

poczucie bezpieczeństwa

•

ufność, że inni troszczą się o dziecko

•

ufność, że świat jest bezpiecznym i przyjaznym
miejscem



tworzenie relacji z opiekunami



uniezależnianie się od opiekunów



uczenie się chodzenia i mówienia



opanowywanie podstawowej kontroli nad
własnym ciałem



początki sądzenia, decydowania i tworzenia
się pojęć



podstawy rozróżniania dobra i zła



szybkie tempo rozrostu organizmu:

•

wzrost przede wszystkim tkanki tłuszczowej

•

wzrost muskulatury i kośćca



niemowlę vs człowiek dorosły:

•

duża głowa i krótka szyja

•

duży tułów i krótkie kończyny

•

twarz: wysokie czoło, zadarty nos, małe usta,
duże oczy



rozwój poszczególnych funkcji
zaprogramowany genetycznie



przeoczenie momentu krytycznego
dla rozwoju danej funkcji



opóźnienia w rozwoju fizycznym
często wiążą się z opóźnieniami w
rozwoju poznawczym, emocjonalnym
i społecznym



cefalokaudalny



proksymodystalny



łokciowo-promieniowy

powtarzanie

rozumienie (mowa bierna)

samodzielne wypowiadanie (mowa

czynna)

mowa sytuacyjna



komunikacja niewerbalna (krzyk, płacz,

spojrzenie, uśmiech, mimika)

•

komunikacja potrzeb

•

moc sprawcza

•

rytm komunikacyjny/niewerbalny dialog



reakcje orientacyjne na dźwięk mowy ludzkiej

(szczególnie głos matki)



wrażliwość na melodię i intonację głosu (np. ton

pieszczotliwy – przekaz emocji)



wokalizacja

•

gruchanie/głużenie

•

gaworzenie



pierwsze słowa i intencja komunikacyjna



naśladuje, powtarzanie oraz

samodzielna wokalizacja sylab



powtarza słowa wypowiadane przez

dorosłego oraz samodzielnie wypowiada

kilka wyrazów, ale w postaci

autonomicznej mowy dziecięcej:

-

zniekształcenia, zmiękczenia, uproszczenia

(„kaka”=kaczka, „aaa”=śpi), onomatopeje



holofraza



potrafi wyrazić sprzeciw używając „nie”

słowem i gestem



intencja komunikacyjna np. „mama”, by
przywołać opiekuna



reaguje na swoje imię



rozumie słowo ‘nie” i reaguje na nie właściwie



wie, kogo oznacza słowo „mama”, „tata”



rozumie „papa” i wykonuje gest



rozumie i wykonuje gesty znanych zabaw np.
„kosi, kosi łapki”



rozumie proste polecenia np. „daj mi…”



używa gestu wskazywania palcem (9 miesiąc)



rozumie pojedyncze, znane słowa (nazwy osób,
przedmiotów, czynności), ale nie rozumie
złożonych zdań



budowanie wypowiedzi 2-3 wyrazowych
(pierwsze zdania), – słowa osiowe i klasy otwarte



zdania telegraficzne - bez zasad gramatycznych
i fleksyjnych



posługuje się kilkoma-kilkunastoma słowami, w
większości rozumianymi przez najbliższe
otoczenie



w wymowie pojawiają się zniekształcenia (np.
zmiękczenia „siam” zamiast „sam”, uproszczenia
„fu fuf” na pociąg)



nazywa zwierzęta (najczęściej poprzez
onomatopeje np. krowa=”muuu”



nazywa osoby, najczęściej członków swojej
rodziny lub osoby z otoczenia np. mama, tata,
wujek, imiona rodzeństwa, pan doktor itp.



nazywa pokarmy związane z codziennym
doświadczeniem (często w formie swoistej
mowy) np. chleb, masło, mleko, ser, czekolada,
zupa, banan, kasza, jajko itp.



nazywa świat poza domem związany z
codziennym doświadczeniem (często w formie
swoistej mowy) np. kwiatek, drzewo, dom,
dym, deszcz, nos, ulica, plac zabaw,
samochód, sklep



nazywa wyposażenie związane z codziennym

doświadczeniem (często w formie swoistej

mowy) np. okno, lampa, łóżko, kubek, talerz,

poduszka, zegar, koc itp.



nazywa ubrania związane z codziennym

doświadczeniem (często w formie swoistej

mowy) np. bluzka, spodnie, rajstopy,

piżama, koszula, buty, czapka, szalki, kurtka

itp.



nazywa zabawki związane z codziennym

doświadczeniem (często w formie swoistej

mowy) np. lalka, auto, bajka, rower, książka,

sanki, łopatka, pociąg, kredki itp



używa czasowników związanych z codziennym
doświadczeniem (często w formie swoistej
mowy) np. jeść, spać, bawić się, iść, jechać,
oglądać, mieć, kupić, boleć, mówić, płakać, bać
się, upaść, biegać, całować, rysować, pić itp.



używa przymiotników związanych z
codziennym doświadczeniem (często w formie
swoistej mowy) np. brzydki, zły, głodny, ciepły,
zimny, mały, duży itp. Jeden przymiotnik może
mieć kilka znaczeń np. „be” = zły, brzydki



używa liczebników jeden, dwa, trzy



zadaje pytania



rozumie słowa odmienione przez przypadki

(przymiotniki, rzeczowniki) oraz liczby i

osoby (czasowniki)



rozumienie prostych zdań podrzędnie

złożonych („daj but, bo idziemy na spacer”)



rozumie polecenia dwuczłonowe, właściwie

reagując np. „zamknij drzwi i weź zabawkę”,

„podnieś zabawkę i odłóż ją na półkę”



rozumie polecenia dotyczące niewidocznych

obiektów np. „poszukaj lalkę”



pojawiają się formy gramatyczne:

•

odmiana przez przypadki,

•

tworzenie liczby mnogiej

•

odmiana czasownika przez osoby



hiperregularyzacja (ludź, bo ludzie)



poprawna wymowa większości samogłosek



używa trybu przypuszczającego, czasu

przeszłego



używa ok. 1000 słów



budowa zdania złożonego

•

zrozumiała intencja

•

błędy fleksyjne i artykulacyjne

•

szyk zdania zależny od intencji – co ważne na

początku



Turner, Helms - „Rozwój człowieka”
str 190-206 r 5



Brzezińska – „Psychologiczne
portrety człowieka. Praktyczne
psychologia rozwojowa” s 67-93 r 4