Wczesne dzieciństwo

Okres wczesnego

dzieciństwa obejmuje

przedział wiekowy od

urodzenia do 3 r.ż.

Wyodrębia się tutaj dwie

fazy:

1) przypada na 1. r.ż.

(wiek niemowlęcy)

2) od 2.r.ż. Do 3. r.ż. (wiek

poniemowlęcy)

Wiek niemowlęcy

Badania wykazują, że okres życia

wewnątrzmacicznego przygotowuje

dziecko do życia poza organizmem

matki. Dojrzałość narządów

zmysłów,

reakcje odruchowe, wzory

zachowań

ruchowych to podstawa dalszego

rozwoju. Tak ,,wyposażony”

noworodek

nie jest całkowicie bezradny.

Faza noworodkowa

W okresie niemowlęcym wyróżnia się 1.m-c życia jako okres

przystosowawczy do życia w nowym otoczeniu. Jest to stadium

noworodka. Dziecko musi przystosować się do:

1.

Zmiany temperatury

2.

Nowego sposobu oddychania

3.

Nowego sposobu przyjmowania pokarmów i wydalania

zbędnych produktów.

Dziecko w chwili urodzenia przeciętnie waży 3,37 kg i mierzy 51,2

cm.

Proporcje ciała noworodka:

Duża głowa z małą częścią twarzową

Długi tułów

Krótkie kończyny

Inną cechą charakterystyczną jest

duży udział tkanki tłuszczowej w

układzie kostnym. Przejawem jest

spojenia włóknisto- chrzęstne kośćca

czaszki. Jest to spojenie kości

czołowych i ciemieniowych, tzw.

ciemiączko duże oraz kości

ciemieniowych i potylicznych, tzw.

ciemiączko małe.

Postawa noworodka

noworodek przyjmuję postawę leżącą

asymetryczną. Dziecko, które leży na

plecach zwraca głowę w jedną

stronę, a jego kończyny są ułożone

asymetrycznie, wyprostowane po

stronie, w którą zwrócona jest

główka, a przykurczone po drugiej

stronie.

Odruchy u noworodka

Odruchy, które występują u noworodka

dzieli się na dwie grupy:

1)

Wspólne dla noworodka i człowieka

dorosłego (odruchy źrenic, mruganie,

ssanie, połykanie, wydalanie)

2)

Występujące tylko u noworodka i/ lub

niemowlęcia, a zanikające u dorosłego

(odruch Babińskiego, odruch toniczno-

szyjny, odruch Moro, odruch chwytny,

odruch marszu automatycznego )

Rytm snu i czuwania

P. Wolff wyróżnił 6 poziomów pobudzenia- od

głębokiego snu po krzyk.

Głęboki sen- noworodek oddycha regularnie, oczy nie

poruszają się. Sen ten zajmuje 8-9 godzin na dobę.

Sen lekki- szybkie ruchy gałek ocznych, nieregularny

oddech.

Drzemka- oczy otwarte ale nieprzytomne, opóźnione

reakcje na bodźce.

Bierne czuwanie- otwarte, przytomne oczy, uwaga

skupiona na bodźcach. Czas to 2-3 godziny na dobę.

Aktywne czuwanie- otwarte oczy, reagowanie na

bodźce, wysoki poziom aktywności. Ta forma

czuwania razem z krzykiem zajmuje 1-4 godzin na

dobę.

REM (szybkie ruchy gałek

ocznych)

W okresie od urodzenia do końca

wczesnego dzieciństwa następuje

zmniejszenie się fazy REM. Od 50

do 20% ogólnego czasu snu.

Okres średniego dzieciństwa REM

zajmuje około 20% czasu snu.

Stan czuwania pojawia się raz na

3-4 godziny, głęboki sen co 50- 60

minut. Ten rytm jest

uwarunkowany wewnętrznie,

zaprogramowany biologicznie.

Ocena funkcji noworodka – Skala

Apgar

Skala Virginii

Apgar
(1953)

Appearance Zabarwienie

skóry

0 1
2

Puls

Czynność serca

0 1
2

Grimace

Odruchy

0 1
2

Activity

Napięcie
mięśniowe

0 1
2

Respiration Czynność

oddychania

0 1
2

Skala ocen:

7 -10 Dobry stan

4 – 6

Średni stan (tlen)

0 - 3

Ciężki stan – konieczne wspomaganie
akcji oddechowej

Zdolności sensoryczne noworodka

wg. Maurer

Bodźce działające na

zmysł

Reakcja noworodka

Równowagi

Podniesione, kiedy płacze-

uspokaja się

Dotyku

Dotknięcie okolicy ust wywołuje

znieruchomienie

Smaku

Potrafi odróżnić smaki: słodki, kwaśny,

słony i gorzki (preferuje słodki)

Węchu

Reaguje na zapach pewnych

pokarmów, rozpoznaje zapach mleka

matki, lokalizuje zapachy, odwraca się

od nieprzyjemnych zapachów

Słuchu

Preferuje dźwięki o czystych tonach(…)

różnicuje niemal wszystkie dźwięki

mowy ludzkiej, odwraca się w stronę

dźwięku (…)

Wzroku

Akomodacja wzroku i ostrość widzenia

są ograniczone, przygląda się i próbuje

śledzić poruszający się obiekt,

widzenie kolorów nie jest jeszcze

dobrze rozwinięte

Zmiany rozwojowe

niemowlęcia

Rozwój morfologiczny i zmiany

fizjologiczne

1.r.ż.- Dziecko intensywnie się rozwija; procesy

anaboliczne nad katabolicznymi, asymilacja nad

dysymilacją. Wzrost zwiększa się o 50%, waga

podwaja się po 3.-4. miesiącach.

„Faza bierności”- wiele cech niemowlęcia pozostaje

pod wpływem hormonów i typu metabolizmu z

okresu płodowego.

Miano „ fizjologicznych urodzin”- okres między 5. a

7. m-cem życia.

„Faza ekspansji” pierwszy podokres związany jest z

rozwojem umiejętności panowania nad ciałem.

Doskonalą się fizjologiczne i biochemiczne

mechanizmy organizmu, prowadzące do stanu

równowagi zwanego homeostazą.

Etapy rozwoju krzywizn

kręgosłupa

Pierwotna kifoza- w

niemowlęctwie wraz z

kształtowaniem się

pionowej postawy ciała

Lordoza szyjna- około 3.-4.m-

ca życia; wiąże się z

podnoszeniem i

utrzymywaniem głowy

Lordoza lędźwiowa- około 9.-

12.m-c życia; powstaje w

efekcie pionizacji ciała.

Rozwój postawy ciała, lokomocji,

chwytania i manipulacji

Rozwój ruchowy stanowi

najbardziej wyrazisty przejaw

rozwoju dziecka. Rozwój

psychoruchowy- powiązania

psychiki i motoryki w rozwoju

niemowlęcia. Umiejętność

panowania nad ciałem

przebiega ze stałą kolejnością

wyznaczoną przez 3 kierunki.

1. Cefalokaudalny kierunek rozwoju

Rozwój postępuje od części głowowej (ruchy

gałek ocznych, dowolne ruchy mięśni szyi)

następnie rozwija się część tułowiowa (ruch

rąk, ruch tułowia) na końcu nożna (ruchy

nóg, chodzenie)

2. Proksymodystalny kierunek rozwoju

Zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej

ciała na boki; najpierw rozwijają się mięśnie

położone blisko kręgosłupa, potem mięsnie

ramion, przedramion, dłoni, palców.

3. Łokciowo- promieniowy kierunek rozwoju

W osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od

piątego małego palca dłoni do kciuka.

Kontrola nad pozycją

ciała

3. m-c życia- dziecko

podniesione do pozycji
pionowej zdolne jest
sztywno trzymać głowę

8. m-c życia- samodzielne

siedzenie

10. m-c życia- dziecko stoi,

trzymając się oparcia

Rozwój sprawności lokomocyjnych

1.

Z pleców na bok- 3. m-c
życia

2.

Z brzucha na plecy- 5. m-c
życia

3.

Z pleców na brzuch- 6. m-c
życia

4.

Samodzielne siadanie i
pełzanie- 8. m-c życia

5.

Raczkowanie- 10.-11.m-c
życia

6.

Chodzenie- 12.-13. m-c
życia

ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI

DOWOLNEGO CHWYTANIA (wg:

Lisówna, 1964)



Ruch wahadłowy - uruchomiony staw barkowy (4 - 5

miesiąc)



chwyt prosty



chwyt całą dłonią



Ruch łukowaty - uruchomiony staw łokciowy (5 - 6 miesiąc)



chwyt dłoniowo - łokciowy



chwyt całą dłonią z wyłączeniem kciuka



Ruch łukowaty - pochylenie całego ciała ku przedmiotowi

(6 - 8 miesiąc)



chwyt nożycowy



przywodzenie kciuka do pozostałych palców



Zbliżanie bezpośrednie ręki ku przedmiotowi -

uruchomiony staw nadgarstka (8 - 9 miesiąc)



chwyt pęsetkowy



przeciwstawienie kciuka i palca wskazującego



chwytanie opuszkami palców

Rozwojowe osiągnięcia dziecka-

teza

„ droga dziecka do przedmiotu i od

przedmiotu do dziecka prowadzi
przez drugiego człowieka”

(L.

Wygotski)

Rozwój poznawczy wg.
Szumana

Faza aktu
spostrzeżeniowego

Monosensoryczn
y pierwotny

Polisensoryczny

Monosensoryczny
wtórny

faza inicjująca

pobudzenie
peryferycznej
części receptora

pobudzenie
jednego zmysłu

pobudzenie
zmysłu lub odbiór
znaku

faza finalizująca

pobudzenie
centralnej części
receptora

zaangażowanie
innego zmysłu,
zwykle dotyku

aktualizacja
notacji przedmiotu

efekt poznawczy

mozaika
pojedynczych
wrażeń

Seria wiadomości
wokół
spostrzeganego
obiektu

powstanie
umysłowego
obrazu przedmiotu

Etap rozwoju

Czynności eksploracyjne

Pojawiają się w kontekście nowych bodźców i

sytuacji. Prowadzą do zaspokojenia potrzeb
poznawczych. Występują w formie receptorów,
zbliżenia się do przedmiotu manipulowania,
stawiania pytań i hipotez. Pojawienie się
eksplorowania przedmiotów znamionują 2
zjawiska:

•

Dziecko stosuje wiele różnych schematów
czynnościowych do przedmiotu

•

Przejawia tendencje do modyfikowania
czynności w celu wykrycia właściwości
przedmiotu

Czynności eksploracyjne prowadzą do

zdobycia informacji i doświadczeń
poznawczych. Czynności te budzą u
dziecka zainteresowanie nowością,
następuje poszukiwanie nowych
sposobów działania, tworzą się
dynamiczne spostrzeżenia.
Czynności eksploracyjne zależą od
cech działającego przedmiotu,
właściwości danego obiektu.

Mowa (komunikacja przedwerbalna)



Umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej jest wrodzona. Między 10

i 12 miesiącem życia dziecko komunikuje się przy pomocy zachowań

niewerbalnych - płaczu, wzroku, ruchów ciała, gestów, mimiki, wokalizacji.



Można wyróżnić następujące rodzaje płaczu:



- podstawowy - monotonny, przerywany krzykiem;



- staccato - narastający krzyk z bólu, nagły początek;



- gniewny - głośny, przeraźliwy, ostry, długotrwały.



Płacz pełni funkcje komunikacyjne:



- w 4 miesiącu dziecko płacze, gdy nie jest noszone na rękach,



- w 5 miesiącu gdy zwróci uwagę obcej osoby,



- w 9 miesiącu gdy opiekun zajmuje się innym dzieckiem.

Gesty



- wskazujące: między 9 i 13 miesiącem są wyrazem prośby o przedmiot, podawania go

osobie dorosłej, pokazywania i wskazywania;



- reprezentujące: od 14 miesiąca, relatywnie stabilny schemat symbolicznych ruchów ciała,

rąk i mimiki; zastępuje albo reprezentuje informacje.



Komunikacja ostensywna, czyli koncentrowanie uwagi na obiekcie przez jego wskazywanie:



- gesty, których celem jest pozyskanie konkretnego przedmiotu;



- gesty komentujące rzeczywistość i przyciągające uwagę odbiorcy.



Wczesne formy komunikacji pełnią funkcje:



- regulacji zachowania (pozyskiwanie przedmiotów),



- interakcji społecznej (zwracanie uwagi),



- łączenia uwagi (kierowanie uwagi razem z partnerem na jeden przedmiot, czy sytuację).

Początki wytwarzania mowy:



- w 14 miesiącu dziecko łączy zwroty deiktyczne ("tu", "tam") z gestami, aby zwrócić

uwagę partnera na przedmiot,



- w 16 miesiącu aby określić lokalizację obiektu.

Charakterystyczne dla niemowląt jest bogactwo wyrazów mimicznych i przykładanie

wielkiej wagi do uśmiechu.

Rozwój wokalizacji według Starka:



1) od 0 do 8 tygodnia życia - stadium odruchowego krzyku i życiowych odgłosów



2) od 8 do 20 tygodnia - stadium gruchania i śmiechu



3) od 16 do 30 tygodnia - stadium zabaw wokalnych (proste sylaby, dźwięki podobne)



4) od 25 do 50 tygodnia - stadium samonaśladującego gaworzenia (kombinowanie i

powtarzanie samogłosek i spółgłosek)



5) od 9 do 18 miesiąca życia - stadium gaworzenia i ekspresywnej mowy

niezrozumiałej

Porozumiewanie się niemowlęcia z

dorosłymi.

Wczesne kontakty matki z dzieckiem realizowane

za pomocą środków werbalnych i

niewerbalnych zostały nazwane konwersacjopodobnymi.

Poprzez ten kontakt dziecko odkrywa

rytm komunikacyjny i otrzymuje materiał językowy

niezbędny do uczenia się języka.

Trevarthen nakreślił linię rozwoju komunikowania się w

niemowlęctwie:

a) intersubiektywność pierwotna- dziecko

interesuje się osobami, uczestniczy w

interakcjach, kieruje gesty, miny, spojrzenia

przez zainteresowanie wyłącznie

przedmiotami, które stanowią płaszczyznę porozumienia,

nie zaś samymi osobami,

b) wtórna intersubiektywność- dzieli zainteresowanie

między osoby a przedmioty

Emocjonalny i społeczny rozwój

niemowlęcia.

Już w pierwszym miesiącu dziecko reaguje na

podniecenie lub niepokój osoby, która je karmi, w

2 m. dziecko ożywia się w kontakcie z dorosłym,

uspokaja pod wpływem pieszczotliwego

przemawiania, a w 3 m. odwzajemnia uśmiech dorosłego.

W 4 m. wyraża niezadowolenie, gdy

dorosły nie zwraca na nie uwagi, w 5 m. reaguje

strachem na nieznane osoby, w 7-8 m. próbuje

zwrócić na siebie uwagę dorosłego płacząc lub gaworząc

a w 10 m. naśladuje ruchy dorosłego i

włącza się do wspólnej zabawy. W 6 m. dzieci potrafią

wyrażać te samą emocję Co twarz na

którą patrzą. Dla prawidłowego rozwoju emocji

dziecka niezbędne jest przywiązanie, które

rozwija się od chwili urodzenia.

a) dzieci lękowe- unikające, nie przejawiają emocji
negatywnych w czasie rozstania z
matką, ale gdy wraca unikają jej,
b) dzieci ufnie przywiązane- wykazują negatywne emocje gdy
matka je opuszcza i reagują
entuzjastycznie na jej powrót,
c) dzieci lękowo- ambiwalentne- wykazują emocje w trakcie
rozstania z matką i reagują
agresją przy jej powrocie.
Pod koniec 1st półrocza dziecko obserwuje inne dziecko i
uśmiecha się do niego, w 3 kwartale
gaworzy do innych dzieci, naśladuje ruchy rówieśnika, daje
zabawkę i reaguje protestem na jej
zabranie. Pod koniec 1 roku próbuje zwrócić na siebie uwagę
rówieśnika gaworząc, złości się, gdy
rówieśnik oddala się. Dziecko traktuje partnera podobnie jak
inne obiekty w otoczeniu: dotyka, pociąga, popycha.

M. Ainsworth wyodrębniła 3 typy przywiązania

:

Wiek poniemowlęcy

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU

FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO

W okresie poniemowlęcym (2-3 r.ż.) następuje dalszy

intensywny rozwój psychoruchowy, chociaż rozwój fizyczny

nie jest tak już dynamiczny. Obserwujemy zwolnienie

przyrostu wagi przy nadal szybko postępującym wzroście.

Stąd proporcje ciała ulegają zmianie – sylwetka dziecka

ulega wyszczupleniu. W 3 r.ż. obwód klatki piersiowej staje

się wyraźnie mniejszy od obwodu głowy. Dziecko roczne

przyjmuje charakterystyczną postawę w czasie chodzenia:

tułów wyprostowany, głowa pochylona i ręce szeroko

rozstawione. U dziecka dwuletniego zauważa się wyraźne

wydłużenie kroku, lepszą koordynację. Pod koniec

wczesnego dzieciństwa dziecko osiąga samodzielność w

poruszaniu się w najbliższym otoczeniu i docieraniu do

interesujących je obiektów. Również na ten rok przypada

okres rozwoju manipulacji specyficznej. Dziecko uczy się

dostrajać swoje ruch do kształtu przedmiotów, ich

wielkości, oddalenia. Po przez naśladowanie dorosłych,

dziecko uczy się posługiwania przedmiotami codziennego

użytku. Większość dzieci w 2 r.ż. potrafi posługiwać się

łyżką, ołówkiem a trzylatek umie umyć się sam i wytrzeć

ręcznikiem.

ROZWÓJ LOKOMOCYJNY W OKRESIE

PONIEMOWLĘCYM (Frankus,1975,1978)

15.miesiecy- chodzenie po

schodach na czworakach,

chodzi samodzielnie choć

czasami się przewraca

18.miesięcy – ciągnie za

sobą przedmioty na

sznurku, wchodzi po

schodach z pomocą

dorosłego

25-30.miesięcy – schodzi po

schodach bez trzymania

się poręczy i stawiając

nogi na przemian: skacze,

biega

36. miesięcy – jeździ na

trzykołowym rowerku,

stoi na palcach

ROZWÓJ INTELEKTUALNY

Etap inteligencji sensoryczno-motorycznej według Piageta - różnicowanie

schematów czynności.

Podstawowe metody utrwalania nowych umiejętności:
- powtarzanie reakcji,
- powtarzanie reakcji w odpowiedzi na inne niż pierwotny bodźce,
różnicowanie reakcji zależnie od kontekstu.
Stadium I: schematy czynności pierwotnych, na przykład ssania.
Stadium II: schematy czynności nabytych; łączenie schematów czynności pierwotnych z

elementami sensomotorycznymi (ruch ręki w stronę ust); efekt - schemat ssania kciuka.

Stadium III: schemat czynności wtórnych (od 4 do 8 miesiąca); aktywność dziecka

skierowana na świat rzeczy (schematy przyciągania, potrząsania).

Stadium IV: łączenie schematów czynności wtórnych (od 8 do 12 miesiąca); schematy są

wykorzystywane albo w funkcji celu (chwytanie), albo w funkcji środka (przyciąganie);

łączenie schematów sprzyja zmianie ich dotychczasowej funkcji, umożliwia ich

stosowanie w nowych sytuacjach; zasada stałości (przedmiot istnieje, chociaż zniknął z

pola widzenia) i obiektywności (przedmiot istnieje niezależnie od dziecka).

Stadium V: korzystanie z wielu różnych schematów w kontakcie z jednym obiektem (od 12

do 18 miesiąca); postukiwanie, badanie dotykiem, oglądanie, smakowanie, potrząsanie

przedmiotu; czynne eksperymentowanie - stosowanie znanych schematów w nowych

sytuacjach;

Stadium VI: zastępowanie realnych obiektów i operowanie na obrazach umysłowych (od 18

do 24 miesiąca); przejście od schematów czynnościowych do umysłowych, od działań na

własnym ciele do działań na przedmiotach, od powtarzania (rzucanie klockiem) do

powtarzania z modyfikacją (celowe rzucanie klockiem z różnej wysokości, z różną siłą).

Trzy rodzaje asymilacji Wg

Piageta :



- asymilacja funkcjonalna - powstanie schematów

funkcjonalnych klas przedmiotów (te są do turlania, a

te do rzucania);



- asymilacja uogólniająca - myślenie magiczno-

zjawiskowe (dziecko nie dostrzega związków

przyczynowo-skutkowych); dostrzega związki między

zdarzeniami i przyjemnymi doznaniami; dziecko uczy się

wywoływać interesujące zjawiska;



asymilacja różnicująca - odkrywanie relacji między

elementem oznaczającym i oznaczanym (ułożenie do

karmienia oznacza karmienie); następuje zmiana

elementów oznaczających - nie są już związane z ciałem

dziecka, ale z przedmiotami i zachowaniami innych;

zmieniają się strategie rozwiązywania problemów.

Koniec etapu inteligencji sensoryczno-motorycznej

oznacza pojawienie się nowej formy inteligencji,

opartej na umysłowych obrazach obiektów i

zdarzeń.

Doświadczenia fizycznych cech obiektów i zjawisk są

uzupełniane lub zastępowane (odkrycie, że

cytryna jest kwaśna, a piłka kulista).

Modyfikowane są także doświadczenia logiczno-

matematyczne (zasady stałości, obiektywności) i

semiotyczne (element oznaczający-oznaczany).

W wieku 12 miesięcy rozumie niektóre symbole,

opanowuje kilka wyrazów.

Stadium VI inteligencji sensoryczno-motorycznej -

rozwój funkcji symbolicznej, czyli umiejętności

określania obiektów nieobecnych przy pomocy

symboli i znaków; objawy: opanowanie mowy,

zabawa symboliczna, naśladownictwo

odróżnicowane (wzoru), pierwotne wyobrażenia.

Wiek poniemowlęcy to okres fascynacji symbolami,

dziecko bardzo szybko przyswaja zasady

posługiwania się nimi.

Do końca 3 roku życia dziecko opanowuje język w

stopniu elementarnym: zna około 2 tysięcy słów i

najprostsze zasady gramatyki; porozumiewa się

w codziennych sprawach, rozumie proste

historie, opowiada o zdarzeniach, których było

uczestnikiem; rozumie także i niekiedy potrafi

się posługiwać innymi systemami symboli -

rysunkiem, muzyką, gestami, cyframi.

ROZWÓJ ZABAWY

Zabawa wg. L. Wygotskiego jest nie tylko dominującą formą aktywności, ale

w pewnym sensie głównym źródłem rozwoju dzieci do wieku szkolnego. W

okresie poniemowlęcym obserwujemy kilka rodzajów zabaw , z których

najważniejsze to :zabawy manipulacyjne , konstrukcyjne i symboliczne ,

będące podstawą późniejszych zabaw tematycznych. Zabawy

manipulacyjne wywodzą się z zabaw funkcjonalnych ; są to swobodne

czynności podejmowane przez dziecko dla przyjemności. Zwykle

czynności te prowadzą do osiągnięcia określonego stanu rzeczy przez

manipulacyjne oddziaływanie na przedmioty. Przykładem takich zabaw

jest zarówno potrząsanie grzechotką , jak i wkładanie przedmiotów do

pudełek. Opisywane działania stanowią podstawę zabaw

konstrukcyjnych , w wyniku których dziecko , w sposób mniej lub bardziej

zaplanowany, dąży do uzyskania jakiegoś wytworu i dostrzega rezultat

swego działania. Niemniej jednak , w tym wieku dziecko bardziej

zainteresowane jest samym działaniem niż jego rezultatem. M. Bernstein

podkreśla , iż rozwój zabawy w 2 i 3 r . ż . polega na przejściu od zabaw

funkcjonalnych do symbolicznych. Zabawa w udawanie stanowi ważną

przesłankę w rozwoju dziecięcej wiedzy o umyśle. A. Leslie twierdzi , iż

strukturę wczesnej wiedzy w udawanie , pojawiającej się około 18

miesiąca życia, możemy odczytywać jako relację między trzema

elementami: podmiotem którym jest zwykle samo dziecko, podstawową

reprezentacją, czyli aktualnym przedmiotem , którym dziecko się bawi, i

rozkojarzoną reprezentacją dotyczącą treści udawania np. klocek jest

filiżanką.

Proces rozkojarzenia pozwala dziecku traktować udawaną treść

odrębnie od rzeczywistych cech i relacji, jakie zawarte są w

podstawowej reprezentacji danego obiektu czy zdarzenia. Tak

więc , kiedy dziecko udaje, że klocek jest filiżanką pełną

herbaty, to nie przestaje rozumieć , jakie są prawdziwe

własności tego klocka i jakie filiżanki. Zdolność do udawania tj.

zachowania na niby wymaga zdaniem Leisliego, umiejętności

rozróżnienia rzeczywistości od reprezentacji tej rzeczywistości.

Zdolność do udawania pojawiająca się między 18 a 24

miesiącem życia wyraża się w tym, że dzieci nie tylko same

zaczynają odgrywać sytuacje na niby, lecz również rozumieją

udawanie innych osób. Taka zabawa stanowi pierwszą z form

zabawy w udawanie ( zabawa przez odniesienie) Forma

udawania substytucyjnego polega na przyjęciu że jakiś obiekt

jest tym czym naprawdę nie jest. Druga forma udawania( forma

prawdy) traktowanie przedmiotu tak jak by posiadał cechy

których tak naprawdę nie ma. Trzecia forma udawania (forma

istnienia) wyobrażenie sobie czegoś czego nie ma. Owe trzy

formy udawania występują jako zespół. Udawanie jest zawsze

zakotwiczone w „tu i teraz „a więc ma charakter czasowy.

ROZWÓJ MOWY I KOMUNIKACJI

W 2 i 3 r. ż . dziecko czyni znaczne postępy w opanowaniu języka i

posługiwaniu się nim w różnych celach. Pod koniec 1 r. ż.

Dziecko operuje 4-5 słowami a w następnych latach opanowuje

dziennie po 9 -10 słów.( nazwy ludzi, pokarmów, części ciała ,

ubrań, zwierząt , pojazdów , zabawek.) Ponadto dziecko samo

tworzy wiele słów. Wszystkie dzieci czynią te same początkowe

kroki w opanowywaniu języka i przez kilka pierwszych miesięcy

od użycia pierwszego słowa dołączają nowe słowa bardzo

powoli. Poznane słowa stosują do wszystkich obiektów które są

do siebie podobne. Zjawisko nadrozciągłości znaczeń jest

charakterystyczne dla okresu poniemowlęcego .

Opanowywanie słów wiąże się z tworzeniem się ich

reprezentacji: najpierw reprezentacji rozumienia , potem

reprezentacji produkcji. Te dwie reprezentacje są asymetryczne

zarówno u dziecka jak i u dorosłego. Wcześniej tworzy się

reprezentacja rozumienia i zwykle jest obszerniejsza. We

wczesnym okresie rozwoju językowego podstawy systemu

gramatycznego oparte są na kategoriach poznawczo-

semantycznych. To właśnie znaczenia słów stanowią oparcie w

poznawaniu abstrakcyjnego systemu gramatycznego.



Dziecko opierając się na znaczeniach tworzy mapę kategorii językowych i

staje się posłuszne semantycznym ograniczeniom w budowaniu zdań. Tu

także kieruje się powszechnymi regułami semantyczno- syntaktycznymi , co

prowadzi do hiperregularyzacji. Procesu opanowywania języka nie można

wyjaśnić na podstawie jednej spośród aktualnie istniejących teorii. W tym

procesie biorą udział zarówno mechanizmy wrodzone, materiał językowy,

który słyszy dziecko, oraz kontekst sytuacyjny.



W 2 r.ż. dziecko używa słów w sposób nieprecyzyjny. Wymawia słowa

popełniając wiele zniekształceń fonetycznych, choć wykazuje że zna ich

poprawną formę produkcji. Jego wypowiedzi mają formę holofraz, następnie

zaczyna tworzyć zlepki dwuwyrazowe , nie stosując reguł gramatycznych.

Zaczyna się przewaga funkcji ekspresywnej i impresywnej nad symboliczną.

W 3 r.ż. słownik dziecka liczy 1000-1500 słów. Znaczenia słów są wyraźnie

określone. Wymawia słowa bez zniekształceń fonetycznych. Buduje zdania

zgodnie z regułami gramatycznymi. Złożone są one z 3-4 słów. Między 2 a 3

r.ż. wzrasta długość wypowiedzi. Zaczynają się różnice związane z płcią. W

2r.ż dziewczynki tworzą dłuższe wypowiedzi niż chłopcy. Znaczący przyrost

formy zdaniowej przypada na pogranicze wczesnego i średniego

dzieciństwa. W drugim półroczu 2 r. ż. Dominują wypowiedzenia

jednokrotnie złożone współrzędnie. W 3 r. ż. obok złożonych współrzędnie

pojawiają się wypowiedzenia złożone podrzędnie. Pod koniec 3 r. ż. Wzrasta

liczba wypowiedzeń wielokrotnie złożonych współrzędnie i podrzędnie.

Dziecko które wchodzi w wiek przedszkolny, potrafi budować zgodnie z

zasadami gramatycznymi wszystkie rodzaje zdań w języku ojczystym.

Rozwój emocjonalny i społeczny

W 2 r.ż. dziecko pragnie przebywać z dorosłymi.

Dzieci powyżej 13 m. przejawiają wyższy

poziom zabawy symbolicznej, jeśli w wieku 5 m.

zachęcano je do zabawy. Dla 3 r.ż.

charakterystyczna jest faza naiwnej psychologii,

czyli skłonności dziecka do mówienia o

własnych emocjach i refleksja nad nimi. Rozwój

emocjonalny we wczesnych okresach życia

zależy od dojrzewania układu nerwowego. Między 2

a 3 r.ż. pojawiają się złożone uczucia, jak:

zazdrość, duma, wstyd, poczucie winy, zakłopotanie.

Wiążę się to z rozwojem poczucia własnego „Ja”.

Rozwój obrazu własnej osoby

Rosnąca samodzielność dziecka staje się podstawą do

poczucia sprawstwa, a więc świadomości, iż

jest się autorem zdarzeń i zmian. Pierwsze przejawy

poczucia Ja” to rozpoznawanie siebie w

lustrem między 18-24 m. robi to 88% dzieci.

Koncepcja C.H. Cooleya twierdzi, że

najważniejszym lustrem dla dzieci są inni ludzie i ich

opinie, tzw. lustro społeczne. Tworzące się

poczucie Ja” wyraża się w używaniu słowa ja” w

tzw. pędzie posiadania (dziecko chętnie

przywłaszcza sobie przedmioty i zaciekle broni rzeczy

przed rówieśnikami) oraz w dziecięcym

negatywizmie, czyli przeciwstawiania się prośbom i

poleceniom osób dorosłych, co przybiera

formę oporu fizycznego lub stanowczej i konsekwentnej

werbalnej odmowy.

Dziękujemy za uwagę