Fonemy- jednostki z których tworzymy wyrazy wyższego rzędu, posiadające znaczenie.

Systemy znakowe:

- naturalne,

- żywe,

- mają charakter konwencjonalny,

- jesteśmy świadkami tworzenia języka.

Semiologia - nauka o znakach (problem ten interesował badaczy starożytnych).

Znakiem jest związek, jaki istnieje między oznaczanym i oznaczającym.

Badano czy są to znaki naturalne czy konwencjonalne.

(piktogramy, emotikony, znaki drogowe, na przewodnikach turystycznych)

Symbol filiżanki - oznacza, że w pobliżu znajduje się restauracja.

Semiologia - nie jest tylko nauką o języku, ale również o różnych znakach, których używamy do komunikowania się.

Niektórzy oddzielają językoznawstwo od semiologii.

Językoznawstwo - nauka o znakach językowych.

Semiologia - nauka o znakach niejęzykowych.

Semiologia komunikacji rozróżnia 2 fundamentalne grupy:

1. jednoklasowe - jeden znak przekazuje jeden komunikat (np. znaki drogowe, widelec skrzyżowany z nożem, itp.)

2. dwuklasowe - z mniejszych jednostek tworzymy jednostki wyższego rzędu.

Działem filologii jest semantyka - związek między formą znaku a znaczeniem.

Pragmatyka - związek między znakami a użytkownikami. Znaki mają być używane w różnych celach.

Funkcje znaków:

- informacyjna

- ekspresywne

- impresywne

Funkcjonalne pojmowanie znaków służy wyrażaniu pewnych emocji.

Każda rzecz, przedmiot może mieć znak.

Konwencjonalny charakter znaków - między nadawcą a odbiorcą powstaje pewna umowa (konwencja), jakiś element zastępuje inny element (staje się innym elementem).

Kod - przypisuje znaczenia znaków. (arbitralne, ikoniczne)

Niemiecki językoznawca koniec XIX w. Schemat K. Bühler:

Z (znak)

Nadawca------------------------------------------------------------Odbiorca

K (komunikat)

To jest związek między nadawcą a odbiorcą, ale nie jest bezpośredni..

Schemat Prieto:

Brak intencji komunikacyjnej	Intencja komunikacyjna
Symptomy Obserwacja	Sygnały - znaki konwencjonalne
		Symbole - forma znaku przypomina formę treści	Znaki niejęzykowe - Np. sygnalizacja świetlna - nic nie wskazuje na to, że jest to związek między kolorem czerwonym a niebezpieczeństwem.	Znaki językowe, arbitralne, umowne KWIAT
		Semiologia		Językowe

Piktogramy - małe obrazki, dają się tłumaczyć przy pomocy znaków językowych, służą komunikacji.

Referent (coś konkretnego, nie mają znaczenia, np. imiona własne - mają referent - odnosi się do konkretnej osoby, np. Lech Wałęsa) Obiekt konkretny, pozajęzykowy.

Oznaczany Oznaczający

(koncept, abstrakt, które pozwalają na odróżnianie

drzewa, kwiatu , itp.- wszystkie cechy minimalne,

odróżniające jedne rzeczy od innych)

Funkcja referencyjna języka - odsyłająca do konkretnej rzeczywistości pozajęzykowej.

Schemat R. Jacobson:

Kontekst

Komunikat

Nadawca Odbiorca

Kod

Kontakt

6 funkcji języka:

- f. referencyjna (poznawcza, informacyjna) - używamy języka; język pozwala nam na mówienie o tym co jest poza językiem.

- f. metajęzykowa

- f. ekspresywna - (od strony nadawcy dowiadujemy się o opiniach i odczuciach)

- f. impresywna - (koncentrowany na odbiorcy)

- f. poetycka - komunikaty (forma komunikatu - figury stylistyczne)

- f. faktyczna - pozwala na wchodzenie w kontakt z innymi obywatelami i utrzymywanie tego kontaktu.

Znaki językowe:

- mimiczne,

- słowne,

- dotykowe,

- smakowe,

- pełniące funkcję ostrzegawczą,

1. są różnie realizowane;

2. w różny sposób przez nas odbierane;

3. są odnoszone do różnych dziedzin (np. turystyka, itp.)

Związek między oznaczanym a oznaczającym staje się konieczny.

Znak językowy rozwija się w czasie a inne znaki w przestrzeni.

Cały system językowy oparty jest na opozycji.

Tłumaczenia sensu komunikatów wizualnych:

W '63 ukazał się artykuł R. Jackobson, w którym wyróżnił 3 formy tłumaczenia:

1. Tł. wewnątrzjęzykowe:

- etap powtarzania,

- etap, w którym dziecko jest w stanie powiedzieć to samo, ale innymi słowami,

2. Tł. miedzyjęzykowe- przetłumaczenie sensu języka za pomocą innego; interpretacja znaków języka znakami innego języka.

3. Tł. intersemiotyczne - interpretacja znaków językowych za pomocą systemu znaków niejęzykowych lub odwrotnie.

Przenoszenie sensu - cel wszystkich operacji

Autorem sensu w języku A jest ktoś, a dokonywanie tłumaczenia (sensu) jest pośrednik, a w tłumaczeniu intersemiotycznym jest sama osoba.

Większość piktogramów jest tłumaczona przez zjawiska.

Cechy pozwalające poznać znaczenie piktogramów:

1. wartość monosemiczna - jednoznaczna.

2. mają zdolność realizowania różnych aktów językowych (symbolizacja jest widoczna w znakach drogowych, np. trójkąt oznacza ostrzeżenie)

3. kontekstualizacja znaków:

- czasu (np. słońce związane jest z datą a więc kontekst czasowy)

- przestrzeni

4. wartość prototypowa - prototyp

5. zasady diachroniczne - znaki podlegają pewnym ewolucjom

6. zdolność tworzenia opozycji

a) obecność znaku lub jego brak

b) negacja - coś tak, coś nie

Wizualnie polega na przekreśleniu (np. znak przekreślony drogi dla pieszych).

Obraz może nas kierować (informować) do konkretnego miejsca (np. strzałki w jakimś kierunku).

Wstęp do językoznawstwa 16.04.07

Semiologia

Językoznawstwo