25. Czynność odruchowa jako funkcja ośrodkowego układu nerwowego. Zmysły (węchu, smaku, równowagi, słuchu i wzroku)
Odruch - w fizjologii jest to automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego. Droga nerwowa od receptora, będącego źródłem odruchu, do narządu wykonawczego (efektora) nosi nazwę łuku odruchowego. Łuk odruchowy od receptora biegnie neuronem czuciowym (aferentnym) do ośrodkowego układu nerwowego, stamtąd neuronem ruchowym (eferentnym) biegnie do efektora. Najprostsze odruchy składają się tylko z dwóch neuronów, połączonych jedną synapsą (odruch monosynaptyczny), ale przeważnie składają się z większej liczby neuronów. Te dodatkowe neurony nazywają się pośredniczymi (interneuronami). Wyróżnia się odruchy proste, np. kolanowe i bardziej złożone, np. kończyny górnej albo ruch źrenicy.
Zmysły:
-Słuchu- receptory zmysłowe są przystosowane do odbioru i przetwarzania fal dźwiękowych. Bodźce dźwiękowe służą do porozumiewania się między osobnikami. Budowa narządu słuchowego: UCHO WEWNĘTRZNE: małżowina uszna- zbudowana z chrząstki sprężystej, kieruje fale głosowe do przewodu słuchowego; przewód słuchowy zewnętrzny- rurka pokryta skórą zaopatrzona w gruczoły łojowe których wydzielina zmieszana ze złuszczającym się naskórkiem tworzy woskowinę zabezpieczającą przed wysychaniem błonę bębenkową, błona bębenkowa- zbudowana z tkanki włóknistej, przymocowana jest do pierścienia kostnego. UCHO ŚRODKOWE: jama bębenkowa- znajdują się w niej trzy kosteczki słuchowe młoteczek kowadełko i strzemiączko które przenoszą drgania błony bębenkowej na ucho wewnętrzne, trąbka Eustachiusza- chroni błonę bębenkową przed pęknięciem jest połączeniem ucha z gardłem, wyrównuje ciśnienie. UCHO WEWNĘTRZNE: błędnik błoniasty i błędnik kostny- zbudowany z przedsionka, ślimaka który przekształca fale dźwiękowe na impulsy nerwowe oraz narządu Cortiego czyli właściwego narządu słuchowego. Między błędnikami znajduje się perylimfa.
-Smaku- Narząd smaku u kręgowców to kubki smakowe- są zbudowane z komórek smakowych zakończonych pręcikowato, a ich pręcik wystaje poza otwór smakowy i jest drażniony przez substancje chemiczne. Żeby poczuć smak musimy otrzymać pokarm w formie płynnej, po zmieszaniu ze śliną. Kubki smakowe tworzą na języku brodawki smakowe- liściaste, grzybowate i okolone. Człowiek wyczuwa 4 smaki słodki słony kwaśny i gorzki. Poszczególny kubek smakowy odróżnia tylko jeden rodzaj smaku.
-Węchu- analizator węchowy znajduje się u ssaków w jamie nosowej i jest reprezentowany przez pole węchowe. Komórki odbierające podniety węchowe to komórki węchowe zbudowane z 2 wypustek, jedna biegnie do nabłonka i kończy się pęcherzykiem węchowym a druga jest zakończeniem aksonu , neuryty komórek węchowych tworzą nici węchowe które z kolei tworzą pasmo węchowe. Substancje wonnne docierają z powietrzem do komórek węchowych, głęboki wdech potęguje wrażenie zapachu, analizator węchowy podlega adaptacji.
-Wzroku- narząd wzroku jest zbudowany z gałki ocznej, nerwów przewodzących impulsy oraz pola wzrokowego w korze mózgowej. Budowa gałki ocznej, warstwy: ZEWNĘTRZNA: twardówka- to warstwa ochronna, jej przednia część to rogówka- jest przejrzysta i zbudowana z 5 warstw( nabłonka rogówki, blaszki sprężystej przedniej i tylnej, warstwy właściwej i warstwy naczyń krwionośnych. ŚRODKOWA- naczyniówka- zawiera liczne naczynia krwionośne, na granicy twardówki z rogówką naczyniówka tworzy cialko rzęskowe- które zmienia kształt soczewki, tęczówka- ma różne kolory i ogranicza otwór źrenicy, źrenica- przez nią do naszego oka i siatkówki docierają promienie światła. WEWNĘTRZNA: siatkówka zawiera komórki światłoczułe pręciki (długie i wąskie odpowiadają za widzenie czarno-białe i ruch jest nich rodopsyna która pod wpływem promieni uv rozpada się na retinen i opsynę) oraz czopki (3 rodzaje, są beczułkowate, odpowiadaja za widzenie barw są 3 rodzaje czopków, mają jodopsynę która pod wpływem promieni uv rozpada się na fotopsynę i retinen), na siatkówce znajduję się plamka ślepa- miejsce wyjścia nerwu wzrokowego w którym nie ma komórek światłoczułych, plamka żółta- najlepsze widzenie zagęszczenie komórek światłoczułych jest na osi padania światła. Gałkę oczną wypełnia ciało szkliste a komorę przednia i tylną które są za i przed soczewką wypełnia ciecz wodnista. Soczewka skupia promienie świetlne. Narządy dodatkowe to aparat ruchowy- 2 mięśnie poprzeczne i 2 proste ruszające gałką, aparat łzowy- nawilżający oko, oraz aparat ochronny- powieki (2 fałdy skórne) rzęsy oraz brwi.