Węgry (Magyarország, Republika Węgierska), państwo w środk. Europie; 93 tys. km²; 10,1 mln mieszk. (2003), Węgrzy, Cyganie, Niemcy, Słowacy; katolicy, protestanci; spadek liczby ludności spowodowany ujemnym przyrostem naturalnym (-3,5‰, 2002); stol. Budapeszt, inne m.: Debreczyn, Miszkolc, Segedyn, Pecz; j.u. węg.; republika. Na zach. Mała Niz. Węgierska, w części środk. szeroka dol. Dunaju, na wsch. Wielka Niz. Węgierska; niewysokie pasma górskie Średniogórza Północnowęgierskiego i Średniogórza Zadunajskiego; klimat umiarkowany ciepły, kontynent.; gł. rz.: Dunaj z Rabą, Cisa z Kereszem i Maruszą; jez. Balaton; liczne źródła miner., gł. cieplice; resztki stepów (puszta) i lasostepów, w górach lasy z bukiem, dębem i grabem. Gospodarka w okresie przejściowym od centralnie planowanej do rynkowej; przemysł (skoncentrowany gł. w Budapeszcie): samoch., maszyn., elektrotechn., hutnictwo aluminium, włók.; powsz. winiarstwo i przetwórstwo owocowo-warzywne; wydobycie boksytów, węgla brun. i kam., ropy naft. i gazu ziemnego; uprawa zbóż, buraków cukrowych, słonecznika, winorośli; rozwinięte sadownictwo i warzywnictwo; hodowla bydła i trzody chlewnej; turystyka: Budapeszt, kąpieliska nad Balatonem; żegluga na Dunaju i Cisie. — Państwo węg. powstało na przeł. X i XI w. za panowania Gejzy i Stefana I Świętego z dyn. Arpadów; w XVI w. podział między Habsburgów i Turcję; 1699 Habsburgowie przywrócili panowanie nad całymi W.; ich absolutystyczne rządy wywołały sprzeciw Węgrów (rewolucja węgierska 1848-49); 1867 stały się równoprawną częścią dualistycznej monarchii Habsburgów — Austro-Węgier; po I wojnie świat. utraciły 2/3 hist. terytorium na rzecz Czechosłowacji, Królestwa SHS i Rumunii; 1920-44 władzę na W. sprawował jako regent M. Horthy; 1941 przyłączyły się po stronie Niemiec do wojny przeciwko ZSRR; 1944-45 zostały zajęte przez Armię Czerwoną; 1946 proklamowanie republiki; od 1948 dyktatorskie rządy partii komunist.; próbę zrzucenia ustroju komunist. (rewolucja węgierska 1956) stłumiły wojska sow.; 1956-88 rządy przywódcy WSPR J. Kádára; 1989/90 załamanie się ustroju komunist. na W., pocz. transformacji polit. i gosp.; od III 1999 czł. NATO; od V 2004 czł. UE.

---