OKRES WCZESNO-SZKOLNY


Rozwój dziecka w wieku wczesnoszkolnym

Wiek wczesnoszkolny przypada na okres pomiędzy siódmym a dziewiątym rokiem życia (według niektórych autorów pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem). Jest to okres szczególnie istotny dla rozwoju człowieka. Jest to okres dużych zmian , można powiedzieć rewolucji w życiu dziecka (szczególnie jeśli nie chodziło ono wcześniej do przedszkola) - rozpoczyna bowiem edukację szkolną. Zaczyna pojawiać się w jego życiu nowe środowisko społeczne, codzienne obowiązki i nowe wyzwania. Zmianie ulega proporcja pomiędzy zabawą a pracą (nauką). Od dziecka zaczyna się więcej wymagać - musi ono nauczyć się obowiązkowości, systematyczności. Musi odnaleźć swoje miejsce w grupie rówieśniczej. Wraz z rozpoczęciem edukacji dziecko zaczyna zdobywać systematycznie wiedzę pod kierunkiem nauczyciela. Coraz więcej jest w nauce elementów pracy umysłowej - coraz mniej elementów rozrywki czy zabawy. Dlatego też dziecko idąc do szkoły musi osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju intelektualnego oraz emocjonalnego - poziom który wyznacza jego dojrzałość szkolną.

W tym wieku następuje u dziecka gwałtowny rozwój procesów poznawczych zmierzający do wyodrębnienia i usamodzielnienia poszczególnych czynności umysłowych. Znaczącą rolę w tym procesie odgrywa systematyczna edukacji oraz udział dziecka w życiu kulturalnym i społecznym jego środowiska.

Istotne dla dalszego ogólnego rozwoju dziecka zmiany dokonują się w procesach myślenia - podstawowych procesach poznawczych człowieka. Myślenie składa się z takich podprocesów jak analiza, synteza, abstrahowanie i uogólnianie. Polega więc na operowaniu pewnymi treściami nawet wtedy kiedy dany przedmiot czy zjawisko nie oddziałuje bezpośrednio na zmysły.

Jedną z podstawowych zmian jaka dokonuje się w myśleniu człowieka w wieku pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem życia jest to iż myślenie przybiera postać samodzielnej wewnętrznej czynności poznawczej, opartej na operacjach pojęciowych i realizowanej w zgodzie z zasadami logiki. Taką postać myślenia określa się w psychologii mianem myślenia pojęciowego, abstrakcyjnego, symbolicznego czy też mianem myślenia słowno logicznego.

Rozwój myślenia dokonuje się etapami, przebiega stopniowo. Istotnym zjawiskiem dla wykształcenia tego typu myślenia jest proces interioryzacji czynności zewnętrznych które opierają się na spostrzeżeniach lub też wyobrażeniach przedmiotów. Czynności te poprzez interioryzację zostają przekształcone w operacje myślowe.

W młodszym wieku szkolnym dziecko osiąga etap rozwoju poznawczego charakteryzującego się występowaniem operacji konkretnych (wg teorii rozwoju umysłowego Piageta) - w tym czasie operacje te zostają wykształcone, następnie są doskonalone. Pojawiają się one w późniejszym etapie rozwoju wczesnoszkolnego. Początkowo myślenie dziecka ma jeszcze postać myślenia przedoperacyjnego - procesy myślenie są jeszcze w dużym stopniu uzależnione od ich konkretnej treści. Później dziecko nabywa umiejętności operowania pojęciami coraz bardziej złożonymi, jest w stanie przeprowadzić rozumowanie a także potrafi wrócić do punktu wyjścia.

Istotnymi dla procesów myślenia operacjami są operacje syntezy i analizy. Punktem wyjścia procesu poznawania jest synteza (synteza pierwotna) - następuje spostrzeżenie zjawiska i jego całościowe ujęcie. Następnie w trakcie procesów poznawczych (w trakcie myślenia) zjawiska zostają rozbite na części - następuje proces analizy. Po zakończeniu analizy zjawiska znowu zostają połączone w całość - dokonuje się tzw. synteza wtórna. Oprócz operacji analizy i syntezy równie istotna jest operacja abstrahowania i uogólniania. Abstrahowanie jak wszystkie operacje poznawcze rozwija się stopniowo, etapami - jego rozwój następuje od etapu podstawowej abstrakcji zmysłowej do etapu jakim jest tworzenie pojęć abstrakcyjnych. W trakcie edukacji w okresie wczesnoszkolnym proces abstrahowania aktualizuje się i ulega dalszemu doskonaleniu podczas podejmowanej przez dziecko pracy umysłowej . Równie istotnym procesem jest uogólnianie - zachodzi ono wówczas gdy dziecko poznaje cechy ogólne grupy (klasy) przedmiotów , cechy istotne dla zdefiniowania klasy.

Wraz z procesem abstrahowania i procesem uogólniania zachodzi proces konkretyzacji. Przejawem konkretyzacji jest zastosowanie uogólnionej wiedzy teoretycznej do dalszego poznawania materiału szkolnego oraz do rozwiązywania zadań praktycznych. Konkretyzacja przejawia się również w umiejętności ilustrowania ogólnej teoretycznej wiedzy konkretnymi przykładami, w umiejętności odnoszenia poszczególnych faktów jednostkowych do wiedzy ogólnej.

Nauczanie dziecka odbywa się poprzez przekazywanie mu pewnego uporządkowanego materiału - uczy to dziecko systematyzowania zdobytej wiedzy. Dokonuje się to właśnie poprzez czynności myślowe określane mianem systematyzacji - polegają one na porządkowaniu informacji w pewnego rodzaju systemy.

Na wiek wczesnoszkolny przypada również rozwój zdolności wnioskowania. Można powiedzieć że nabycie zdolności wnioskowania jest pewnego rodzaju rewolucją w sposobie poznawania świata. Jednak operacje wnioskowania jakie wypracowują dzieci w tym wieku nie są jeszcze zbytnio zróżnicowane i są słabo rozwinięte. Dzieci w tym wieku wnioskowanie przeprowadzają jeszcze na podstawie przesłanek które powstają w rzeczywistości (są wynikiem operacji na konkretach) . Jednak przy zastosowaniu odpowiedniej metody edukacyjnej zaczynają one szybko nabywać umiejętności przeprowadzania rozumowania bez treści konkretnych (percepcyjnie dostępnych).

Oprócz procesów myślenia w okresie wczesnoszkolnym istotnym przeobrażeniom ulegają procesy spostrzegania, obserwacji oraz procesy uwagowe.

W początkowym etapie nauczania spostrzeganie rozwija się w znacznym stopniu - staje się ono czynnością niejako samodzielna (wyodrębniona od innych czynności poznawczych) zaczyna mieć również charakter celowej czynności.

Dzieci potrafią odróżniać i uogólniać cechy przedmiotów. Na ogół posiadają już prawidłowo wykształconą percepcje obrazów, konturów, schematów oraz rysunków. Dalsze doskonalenie procesów spostrzegania i obserwacji jest ściśle powiązany z edukacją szkolna i z rozwojem uwagi, która w tym okresie powinna być szczególnie starannie kształtowana i kierunkowania.

Cecha charakterystyczną dla tego etapu rozwoju jest niezbyt dobrze rozwinięta umiejętność dokładnego i wiernego spostrzegania. Dziecko nie zawsze wie które elementy są istotne - selekcja percepcji nie jest zbyt dobrze rozwinięta. Dziecko niekoniecznie koncentruje się na danych kluczowych dla właściwej percepcji. Spostrzeganie bowiem jest także procesem wymagającym świadomej organizacji oraz umiejętności kierowania nim. To na ile dziecko dokładnie spostrzega i to na ile te spostrzeżenia są trwałe jest uzależnione od ilości analizatorów biorących w percepcji udział. Im więcej analizatorów jest zaangażowanych przez komunikat tym większa jest percepcyjne zaangażowanie ucznia. Materiał jest podawany jak gdyby z różnych stron co sprzyja głębszemu przetwarzaniu informacji z nim związanych i lepszemu opanowaniu materiału.

Podstawą sukcesów w nauce szkolnej nie są przypadkowe i przelotne spostrzeżenia, a raczej spostrzeżenia które są wynikiem systematycznej , planowanej obserwacji. Czyli spostrzeżenia będące wynikiem świadomej, celowej, wybiórczej uwagi.

Rozwój spostrzegania i umiejętności obserwacyjnych jest wynikiem tego , ze dzieci które mają obserwować określone przedmioty czy zjawiska zaczynają bazować tylko na opisie słownym tego co ma być przedmiotem ich aktywności poznawczej . Zaczynają im wystarczać wyjaśnienia werbalne - przestaje być niezbędne przedstawianie dzieciom konkretu.

Oczywiście określone procesy poznawcze nie rozwijają się w sposób pojedynczy w oderwaniu od innych procesów poznawczych. . Rozwój spostrzegania i obserwacji jest warunkowany i zarazem wzajemnie wpływa na rozwój uwagi. Procesy uwagowe dziecka są stymulowane do szerszego rozwoju poprzez edukacje szkolną,. Ulegają w niej doskonaleniu takie właściwości uwagi jak koncentracja, trwałość i przerzutności. Zwiększa się również pojemność uwagi. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym kierują swoja uwagę głównie na przedmioty i zjawiska zachodzące w świecie zewnętrznym. Uwaga dzieci jest aktywizowana poprzez takie nauczania które potrafią wzbudzić ich ciekawość oraz które łączą przekazywany nowy materiał z wiedza wcześniej przez dzieci nabytą oraz z doświadczeniami dzieci i ich nawykami. Przekazywany materiał musi być zrównoważony pod względem elementów nowych i elementów dobrze znanych dziecku. Wypracowanie odpowiednich metod aktywizacji uwagi dziecka sprzyja wytworzeniu i umocnieniu nawykowi skupiania uwagi wtedy gdy wymagają tego zewnętrzne okoliczności, umiejętność koncentracji uwagi staje się niemal cecha charakteru.

Również istotną role w orientacji człowieka w świecie.. Dzięki niej jest możliwe zdobywanie i gromadzenie doświadczeń, budowanie tożsamości, rozwijanie się. Jest ona kluczowym elementem, bazą dla min. intelektualnego rozwoju człowieka. W początkowym okresie wieku wczesnoszkolnego procesy pamięciowe dynamicznie rozwijają się. Pamięć to oczywiście nie tylko przechowywanie zdobytych informacji - to także proces odpowiedniego kodowania informacji, proces przywoływania ich z magazynów pamięciowych , proces rozpoznawania zjawisk już wcześniej napotkanych.

W okresie edukacji szkolnej dziecko opanowuje (zapamiętuje) znaczenie od siedmiu do czterdziestu tysięcy słów i ich znaczeń. Zapamiętuje również przeróżne zasady - zasady podstawowych działań arytmetycznych, zasady społecznego współżycia.

Rozwój pamięci w dużym stopniu jest uzależniony od ćwiczenia jej. W procesie nauczania może być np. ćwiczona głównie pamięć "świeża" kiedy nauczyciel bazuje cały czas na nowym materiale albo też pamięć odroczona - jeśli sięga do materiału wcześniej nabytego. Nauczyciel może również wymagać reprodukcyjnego odtworzenia zapamiętanych treści - wówczas nacisk jest położony na rozwój pamięci mechanicznej, albo też może wymagać nie tylko odtworzenia materiału ale także umiejętności rozumienia go - wówczas ćwiczona jest pamięć logiczna. Oczywiście optymalny proces to taki proces nauczania w którym dzieci ćwiczą wszystkie te rodzaje pamięci, taki proces nauczania który kładzie nacisk na różnorodność.

W okresie wczesnoszkolnym obserwujemy również znaczny rozwój mowy u dzieci. Poziom rozwoju mowy jaki dziecko osiągnęło przed rozpoczęciem edukacji jest jednym ze wskaźników dojrzałości szkolnej - czyli gotowości dziecka do rozpoczęcia edukacji. Bardzo istotna jest umiejętność budowania wypowiedzi bazujących na zdaniach wielokrotnie złożonych. W trakcie edukacji szkolnej dziecko doskonali funkcje komunikacyjne oraz symboliczne. Mowa dziecka zaczyna być coraz ściślej powiązana z myśleniem. Rozwój mowy znajduje pośrednio swoje odbicie w procesach percepcyjnych (które w dużej mierze zalezą od naszej wiedzy i doświadczenia) które stają się coraz doskonalsze- to sprzyja coraz lepszemu przystosowaniu do otaczającej rzeczywistości. Poprzez rozwój mowy doskonalą się procesy myślenia - działania dzieci w coraz większym stopniu są oparte na analizie sytuacji, wytyczaniu celu działania, opracowywaniu strategii jego realizacji .

Równie istotnym aspektem rozwoju mowy jest przebiegający stopniowo proces uzewnętrzniania. Niejednokrotnie rozwiązywane w szkole zadania wymagają skupienia, skierowania uwagi z zewnątrz do wewnątrz - skupienia jej na obrazach wewnętrznych. Stymuluje to proces uwewnętrzniania mowy. Z kolei uwewnętrznianie mowy jest podstawa rozwoju bardziej złożonych operacji myślowych.

Oczywiście mowa również nie rozwija się w oderwaniu od rozwoju innych procesów poznawczych- jej rozwój jest stymulowany i zarazem stymuluje rozwój uwagi, spostrzegania, pamięci , myślenia. Jest również stymulowany przez środowisko w jakim dziecko żyje - bogate w bodźce, stymulujące środowisko sprzyja lepszemu , bardziej pełnemu rozwojowi mnie tylko mowy ale także innych funkcji psychicznych.

Reasumując możemy powiedzieć iż wiek wczesnoszkolnym jest wiekiem znaczących zmian w zakresie:

Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest już w miarę stabilne emocjonalnie - potrafi ono panować nad ekspresją emocjonalna. Autorytetem dla niego są rodzice, coraz większe znaczenie zaczyna również mieć nauczyciel w szkole. Szczególnie w pierwszej klasie dzieci potrzebują by nauczyciel poświęcał im dużo uwagi. Wzrasta w tym wieku znaczenie grupy rówieśniczej - coraz bardziej istotna jest opina grupy, dziecko posiada z reguły przyjaciela - inaczej iż w wieku przedszkolnym dokonywany jest jego wybór, wybór ten nie jest przypadkowy. U chłopców dominuje typ przyjaźni "ramie w ramię" u dziewczynek typ przyjaźni "twarzą w twarz". Przyjaźń chłopców jest bardziej oparta na wspólnym działaniu, przyjaźń dziewczynek na dzieleniu się przeżyciami.

Wraz z rozpoczęciem edukacji szkolnej znacznemu wzbogaceniu ulega życie dziecka - zarówno w aspekcie poznawczym, społecznym jak i emocjonalnym. Nawiązywane coraz liczniejsze więzi zarówno z rówieśnikami jak i z nauczycielami. Aktywność poznawcza staje się źródłem emocji - odnosząc sukcesy dziecko przezywa pozytywne emocje. Porażki są źródłem emocji negatywnych. Na początkowym etapie rozwoju emocjonalnego emocje są bardziej impulsywne (są afektami) dopiero w procesie socjalizacji dziecko uczy się panować nad emocjami, kierować nimi . U dziecka w wieku wczesnoszkolnym dominują już emocje kontrolowane. Reakcje emocjonalne są bardziej trwale - maja większy udział w działaniach mających na celu realizacje potrzeb czy wyznaczonych celów. W początkowym okresie rozwoju dziecko realizuje głównie potrzeby i dążenia osobiste (egoistyczne) . Jednak wraz z e wzrostem liczby i jakości kontaktów społecznych, wraz z przyrostem wiedzy o świecie, wraz z kształtowaniem się systemu wartości następuje rozwój potrzeb poza osobistych oraz uczuciowości wyższej (stosunek do idei i wartości oraz do innych ludzi).

Dziecko coraz bardziej uczy się kontrolować swoje reakcje emocjonalne - często robi to po to aby zadowolić rodziców czy nauczycieli . coraz większe znaczenie ma dla niego również opinii grupy rówieśniczej. Grupa ta również może mieć wpływa na ekskrecje emocjonalna- dziecko nie będzie np. okazywać niezadowolenia ze zlej oceny w szkole aby nie zostało wyśmiane.

Wraz z rozwojem procesów poznawczych dziecko nabywa coraz większej sprawności w ocenie tego na ile dane zachowania są szkodliwe czy tez bezsensowne. We wczesnym dzieciństwie dzieci w znacznie mniejszym stopniu kierują się w swoich zachowaniach zasada przyjemności i przykrości a bardziej tym jakie konsekwencje przyniesie ich zachowanie. Są już na tle dojrzale by hamować swoje pragnienia czy tez zmuszać się do realizacji pewnych zadań - potrafią podporządkować swoje działania wymogom społecznego współżycia.

Dzieci w tym okresie życia są niezwykle aktywne i ruchliwe. Jeśli w procesie wychowawczym aktywności ta jest dobrze zorganizowana to dziecko przejawia pozytywny nastrój, ma dobre samopoczucie i jest zrównoważone.

Jeśli natomiast podejmowane są działania mające na celu zahamowanie dziecięcej aktywności wówczas u dziecka zaczyna dominować negatywne samopoczucie - zaczyna ono przejawiać negatywny nastrój. Dziecko często zaczyna się wówczas zachowywać w sposób nieakceptowany przez otoczenie - co z kolei powoduje jeszcze większy wzrost negatywnych emocji u dziecka ( dziecko jest niezadowolone samo z siebie, że nie spełnia społecznych oczekiwań).

W okresie tym następuje również znaczny spadek lęków - lęków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa organizmowi (lęk przed chorobą czy upadkiem) czy też lęku związanego z psami, hałasem, burzą.

Pojawiają się za to lęki związane ze szkoła czy z rodzicami. Dziecko może obawiać się klasówki czy też drwin ze strony rodziców. Również istotnym źródłem lęku jest odrzucenie i dezaprobata społeczna (czy też przewidywanie takiej). Niezwykle istotne zatem jest żeby krytyka wobec dziecka była wyrażana w sposób .życzliwy, by nie stanowiła zanegowania całej osoby dziecka a jedynie odnosiła się do jego konkretnego zachowania. Powinna ona być bardziej radą niż pretensją.

Radość w tym wieku daje dziecku różnorodne, bogate w bodźce środowisko, [poczucie bycia akceptowany, osiąganie celu, uczenie się nowych rzeczy, zaspakajanie ciekawości. Źródłami radości są także przebywanie z bliskimi osobami - rodziną i przyjaciółmi, różnego rodzaju niespodzianki, wartościowe podarunki, sytuacje stanowiące nowe wyzwania. Takim nowym wyzwanie jest dla dziecka np. opowiadanie dowcipów- kiedy dziecko osiąga odpowiedni poziom emocjonalny i umysłowy nie chce ich już tylko słuchać, chce je również opowiadać - chce zabłysnąć.

Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na szczęście dziecka jest niewątpliwie miłość. Wcześniej uczucie to nie było przez dziecka zbyt dobrze rozumiane - było wyrażane poprzez odwzajemnianie gestów pocałunków czy uścisków. Na tym etapie rozwoju dzieci rozumieją miłości pełniej,. Te które są obdarzane miłością w domu mają wyższe poczucie wartości - wiedzą że są ważne dla innych.

W wieku wczesnoszkolnym dochodzi także do pierwszego kryzysu autorytetu rodziców. Wraz z przekroczeniem progu szkoły osobą niezwykle ważną dla dziecka staje się nauczyciel. Słowa nauczyciela mają bardzo duże znaczenie. - często powtarzane przez dzieci: "Bo pani powiedziała..."

Badania prowadzone przez psychologów wykazują iż podstawowymi motywami uczenia się dzieci w wieku wczesnoszkolnym są:

Istotne zmiany następują także w rozwoju społecznym i moralnym. Rozwój społeczny oznacza takie przemiany w osobowości które powodują, że człowiek jest zdolny do konstruktywnego uczestnictwa w życiu społeczności.

Bardzo duża rolę w rozwoju społecznym dziecka odgrywa środowisko w jakim ono przebywa. Środowisko obejmuje jednostki oraz grupy osób z którymi dziecko ma kontakt i które wywierają na nie wpływ.

W wieku wczesnoszkolnym duże znaczenie w kształtowaniu się rozwoju społecznego ma rodzaj relacji, atmosfera, poglądy, sposób życia jaki charakteryzuje dom rodzinny, oddziaływania wywiera nauczyciel na klasę oraz grupa rówieśnicza.

Pierwszym środowiskiem które uczy dziecka zasad współżycia społecznego jest rodzina. To z domu rodzinnego dziecko z reguły wynosi system przyjętych wartości , dom rodzinny wpływa także na stosunek dziecka do wartości moralnych. Rodzina wywiera wpływ na rozwój osobowości - na przyjmowanie określonych postaw i występowanie określonych potrzeb.

Poprzez kontakty z rodzicami i rodzeństwem dziecko uczy się nawiązywać więzi emocjonalne, uczy się także w jaki sposób ma się zachowywać. To z domu rodzinnego wynosi się takie zachowania społeczne jak odpowiedzialność, obowiązkowość, bycie pomocnym, szacunek do innych, do pracy i do wiedzy.

Każde dziecko rozwija się określonym układzie rodzinnym - dzieci i rodzice wzajemnie na siebie oddziałują tworząc określony styl zachowań w rodzinie. Poprzez oddziaływania rodziny zostaje dziecku przekazana kultura i tradycja, rodzina zaspakaja podstawowe potrzeby emocjonalne dziecka, wpływa także na jego postawę wobec nauki i innych ludzi. Rodzina działa wychowawczo na dziecko poprzez zwykła codzienną koegzystencję.

Skutki tych oddziaływań są w dużej mierze uzależnione od:

Istotne znaczenie w procesie uspołecznienia dziecka odgrywa również szkoła i nauczyciele. W okresie wieku wczesnoszkolnego następuje aktywny rozwój społeczny. Interakcje pomiędzy dzieckiem a jego środowiskiem społecznym są coraz bardziej złożone. Dzieci poprzez te interakcje uczą się ze jeśli chcą być członkami danej społeczności, jeśli chcą sprostać wymaganiom przez nią stawianym musza dostosować swoje zachowania do zasad panujących w tej społeczności.

Nie tylko osoba nauczyciela w szkole wywiera duży wpływ na dziecko - istotne znaczenie mają również kontakty z rówieśnikami. Rówieśnicy także wpływają na kształtowanie się światopoglądu dziecka. Dziecko przekraczając próg szkoły musi przeorganizować swoje dotychczasowe życie, priorytety. Idąc do szkoły dziecko wciąż ma potrzebę zabawy jednocześnie wymaga się od niego aby podjęło obowiązki związane z nauka. Dziecko musi pogodzić te dwie perspektywy. Oczywiście nie jest tak, że dziecko chce się tylko bawić- proces uczenia się także je pociąga. Tak wie dziecko stawia przed sobą jeszcze wymaganie aby sprostać wymaganiom nauczycielki oraz musi zdobyć pozycję w grupie rówieśniczej. W okresie późnego dzieciństwa kontakty z rówieśnikami znacznie zyskają na atrakcyjności - szkoła stanie się w głównej mierze miejscem spotkań towarzyskich. Kontakty z rówieśnikami, relacje społeczne w klasie staną się jednym z najpopularniejszych tematów rozmów. Poprzez wspólnotę przeżyć jakiej doświadcza cala klasa w dziecku wytwarza się silna więź łącząca je z grupą i poczucie przynależności do grupy,. Dzieci we wieku wczesnoszkolnym chętnie bawią się wszelkie zabawy ruchowe w których są zdefiniowane reguły gry.

Pomimo tego że dzięki szukają w tym okresie kontaktów z rówieśnikami, że chcą wspólnie działać jest u nich jeszcze słabo wykształcone poczucie wspólnoty. Dzieci stanowią jakby odizolowane jednostki. Zmiana w tym zakresie następuje dopiero w kolejnych latach edukacji szkolnej. W pierwszych latach edukacji szkolnej zachodzą istotne zmiany w relacjach koleżeńskich. W pierwszej klasie dzieci łatwo nawiązują ze sobą kontakty - dzieci z sąsiedztwa chętnie ze sobą przebywają w szkole. Na tym etapie dobrym kolegą jest dobry uczeń. Natomiast w drugiej i trzeciej klasie dobrym kolegom jest ten kto chętnie pomaga i z kim można robić wszystko. Wraz z postępem rozwoju osobowego koledzy stają się dla dziecka bardzo istotnymi osobami. Wzajemne kontakty dają dzieciom dużo satysfakcji i radości.

W wieku wczesnoszkolnym główną formą kontaktu dzieci ze sobą jest zabawa. Przechodzi ona w tym okresie również istotne przeobrażenia - zmienia się jej cel, charakter i tematyka,. Nowym tematem w zabawach jest szkoła. Jak już wspomniano wyżej chętnie też są podejmowane zabawy zespołowe. Możemy w tym wieku mówić o zabawach asocjacyjnych - kiedy dzieci bawią się razem, ale brak jest podziału na role., każde dziecko realizuje w zabawie swój własny cel oraz o zabawach kooperacyjnych - określone są wspólne cele, zasady , działania podejmowane są wspólnie.

W wieku wczesnoszkolnym następuje również rozwój moralny. Poprzez rozwój moralny rozumie się interioryzacje społecznych norm i zasad postępowania i stosowanie ich w relacjach społecznych.

W wieku wczesnoszkolnym możemy mówić o dwóch fazach rozwoju moralności (fazy te zostały wyodrębnione w oparciu o koncepcje rozwoju intelektualnego Piageta):

1 faza - przypada ona na pierwsza i drugą klasę szkoły podstawowej. Jest to faza dominacji heteronomii moralnej. Jest to jak gdyby moralność stosowana pod przymusem. Według dziecka sprawiedliwe są zasady i normy formułowane przez dorosłych. Ponieważ dorośli obdarzania są autorytetem dziecko przyjmuje ze należy bezwzględnie realizować ich polecenia. W tym okresie dziecko przestrzega ustanowionych reguł po to aby uniknąć gróźb i kar.

2 faza - przypada ona na druga i czwarta klasę. Dziecko przechodzi od heteronomii moralnej do autonomii moralnej. Bez względu na okoliczności należy działać w zgodzie z wyznawanymi przez siebie wartościami i regułami. Dziecko postępuje w określony sposób nie dlatego ze chce uniknąć kary, dostać nagrodę tylko dlatego ze uważa dane postępowanie za słuszne. Satysfakcjonujące dla dziecka jest działanie zgodne z wartościami - okres ten nazywamy okresem moralnego pryncypializmu.

Rozwój moralny, osiąganie wyższych stadiów w dużej mierze zależy od środowiska w jakim dziecko się wychowuje. Rozwój moralny postępuje stopniowo- na bazie rozwoju uczuć społeczno moralnych a także na bazie rozwoju intelektualnego. Początkowo dziecko postępuje według reguł wyznaczanych przez dorosłych, potem zaczyna te reguły rozumieć i przyjmować je za własne jeśli uznaje je za słuszne.

Na tym etapie życia przeobrażeniu ulega również religijność dziecka. Religijność dziecka siedmioletniego jest bardzo ściśle powiązana z autorytetami. Dziecko przejmuje wzorce zachowań religijnych od osób znaczących. Ponieważ dziecko w tym wieku charakteryzuje się myśleniem konkretnym cechy rodziców głownie ojca są również przenoszone na wyobrażenie Boga. Obowiązki religijne są podejmowane przez wzgląd na posłuszeństwo wobec osób dorosłych - Bóg pilnuje aby obowiązki te były wypełniane. Na etapie drugiej klasy dziecko zaczyna doświadczać ambiwalentnego stosunku do Boga - raz go widzi jako dobrego i pełnego radości innym razem jako groźnego i surowego. Około dziewiątego roku życia przekształceniu ulega obraz boba - Bóg jest pojmowany jako duch cechujący się dobrocią sprawiedliwością. Pod wpływem różnego rodzaju informacji u dziecka w tym wieku mogą się pojawić również wątpliwości co do istnienia Boga

WIEK PRZEDSZKOLNY

Wiekiem przedszkolnym określa się wiek pomiędzy czwartym a szóstym rokiem życia dziecka. Wówczas zachodzą istotne procesy rozwojowe dotyczące sfery fizycznej, psychicznej, społecznej, emocjonalnej oraz religijnej.

Niektóre z tych sfer zaczęły się już rozwijać we wcześniejszych etapach życia - jak np. rozwój spoleczno-moralny, inne często będą miały swój początek dopiero na tym etapie życia- jak np. rozwój religijny.

Rozwój dziecka w tym wieku jest wyznaczany w dużej mierze przez rozwój jaki nastąpił w sferze poznawczej. Główna role odgrywa zdobyte wcześniej poprzez dziecko doświadczenie, procesy myślenia logicznego są jeszcze słabo zaawansowane. Coraz większy zasób wiedzy o świecie rodzi w dziecku kolejne pytania dotyczące poznawanej rzeczywistości. Dziecko poprzez te pytania poznaje świat, odnajduje w nim swoje miejsce. W okresie przedszkolnym dziecko zaczyna także stopniowo budować system własnych wartości.

Stara się przystosować do środowiska w którym żyje poprzez upodobnienie się do niego - to upodabnianie się następuje poprzez identyfikacje i naśladowanie osób znaczących. W procesie tym dziecko poznaje otoczenie, panujące w nim reguły i wartości. Stara się przestrzegać te normy i przyjmować za własne. Podobnie zachowuje się w życiu religijnym. Zaczyna uczestnictwo w życiu duchowym poprzez identyfikacje i naśladownictwo. Oczywiście jest to uczestnictwo bezkrytyczne i stosunkowo mało refleksyjne.

W tym okresie następują również istotne przeobrażenia w zakresie rozwoju emocjonalnego. Dziecko nabywa coraz większej łatwości w wyrażaniu własnych stanów emocjonalnych - ekspresja emocjonalna ma charakter spontaniczny. Pojawia się próby dostosowywania emocji do sytuacji. Dziecko w wieku przedszkolnym potrafi współczuć, rozwijają się u niego również uczucia estetyczne i moralne.

Źródłem emocji może być także wyobraźnia - dziecko boi się czegoś czego tak naprawdę nie ma.

Ważną grupą społeczną dla przedszkolaka są rówieśnicy. Na tym etapie rozwoju występują już wspólne zabawy jednak brak jest w nich w początkowym etapie tego wieku elementu podziału na role. Pojawia się on z czasem pod koniec tego okresu - pojawiają się zabawy zespołowe. Wzrasta liczba zachowań kooperacyjnych a także pojawia się rywalizacja. W tym okresie pojawia się również współczucie - jednak empatia nie ma podstaw poznawczych, dziecko reaguje na dostrzegany stan emocjonalny drugiej osoby. Dziecko w wieku przedszkolnym ma zazwyczaj jednego przyjaciela, jego wybór jest w dużej mierze przypadkowy.

Emocje w tym wieku są znacznie bardziej dojrzałe, występuje większa giętkość emocjonalna oraz większe zróżnicowanie stanów emocjonalnych. Dają już tutaj o sobie znać stereotypy kulturowe - chłopcy częściej przejawiają ekspresje takich emocji jak złość czy gniew. Starają się ukrywać strach. Dziewczynki starają się z kolei ukrywać złości i hamować zachowania agresywne.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
przedszkolny i wczesny szkolny
Okres wczesnego dzieciństwa
Okres wczesnego dzieciństwa zagadnienia
Okres wczesnodynastyczny, materiały na studia z historii
Okres wczesnego dzieciństwa
okres wczesnodyna
Okres wczesnoszkolny
Wykład 7 Okres młodszy szkolny
Okres wczesnoszkolny Pozne dziecinstwo
OKRES WCZESNEGO DZIECIŃSTWA
Okres młodszy szkolny
OKRES WCZESNEGO DZIECIŃSTWA
Renata Zygan Wczesne wykrywanie wad wzroku u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnosno szkolnym z z
Okres wczesnej pooperacyjnej rehabilitacji schemat cwiczen
Metodyka nauczania wczesno szkolnego w pierwszej połowie XIX w (Opracowanie)
Okres wczesnoszkolny (1)
Uczeń klas początkowych. Charakterystyka dziecka w młodszym wieku szkolnym. (2), pedagogika wczesnos
Pedagogika wczesnoszkolna Dojrzałość dziecka do podjęcia obowiązku szkolnego

więcej podobnych podstron