Propozycja cyklu lekcji j ę zyka polskiego
w oparciu o lektur ę Seweryny Szmaglewskiej „Czarne stopy”
Lekcja 1
Tymi zaj ę ciami rozpoczynamy cykl lekcji po ś wieconych na omawiania lektury klasy pi ą tej „Czarne
stopy”. Wcze ś niej mo ż na poprosi ć uczniów o przygotowanie informacji na temat harcerstwa. Je ż eli
w szkole istnieje dru ż yna harcerska warto na zaj ę cia zaprosi ć równie ż jej przedstawiciela w pe ł nym
umundurowaniu.
Temat lekcji: Historia harcerstwa i skautingu.
Cele ogólne lekcji:
• zapoznanie uczniów z histori ą harcerstwa polskiego,
• zainteresowanie uczniów ide ą harcerstwa.
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• porówna ć prawo harcerskie z prawem skautowskim,
• na podstawie prawa harcerskiego wymieni ć cechy dobrego harcerza,
• pos ł ugiwa ć si ę ró ż nymi ź ród ł ami informacji ( encyklopedia, s ł ownik, internet)
Metody pracy: pogadanka,
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna
Pomoce dydaktyczne: s ł ownik, encyklopedia, ksi ąż eczka harcerska
Przebieg lekcji:
I. Cz ęść wst ę pna:
Lekcj ę rozpoczynamy od sprawdzenia , do jakich wiadomo ś ci na temat harcerstwa dotarli
uczniowie, a nast ę pnie przedstawiamy zaproszonego go ś cia - harcerza .
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
1. Podanie tematu lekcji: Historia harcerstwa i skautingu.
2. Omówienie historii polskiego harcerstwa:
Pierwsza organizacja skautowska powsta ł a w 1907 roku w Anglii. Jej za ł o ż ycielem by ł lord
genera ł Robert Baden-Powell. G ł ównym celem Powella by ł o kszta ł towanie charakteru,
rozwijanie sprawno ś ci fizycznej m ł odych ludzi oraz przygotowanie ich do bycia dobrymi
obywatelami. Ide ę skautingu na grunt polski przenie ś li Andrzej i Olga Ma ł achowscy. To oni
w 1911 roku za ł o ż yli w Polsce pierwsze dru ż yny, które wkrótce zacz ę to nazywa ć po polsku
harcerstwem. W okresie II wojny ś wiatowej polscy harcerze w łą czyli si ę w akcj ę zbrojn ą z
okupantem. Obok doros ł ych i m ł odzie ż y walczy ł y równie ż dzieci - zuchy. W latach
dziewi ęć dziesi ą tych harcerstwo polskie podzieli ł o si ę na Zwi ą zek Harcerstwa Polskiego i
Zwi ą zek Harcerzy Rzeczpospolitej. Mi ę dzy dwoma zwi ą zkami wyst ę puj ą pewne ró ż nice
pogl ą dowe, jednak g ł ówna idea jest taka sama: wychowywanie m ł odego pokolenia nios ą cego
pomoc potrzebuj ą cy i kszta ł cenie w nim postaw patriotycznych.
3. Zaprezentowanie i omówienia munduru harcerskiego, krzy ż a, lilijki, sznura, hymnu.
Wyja ś nienie dlaczego harcerze nazywania s ą Szarymi Szeregami..4. Porównanie pierwszego prawa harcerskiego stworzonego przez Ma ł achowskich z
obowi ą zuj ą cym obecnie:
Prawo Ma ł achowskich Prawo wspó ł czesne
1. Na s ł owie harcerza mo ż na polega ć jak
na s ł owie Zawiszy.
2. Skaut jest wierny Ojczy ź nie.
3. Skaut jest obowi ą zany by ć
po ż ytecznym i pomaga ć innym.
4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a
bratem ka ż dego innego skauta.
5. Skaut jest rycerski.
6. Skaut jest przyjacielem zwierz ą t.
7. Skaut jest wierny i pos ł uszny.
8. Skaut ś mieje si ę i gwi ż d ż e w
najci ęż szym nawet po ł o ż eniu.
9. Skaut jest oszcz ę dny.
1. Harcerz s ł u ż y Polsce i dla Niej
sumiennie wype ł nia swoje
obowi ą zki.
2. Harcerz chce zmienia ć ś wiat na
lepszy.
3. Harcerz jest sprawiedliwy i
odwa ż ny, ś mia ł o broni s ł usznej
sprawy.
4. Harcerz chce wiedzie ć wi ę cej ni ż
wie, umie ć wi ę cej ni ż umie.
5. Harcerz ś pieszy innym z pomoc ą ,
nie opu ś ci nikogo w potrzebie.
6. Harcerz jest wiernym przyjacielem
i niezawodnym koleg ą .
7. Harcerz szanuje starszych, pomaga
ch ę tnie rodzicom.
8. Harcerz pracuje rzetelnie.
9. Harcerz jest przyjacielem przyrody,
poznaje jej pi ę kno i tajemnice.
10. Harcerz chce by ć silny i sprawny,
nie pali tytoniu, nie pije napojów
alkoholowych.
5. Wyja ś nienie kim by ł Zawisza Czarny.
6. Omówienie struktury harcerstwa ( zast ę p - dru ż yna- hufiec - chor ą giew)
7. Wyja ś nienie dlaczego skautów w Polsce nazwano w ł a ś nie harcerzami.
„Harcerz” dawniej to ż o ł nierz konny, który przed w ł a ś ciw ą bitw ą toczy ł na oczach ca ł ego wojska
walk ę z jednym z ż o ł nierzy z przeciwnego obozu. Sam zg ł asza ł si ę na ochotnika do walki.
III. Ewaluacja:
Wypisywanie cech harcerza:
Harcerz
IV. Praca domowa:
Odszukaj w s ł owniku i zapisz znaczenie s ł ów: hufiec, dru ż yna, chor ą giew
2.Lekcja 2
Temat lekcji: Czy uwa ż nie przeczytali ś my lektur ę „Czarne stopy”?
Cele ogólne lekcji:
• sprawdzenie stopnia przeczytania lektury „Czarne stopy”,
• kszta ł cenie umiej ę tno ś ci wypowiadania si ę o przeczytanej ksi ąż ce,
• rozwijanie umiej ę tno ś ci czytania ze zrozumieniem.
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• wypowiedzie ć si ę o lekturze,
• oceni ć ksi ąż k ę ,
• odpowiedzie ć na pytania i wykona ć zadania zwi ą zane z lektur ą .
Metody pracy: pogadanka, zaj ęć praktycznych
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna
Pomoce dydaktyczne: karty pracy
Przebieg lekcji:
I. Cz ęść wst ę pna:
Pogadanka na temat wra ż e ń po przeczytaniu lektury.
Podanie tematu lekcji: Czy uwa ¿ nie przeczytali œ my lektur ê „Czarne stopy”?
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
Samodzielne wype ł nianie kart pracy przez uczniów.
KARTA PRACY
A. Rozwi ¹¿ krzy ¿ ówk ê :
1. Ch ł opcy wyjechali na obóz w Górach .......................
2. Ż ywy pomnik przyrody, d ą b staruszek.
3. Królewicz zamieniony w kamie ń .
4. Z ł odziej serdelków.
5. Imi ę g ł ównego bohatera.
6. Autorka powie ś ci to ..............Szmaglewska.
7. np. Czarne stopy, Kontiki, Bia ł e Foki.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
( Ś wi ę tokrzyskich, Bartek, Emeryk, wy ż lica, Marek, Seweryna, zast ę p )
3.B. Po ³¹ cz nazwy zast ê pów z ich zast ê powymi:
I. Czarne Stopy a- Longinus
II. Kontiki b- Patelnia
III. PIHM c- Maciek Osa
IV. Ż urawie d- Puchatek
V. Bia ł e foki e- D ą browski ( I - c; II - d; III - e; IV - a; V - b )
C. Dopasuj do nazwisk funkcj ê pe ³ nion ¹ na obozie:
Andrzej Wróbel - instruktor gimnastyki
Puma- bibliotekarz
Marek Osi ń ski - dru ż ynowy
( Andrzej Wróbel - dru ż ynowy, Puma - instruktor gimnastyki, Marek Osi ń ski - bibliotekarz )
D. Ka ¿ d ¹ liter ê alfabetu ponumeruj kolejno, a nast ê pnie odczytaj litery ukryte pod cyframi:
15 - 7 - 24 - 18 - 7 20 - 14 - 20 ( Le ś ne Oko )
Krótko przedstaw osob ê , której pseudonim odczyta ³ e œ .
E. W diagramie wykre œ l imiona i pseudonimy bohaterów powie œ ci ( pionowo, poziomo i na
ukos). Nieskre œ lone litery utworz ¹ nazw ê pewnego miejsca, napisz co o nim wiesz: Adamczyk, Bochenek,
B ł yskawica,
Felek, Fobusz, Józio, Korek, Longinus, Maciek, Marek, Nobo, Oko, Osa, Patelnia, Zenek,
(has ł o : Diabelski Kamie ń - na zboczu tej
góry ch ł opcy rozbili swój obóz)
III. Ewaluacja:
Sprawdzenie i ocena pracy uczniów.
IV. Praca domowa:
Spróbuj u ł o ż y ć zadania szaradziarskie zwi ą zane z tre ś ci ą powie ś ci „Czarne stopy”.
B O C H E N E K D L
I Ł K O R E K P Z O
A A Y N O B O A E N
D M J S B E K T N G
A F A Ó K L O E E I
M O S C Z A K L K N
C B I K I I W N A U
Z U O S A E O I M S
Y S F E L E K A C I
K Z E M A R E K Ń A
4.5
Lekcja 3
Temat lekcji: W harcerskim obozie.
Cele ogólne lekcji:
• doskonalenie umiej ę tno ś ci okre ś lania ś wiata przedstawionego powie ś ci,
• rozwijanie umiej ę tno ś ci pracy w grupie,
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• wymieni ć czas i miejsce akcji utworu,
• podzieli ć bohaterów na pierwszoplanowych, drugoplanowych i epizodycznych,
• przedstawi ć chronologicznie g ł ówne wydarzenia lektury,
Metody pracy: pogadanka, zaj ęć praktycznych
Formy pracy: zbiorowa i w parach
Przebieg lekcji:
I. Cz ęść wst ę pna:
1. Sprawdzenie i omówienie pracy domowej.
2. Wymienienie elementów sk ł adaj ą cych si ę na ś wiat przedstawiony utworu literackiego.
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
1. Podanie tematu lekcji: W harcerskim obozie.
2. Praca zbiorowa nad okre ś leniem czasu (30 dni obozu harcerskiego) i miejsca (Góry
Ś wi ę tokrzyskie, zbocze Diabelskiego Kamienia) akcji utworu.
3. Praca w parach:
ZADANIA DO WYKONANIA
A- Wymie ń cie nazwy zast ę pów i ich cz ł onków.
Czarne Stopy - zast ę powy Maciek Osa, pozostali harcerze: Marek Osi ń ski, Fobusz, Felek, Nobo,
Zenek, Józio, B ł yskawica,
Bia ł e Foki - zast ę powy Patelnia, pozostali: Korek, Bochenek, Adamczyk,
Kontiki - zast ę powy Puchatek,
Ż urawie - zast ę powy Longinus,
Pa ń stwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny (PIHM) - zast ę powy D ą browski,
Opiekunowie m ł odych harcerzy - Andrzej Wróbel (dru ż ynowy), obo ź ny, Puma (instruktor
gimnastyki), jego brat Hindus, a tak ż e kucharz i lekarz.
B- Zapiszcie ramowy plan wydarze ń w powie ś ci.
C- Napiszcie, jakie zwyczaje harcerskie poznali ś cie czytaj ą c lektur ę oraz jakie by ł y zaj ę cia
harcerzy na obozie.
(przechowywanie g ł owni z ostatniego obozowego ogniska na nast ę pny rok, ś piewy i zabawy przy
ognisku, apele, zbiórki, odprawy, tworzenie god ł a zast ę pu z mchu, szyszek, kory, wybieranie
nazwy i has ł a zast ę pu, podchody, zadania dla zast ę pów, warty, nauka samarytanki, techniki,
terenoznawstwa)
III. Ewaluacja:
Podsumowanie i ocena pracy uczniów.
IV. Praca domowa:
Zosta ł e ś obozowym kronikarzem. Zredaguj i zapisz informacj ę z pierwszego dnia pobytu na
obozie..6
Lekcja 4
Temat lekcji: „Obozowych przygód moc...”
Cele ogólne lekcji:
• rozwijanie umiej ę tno ś ci pracy w grupach,
• doskonalenie umiej ę tno ś ci pisania dziennego planu zaj ęć ,
• pobudzanie do twórczej pracy.
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• u ł o ż y ć dzienny plan zaj ęć ,
• uk ł ada ć zasady do wymy ś lonych przez siebie zabaw i gier,
• nada ć nazw ę swojej grupie, wymy ś li ć ciekawe, nieo ś mieszaj ą ce nikogo pseudonimy,
• wspó ł pracowa ć w grupie,
• oceni ć swoj ą prac ę .
Metody pracy: zaj ęć praktycznych
Formy pracy: grupowa
Pomoce dydaktyczne: karty pracy
Przebieg lekcji:
I. Cz ęść wst ę pna:
1. Sprawdzenie pracy domowej.
2. Podzia ł klasy na czteroosobowe grupy.
3. Podanie tematu lekcji: „Obozowych przygód moc...”
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
1. Rozdanie grupom zada ń do realizacji i wyja ś nienie sposobu ich wykonania.
ZADANIA DLA GRUP
Na dzisiejszej lekcji ka ż da grupa staje si ę zast ę pem harcerskim. W ci ą gu 30 minut macie
wykona ć zadania, a nast ę pnie ich rezultaty zaprezentowa ć ca ł ej klasie. Pracujcie zgodnie,
szybko i sprawnie oraz po cichu.(Zast ę p zachowuj ą cy si ę bardzo g ł o ś no otrzyma punkty
karne.)
Zadanie 1. Wymy ś lcie nazw ę swojego zast ę pu i jego has ł o oraz pseudonimy dla wszystkich
cz ł onków grupy.
Zadanie 2. Narysujcie plan obozu.
Zadanie 3. Przygotujcie plan zaj ęć obozowych harcerz na jeden dzie ń . Zacznijcie od
pobudki, a sko ń czcie wart ą .
Zadanie 4. Zaproponujcie zabaw ę lub gr ę zespo ł ow ą dla dru ż yny. Zapiszcie jej zasady.
Zadanie 5. Zaszyfrujcie wymy ś lonym przez siebie kodem wiadomo ść : „Ż yczymy
powodzenia.”
III. Ewaluacja:
Prezentacja i ocena pracy poszczególnych grup.
Samoocena uczniów. (Prosimy, aby uczniowie ocenili swoje zaanga ż owanie i stosunek do
wykonywanych zada ń .)
IV. Praca domowa:
Zaprojektuj i opisz god ł o zast ę pu lub odznak ę harcersk ą ..Lekcja 5
Temat lekcji: Czy Marek Osi ń ski móg ł by zosta ć moim przyjacielem?
Cele ogólne lekcji:
• doskonalenie umiej ę tno ś ci opisywania postaci literackiej,
• kszta ł cenie umiej ę tno ś ci nazywania cech postaci,
• uwra ż liwianie na problemy rówie ś ników.
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• opisa ć posta ć literack ą ,
• nazwa ć cechy charakteru bohatera,
• pos ł ugiwa ć si ę ksi ąż k ą w uzasadnianiu w ł asnego zdania,
• oceni ć posta ć literack ą .
Metody pracy: pogadanka, zaj ęć praktycznych,
Formy pracy: zbiorowa i indywidualna,
Przebieg lekcji:
I. Cz ęść wst ę pna:
1. Ć wiczenie : „Rozpisywanie s ł owa”
Nauczyciel zapisuje na tablicy pionowo nazwisko g ł ównego bohatera, a uczniowie
samodzielnie dopisuj ą do niego skojarzenia.
O S I Ń S K I
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
1. Podanie tematu lekcji: Czy Marek Osi ñ ski móg ³ by zosta æ moim przyjacielem?
2. Wspólne redagowanie notatki - planu opisu z elementami charakterystyki Marka.
a) przedstawienie postaci: Marek Osi ń ski, najm ł odszy cz ł onek zast ę pu Czarne
Stopy, jego opiekunem by ł cz ł owiek, nazywany przez harcerzy Brodaczem.
b) cechy Marka:
7
cecha przyk ł ad zachowania
nie ś mia ł y ba ł si ę wy ś miania przez kolegów
oczytany zosta ł bibliotekarzem dru ż yny, umia ł wymieni ć pisarzy
zwi ą zanych z górami Ś wi ę tokrzyskimi
honorowy nie lubi ł i nie chcia ł nigdy prosi ć o pomoc, nie przyzna ł si ę do
swojej trudnej sytuacji rodzinnej
pomys ł owy wymy ś li ł nazw ę zast ę pu
dowcipny lubi ł ż artowa ć , wymy ś li ł kuk ł y Rady Dru ż yny
mi ł o ś nik przyrody lubi ł zwiedzanie i podziwianie pi ę kna otaczaj ą cej go przyrody,
troskliwy, pomóg ł wy ż licy i jej dzieciom
opieku ń czy
zwinny, sprytny, zwyci ęż y ł w podchodach szybki uczciwy
potrafi ł przyzna ć si ę do pope ł nionych b łę dów, ź le czu ł si ę , gdy
ci ąż y ł o na nim oskar ż enie o kradzie ż serdelków
uzdolniony wykona ł kuk ł y Rady Dru ż yny, „ozdobi ł ” ognisko
artystycznie pechowiec
cz ę sto wpada ł w k ł opoty nie z w ł asnej winy.II. Ewaluacja:
Uczniowie samodzielnie odpowiadaj ą na pytanie zawarte w temacie lekcji.
IV. Praca domowa:
Napisz charakterystyk ę Marka Osi ń skiego.
Lekcja 6
Temat lekcji: „Czarne stopy” to powie ść ...
Cele ogólne lekcji:
• okre ś lanie cech gatunkowych powie ś ci,
• omówienie cech powie ś ci przygodowej.
Cele operacyjne lekcji:
Ucze ń potrafi:
• wskaza ć g ł ówne cechy powie ś ci jako gatunku literackiego,
• okre ś li ć cechy powie ś ci przygodowej,
• pos ł ugiwa ć si ę s ł ownikiem terminów literackich.
Metody pracy: pogadanka
Formy pracy: zbiorowa
Pomoce dydaktyczne: s ł ownik terminów literackich
Przebieg lekcji:
I Cz ęść wst ę pna:
1. Prosimy uczniów o doko ń czenie zdania „Czarne Stopy” to powie ść o... . Zapisujemy na
tablicy pierwsze skojarzenia uczniów.
8
harcerstwie przyja ź ni niesieniu pomocy zaufaniu przygodach
to
utwór o:
„Czarne
Stopy”
II. Cz ęść w ł a ś ciwa lekcji:
1. Podanie tematu lekcji: „Czarne stopy” to powie œæ ...
2. Omówienie narratora i narracji utworu.
(narrator wszechwiedz ą cy; narracja trzecioosobowa; j ę zyk powie ś ci ż ywy, bliski j ę zykowi
uczniów; humor s ł owny i sytuacyjny).3. Na podstawie lektury uczniowie przy pomocy nauczyciela wypisuj ą cechy powie ś ci :
jest to utwór d ł ugi
ma podzia ł na rozdzia ł y wyst ę puje w niej wiele postaci
9
jest wiele wydarze ń
s ą postacie g ł ówne,
drugoplanowe i epizodyczne
„Czarne
Stopy”
to
powie ść
poniewa ż :
jest du ż o opisów przyrody
d ł ugi czas akcji
4. Wyszukiwanie w s ł owniku terminów literackich has ł a powie ść przygodowa.
Zapisanie definicji w zeszytach.
III. Ewaluacja:
Samodzielne uzasadnienie przez uczniów, ż e „Czarne Stopy” to powie ść przygodowa.
IV. Praca domowa:
Napisz list do kolegi , w którym zach ę cisz go do przeczytania lektury „Czarne Stopy”.
Opracowa ł a
Anna Lewoc
nauczycielka j ę zyka polskiego