Dieta bogatoresztkowa i jej zastosowanie w leczeniu zaparć

Założenia i charakterystyka diety

Dieta bogatoresztkowa jest stosowana w zaparciach nawykowych, w postaci atonicznej oraz w zaburzeniach czynnościowych jelit.

Celem stosowania diety bogatoresztkowej jest:

• pobudzenie motoryki jelit,

• uregulowanie ich czynności

• bez stosowania środków farmakologicznych.

Charakterystyka diety

Dieta bogatoresztkowa to modyfikacja diety podstawowej,

polegająca na zwiększeniu podaży błonnika pokarmowego i płynów.

 

Należy pamiętać, iż włókno pokarmowe nie ulega strawieniu i

wchłanianiu, lecz jest niezbędne do utrzymania prawidłowej funkcji

przewodu pokarmowego.

 

W diecie tej kluczowe znaczenie ma błonnik pokarmowy frakcji

nierozpuszczalnych- który stanowią polisacharydy ścian komórkowych

roślin pochodzenia nieskrobiowego:

• Celulozy,

• Hemicelulozy (otrzymywane z roztworów kwaśnych)‏ a także ligniny.

W diecie bogatoresztkowej ważną rolę odgrywają również:

• suszone owoce, takie jak: śliwki, rodzynki, figi

• papryka, buraki- które zawierają 5% ligniny (bardzo skuteczne w zaparciach).

• Miód,

• Jogurt, kefir, 1-dniowe ukwaszone mleko, śmietanka

• Wody gazowane

• Kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy organiczne

• Masło, oliwa z oliwek, oleje

• Surówki

• Siemię lniane

• Buliony, rosoły

• Ostro przyprawione potrawy.

 

Wskazania do stosowania błonnika

Produkty z dużą ilością błonnika należy wdrażać stopniowo, zwiększając podaż do ok. 40-50 g/dobę, gdyż w przypadku dużej ilości błonnika początkowo mogą wywoływać wzdęcia i lekkie bóle brzucha.

Otręby

• Zaleca się przyjmowanie 2-3 razy dziennie po łyżce;

• sugerowana forma podania- z jogurtem, surówkami, pastami do pieczywa, potrawami mielonymi.

Podczas podawania należy zwiększyć podaż wapnia o 10% i

płynów co najmniej do 2 litrów na dobę.

Zawarty w otrębach kwas fitynowy upośledza wchłanianie

wapnia, magnezu i żelaza.

W diecie należy ograniczyć pokarmy zmniejszające perystaltykę jelit:

• Kluski, pieczywo białe

• Ryż, kasza manna,

• Mąka ziemniaczana,

• Ciastka z kremem,

• Banany.

 

Wykluczyć należy:

• Mocną herbatę,

• Suszone czarne jagody,

• Wino czerwone wytrawne,

• Suche pożywienie,

• Pokarmy powodujące wzdęcia: groch, fasola, bób, warzywa kapustne.

Zastosowanie diety w przypadku dyspepsji czynnościowych jelit

Jeżeli dieta będzie miała zastosowanie w dyspepsjach (zaburzeniach

trawienia, niestrawności) czynnościowych jelit z towarzyszącymi

zaparciami, należy ograniczyć węglowodany wywołujące procesy

fermentacyjne w jelitach.

 

Objawy dyspeptyczne nasilają:

• Fruktoza zawarta w dużej ilości w soku jabłkowym,

• Laktoza w mleku słodkim (zastąpić je można kefirem bądź jogurtem),

• Sorbitol (duże ilości występują w produktach typu „light”- galaretkowate słodycze, bezcukrowa guma do żucia, dietetyczne słodycze, dżemy, słodziki),

• Tłuszcze zwierzęce,

• Używki: kawa, mocna herbata, alkohol, ostre przyprawy,

• Napoje gazowane,

• Potrawy wzdymające (nasilają wzdęcia i bóle brzucha) i ciężkostrawne (smażone).

Założenie dla diety

• Energia 2000 kcal

• Białko ogółem 70-75 g

• Białko zwierzęce 40 g

• Tłuszcz 65 g

• Węglowodany przyswajalne 280 g

• Błonnik pokarmowy > 40 g

• Wapń > 0,9 g

• Żelazo > 13 mg

• Witamina A (ekwiwalent retinolu) 750 µg

• Witamina B1 1,7 mg

• Witamina B2 2,0 mg

• Witamina C 70 mg

 

Przy czym:

• białko- 14,5% sumy dobowego zapotrzebowania energetycznego

• tłuszcze- 29,5%

• węglowodany- 56%.

Produkty zalecane i zabronione w diecie bogatoresztkowej

Mechaniczne i termiczne sposoby pobudzania perystaltyki jelit

Błonnik

• zwiększa masy kałowe,

• w niewielkim stopniu wiąże wodę* (jest ona niezbędna do wyzwolenia funkcji włókna pokarmowego)‏

• przez mechaniczne drażnienie przyspiesza pasaż jelit,

• opóźnia: hydrolizę skrobi, wchłanianie glukozy,

• zmniejsza wartość energetyczną diety,

• pęczniejąc, daje uczucie sytości.

 

* zdolność wiązania wody jest różna- najwięcej jej wiążą:

• otręby pszenne

• gruboziarniste produkty zbożowe: kasza gryczana, jęczmienna, graham, pieczywo razowe, pieczywo chrupkie.

Przykład: 100g otrąb wiąże w jelicie 450g wody, gdy 100g ziemniaków tylko 40g wody.

 

Sienię lniane

Częściowo działa dzięki swoim silnym właściwościom pęcznienia, a częściowo dzięki znajdującemu się w nim olejowi, który wspomaga oczyszczanie jelita grubego, działając jako „czynnik poślizgowy” i ułatwiając w ten sposób wydalanie stolca. Zawiera ponadto śluzy, które stanowią osłonę dla błony wyściełającej żołądek oraz jelita. Do mechanicznych sposobów pobudzania perystaltyki jelit można zaliczyć także zwiększoną aktywność fizyczną.

Termiczne sposoby pobudzania perystaltyki jelit

• Potrawy oraz napoje najlepiej podawać schłodzone.

• Zaleca się pół szklanki przegotowanej chłodnej wody z miodem lub łyżeczkę masła albo oliwy na czczo.

Pokarmy wzmagające perystaltykę jelit:

• pokarmy wywołujące procesy fermentacyjne w jelitach (miód, słodycze galaretkowate z sorbitolem, cukier mleczny, syropy owocowe, soki bogate we fruktozę i sorbitol, dżemy, suszone śliwki)‏

• produkty wysokoresztkowe z dużą ilością błonnika, np. owoce i warzywa, grube kasze, pieczywo razowe

• fermentowane przetwory z mleka (jogurt, kefir, jednodniowe mleko ukwaszone),

• Wody mineralne gazowane

• kwaśne owoce i warzywa (bogate w kwasy organiczne), buraki ćwikłowe i papryka

• Słone, pikantne i mocno przyprawione dania

• kawa prawdziwa

• śmietanka,

• Tłuszcze takie jak masło, oliwa z oliwek, oleje (ułatwiają szybkie przesuwanie się treści w jelitach)‏

• Siemię lniane

• Surówki, buliony, rosoły

• Zimne dania i napoje

U części chorych zwiększenie błonnika nie przynosi spodziewanego efektu, a wręcz przeciwnie - zamiast skracać czas transportu jelitowego, zaparcia nie zmniejszają się a zaczyna dominować działanie drażniące - zwiększają się bóle i ogólny dyskomfort.

• Postępowanie dietetyczne należy więc indywidualizować i dostosowywać do każdego chorego.

• Niekiedy w czasie terapii należy wprowadzać stopniowe zmiany diety.

• W zaparciach spastycznych, kiedy dochodzi do stanów zapalnych jelit, obowiązuje dieta łatwo strawna.

• Należy wtedy ograniczyć pokarmy drażniące przewód pokarmowy zarówno mechanicznie, jak i chemicznie oraz termicznie.

Żywienie w zaparciach

ŻYWIENIE W ZAPARCIU NAWYKOWYM

(OBSTIPATIO HABI TUALIS)

 

Zaparciem nawykowym nazywamy czynnościowe, długotrwałe zatrzymanie stolca w wyniku słabych ruchów perystaltycznych jelita grubego albo na skutek nadmiernego skurczu jego warstwy mięśniowej.

Zaparcie nawykowe może występować w 3 postaciach:

• hipokinetycznej z atonia jelita grubego

• dyskinetycznej (kurczowej), ze stanami spastycznymi jelita grubego

• mieszanej, czyli postaci atoniczno - kurczowej

PRZYCZYNY

 

Przyczyną zaparcia atonicznego jest zwolnienie perystaltyki jelit,

w wyniku czego dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody w

jelicie grubym i zagęszczenia mas kałowych.

• Masy kałowe staja się zbite, twarde, defekacja występuje rzadziej niż raz na dwa dni i jest bolesna. Stolec oddawany jest w postaci suchych wałków.

• W zaparciu kurczowym, spastycznym jelito zacisk się wokół mas kałowych, doprowadzając czasem do stanów zapalnych błony śluzowej. Kał jest oddawany w postaci małych grudek lub cienkiego ołówka. Z powodu stanów zapalnych zaparcie może występować na przemiennie z wolnymi stolcami.

Do zaparcia usposabiają:

• nieregularne odżywianie

• mało urozmaicony sklad pokarmów - dieta ubogo resztkowa

• siedzący tryb życia

• żylaki odbytu

• nadużywanie środków przeczyszczających

• leki porażające lub zwalniające perystaltykę jelit

• zatrucia ołowiem, wywołujące stany spastyczne jelit

• niektóre choroby, np.: niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, choroba Hirschsprunga.

Objawami przetrzymywania mas kałowych są:

brak łaknienia, bóle głowy, nudności, niepokój, tępe bóle w jamie brzusznej, wzdęcia i niesmak w ustach.

ZAPARCIA SPASTYCZNE

• Przyczyny : - stany kurczowe jelita grubego jako odruch w zapaleniach narządów jamy brzusznej, w chorobie wrzodowej żołądka, dwunastnicy, kamienicy żółciowej, nerkowej, bolesne uszkodzenia odbytu, np pęknięcie żylaków odbytu, guzy, zwężenia jelita lub jego procesy zapalne, wiek, ciąża.

• Objawy :

• wzdęcia

• tępe bóle w jamie brzusznej

• brak apetytu

• niesmak w ustach

• bóle głowy i niepokój

• stolce w postaci małych grudek lub cienkiego stolca.

ZALECENIA ŻYWIENIOWE W ZAPARCIU ATONICZNYM

 

W zaparciu nawykowym typu atonicznego stosuje się dietę bogato resztkową bez większych

ograniczeń.

ZALECENIA ŻYWIENIOWE W ZAPARCIU SPASTYCZNYM

• W zaparciach spastycznych, kiedy dochodzi do stanów zapalnych jelit,

• obowiązuje dieta łatwostrawna.

• Ograniczyć należy pokarmy drażniące przewód pokarmowy zarówno

• mechanicznie, jak i chemicznie oraz termicznie.

• Błonnik podaje się w postaci warzyw i owoców gotowanych (rozdrobnionych).

• Zaleca się produkty wzmagające procesy fermentacyjne w jelitach, np.: cukier buraczany, cukier mleczny, woda z miodem o temp. pokojowej, soki owocowe, warzywne, zsiadłe mleko, jogurt, kefir, wody mineralne.

• Korzystne działanie maja namoczone suszone śliwki oraz tłuszcze podane na czczo.

• Tłuszcze, tj.: masło, olej, oliwa dają lepszy „poślizg” treści pokarmowej w jelitach.

• Ograniczeniu podlega białko zwierzęce pochodzące z mięs bogatych w tkankę łączna, ponieważ wzmaga skurcze jelit.

• Głównym źródłem białka powinny być produkty nabiałowe i roślinne.

Z diety należy wykluczyć:

• pieczywo razowe,

• grube kasze,

• warzywa i owoce wzdymające (nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, cebulowe, ogórki, czereśnie),

• niedojrzałe owoce ze skórka,

• sery dojrzewające,

• potrawy smażone, pieczone, ostro przyprawione.

Pokarmy zaleca się o temperaturze umiarkowanej.

Jadłospisy w zaparciach

Jadłospisy w zaparciu nawykowym

 

Na czczo kompot z suszonych śliwek

I śniadanie pumpernikiel z masłem

ryba wędzona chuda, papryka, herbata ziołowa

II śniadanie bułka grahamka z margaryną miękką, twarogiem i miodem

pomarańcza

Obiad krupnik

pierś z kurczaka z rusztu

ziemniaki z wody z sosem

surówka z marchwi i selera

sok owocowy

Podwieczorek jogurt naturalny z otrębami

Kolacja sałatka grecka

pieczywo ciemne z masłem

Przed snem siemię lniane z mlekiem

Na czczo ½ szklanki wody z miodem

I śniadanie pieczywo razowe z masłem

szynka

sałatka z papryki czerwonej, cebuli i jabłka z olejem

II śniadanie koktajl z kefiru i malin

drożdżówka

Obiad barszcz czerwony z ziemniakami

kasza gryczana

gulasz z indyka

surówka z kiszonej kapusty

kompot z suszonych śliwek

Podwieczorek jogurt naturalny z muesli i suszonymi owocami

Kolacja pieczywo razowe z masłem

jajecznica z pomidorami

herbata owocowa

Przed snem siemię lniane ze słabą herbatą

Jadłospisy w zaparciu spastycznym

 

Na czczo 8 śliwek suszonych namoczonych

I śniadanie kawa naturalna słaba z mlekiem

bułka pszenna z masłem

marmolada

jogurt naturalny

II śniadanie sok warzywny

pieczywo pszenne z margaryną miękką

twarożek

Obiad zupa pomidorowa z ryżem

ryba grillowana

ziemniaki puree

warzywa gotowane

kompot owocowy

Podwieczorek ciasteczka biszkoptowe

Kolacja pierogi leniwe

herbata owocowa

Przed snem siemię lniane z mlekiem

Żywienie kliniczne ćwiczenia sem 3

str. 6

---