Temat: Okres młodszy szkolny - rozwój somatyczny i społeczny.

1. Wstęp

2. Rozwój fizyczno-motoryczny.

3. Rozwój społeczny. Sympatie i przyjaźnie

Wstęp

Koniec wieku przedszkolnego i pierwsze lata pobytu w szkole są okresem szczególnie istotnym dla dalszego rozwoju dziecka. Dzieje się tak dlatego, że w społeczeństwie szkoła pełni wobec młodego pokolenia funkcje kształcące, przygotowujące do życia i pracy zawodowej, oraz opiekuńczo- wychowawcze.

Jak wiemy lata szkolne obejmują dużą część życia człowieka. Wiek szkolny jest wielkim i bardzo złożonym okresem, rozpadającym się na mniejsze, które charakteryzują specyficzne zjawiska rozwojowe. Jednym z takich jest okres młodszy szkolny.

Młodszy wiek szkolny obejmuje okres od 7 do 11-12 lat, kiedy to dziecko uczęszcza do klas od 1 do 6 szkoły podstawowej. Jest to wiek, istotny dla rozwoju dziecka, jest określany jako „trzecie dzieciństwo”.

W młodszym wieku szkolnym można wyróżnić dwie fazy rozwojowe.

a) Pierwsza obejmuje 7 i 8 rok życia. Okres ten wymaga dużego wysiłku fizycznego i psychicznego. Bardzo intensywne są w tej fazie przeżycia z natury społecznej. Młody człowiek obserwuje zachowanie i działanie osób dorosłych ze szczególnym uwzględnieniem postępowania nauczyciela-wychowawcy.

b) Druga faza przypada na 9 i 11 rok życia. W tym okresie występują zmiany w sferze intelektualnej dziecka. Rozwija się intensywnie mowa i myślenie, następuje zwiększenie aktywności i samodzielności, rozwój umiejętności współżycia i współpracy w zespole.

Rozwój fizyczno - motoryczny

Szybki rozwój działalności dziecka wiąże się z szybkim tempem rozwoju fizyczno-motorycznego w tym okresie. Charakterystyczne właściwości budowy ciała, sprawność ruchowa, wygląd zewnętrzny, odporność na choroby - to niektóre z fizycznych cech wpływających na rozwój dziecka. Tempo dojrzewania poszczególnych układów( kostnego, oddechowego, czy hormonalnego) związane jest z tempem dojrzewania psychicznego. Właściwości fizyczne dziecka wyzwalają określone postawy otoczenia. Zwykle innych zachowań oczekujemy i wymagamy od dużego chłopca, niż od delikatnego, drobnego malca - jego rówieśnika.

Biorąc pod uwagę proporcje ciała, dziecko w wieku 7 lat jest już „małym dorosłym”.

Rys. ksero rozdać

Na przedstawionym rysunku widzimy zmiany w proporcjach ciała na przestrzeni całego okresu rozwojowego.

Na początku okresu szkolnego zanikają dziecięce proporcje budowy ciała. Zwłaszcza pod koniec okresu wczesnoszkolnego, w wieku 9 - 10 lat, proporcje małego człowieka niemal nie różnią się od dorosłego.

W młodszym wieku szkolnym następuje intensywny rozwój całego organizmu. Rozwój fizyczny, pociąga za sobą wzrost zręczności ruchowej i koordynacji motorycznej. Dla dzieci wskazane są przede wszystkim zabawy ruchowe, swobodne i kierowane. Sprawia to wzrost siły mięśni i pozytywne oddziaływanie na zdrowie, zapobiegając niedokrwistości, ogólnej słabości fizycznej i nadmiernej tuszy. Zabawy ruchowe wpływają tez dodatnio na układ nerwowy powodując rozluźnienie napięcia, spadek drażliwości i nerwowości. Doskonalenie się ruchów uczniów wiąże się z ogólnym rozwojem fizycznym a w szczególności rozwojem układu mięśniowego. Masa mięśni, która u noworodka wynosi 23,3% ciężaru ciała, a w ósmym roku życia wzrasta do 27,2%, dla porównania w piętnastym do 32,6%. Rozwijają się wszystkie mięśnie, ale szybciej rozwijają się mięśnie duże niż drobne. Powodem tego jest, że ruchy są szybkie i mało precyzyjne, ale są zdecydowanie bardziej harmonijne i płynne niż u dzieci w okresie dorastania. Doskonalenie ich polega na nabywaniu nowych umiejętności ruchowych np. pływanie, szycie itp. Rozwój ruchów rąk i palców ma duże znaczenie w nauce pisania. Prawie zakończony zostaje wzrost mózgu. Zachodzi proces dojrzewania komórek mózgowych.

Zaznacza się wzrost zainteresowania aktywnością ruchową, co często przejawia się w głód wyżycia ruchowego, gdyż dojrzewanie siły i zręczności należy do powodów kształtowania się potrzeby ruchu. Wynikiem tego są liczne szkolne i podwórkowe szaleństwa, które prowadzą do częstszych urazów, ponieważ kościec w tym okresie jest nadal miękki i plastyczny. Ruch sprawia, że organizm dziecka szybciej rośnie i przez to powoduje też dużą podatność na zniekształcenia w przypadku prowadzenia niewłaściwego trybu życia, np. przyjmowanie niewłaściwej pozycji przy siedzeniu.

Następuje rozwój ruchów wykonywanych z udziałem świadomości. Rozwój ten można rozpatrywać od strony uzdolnień, tj. wrodzonych możliwości w zakresie wykonywania czynności ruchowych, i od strony sprawności psychomotorycznych, których poziom ściśle determinują ćwiczenia. W omawianym okresie rozwijają się narządy wewnętrzne, doskonalą ich funkcje. Wyraźnie wzrasta ostrość wzroku i precyzja w odbiorze bodźców słuchowych. Doskonali się koordynacja wzrokowo-ruchowa, polegająca na wykonywaniu poszczególnych ruchów ciała pod kontrolą wzroku. Zwiększa się ostrość wzroku.

Na przykład ostrość wzroku mierzy się za pomocą pierścienia Lundolta. Jest to rysunek czarnego pierścienia z luką określonej wielkości, którego odległość i położenie można zmieniać w ten sposób badając ostrość wzroku. Badania radzieckie i francuskie dowiodły, że odległość z jakiej dziecko dostrzega lukę zmienia się wraz z wiekiem.

Wiek dzieci	Średnia odległość w cm, z której dzieci spostrzegały lukę
7 8 9 10 11 12	326 350 355 360 375 475

Rys. Rozwój ostrości wzroku u dzieci.

Poznawanie i wspomaganie rozwoju motorycznego.

Dzieci w okresie młodszym szkolnym mają mniej ukształtowanych wcześniej sprawności, które mogłyby przeszkadzać w nabyciu nowych umiejętności; lubią doznawać przygód i chętnie uczą się nowości; lubią powtarzać ćwiczenia; mają więcej niż w późniejszych okresach czasu, który mogą przeznaczyć na nabywanie sprawności.

Decydującą rolę w kształtowaniu sprawności motorycznych odgrywają następujące czynniki:

1. dojrzałość do uczenia się

2. możliwość uczenia się,

3. możliwość ćwiczenia

4. dobre wzorce

5. kierowanie uczeniem się - dzieci potrzebują pokierowania, aby mogły właściwie naśladować model.

6. motywacja

7. każdą sprawność motoryczną trzeba opanowywać osobno - nie ma ogólnej sprawności ręki lub nóg. Każdą sprawność trzeba opanować z osobna, ponieważ różni się ona pod pewnymi względami od pozostałych sprawności.

sprawność należy opanowywać pojedynczo - po opanowaniu jednej sprawności można rozpocząć ćwiczenie następnej.

Zależność między rozwojem motorycznym, a innymi aspektami rozwoju.
Jak już wspominałem rozwój ruchowy zależy od dojrzewania struktur układu nerwowego i mięśniowego. Rozwój rozmaitych form aktywności motorycznej przebiega równolegle z rozwojem różnych części układu nerwowego. Dlatego też bezskuteczne są próby wyuczenia dziecka sprawności motorycznych dopóki jego układ nerwowy i mięśniowy nie są rozwinięte.

Znaczenie rozwoju ruchowego.

Rodzaj rozwoju	Znaczenie
dobry stan zdrowia	Słaba koordynacja motoryczna jest przyczyną niezadowolenia, braku motywacji do ćwiczeń.
Kataryktyczna rola ćwiczeń	wyładowanie energii, uwalnia od napięcia związanego z lękiem i frustracją. Odporność psychiczna i fizyczna
Niezależność	im więcej umie, tym większa pewność siebie i zadowolenie
Zabawa	kontrola motoryczna umożliwia udział w zajęciach, które sprawiają mu przyjemność i zapewniają rozrywkę nawet, gdy brak mu towarzystwa do zabawy
Uspołecznienie	prawidłowy rozwój ruchowy dziecka ma wpływ na jego akceptację społeczną i dostarcza mu okazji do nabywania umiejętności społecznych. Lepszy rozwój motoryczny ułatwia dziecku zajmowanie pozycji przywódcy grupy.

Ludzkie ciało można porównać do bardzo skomplikowanego mechanizmu, którego niezawodne funkcjonowanie zależy od odpowiedniego utrzymania w tym między innymi od aktywności fizycznej. Każdy etap rozwoju motorycznego może być związany z zabawa. W takim przypadku rozwój dziecka staje bez stresowy i dziecko samo dąży do poprawy swoich sprawności motorycznych.

Rozwój społeczny- sympatie i przyjaźnie

Rozwój społeczny, to szereg zmian jakie dokonują się w osobowości jednostki, powodując to, że jednostka staje się zdolna do konstruktywnego uczestniczenia w życiu i działalności społeczeństwa.

Dziecko w młodszym wieku szkolnym odkrywa, że jest członkiem społeczności dziecięcej. Odkrywanie kolegów następuje stopniowo. W początkowym okresie rozwoju społecznego uczniowie klasy I dążą do towarzystwa i do wspólnego działania, jednak nie mają jeszcze poczucia wspólnoty celów i zadań, łączy ich głównie zabawa. Każde dziecko w klasie jest jakby odizolowane od innych. Dzieci w klasach I, II często skarżą się na kolegów, nie mają jednak złych intencji, lecz chcą zachować porządek w klasie lub usunąć coś, co im przeszkadza w wykonaniu zadania.

Pierwsze kontakty w klasie nawiązują się na podobnej zasadzie. Nici koleżeństwa biegną wprost do najbliższego sąsiada w ławce. W okresie tym dziecko ćwiczy i wypróbowuje umiejętności grupowego współżycia. Te wczesne doświadczenia społeczne stanowią pomost, po którym dziecko wkracza w okres prawdziwych więzi rówieśniczych. W okresie młodszym szkolnym ważnym motorem nasilania się tendencji społecznych jest naturalna dla wieku ekspansywność: otwarcia się na otaczający świat i na innych ludzi.

Silny rozwój dążeń socjalizacyjnych wiąże się z wieloma mechanizmami regulującymi zachowania społeczne w tym okresie życia.

Dziecko dąży do więzi rówieśniczych często dlatego, że tu najczęściej uzyskuje to, czego najbardziej potrzebuje: akceptacje takiego jakim jest. Akceptacja ze strony innych jest niezbędnym czynnikiem rozwoju psychicznego. W przyjaznej i akceptującej atmosferze najpełniej rozwijają się jego ukryte możliwości, a także dzięki akceptacji dziecko jest lubiane w społeczności klasowej i ma więcej przyjaciół. Po prostu staje się popularne. Na tą popularność wpływa kilka czynników.

Czynnik	Znaczenie
Płeć	Dziewczęta w życiu grupy mają większe uznanie
Inteligencja	Dzieci zdolne, którzy dobre się uczą, ale jeśli nie podkreślają swojej wyższości.
Stan fizyczny	Zdrowe, dobrze odżywiane i dobrze rozwinięte fizycznie, silne, zręczne, mające osiągnięcia w sporcie
Powodzenie	Dzieci z dobrą opinią innych.
Kontakt z grupą	Nie zawsze, ale często jest tu kontakt z grupą poza szkołą
Warunki rodzinne	Duży wpływ mają pozytywne stosunki z rodzeństwem, a także wzajemne przystosowanie się rodziców.
Pozycja społeczno-ekonomiczna	Dzieci pochodzące z rodzin z korzystną pozycją społeczno-ekonomiczną
Wyczucie społeczne	Dzieci, które uszeregowały innych i siebie w grupie. Posiadające umiejętności wykorzystania swych zdolności.
Stopień przystosowania	Dzieci dobrze przystosowane w grupie mają większe uznanie w śród kolegów.

Na rozwój społeczny ma duży wpływ także zabawa. Organizowane przez dzieci zabawy „na temat”, a więc w sklep, w kowboja, szkołę, czy szpital, dostarczają im okazji do ćwiczenia różnych zachowań społecznych. Więzi powstające podczas wspólnych zabaw w miarę upływu czasu są coraz bardziej utrwalane i w ten sposób dziecko staje się rzeczywistym członkiem grupy społecznej.

W okresie młodszym szkolnym jest nasilony konformizm chyba najbardziej niż w całym okresie rozwojowym, dziecko dopasowuje własne poglądy i zachowanie do opinii grupy. Konformizm wieku młodszego różni się od dorosłego, gdyż upodabnianie się do kolegów ma charakter nieświadomy.

W toku rozwoju zmieniają się kryteria oceny kolegów.

W klasie I dobry kolega - to ten, który dobrze się uczy ;

w klasie II i III dobrym kolegą jest ten, kto pomaga innym, z kim można robić wszystko wspólnie, kto broni towarzysza ;

w klasie IV, V i VI kryterium oceny kolegi staje się wyraźnie moralne : dobry kolega powinien być sprawiedliwy, umiejący podzielić się tym co ma.

Z. Włodarski i A. Matczak podają, że w młodszym wieku szkolnym początkowa zależność kontaktów społecznych dziecka od dorosłych przejawia się między innymi w przejmowaniu ich kryteriów przy ocenie rówieśników. Dziecko ma wówczas pozytywny stosunek do tych kolegów, których pozytywnie oceniają dorośli, i odwrotnie, negatywnie odnosi się do tych, o których dorośli wyrażają się niepochlebnie ("niegrzeczny", "kłamczuch", "zły uczeń”). Stopniowo dziecko staje się coraz bardziej wybredne w wyborze swych przyjaciół. Jak już wspomniałem takie czynniki, jak inteligencja, a także wiek, i sprawności sportowe mają doniosłe znaczenie. Ponieważ środowisko dziecka jest ograniczone, niemal zawsze wybiera ono swoich towarzyszy z bezpośredniego sąsiedztwa.

Wybiera spośród dzieci sąsiedztwa takich chłopców i dziewczęta, których uzna za najbardziej odpowiednich. Jeśli nie podoba mu się żadne z dzieci, wtedy może postępować według jednego z czterech sposobów :

• może zmienić własne zachowanie się, aby dostosować się do dziecka, które wybierze na towarzysza spośród dzieci najbardziej odpowiadających mu ;

• może wyobrazić sobie towarzyszy fikcyjnych, którzy będą bawili się z nim według jego woli ;

• może powrócić do towarzyszy w rodzinie - rodziców i rodzeństwa albo

• może bawić się samo co nie zaspokaja potrzeb dziecka.

Wczesne kontakty dziecka z rówieśnikami, ze względu na przypadkowość wywołujących je czynników, trwają krótko. Dzieci w wieku przedszkolnym bawią się wspólnie od kilku do kilkudziesięciu minut, natomiast w wieku szkolnym wspólnym działaniem mogą zajmować się nawet kilka godzin np. wspólnie odrabiają lekcje, współpracują w kółkach i organizacjach. W wyniku tych działań nawiązują się względnie trwałe związki koleżeńskie i przyjaźnie.

Młodszy wiek szkolny jest okresem względnej równowagi uczuciowej. W sferze uczuć w rozwoju społecznym subiektywny stosunek emocjonalny do danej osoby oddziałuje na całokształt sądów o nich. Koleżanka obdarzona sympatią jest w oczach dziecka piękna i dobra ; nie lubiany kolega jest głupi i zły, a wszystko, co robi, jest oceniane przez dziecko negatywnie. W miarę jak dziecko podrasta, o doborze przyjaciół w dużej mierze decydują cechy osobowości. W wieku "bandy" dzieci w wyborze swym wykluczają dzieci z innej szkoły, innego sąsiedztwa czy innej bandy, i to nie dlatego, aby ich uważali za coś niższego od siebie, lecz dlatego, że należą oni do grup, w stosunku do których przejawiają dążenia rywalizacyjne.

Często dziecko 8 9 letnie przechwala się. Upiększa fakty, by stały się barwniejsze, atrakcyjniejsze w celu wywarcia pewnego wrażenia na rówieśnikach i umocnienia swej pozycji w grupie społecznej. Przechwałki dotyczą wartości uznanych  w danej grupie, a więc: dóbr materialnych, sprawności, osiągnięć lub statusu rodziny. Dla zwrócenia na siebie uwagi lub wykazania swojej wyższości pomniejsza znaczenie innych dzieci używając w tym celu przezwisk, które są także formą chwalenia się. Używa poniżających określeń, typu: idiota ,dureń, grubas. Dziecko mające poczucie niższości i chcące koncentrować na sobie uwagę często krytykuje inne osoby. Komentuje zachowanie, wygląd, brak wiedzy itp. Czasami dziecko użala się przed rodzicami, nauczycielami na sposób traktowania przez inne. Dziecko pragnące akceptacji społecznej unika skarg. Wszystkie te formy wypowiedzi dziecka są formami aspołecznymi i wywierają szkodliwy wpływ na przystosowanie psychiczne i społeczne dziecka. Błędne pojęcia mogą mieć wpływ na postawy dzieci i następnie na ich zachowanie, a tym samym na stosunki społeczne.

W psychologii dużo uwagi poświęca się zagadnieniu kontaktów między uczniami i strukturze społecznej klasy szkolnej. Zagadnienia te bada się za pomocą metod socjometrycznych. Zadając uczniom pytania, z kim chcieliby nawiązać kontakty w różnych sytuacjach w szkole i poza zajęciami szkolnymi, wycieczki, obozy itp., uzyskujemy informację o tym, którzy uczniowie są najbardziej lubiani, akceptowani przez innych, którzy zaś są osamotnieni i pozostają na uboczu.

Rozdać ksero

Jest to socjogram o układzie kołowym, na którym rozmieszcza się poszczególnych uczniów bliżej lub dalej od punktu centralnego zależnie od liczby otrzymanych wyborów od rówieśników w klasie. Taki socjogram pozwala na uchwycenie rozkładu popularności, przyjaźni między uczniami i sympatii, a także hierarchię stosunków społecznych w klasie. Od stopnia akceptacji dziecka przez grupę zależy w dużej mierze jego rozwój społeczny. Uczeń odtrącony staje się skryty i zamknięty w sobie, czuje się niepewnie i pozostaje w nim poczucie winy, co pogłębia jego dalszą izolację od grupy. Często u dzieci najmniej akceptowanych przez rówieśników, nie lubianych występują zaburzenia osobowości.

Jak widzimy zachowania dzieci wobec innych osób są z różnicowane. Nasuwają się pytania: co wyznacza te zachowania, jakie czynniki? Jak myślicie? (…) A więc, odpowiedź jest złożona, gdyż w zachowaniu dziecka przejawiają się różne wpływy. Np. kultura stosunków międzyludzkich w różnych układach społecznych takich jak państwo, naród, szkoła, dom rodzinny, materialne postawy życia rodziny itp. O tempie i kierunku społecznego rozwoju decydują jego inteligencja poznawcza i system wartości . Dziękuję to wszystko co miałem do przekazania.

3

---