OKRES WCZESNEGO

DZIECIŃSTWA

Infans I

IMIĘ I NAZWISKO

Okres ten trwa od 1 roku (czyli od

opanowania lokomocji dwunożnej) do

6-7 roku życia (do rozpoczęcia

wymiany zębów mlecznych na stałe).

Okres ten cechuje spadek tempa
rozwoju fizycznego, wyraźniej spada
tempo przyrostu tkanki tłuszczowej i
masy ciała, co powoduje pozorne
szczuplenie dziecka. Zmieniają się
także proporcje ciała. Przyrost
wysokości w drugim roku życia wynosi
około 10-12 cm, a masy ciała ok. 2,5
kg, w trzecim roku życia -
odpowiednio około 7 cm i 2 kg.

W okresie tym trwa wyrzynanie się
zębów mlecznych. Roczne dziecko
powinno mieć 8 zębów (wszystkie
siekacze), półtoraroczne - także 4
pierwsze trzonowce,
a do końca 2
roku życia
również 4 kły.

Z końcem 3 roku życia dziecko osiąga
54-57% wysokości ciała, 64-66%
obwodu klatki piersiowej i około 24-
26% masy ciała właściwych
dorosłemu człowiekowi. W ciągu
pierwszych trzech lat życia następuje
pewna stabilizacja wyprostowanej
postawy ciała. Okres ten
charakteryzuje się pogłębioną
lordozą lędźwiową, która stopniowo
zmniejsza się w kolejnych latach.

Stopa dwu-trzyletniego dziecka

posiada pod podeszwą poduszeczkę

tłuszczową, amortyzującą wstrząsy

podczas chodzenia

Około 3-4 roku życia kształtuje się

wysklepienie stopy, tzw. stopa marszowa.

Przyśrodkowa część stopy uwypukla się i

pojawiają się dwa łuki: podłużny i

poprzeczny, które amortyzują wstrząsy

przy chodzeniu, umożliwiają długotrwale

stanie i chodzenie.

W pierwszym roku życia kształtuje się skład

ciała, zasadnicza proporcja ilości wody

śródkomórkowej i pozakomórkowej, sodu i

potasu itp. W początkowej fazie wczesnego

dzieciństwa ma również miejsce najszybsze

tempo rozwoju tkanki mózgowej. Do

trzeciego roku życia wszystkie nerwy

czaszkowe mają już otoczki mielinowe, co

zwiększa dokładność przewodzenia

nerwowego, jednak rozrost włókien

osiowych nie jest jeszcze zakończony.

Proces tzw. „dojrzewania

biochemicznego”

Drugi i trzeci rok życia to czas
doskonalenia nabytych uprzednio
umiejętności i dalszego szybkiego
rozwoju motorycznego. Po etapie
ruchów sensomotorycznych pojawiają
się tzw. ruchy manipulacyjne. Dzięki
nim dziecko zaczyna poznawać świat,
nabywa pierwszych doświadczeń
ruchowych, poznaje cechy różnych
przedmiotów.

Rys. Rozwój motoryczny

dziecka

I- Noworodek
II- 3 miesiące
III- 4 miesiące
IV- 7 miesięcy
V- 9 miesięcy
VI- 11 miesięcy
VII- 15 miesięcy
VIII- 21 miesięcy
IX- 24 miesiące

Doskonalenie się narządów zmysłów w

2 roku życia dziecka wraz z

doskonaleniem chodu umożliwiają coraz

bogatsze kontakty z otoczeniem.

Prowadzi to stopniowo do

intelektualizacji rozwoju motorycznego,

dziecko zaczyna różnicować jego

poszczególne elementy i przedmioty,

zmieniając lub dostosowując od nich

zespoły ruchów, często przez

naśladownictwo. Te rodzaje ruchów

zostały nazwane praksjami. Kształtują

się najwyraźniej w 2-3 roku życia.

Około 3 roku życia dziecko opanowuje
umiejętność pokonywania pierwszych
przeszkód (wchodzenie i schodzenie ze
schodów), początki biegu z zaznaczeniem
fazy lotu, pierwsze skoki i jeszcze niezbyt
dobrze skoordynowane rzuty.

Do końca 3 roku życia dziecko
opanowuje podstawowe czynności
samoobsługowe, potrafi m.in.:

W 3 roku

życia

dziecko

powinno

znać już

około 900

słów i

używać

zdań

złożonych.

Do 2 roku życia dziecko preferuje towarzystwo

osób dorosłych, nie współdziała w zabawie z

innymi dziećmi, bywa uparte i agresywne w

stosunku do nich. W 3 roku życia potrafi już

bawić się samodzielnie i zaczyna współdziałać

z dziećmi podczas zabawy.

W tym czasie wykształcają się reakcje
lękowe w odpowiedzi na zmieniające
się sytuacje, czasem pojawia się
agresja wskutek lęku przed np.
odłączeniem od matki w przedszkolu.
Jest to okres, w którym mogą
powstawać patologiczne formy
zachowania się, jak np. lęki nocne,
moczenie, jąkanie itp. Może to być
początkiem późniejszych stanów
nerwicowych czy zaburzeń zachowania.

Po trzecim roku życia następuje zwolnienie

tempa wzrastania, zarówno wysokości i

masy ciała, jak i narządów wewnętrznych.

Wzrastanie odbywa się w tym okresie pod

silnym wpływem hormonu wzrostu,

ujawnia się wówczas indywidualizacja

tempa wzrastania. Roczne przyrosty

wysokości wynoszą średnio 5-7 cm - masy

ciała 2-2,5 kg. Następują zmiany w

proporcjach ciała. Dla tego okresu

charakterystyczne są niewielkie różnice w

wymiarach bezwzględnych i
proporcjach ciała między
chłopcami i dziewczętami.

W układzie nerwowym następuje rozwój
receptorów, a kończy się proces inerwacji
mięśni szkieletowych. W wieku 5 lat masa
mózgowia osiąga już 90% wielkości mózgu
dorosłego człowieka. Opanowane poprzednio
ruchy ulegają dalszemu doskonaleniu,
pojawiają się nowe umiejętności, dziecko
zaczyna tworzyć nieznane wcześniej
kombinacje ruchowe (np. biegu i skoku,
chwytu i rzutu itp.)- Dla tego okresu
charakterystyczna jest ogromna biologiczna
potrzeba ruchu. Poszczególne czynności
charakteryzuje już właściwy rytm, wysoka
harmonia i płynność ruchu.

4 roku życia ustala się lateralizacja
funkcjonalna, czyli przewaga
czynnościowa prawej lub lewej ręki,
nogi i oka, związana z dominacją
jednej z dwóch półkul mózgowych.

Lewa półkula zajmuje

się liczbami, zdaniami,

abstrakcją,

racjonalizacją, logiką,

werbalizacją i

szczegółem. Z kolei

prawa odpowiada za

twórczość, formy,

kolory i rytm,

metafory, analogie,

wyobraźnię i ogół.

Po 3 roku życia dziecko w zabawie umie już

współdziałać w grupie: dzieli się zabawkami,

nie przeszkadza w zabawie innym dzieciom. W

kolejnych latach doskonali mowę, artykulację

zgłosek i wzbogaca zasób słów.

Charakteryzuje się jednak labilnością

uczuciową połączoną ze znaczną

pobudliwością emocjonalną. Wraz z wiekiem

pobudliwość uczuciowa zmniejsza się, pojawia

się większa równowaga. Postawa egoistyczna

przekształca się w uspołecznioną. Dziecko

umie już podporządkować się wymaganiom

życia zbiorowego, potrafi oceniać rezultaty

własnego działania i przewidywać skutki

swych poczynań. W okresie tym kształtuje się

również osobowość dziecka.

Przystosowanie szkolne

Całe życie człowieka jest ciągłym

procesem przystosowywania się.

Nasilenie tych procesów jest

szczególnie duże w dzieciństwie i

młodości z powodu ciągłych zmian

wewnętrznych organizmu,

związanych z procesami wzrastania i

dojrzewania, oraz zewnętrznych,

zależnych m.in. od edukacji szkolnej.

U niektórych dzieci, częste i zbyt
intensywne zmiany są sytuacjami
ryzyka dla ich zdrowia i z tego
powodu wymagają one w okresach
zmian szczególnej opieki, także
medycznej.

Dzieciństwo i młodość to okresy słabej

odporności na różnorodne bodźce, a

dziecko wchodzące w nowe środowisko

doświadcza działania wielu bardzo silnych

bodźców skondensowanych w czasie i

przestrzeni. Czynniki te sprawiają, że

proces przystosowania się wielu dzieci

przebiega z trudnościami.

Wyróżnia się 2 elementy

przystosowania szkolnego:

a.)

intelektualny - do szkoły jako instytucji

kształcącej, a jego miernikami są:

• postępy w nauce
• nastawienie do szkoły
• aktywność i motywacja do nauki
• uzdolnienia i zainteresowania

b.)

społeczny - do środowiska społecznego

szkoły, a jego miernikami są:

• Zdyscyplinowanie
• aktywność społeczna
• kontakty z rówieśnikami i nauczycielami.

W karierze szkolnej dziecka istnieje wiele

sytuacji stwarzających duże trudności, a

mianowicie:

• rozpoczęcie nauki w szkole lub w

przedszkolu (6 lat)

• przejście od nauczania zintegrowanego

do blokowego (kl. IV-VI)

• rozpoczęcie nauki w szkole

ponadpodstawowej (gimnazjum), (13
lat)

• rozpoczęcie nauki w liceum lub

technikum (16 lat).

Rozpoczęcie nauki w szkole od dawna

uważane jest za najważniejszy,

przełomowy okres w życiu dziecka,

wymagający wielu zdolności

przystosowawczych. Niektórzy aulor/.y

określają go mianem „wstrząsu" czy

„szoku" szkolnego. Opanowanie

przewidzianych programem wiedzy i

umiejętności, wymaga nie
znanej dotąd dziecku
systematyczności, porządku,
siedzenia w bezruchu,
długotrwałej koncentracji uwagi.