System Prawa - ciąg dalszy
Cechy porządkujące system prawa
HIERARCHICZNOŚĆ - ułożenie norm wg ich ważności. Oznacza to, że każdy rodzaj generalnych aktów prawnych zajmuje swoje miejsce w strukturze prawa. Hierarchiczność norm jest pochodną hierarchiczności organów stanowiących prawo.
Wyróżnia się dwa modele budowy hierarchiczności:
Model delegacyjno - kompetencyjny - tzw. model dynamiczny - polega na delegowaniu(przekazywaniu) kompetencji prawotwórczych organom prawotwórczym stojącym niżej w hierarchii.
Model statyczny - tzw. treściowy - nic się nie rozwija, cała treść normy znajduje się w akcie wydawanym przez organ hierarchicznie najwyższy. Norma hierarchicznie niższa jakby zawiera się w tej wyższej.
Obecnie na świecie występuje łączenie obu modeli.
Z cechy hierarchiczności wynika istnienie w systemie prawa zasad i postulatów:
Zasady - takie normy, które mają wyjątkowo istotne znaczenie w systemie. Aby rozpoznać zasadę należy określić:
Miejsce normy w hierarchii - zasady są wysoko.
Stosunek tej normy d innych norm - zasada powinna stanowić podstawę innych norm.
Rola tej normy w konstrukcji instytucji prawnej (Instytucja prawna jest to zbiór norm wyodrębnionych w całość, ponieważ w sposób praktycznie wyczerpujący reguluje jakiś typ stosunków społecznych)
Wszelkie oceny natury prawno - politycznej
Postulaty - żądania wystosowane pod adresem prawodawcy. Postulat nigdy nie będzie normą obowiązującą. Realizując postulaty prawodawca będzie tworzył nowe prawo.
NIESPRZECZNOŚĆ - wynika ona z definicji systemu prawa. Jednakże może zaistnieć sprzeczność norm - 2 normy wykluczają się wzajemnie.
Wyróżnia się kilka rodzajów sprzeczności:
Odnoszące się do różnic w zaistniałej już sytuacji sprzeczności o charakterze:
Abstrakcyjnym, - gdy przy identyczności hipotez odnosimy się do co najmniej jednej z nich.
Konkretnym - inaczej funkcjonalna. Występuje, gdy konkretny adresat nie może zachować się zgodnie z treścią normy.
Sprzeczności o charakterze technicznym - są wynikami błędów legislacyjnych na etapie tworzenia prawa, związane są z nadmiarem materiału legislacyjnego. Są usuwalne w procesie usuwania prawa i służą do tego dwie metody:
Stosowanie reguł kolizyjnych*
Dokonywanie wykładni - interpretacji.
Pozorne i realne.
Sprzeczności pozorne - sprzeczność sformułowań prawa. Występują na poziomie językowym. Są usuwane na etapie stosowania prawa, czyli bardzo łatwo.
Sprzeczności realne - dotyczą samego zjawiska prawnego na etapie samej konstrukcji. Nie są usuwalne w procesie stosowania prawa - formą usunięcia jest zmiana lub nowa regulacja.
*Reguły kolizyjne - służą usuwaniu sprzeczności w systemie prawa:
Reguła czasowa - lex posterior derogat legi priori - akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy
Reguła merytoryczna - lex specialis derogat legi generali - aby ją zastosować trzeba wiedzieć co jest zasadą a co wyjątkiem, mogą znajdować się na tym samym szczeblu hierarchii, być wydane w tym samym czasie.
Reguła hierarchiczna
Lex interior non derogat legi superiori - akt hierarchicznie niższy nie uchyla aktu hierarchicznie wyższego.
Lex superior derogat legi inferiori - akt wyższy hierarchicznie uchyla akt niższy.
Reguła mieszana - lex posterior generalis non derogat legi priori specialis - akt hierarchicznie późniejszy stanowiący regułę nie uchyla aktu hierarchicznie wcześniejszego stanowiącego wyjątek. Z tej reguły nie powinno się korzystać bo prowadzi do błędu.
Najważniejszą z tych reguł jest reguła hierarchiczna, następnie czasowa a później merytoryczna.
ZUPEŁNOŚĆ - można ją rozumieć w 3 aspektach:
W sensie walidacyjnym - obowiązywania. Oznacza to, że system będzie zupełny kiedy o każdej normie można orzec czy należy lub nie do systemu. O przynależności decydować będzie konstrukcja teoretyczna - zwana normą zamykającą system, będą to najczęściej kryteria systemowego obowiązywania norm.
W sensie merytorycznym - kwalifikacyjnym. Stosunek pomiędzy zachowaniami adresatów a normami. System będzie zupełny w sensie merytorycznym jeżeli każde zachowanie adresatów posiadać będzie kwalifikacje prawną ze względu na normę zawartą w tym systemie.
W sensie proceduralnym - ta zupełność sprowadza się do tego, że należy rozstrzygać każdą sprawę, która zostanie wniesiona przed organ państwowy właściwe.
Generalny nakaz rozstrzygnięć - jeżeli sprawa została prawidłowo wniesiona przed organ to organ ten musi ją rozpatrzyć. Jest to wyrażone wprost - np.: Szwajcaria, lub wynika z przepisów - np.: Polska.
Z zupełnością związane jest pojęcie luk w prawie - brak regulacji jakiś kwestii. Luki mogą mieć dwojaki charakter:
Opisowy - luki w których w sposób bezpośredni stwierdzamy brak jakiejś normy
Oceniający - wynika z subiektywnej oceny prawa.
Luki dzielimy na kilka rodzajów:
Extra legam - luka poza prawem. Gdy zachowanie wywołuje negatywne skutki(czyli brak) a postuluje się by wywołało skutki pozytywne(jakiekolwiek skutki)
Contra lege - luka przeciw prawie. Ma ona wywołać inne skutki lub ich brak, ponieważ obecne są negatywnie odbierane.
Intra lege - luka wewnątrz prawa. Jest to taka luka która polega na tym iż norma prawna skonstruowana jest w taki sposób lub zawiera takie wyrażenia iż posiada znaczny luz interpretacyjny i decyzyjny.
luki techniczne - mamy z nimi do czynienia wówczas gdy prawo reguluje instytucje prawną, ale nie reguluje wszystkich jej elementów. Organ może nie wydawać decyzji - czekać na uzupełnienie luki albo może samodzielnie ja wypełnić stosując przepisy w drodze analogii.
Luka swoista - polega na tym, że pewne przepisy przewidują wydanie norm prawnych przez odpowiednie organy, a normy te mimo to nie są wydawane.