Pojęcie źródła prawa

Można je rozumieć w dwóch ujęciach:

1. Źródła poznania prawa

2. Źródła powstania prawa

• Źródła prawa w ujęciu normodawczym - źródłem prawa będzie wszystko to, co wydaje normy prawne; te organy, które mają uprawnienia do ich wydawania.

• Źródła prawa w ujęciu funkcjonalnym - wszystko to, co ma wpływ na treść form obowiązujących, wyróżnia się dwa czynniki:
  - czynniki prawne, - czyli system prawa, praktyka stosowania prawa, doktryna/nauka prawa
  - czynniki pozaprawne - wszystko, co nie jest związane bezpośrednio z prawem, np.: obyczaje, moralność, opinia społeczna, zwyczaje.

• Źródła prawa w ujęciu walidacyjnym - (validatio - obowiązywanie) w tym ujęciu źródłem prawa jest wszystko to, co stanowi podstawę obowiązywania normy prawnej. Może to być podstawa merytoryczna (to, co wpływa na treść normy czy reguły) lub podstawa proceduralna (ma związek z aspektem formalnym powstania normy lub reguły)

• Źródła prawa w ujęciu decyzyjnym - wszystko to, co ma wpływ na treść uzasadnienia normy prawnej, wszystko, co stanowi podstawę decyzji. Zarówno decyzje o charakterze prawotwórczym jak również decyzje stosowania prawa.

• Źródła prawa w ujęciu informacyjnym - wszystko to, co niesie informacje o prawie obowiązującym. Mogą być to źródła oficjalne (np.: dzienniki ustaw - jednostki promulgacyjne) lub nieoficjalne (w prasie, radiu, telewizji)

Zakres obowiązywania aktów prawnych

Wyróżnia się:

1. Zakres terytorialny - przestrzenny. Akt prawny obowiązuje na jakimś określonym terytorium. Co do zasady akty prawne obowiązują na terytorium danego państwa. Ale istnieją wyjątki:

• Rozszerzające - prawo państwa rozprzestrzenia się poza jego obszar. Obowiązuje eksterytorialnie, dotyczy to np.: placówek dyplomatycznych, ambasad, pokładów statków morskich i powietrznych.

• Zwężające - na terytorium danego kraju nie obowiązuje prawo tego kraju, lecz innego. Przykłady takie same jak w rozszerzających.

Zakres personalny - osobowy. Zasada - „prawo idzie za obywatelem”. Obywatela obowiązuje prawo ojczyste, nie ważne gdzie się znajduje, ale również prawo kraju, w którym przebywa.

Zakres temporalny - czasowy. Od momentu ustanowienia i wejścia w życie aż do momentu deregowania. „Lex retro non agit” - prawo nie działa wstecz, zastosowanie, kiedy powstające później niż wydarzenie prawo działałoby na niekorzyść obywatela.

Podstawy obowiązywania aktów prawnych

Podstawą obowiązywania aktów prawnych jest zawsze akt hierarchicznie wyższy. Aktem najwyższym jest konstytucja. W sensie walidacyjnym konstytucja jest podstawą merytoryczną i proceduralną wszystkich aktów prawnych.

Co jest podstawą obowiązywania konstytucji?

Może to być konstytucja uprzednia - obowiązywała wcześniej. Jeżeli nie uprzednia to należy szukać w 3 głównych źródłach obowiązywania konstytucji:

1. Fakty społeczno - ekonomiczne. Fakty te nie stanowią podstawy obowiązywania konstytucji, a jedynie okoliczności powstania.

2. Inny system prawa. Wyróżnia się dwa systemy prawne - wynika to z koncepcji prawa naturalnego(zakłada dychotomie prawa, czyli wyróżnia 2typy prawa):

• System prawa pozytywnego - inaczej obowiązującego. Prawo wydane przez człowieka.

• System prawa ponad pozytywnego - inaczej prawa naturalnego. Jest efektem działalności poza ludzkiej, np.: wola Boża, istoty wyższej, myśl społeczna. Uważa się, że prawo natury jest idealne, bo jest niezmienne i absolutnie sprawiedliwe. A skoro takie jest to powinno stanowić, podstawę dla prawa pozytywnego. Prawo naturalne pełni wobec prawa pozytywnego dwie funkcje:

1. Funkcja aksjologiczna, - czyli prawo natury jest wzorem

2. Funkcja walidacyjna - prawo natury stanowi podstawę obowiązywania prawa pozytywnego.

Posługiwanie się pewną konwencją.
Koncepcja Celsena - przedstawiciela pozytywizmu prawniczego. Podstawą obowiązywanie pierwszej konstytucji jest tzw. konstytucja hipotetyczna, czyli inaczej grunt normy lub norma podstawowa.

Stosunki prawne i fakty prawne

Fakty prawne - sytuacje, które powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego. Dzieli się je na:

1. Zdarzenia - wszelkie okoliczności, które powodują skutki prawne niezależnie od zamierzeń czy woli podmiotów prawa.

2. Zachowania - powodują powstanie skutków prawnych zgodnie z wolą lub zamierzeniami podmiotów prawnych. Wyróżnia się dwa rodzaje zachowań na podstawie:

• Prawa karnego:

1. Działania - takie zachowanie, które wywołuje skutki prawne po przez świadomą aktywność podmiotu prawnego, przy czym z tą aktywnością muszą być związane skutki prawne, np.: kradzież zabójstwo.

2. Zaniechania - inaczej to zawinione działanie. Jednocześnie musi istnieć brak działalności oraz wina.

• Prawa cywilnego:

1. Czyny - są to takie okoliczności, które powodują powstanie skutków prawnych, do których podmiot nie dąży. Mogą być dozwolone(dopuszczone przez prawo) lub niedozwolone(bezprawne).

2. Czynności - takie okoliczności, które powodują wywołanie skutków prawnych w sposób jawny i celowy. Mogą być darne i odpłatne lub dwu i jednostronne.

Stosunki prawne - są rodzajem stosunków społecznych związanych z obowiązującym prawem. Wyróżnia się 2 rodzaje stosunków prawnych:

• Abstrakcyjne - pewne wzory, typy, modele zawarte w obowiązujących aktach normatywnych, w normach w stopniu generalnie określonym, np.: umowa sprzedaży.

• Konkretne - zachodzą pomiędzy przynajmniej dwoma zindywidualizowanymi podmiotami w związku z obowiązującym prawem i w związku z zaistnieniem jakiegoś określonego faktu prawnego.

Można również wyróżnić stosunki prawne dwu i wielostronne.

Stosunek prawny składa się z kilku elementów - podmiot, przedmiot, obowiązek, uprawnienie, treść.

---