KACHEKSJA
NIEDOŻYWIENIE
Wyniszczenie
Wyniszczenie, dawniej: charłactwo (ang. wasting, inanition;
łac. inanitio)
 zespół metaboliczny charakteryzujący się niezamierzoną utratą
masy mięśniowej z zanikiem lub bez towarzyszącego zaniku
tkanki tłuszczowej, zmęczeniem, osłabieniem oraz anoreksją
(utratą łaknienia)
Stan ten może wynikać z niedożywienia, głodzenia lub
wyniszczających chorób przewlekłych.
W zespole wyniszczenia występuje wzmożona proteoliza.
Kacheksja
Kacheksja, czyli wyniszczenie chorobowe (ang., łac. cachexia)
 zespół wyniszczenia w przebiegu niektórych chorób przewlekłych
1. nowotwory
2. schyłkowy etap niewydolności
1. nerek
2. wątroby
3. serca
3. przewlekła obturacyjna choroba płuc
4. gruz
lica
5. AIDS
przebiegający z podwyższonym stężeniem TNF-a i innych cytokin
prozapalnych,
z towarzyszącą insulinoopornością oraz innymi zmianami
metabolicznymi.
Objawy kacheksji
Objawy kliniczne
" Zmęczenie
" Duszność
" Tachykardia
" Skłonność do depresji
" Otępienie
" Zaburzenia łaknienia
" Zaburzenia dyspeptyczne
" Biegunka
" Obrzęki obwodowe
" Utrata masy ciała
Objawy kacheksji
Objawy biochemiczne:
" Niedokrwistość
" Hipocholesterolemia
" Hipoglikemia
" Dyselektrolitemia
Sarkopenia
Sarkopenia (łac. sarcopaenia)
 zmniejszenie masy mięśni szkieletowych ze
współwystępującym osłabieniem mięśniowym
albo obniżoną sprawnością fizyczną.
Składowe tego zespołu
mogą istnieć niezależnie od siebie, na przykład
dynapenia na wiele lat może wyprzedzać rozwój
sarkopenii.
Niedożywienie
Według definicji określonej przez ESPEN (European
Society for Clinical Nutrition and Metabolism)
niedożywienie to
 Stan wynikający z braku wchłaniania lub braku
spożywania substancji żywieniowych,
prowadzący do zmiany składu ciała,
upośledzenia fizycznej i mentalnej funkcji
organizmu oraz wpływający niekorzystnie na
wynik leczenia choroby podstawowej .
Niedożywienie
Rozróżnia się kilka etapów niedożywienia:
Etap 1: Do organizmu dostarczana jest
niewystarczająca ilość składników odżywczych
spowodowana ich małą podażą, nadmierną utratą lub
zaburzeniami przemiany bądz
zwiększonym
zapotrzebowaniem na nie.
Etap 2: Następuje wyczerpanie zapasów ustrojowych.
Etap 3: Dochodzi do zaburzenia procesów
fizjologicznych i biochemicznych, pojawiają się
nieznaczne objawy niedożywienia
Etap 4: Pojawiają się widoczne objawy niedożywienia,
z towarzyszącymi zmianami narządowymi.
Niedożywienie typu marasmus
Niedożywienie typu marasmus, inaczej
niedożywienie białkowo-kaloryczne
to niedożywienie powstałe w wyniku niedoborów
białka i kalorii w diecie
Przyczyną tego typu niedożywienia może być
długotrwałe głodzenie, urazy, stany pooperacyjne.
Niedożywienie typu marasmus
Objawami tego typu niedożywienia są:
spadek masy ciała spowodowany ubytkiem masy mięśniowej,
osłabienie siły mięśni,
niekorzystne zmiany w układzie immunologicznym,
niedokrwistość,
zaburzenie funkcji oddychania, krążenia, trawienia i wchłaniania
pokarmu,
suchość skóry,
starcze rysy twarzy,
obniżona temperatura ciała,
utrata włosów,
nie obserwuje się zmian stężenia białka i albumin w surowicy
krwi.
Niedożywienie typu
kwashiorkor
" obserwuje się istotny spadek stężenia białek i albumin
w surowicy,
" widoczne obrzęki i zaburzenia w gospodarce wodno-
elektrolitowej,
" masa ciała może wzrastać na skutek obrzęków i zatrzymania
wody w organizmie,
" obserwowana nadwaga sprawia, że nie podejrzewa się tak
ciężkiego niedożywienia
Niedożywienie typu
mieszanego
jest połączeniem dwóch poprzednich typów niedożywienia,
obserwuje się je przy nasilonym wyniszczeniu,
Występuje:
" znaczące obniżenie masy ciała i odporności komórkowej,
" obniżenie stężenia białek, albumin i prealbuminy
w surowicy,
" poważne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
Zmiany metaboliczne podczas głodzenia
-Tkanka tłuszczowa jest głównym z
ródłem energii
-> związki ketonowe (mięśnie, OUN)
-Węglowodany (glikogen)
-Białka -> amiokwasy -> glukoneogeneza
-Obniżenie tempa podstawowej przemiany materii
-Zmniejszenia masy komórkowej
-40% wątroba
-30% p.pok.
-20% nerki
-20%serce
-10% mięśnie
Zmiany w układzie endokrynnym podczas głodzenia
1 Insulina  zmniejszenie syntezy  wzrost hamowania
autokrynnego
2 Glukagon  zmniejszenie degradacji  wzrost stężenia w
surowicy
3 Hormony przysadkowe  zmniejszona stymulacja przez
hormony podwzgórzowe  obniżenie: TSH, FSH, LH,
prolaktyny, przejściowy wzrost GH= hiperglikemia
4 Hormony tarczycy  zmniejszona obwodowa konwersja
T4->T3
5 Hormony kory nadnerczy  zmniejszenie degradacji
kortyzolu, mniejsze nasilenie hamowania wydzielania ACTH
przez kortyzol, brak dobowego wahania stężenia kortyzolu
Układ pokarmowy podczas niedożywienia
1 Wątroba- funkcja stosunkowo dobrze zachowana
(glukoneogeneza, utlenianie tłuszczów)
zmniejszenie masy
2 Trzustka  zmniejszone wydzielanie endokrynne
3 Przewód pokarmowy  zaburzone opróżnianie żołądka,
zwolnienie perystaltyki żołądka, zmniejszona aktywność
enzymów jelitowych (hydroksylaz), skrócenie
mikrokosmków, zaburzenie regeneracji nabłonka jelitowego
Nerki w stanie niedożywienia
1 Wzrost wydalania Na+, K+, Mg++, Ca++,fosforanów
2 Zmniejszenie wrażliwości na aldosteron
3 Zakwaszenie moczu
4 Zaburzenie zatrzymywania wody
5 Białkomocz
Sarkopenia
Jeśli poza wiekiem i uwarunkowaniami
genetycznymi nie ustalono żadnych czynników
etiologicznych sarkopenii,
określa się ją jako pierwotną
lub związaną z wiekiem
Sarkopenia
Wtórna sarkopenia dzieli się na 3 typy:
 związana z aktywnością fizyczną
 w przebiegu chorób przewlekłych
 zależna od stanu odżywienia
Sarkopenia
Biosynteza białek, produkcja miofibryli i rabdomiocytów
ulega stopniowemu spowolnieniu, dominują procesy
proteolizy oraz apoptozy.
Sarkopenia
obniżenie masy ciała na skutek atrofii mięśni
-zmiany nasilają się z wiekiem
-zmniejszenie neuronów rdzeniowych dla mięśni
-obniżenie syntezy białek i regeneracji
-zmiany dominują we włóknach mięśniowych typu II
(szybko kurczące się mięśnie)
-zmiany rozpoczynają się w III dekadzie życia 
utrata masy mięśniowej 0,5% na rok
-po 50 r.życia 1-2 % na rok
-p0 80 r.życia sarkopenia występuje u 50% osób
Sarkopenia Atrofia alfa motoneuronów
Atrofia mięśni
Czynniki metaboliczne predysponujace do sarkopenii
obniżone stężenie GH, estrogenów, androgenów
oporność tkanek na działanie hormonów
wzrost adipokinin (np.Rezystyny)->
oporność na insulinę
obniżenie syntezy białek mięśniowych
procesy kataboliczne > anaboliczne
zmniejszone dostarczanie kalorii
predyspozycja genetyczna
zmniejszona aktywność fizyczna
zmniejszenie ilości komórek prekursorowych mięsni
Wzrost ilości miostatyny spowalnia wzrost mięśni
Wzrost stężenia wapnia w kom. mm.
Aktywacja proteaz pozalizosomalnych  degradacja mięśni
Unieruchomienie
Uwarunkowania genetyczne
Zmniejszona podaż kalorii
Zapobieganie sarkopenii
Ćwiczenia fizyczne
Testosteron  bardziej skuteczny u mężczyzn
u starszych mężczyzn ryzyko raka prostaty
Dehydroepiandrosteron
Hormon wzrostu
Kacheksja
Głodzenie
Prozapalne cytokiny
Stan hipermetabolizmu
Sarkopenia
Choroby neurodegeneracyjne
Niepełnosprawność
Bak aktywności fizycznej
Zmiany hormonalne związane z wiekiem
Uwarunkowania genetyczne
Kacheksja
Z j. greckiego kakos  zły, hexis  kondycja
Cytokiny  indukcja utraty białek i zapasów energii
Utrata tkanki tłuszczowej i pozostałych tkanek
(głównie dotyczy to białek mięśniowych)
Zapas wody z przestrzeni zewnątrzkomórkowej jest
zachowany
Do stanu wyniszczenia prowadzą:
infekcje
choroba nowotworowa
choroba niedokrwienna serca
schyłkowa niewydolność nerek
reumatoidalne zapalenie stawów
przewlekła obturacyjna choroba płuc
marskość alkoholowa wątroby
Sarkopenia Kacheksja
Apetyt nie zmieniony obniżony
Masa ciała normalna obniżona
Masa ciała/ bez tłuszczu/ obniżona znacznie obniżona
Cholesterol sur norma obniżony
Albuminy norma niskie
Cytokiny niezmienione podwyższone
Kortyzol normalny podwyższony
Kacheksja  Patomechanizm
stymulacja odpowiedzi zapalnej
(IL1, TNF alfa, INF-gamma)
Hamowanie syntezy białek mięśniowych
Hamowanie syntezy mRNA dla miozyny
Stymulacja wydzielania kortyzolu i katecholamin
Aktywacja reakcji proteolitycznych
niedożywienie kacheksja
Albuminy norna/obniż. obniżone
Zapalenie brak obecne
Katabolizm białek obniżony obecny
Przyjmowanie pokarmu niskie niskie/norma
Podstawowa przemiana obniżona podwyższona
materii
Stres oksydacyjny norma podwyższony
Wyniszczenie nowotworowe rozpoznaje się po
stwierdzeniu u chorego na nowotwór ubytku masy ciała
o co najmniej 5% w czasie 12 miesięcy lub krótszym
oraz trzech z następujących objawów:
" obniżenie masy mięśniowej;
" znużenie;
" anoreksja;
" niski wskaz
nik beztłuszczowej masy ciała;
" zmiany biochemiczne (podwyższone markery
zapalenia CRP > 5,0 mg/l, IL-6 > 4,0 pg/ml )
" niedokrwistość (< 12 g/l)
" hipoalbuminemia (< 3,2 g/l)
Metabolizm węglowodanów:
większość guzów litych z powodu słabego unaczynienia
i związanego z tym niedotlenienia, czerpie energię
głównie z beztlenowego spalania glukozy. Ponieważ
proces ten jest mało efektywny energetycznie, komórki
guza potrzebują bardzo dużo glukozy. W związku z tym
w wątrobie występuje wzmożona produkcja glukozy z
mleczanów, glicerolu i alaniny. Proces ten przyczynia się
do utraty masy ciała.
U części pacjentów występuje hipoglikemia związana ze
zdolnością niektórych guzów do produkcji substancji
podobnych do insuliny (insulinopodobny czynnik
wzrostu  IGF II) Czynnik ten jest odpowiedzialny za
wzmożony wychwyt glukozy na obwodzie.
" Metabolizm tłuszczów: zwiększona lipoliza
powoduje podwyższenie poziomu trójglicerydów i
cholesterolu we krwi. Zmniejszona aktywność lipazy
lipoproteinowej spowodowana istnieniem
produkowanego przez guz czynnika zwanego
kachektyną (TNF) prowadzi do spadku lipogenezy.
" Metabolizm białek: nieprawidłowy wzmożony
metabolizm polega na mobilizacji białka z tkanki
mięśniowej i wzmożonej syntezie w wątrobie nowych
białek, głównie białek ostrej fazy. W osoczu
obserwuje się zmniejszone stężenie aminokwasów
Choroba nowotworowa
1.Wzrost zapotrzebowania energetycznego
(organizm pacjenta i guz)
2.Wzrost tempa przemian metabolicznych
3.Regulacja uczucia sytości
Komórki guza:
dopamina, serotonina, tryptofan
-uczucie sytości
Komórki guza: kwas mlekowy
Komórki guza: NH3
Zaburzenie opróżniania żołądka
Kacheksja nowotworowa
Skutki metaboliczne
1.Zaburzona tolerancja glukozy
Komórki guza- kwas mlekowy-glukoneogeneza
Komórki guza- wykorzystywanie gukozy-
hypoglikemia=>glukoneogeneza
Cytokiny zapalne- (TNFą) => oporność tkanek na insulinę
2. Metabolizm białek
Katabolizm białek
oporność komórek na działanie insuliny => obniżony
anabolizm białek
3.Metabolizm lipidów
-TNFą=>niska aktywność lipazy lipoproteinowej w surowicy
=> hipertriglicerydemia
ANOREKSJA
Polega na
dążeniu do ograniczenia masy ciała,
wyraz
nie poniżej norm przyjętych w odniesieniu do wieku i
wzrostu, przy jednoczesnej nieprawidłowej ocenie
własnego wyglądu i współistnieniu lęku przed przybraniem
na wadze
Powoduje to drastyczne ograniczenie przyjmowanego
pożywienia.
Stan ten nie jest spowodowany organicznymi zmianami w
o.u.n. ani chorobą somatyczną.
" Występuje
predyspozycje genetyczne,
zaburzenia w regulacji pobierania
pokarmu związane z sekrecją
neuropeptydów oraz
neuroprzekaz
ników, a także zaburzenia
psychologiczne
" Czynnikami zwiększającymi ryzyko
zachorowania są zapewne: płeć żeńska,
wiek młodzieńczy, obciążający wywiad
rodzinny, nieprawidłowe relacje z
rodzicami, niska samoocena, zaburzenia
lękowe, wcześniactwo czy niska masa
urodzeniowa. Anoreksja wiąże się z
zaburzeniami w funkcjonowaniu
głównych osi
neuroendokrynologicznych.
GH-IGF-I
" Anoreksja powoduje wytworzenie oporności
na hormon wzrostu (GH)
" podwyższone stężenie GH
" obniżoną produkcję wątrobowego IGF-1
OBJAWY ANOREKSJI
" Brak apetytu, wstręt do jedzenia
(na początku pacjentki odczuwają znaczny głód)
" Uczucie stałego zmęczenia
" Uczucie zimna
" Zaburzenia koncentracji
" Bóle głowy
" Tendencja do omdleń z powodu obniżenia się ciśnienia
tętniczego
" Skrajnie szczupłe ciało (BMI poniżej 17,5 lub waga poniżej
15% prawidłowej masy ciała), zaostrzają się rysy twarzy
" Ogólne osłabienie, odwodnienie organizmu
" U dziewcząt zatrzymanie miesiączki
" Rozdrażnienie, częste zmiany nastroju
" Egocentryzm
" Odsuwanie się od innych, tracenie przyjaciół
Zaburzenia sercowo-naczyniowe
" zanik mięśnia sercowego - objaw  małego serca ,
pobudzenia przedwczesne przedsionkowe i komorowe
" zwolnienie akcji serca do 60 uderzeń na minutę
" pojawienie się szmeru sercowego
" niedociśnienie tętnicze
" zawroty głowy
" omdlenia
" zastoinowa niewydolność krążenia
Zaburzenia ze strony układu trawiennego
" zaburzenia motoryki oraz opróżniania żołądka
uczucie nadmiernej pełności w śródbrzuszu
bóle brzucha, wzdęcia i zaparcia
Zaburzenia ze strony układu rozrodczego
" zanik miesiączki lub różne inne zaburzenia cyklu
menstruacyjnego
" zmiany wielkości jajników, macicy i cech śluzówki pochwy
Zmiany w układzie kostnym
- osteopenia
- osteoporoza
Inne zaburzenia:
- możliwość pojawiania się infekcji
- możliwość pojawienia się na pierwszym planie zaburzeń
związane z wymiotami i nadużywaniem środków
przeczyszczających
BULIMIA (Bulimia nervosa)
Bulimis -  wilczy głód
Jest to chorobowo wzmożone uczucie głodu,
nie zaspokajane mimo spożywania dostatecznych,
a nawet nadmiernych ilości pokarmów.
Epidemiologia bulimii psychicznej
- dotyczy głównie młodych kobiet ok.18 - 25 lat
- występuje u ok. 1,1 - 4,2% populacji kobiet
- kobiety chorują 10-krotnie częściej niż mężczyz
ni
Etiologia
1. Czynniki indywidualne:
- zaburzenia neuroprzekaz
nictwa zwłaszcza serotoniny
- udział genu odpowiedzialnego za tworzenie się
leptyny
- czynniki związane z osobowością
2. Czynniki rodzinne:
- chaotyczna struktura rodziny
- rozwody
- uzależnienia rodziców
- maltretowanie fizyczne i psychiczne
3. Czynniki społeczno  kulturowe:
- chorobliwa obawa przed otyłością
- wpływ kształtu i masy ciała na samoocenę
Główne objawy bulimii
Napady niekontrolowanego objadania się
Przeciwdziałanie skutkom tego:
prowokowanie wymiotów
nadużywanie środków
przeczyszczających
moczopędnych
głodzenie się
Uzależnienie samooceny od wagi i kształtu ciała
Występowanie choroby
najczęściej między 18 a 25 r. życia
Pogarszanie się stanu fizycznego:
następstwa
uporczywych wymiotów,
stosowania środków przeczyszczających
naprzemiennego objadania się i głodzenia:
zaburzenia metaboliczne
wahania stężenia potasu
wiotkość ścian żołądka
uszkodzenia tylnej ściany gardła i języka
uszkodzenie szkliwa zębów
nasilone rozstępy skórne na skutek wahań
wagi
biegunki i zaparcia
osłabienie
bóle głowy