Fonemy- jednostki z których tworzymy wyrazy wyższego rzędu, posiadające znaczenie.
Systemy znakowe:
- naturalne,
- żywe,
- mają charakter konwencjonalny,
- jesteśmy świadkami tworzenia języka.
Semiologia - nauka o znakach (problem ten interesował badaczy starożytnych).
Znakiem jest związek, jaki istnieje między oznaczanym i oznaczającym.
Badano czy są to znaki naturalne czy konwencjonalne.
(piktogramy, emotikony, znaki drogowe, na przewodnikach turystycznych)
Symbol filiżanki - oznacza, że w pobliżu znajduje się restauracja.
Semiologia - nie jest tylko nauką o języku, ale również o różnych znakach, których używamy do komunikowania się.
Niektórzy oddzielają językoznawstwo od semiologii.
Językoznawstwo - nauka o znakach językowych.
Semiologia - nauka o znakach niejęzykowych.
Semiologia komunikacji rozróżnia 2 fundamentalne grupy:
jednoklasowe - jeden znak przekazuje jeden komunikat (np. znaki drogowe, widelec skrzyżowany z nożem, itp.)
dwuklasowe - z mniejszych jednostek tworzymy jednostki wyższego rzędu.
Działem filologii jest semantyka - związek między formą znaku a znaczeniem.
Pragmatyka - związek między znakami a użytkownikami. Znaki mają być używane w różnych celach.
Funkcje znaków:
- informacyjna
- ekspresywne
- impresywne
Funkcjonalne pojmowanie znaków służy wyrażaniu pewnych emocji.
Każda rzecz, przedmiot może mieć znak.
Konwencjonalny charakter znaków - między nadawcą a odbiorcą powstaje pewna umowa (konwencja), jakiś element zastępuje inny element (staje się innym elementem).
Kod - przypisuje znaczenia znaków. (arbitralne, ikoniczne)
Niemiecki językoznawca koniec XIX w. Schemat K. Bühler:
Z (znak)
Nadawca------------------------------------------------------------Odbiorca
K (komunikat)
To jest związek między nadawcą a odbiorcą, ale nie jest bezpośredni..
Schemat Prieto:
Brak intencji komunikacyjnej |
Intencja komunikacyjna |
||
Symptomy
|
Sygnały - znaki konwencjonalne |
||
|
Symbole - forma znaku przypomina formę treści |
Znaki niejęzykowe - Np. sygnalizacja świetlna - nic nie wskazuje na to, że jest to związek między kolorem czerwonym a niebezpieczeństwem. |
Znaki językowe, arbitralne, umowne
KWIAT |
|
Semiologia |
Językowe |
Piktogramy - małe obrazki, dają się tłumaczyć przy pomocy znaków językowych, służą komunikacji.
Referent (coś konkretnego, nie mają znaczenia, np. imiona własne - mają referent - odnosi się do konkretnej osoby, np. Lech Wałęsa) Obiekt konkretny, pozajęzykowy.
Oznaczany Oznaczający
(koncept, abstrakt, które pozwalają na odróżnianie
drzewa, kwiatu , itp.- wszystkie cechy minimalne,
odróżniające jedne rzeczy od innych)
Funkcja referencyjna języka - odsyłająca do konkretnej rzeczywistości pozajęzykowej.
Schemat R. Jacobson:
Kontekst
Komunikat
Nadawca Odbiorca
Kod
Kontakt
6 funkcji języka:
- f. referencyjna (poznawcza, informacyjna) - używamy języka; język pozwala nam na mówienie o tym co jest poza językiem.
- f. metajęzykowa
- f. ekspresywna - (od strony nadawcy dowiadujemy się o opiniach i odczuciach)
- f. impresywna - (koncentrowany na odbiorcy)
- f. poetycka - komunikaty (forma komunikatu - figury stylistyczne)
- f. faktyczna - pozwala na wchodzenie w kontakt z innymi obywatelami i utrzymywanie tego kontaktu.
Znaki językowe:
- mimiczne,
- słowne,
- dotykowe,
- smakowe,
- pełniące funkcję ostrzegawczą,
są różnie realizowane;
w różny sposób przez nas odbierane;
są odnoszone do różnych dziedzin (np. turystyka, itp.)
Związek między oznaczanym a oznaczającym staje się konieczny.
Znak językowy rozwija się w czasie a inne znaki w przestrzeni.
Cały system językowy oparty jest na opozycji.
Tłumaczenia sensu komunikatów wizualnych:
W '63 ukazał się artykuł R. Jackobson, w którym wyróżnił 3 formy tłumaczenia:
Tł. wewnątrzjęzykowe:
- etap powtarzania,
- etap, w którym dziecko jest w stanie powiedzieć to samo, ale innymi słowami,
Tł. miedzyjęzykowe- przetłumaczenie sensu języka za pomocą innego; interpretacja znaków języka znakami innego języka.
Tł. intersemiotyczne - interpretacja znaków językowych za pomocą systemu znaków niejęzykowych lub odwrotnie.
Przenoszenie sensu - cel wszystkich operacji
Autorem sensu w języku A jest ktoś, a dokonywanie tłumaczenia (sensu) jest pośrednik, a w tłumaczeniu intersemiotycznym jest sama osoba.
Większość piktogramów jest tłumaczona przez zjawiska.
Cechy pozwalające poznać znaczenie piktogramów:
wartość monosemiczna - jednoznaczna.
mają zdolność realizowania różnych aktów językowych (symbolizacja jest widoczna w znakach drogowych, np. trójkąt oznacza ostrzeżenie)
kontekstualizacja znaków:
- czasu (np. słońce związane jest z datą a więc kontekst czasowy)
- przestrzeni
wartość prototypowa - prototyp
zasady diachroniczne - znaki podlegają pewnym ewolucjom
zdolność tworzenia opozycji
a) obecność znaku lub jego brak
b) negacja - coś tak, coś nie
Wizualnie polega na przekreśleniu (np. znak przekreślony drogi dla pieszych).
Obraz może nas kierować (informować) do konkretnego miejsca (np. strzałki w jakimś kierunku).
Wstęp do językoznawstwa 16.04.07
Semiologia
Językoznawstwo