OKRES NOWORODKA: jest to tzw. okres przystosowawczy do życia w pozamacicznym środowisku; dziecko musi przystosować się do zmian temperatury, nowego sposobu oddychania i przyjmowania pokarmu oraz wydalania zbędnych produktów; charakterystyczną cechą jest duży udział tkanki chrzęstnej w układzie kostnym; noworodek przyjmuje postawę leżącą asymetrycznie, tzn. leżąc na plecach zwraca głowę w jedną stronę, a jego kończyny wyprostowane są po stronie, w którą zwrócona jest głowa; noworodki śpią 16-18 godz. na dobę, a następujące po sobie odcinki snu i czuwania są krótkie

ODRUCHY WYSTĘPUJĄCE TYLKO U NOWORODKA: odruch Babińskiego (polega na unoszeniu dużego palca przy podrażnieniu stopy), odruch toniczno-szyjny (wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej), odruch Moro (unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania), odruch chwytny (zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie tak, że można dziecko unieść w górę i oderwać od podłoża), odruch marszu automatycznego (przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne ruchy chodzenia)

ODRCHY WSPÓLNE DLA NOWORODKA: odruch źrenicowy (zwężanie się źrenicy pod wpływem światła), odruch mrugania (zamykanie powiek przy próbie dotknięcia rogówki), odruch ssania, połykania, wydalania moczu i kału

PRZEDWERBALNE FORMY KOMUNIKACJI: Do komunikowania się z otoczeniem małe dziecko wykorzystuje zachowania niewerbalne (płacz, spojrzenia, ruchy ciała, gesty, mimika, wokalizacja). Darwin sądził, że płacz u noworodków rozwinął się jako środek dostarczania matce informacji o stanie dziecka. Płacz ma wartość komunikacyjną, np. ok. 4 miesiąca dziecko płacze, gdy dorosły przestaje się z nim bawić. Dla porozumiewania się dziecka w okresie prewerbalnym charakterystyczna jest komunikacja ostensywna, polegająca na zwracaniu uwagi na obiekty w otoczeniu przez ich wskazywanie. Kiedy dziecko zaczyna posługiwać się językiem, łączy wyrażenia deiktyczne z gestami. Zachowania takie służą zwróceniu uwagi partnera na interesujący dziecko przedmiot, później określa ono gestem połączonym z zaimkiem wskazującym położenie przedmiotu w przestrzeni. W tym okresie można obserwować bogatą mimikę, wyrażającą przeżycia dziecka. Wyraźną wartość komunikacyjną ma uśmiech. Uśmiech dziecka nie tylko komunikuje zadowolenie czy sympatię, ale również wzbudza pozytywne reakcje u dorosłego.

ROZWÓJ WOKALIZACJI: STADIUM ODRUCHOWEGO KRZYKU I ŻYCIOWYCH ODGŁOSÓW (0.-8. tydzień) – dźwięki krzyku są ważnym wskaźnikiem zdrowia dziecka, istnieje mała możliwość zmian dźwięków; STADIUM GRUCHANIA I ŚMIECHU (8.-20. tydzień) – dziecko wydaje dźwięki w społecznej interakcji, pojawia się śmiech; STADIUM ZABAW WOKALNYCH (16.-30. tydzień) – dziecko wypowiada proste sylaby z przedłużeniem dźwięków, wydawane dźwięki są czymś pośrednim między gruchaniem a gaworzeniem; STADIUM SAMONAŚLADUJĄCEGO GAWORZENIA (25.-50. tydzień) – dziecko częściej gaworzy, gdy jest samo, niż gdy są przy nim dorośli, kombinuje samogłoski i spółgłoski; STADIUM GAWORZENIA I EKSPRESYWNEJ MOWY NIEZROZUMIAŁEJ (9.-18. miesiąc) – zasób znajomości spółgłosek zwiększa się, wypowiedzi dziecka mogą być niezrozumiałe, ale oddają charakterystyczną intonację

FUNKCJA SYMBOLICZNA: pod koniec 1. r.ż. większość dzieci opanowuje niektóre symbole, rozumie i umie posługiwać się kilkoma słowami. Funkcja symboliczna jest to zdolność do przywoływania nieobecnych przedmiotów i zjawiska za pośrednictwem symboli i znaków. Pierwsze jej przejawy to: przyswajanie mowy, pojawienie się zabawy symbolicznej, naśladownictwo oraz pierwsze przejawy wyobrażeń. Dziecko opanowuje różne symbole, tj.: muzyka, rysunek, gesty czy liczby. Połowa 2. r.ż. to ważny moment w nabywaniu przez dziecko wiedzy na temat stanów mentalnych, czyli dziecięcej teorii zmysłu. Dziecko staje się wtedy zdolne do myślenia o rzeczach nieobecnych i możliwych, wyobrażonych zdarzeniach.

ROZWÓJ EMOCJONALNY: w 2. r.ż. dziecko pragnie przebywać z dorosłymi. Chętnie uczestniczy w codziennych zajęciach i próbuje naśladować niektóre ich czynności. Porozumiewając się z dorosłymi, wprost wyraża swoje pragnienia i potrzeby. Dla 3. r.ż. charakterystyczna jest faza naiwnej psychologii, czyli skłonność dziecka do mówienia o własnych emocjach i refleksja nad nimi oraz rozumienie emocji innych osób. Uczucia dzieci są żywe, zmienne, ich reakcje są gwałtowne, silnie związane z zaspokojeniem potrzeb biologicznych oraz zaciekawieniem. Między 2. a 3. r.ż. pojawiają się takie złożone uczucia, jak: zazdrość, duma, wstyd, poczucie winy, zakłopotanie. Wiąże się to z rozwojem poczucia własnego „Ja”. Dziecko zaczyna być inicjatorem kontaktów społecznych. Obcowanie z rówieśnikami przyczynia się do rozszerzenia repertuaru jego społecznych zachowań.

ROZWÓJ OBRAZU: rosnąca samodzielność dziecka staje się podstawą poczucia świadomości, ponieważ jest się autorem zdarzeń i zmian. Pierwsze przejawy poczucia „Ja” to rozpoznanie siebie w lustrze (między 18. a 24. miesiącem robi to 88% dzieci). Tworzące się poczucie „Ja” wyraża się w używaniu słowa „ja”, w tzw. pędzie posiadania (chętnie przywłaszcza sobie przedmioty) oraz w dziecięcym negatywizmie (przeciwstawianie się prośbom i poleceniom osób dorosłych).