia techniczne i maszyny

    4. Środki transportu

    5. Inne środki trwałe

    A.II.2. Środki trwałe w budowie

    A.II.3. Zaliczki na środki trwałe w budowie

    Środki trwałe i środki trwałe w budowie

    Księgi rachunkowe

    Środki trwałe i środki trwałe w budowie wprowadza się do ksiąg rachunkowych według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia

    Zmniejszenia wartości początkowej

    1. Poprzez odpisy amortyzacyjne

    Szczególnym rozwiązaniem jest amortyzacja środków trwałych o niskiej wartości początkowej

    1. Poprzez odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

    Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znacznej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych

    Odpisy dokonywane są w ciężar „pozostałych kosztów operacyjnych”. Przez utratę wartości rozumiemy różnicę między wartością bilansową a wartością ekonomiczną, którą jest najczęściej cena sprzedaży netto. Do przesłanek wskazujących na ryzyko utraty wartości zaliczamy:

    Cena sprzedaży netto jest to możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększona o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

    Zwiększenia wartości początkowej

    Zwiększenie wartości początkowej środków trwałych następuje w przypadku ulepszenia, a czasami (na podstawie odrębnych przepisów) w wyniku aktualizacji wyceny).

    Ulepszenie polega na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powoduje, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do użytkowania wartość użytkową, mierzoną okresem użytkowania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.

    Tryb i termin aktualizacji wyceny określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw publicznych, jeżeli wskaźnik wzrostu cen nakładów inwestycyjnych w okresie trzech kwartałów w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego przekroczy 10%.

    Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego, nie powinna być wyższa od jego wartości godziwej, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego użytkowania jest ekonomicznie uzasadnione.

    Powstałą na skutek aktualizacji wycenę różnicę wartości netto środków trwałych, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może ona być przeznaczona do podziału. Kapitał ten podlega (z pewnym zastrzeżeniem) zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta wpływa na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze.

    Kapitał z aktualizacji wyceny {art. 31.4 i 32.4 i 5}

    Wycena na dzień bilansowy

    Według wartości początkowej skorygowanej o zwiększenie (ulepszenie, aktualizacja wartości) i zmniejszenia (odpisy amortyzacyjne i z tytułu trwałej utraty wartości).

    Sprzedaż, likwidacja, przekazanie w formie darowizny

    Wykazywane są w obszarze pozostałej działalności operacyjnej.

    Sprzedaż wykazywana jest „per saldo” jako zysk lub strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych (przychody ze sprzedaży minus koszt uzyskania przychodu)

    Darowizna środków na zakup środka trwałego lub też samego środka trwałego

    Otrzymanie w drodze darowizny środków na zakup środka trwałego lub też samego środka trwałego ujmowane jest jako Rozliczenia międzyokresowe przychodów.

    Zapasy

    Zapasy są to rzeczowe aktywa obrotowe, składniki aktywów mające postać fizyczną, przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy [art. 3.1.18a].

    Należą do nich:

    Księgi rachunkowe

    1. Materiały i towary wprowadza się do ksiąg rachunkowych według ceny nabycia

    Ewidencja według cen ewidencyjnych może opierać się na przeciętnych cenach zakupu czy nabycia z ubiegłego okresu. W jednostkach handlowych za ceny ewidencyjne przyjmuje się zazwyczaj ceny sprzedaży towarów na poziomie netto (bez należnego podatku VAT) lub brutto ( z zarezerwowanym, należnym podatkiem VAT).

    Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego lub podobnego przedmiotu.

    1. Produkty, półprodukty, produkty w toku

    Ewidencja produktów i półproduktów może być prowadzona według:

    Ewidencja produkcji w toku może być prowadzone:

    Koszt wytworzenia produktu obejmuje [art. 28, ust.3]:

      1. Koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem

      2. Uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu, do których zalicza się:

        • Zmienne pośrednie koszty produkcji

        • Część stałych, pośrednich kosztów produkcji, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

    W przypadku, gdy RSF nie podlega obowiązkowi badania i ogłaszania to obliczając koszt wytworzenia produktu jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych.

    Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto [art. 28.4a]

    Wycena na dzień bilansowy

    Rzeczowe składniki aktywów obrotowych wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy [art.28.1.6], co może wymagać dokonania odpisów aktualizujących.

    Za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów [art. 28.5] przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży

    Zasady dokonywania odpisów aktualizujących wartość zapasów muszą być określone przez każdą jednostkę w ramach przyjętej przez nią polityki rachunkowości.

    Art. 34.5. Odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów obrotowych dokonane w związku z utratą ich wartości oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia, zakupu, albo kosztów wytworzenia - zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.

    Prezentacja w bilansie

    B.I.1. Materiały

    B.I.2. Półprodukty i produkty w toku

    B.I.3. Produkty gotowe

    B.I.4. Towary

    B.I.5. Zaliczki na dostawy

    Prezentacja we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego

    Należy opisać przyjęte zasady ewidencji i wyceny zapasów w zakresie, w jakim ustawa o rachunkowości pozostawia jednostce prawo wyboru.

    Prezentacja w informacji dodatkowej

    Należy wskazać: