Norma prawna
Norma - jest wypowiedzią językową zaliczaną jako kategoria dyrektywy(pokazują jak należy postępować). Wypowiedź w postaci normy ma wpływać na zachowanie innych osób. W związku z tym norma nie będzie zdaniem w sensie logicznym, bo nie opisuje jak jest a jak być powinno.
Pojęcie normy a przepisu prawnego.
Na gruncie języka potocznego nie ma różnicy między tymi pojęciami. W języku prawniczym taka różnica zachodzi. Uważa się, że przepis to napis (rzeczywiste odzwierciedlenie treści), natomiast norma to znaczenie tego napisu. Lub inaczej przepis to element aktu normatywnego, a norma to konstrukcja teoretyczna.
Przepis prawny - najmniejsza jednostka systematyczna aktu prawnego. Zajmuje się rozwiązywaniem konkretnego problemu lub pewnego zagadnienia, akty prawne wykazują różną systematykę.
Akty prawne dzieli się na:
Części - ogólna i szczegółowa.
Rozdział
Artykuł
Paragraf - często zamiast tego ustęp.
Punkt
Litera
Norma prawna - jest to taka reguła zachowania lub postępowania, która zostaje skonstruowana według określonego wzoru z elementów(przepisów) prawa.
Zachowanie - zewnętrzny przejaw czynności, którą wykonujemy
Postępowanie - zachowanie plus motywy pobudki(strona emocjonalna), które kierowały osobą w czasie działania
Normy prawne składają się z 3 podstawowych elementów:
Hipoteza - wskazanie adresatów normy prawnej. Ten adresat może być wskazany przez użycie nazwy generalnej np.: „każdy” człowiek; lub przez użycie nazwy indywidualnej, czyli pokazanie cech adresata lub sytuacji, w której się znajduje.
Dyspozycja - wskazuje na wzór powinnego zachowania się - istnieją 3 wzory takiego zachowania(modalności prawne):
Nakaz
Zakaz
Dozwolenie - wolno lub nie wolno zachować się w sposób X.
Określenie „powinien” - zależy od kontekstu. Sensu largo może dotyczyć każdego z tych 3 rodzajów modalności, natomiast sensu stricto jako nakaz.
„Może” - nie ma nakazu, ale przy „Należy” nakaz już jest.
Sankcja - jest to dolegliwość przewidziana przez prawodawcę w stosunku do osób, które nie zachowują się zgodnie z dyspozycją. Jest zabezpieczona przymusem państwowym.
W sensie prawnym wyróżnia się 3 rodzaje sankcji:
Sankcja represyjna, - czyli karna. Najstarszy rodzaj sankcji. Związana głównie z gałęziami prawa karnego. Funkcje sankcji karnych to:
Funkcja prewencji ogólnej - funkcja generalna. Odstraszenie od popełnienia czynu.
Funkcja prewencji szczególnej - osoba ukarana ma nie wrócić do przestępstwa - przestroga.
Resocjalizacja
Odizolowanie osoby zagrażającej społeczeństwu
C i D jako funkcje dodatkowe
Sankcja egzekucyjna - polega ona na przymuszeniu kogoś do wykonania czynności, która była częścią treści normy prawnej, obowiązkiem określonym dyspozycyjnie.
Sankcja nieważności - cos zaistniało(jakaś sytuacja), natomiast z jakiegoś powodu zostaje to unieważniona. Funkcją tej sankcji jest sprawienie, aby stan ten wrócił do stanu przewidzianego przez prawo.
Inne rodzaje sankcji to:
Sankcja nieważności bezwzględnej - nieważność zachodzi z mocy samego prawa, czyli ex lega i nie wymaga wykonywania innych czynności. Czynność jest w tej sytuacji nieważna od samego początku i nie niesie ze sobą skutków prawnych. Jeżeli wywołane zostały skutki muszą one być unicestwione np.: przez przywrócenie stanu rzeczy do poprzedniego. Sankcja ta ma miejsce w kilku podstawowych przypadkach:
Czynność wykonywana przez osobę, która nie mogła jej wykonać
Nie było zgody na wykonanie danej czynności.
Nie została zachowana przewidziana w danej sytuacji forma
Sankcja nieważności względnej - ma ona miejsce, gdy uprawniona osoba wystąpi do odpowiedniego organu o stwierdzenie nieważności jakiejś czynności. Nieważności występuje od momentu orzeczenia nieważności. Skutki powstałe przed orzeczeniem są ważne do momentu podjęcia tej decyzji.
Sankcja nieważności - bezskuteczność zawieszona - występuje, gdy dla zaistnienia jakiejś czynności niezbędna jest zgoda jakiejś osoby. Do czasu wyrażenia tej zgody określana jest mianem czynności kulejącej.
Sankcja nieważności - bezskuteczność względna - forma nieważności, gdzie prawo daje osobie możliwość wystąpienia z wnioskiem do sądu o uznanie nieważności danej czynności. Mogą to być też osoby trzecie.
W związku z wyróżnieniem kilku rodzajów sankcji można wyszczególnić kilka rodzajów norm prawnych:
Lex perfecta - prawo doskonałe. Takie, które zostało opatrzone sankcją nieważności względnej lub bezwzględnej.
Lex plus qam perfecta - prawo więcej niż doskonałe. Zostało ono opatrzone sankcją nieważności i inna sankcją(zwykle plus represyjna).
Lex minus qam perfecta - prawo mniej niż doskonałe. Opatrzone tylko sankcją represyjną.
Lex imprerfecta - prawo niedoskonałe. Prawo nieopatrzone sankcja.
W związku z podziałem na elementy normy wyróżnia się:
Normy jednoelementowe - zawierają tylko dyspozycje, wzór powinnego zachowania się.
Normy dwuelementowe - mogą one składać się z:
Hipotezy i dyspozycji - „nikt nigdy nie powinien zabijać”
Dyspozycji i sankcji - „nie należy zabijać pod groźbą kary”
Normy trójelementowe - składają się z wszystkich trzech elementów: hipotezy dyspozycji i sankcji - „nikt nigdy nie powinien zabijać pod groźbą kary”
Normy sprzężone - składają się z dwóch norm: norma sankcjonowana(składa się z hipotezy pierwotnej i dyspozycji pierwotnej) oraz normy sankcjonującej(składa się z hipotezy wtórnej i dyspozycji wtórnej). Jedynie analiza obu norm pozwala na ogarnięcie całego problemu.
Normy sankcjonowane - kodeks cywilny.
Normy sankcjonujące - kodeks karny.
Normy mogą być skierowane do:
Osób pierwotnych - obywateli
Organów stosujących prawo - wtórny.
Relacje między przepisem a normą prawną.
Przepisy prawne jako elementy aktów prawnych sformułowane są w języku prawnym, a normy prawne w języku prawniczy. Z jednego przepisu można wyciągnąć jedna lub kilka norm. Może się zdarzyć, że aby zbudować normę trzeba będzie skorzystać z kilku przepisów.