21.02.2004 r.
REFORMY OŚWIATOWE W POLSCE
XVIII w. - czas przewartościowań umysłowych i ideowych w całej Europie.
Do cywilizacji łacińskich Europy dociągnęła Rosja. Od reform Piotra Wielkiego rozpoczynają się przewroty umysłowe. Oświecenie zakończyło się zburzeniem wielkiego porządku - rewolucja francuska zburzyła to, co Europa przez wieki konstruowała. Niszczono wolność, równość, braterstwo. Rewolucja fr. uderzyła w ład moralny Europy, zaatakowała religię.
Oświecenie - zwrot w kierunku nauk matematyczno - przyrodniczych, w tym medycyny. Ta nowa wiedza wpłynęła na rozwój nauk pedagogicznych. Wielka encyklopedia francuska stworzona przez grupę wybitnych uczonych to pierwsze spojrzenie na człowieka w jego naturalnym otoczeniu - szczepionki (ospa).
Polska również nie stała z boku tych wydarzeń, mieliśmy wówczas ciężką sytuację ekonomiczną. Zamożna elita zaczęła się gromadzić w latach 30-tych XVIII w. wokół dworu Leszczyńskich.. Pojawiło się wiele poglądów, aby ratować ojczyznę poprzez oświatę. Rządziła wtedy oligarchia magnacka - byli oni w dużym procencie analfabetami.
Zakon Jezuitów i Zakon Pijarów - zmonopolizowanie edukacji.
Zakon Jezuitów tworzył Kolegia - poziom był stosunkowo niski (nauka - klasyczna łacina i greka). Wykształcony szlachcic używał więcej łaciny niż j. polskiego.
St. Konarski (1700 - 1773) został gruntownie wykształcony. Uczeń i nauczyciel Collegium Nazarenum w Rzymie. Zaczął robić karierę we władzach zakonu, stał się zwierzchnikiem Zakonu Pijarów. Wtedy przystąpił do reformy szkolnictwa, której celem było odebranie uczniów szlacheckich zakonom jezuickim.
W 1740 r. założył w Warszawie Collegium Nobilium dla szlachetnie urodzonych. Poprzez edukację szlachty można zreformować ustrój państwa. Program collegium był bardzo nowoczesny, oparty na źródłach edukacyjnych Anglii i Francji. Wzorem J. Locke'a wprowadził naukę języków (gł. francuski i inne). Organizowane były także kursy rycerskie, inżynieria wojskowa, taktyki i sposoby wojenne. Pokolenie absolwentów C.N. odegrało wielką rolę w historii Polski (okres Sejmu Wielkiego, Powstanie Kościuszkowskie). W ten nurt dążenia do reformy włączyła się grupa polityków skupiająca się wokół A. Czartoryskiego tzw. „Familia”. Sam A. Czartoryski był bardzo wykształcony i takich też wokół siebie gromadził.
Przy poparciu Rosji doszło do wysunięcia na tron członka „Familii” Augusta Poniatowskiego, który w 1765 r. zakłada w Warszawie Szkoła Rycerską. Na komendanta powołuje bogatego magnata A. Czartoryskiego, aby ten miał wpływ na kształtowanie elity magnackiej.
„Katechizm Kaleba” - książka Czartoryskiego - miała wychować patriotę, człowieka oddanego państwu i królowi. Ta właśnie Szkoła Rycerska oprócz wojownika wychowywała i tworzyła urzędnika potrzebnego dla państwa.
Lata 50-te XVIII w. - napięcie i konflikty między obozami - Konfederacja Barska (przeciwna „Familii”) - chodziło o uniezależnienie się od Rosji. Konfederacja miała udowodnić, że nie jest sterowana. Wówczas Rosja przychyliła się do aktu rozbioru Polski. Ruch ten prezentował ortodoksyjny chrześcijanizm.
Dochodzi do I rozbioru Polski - 1772 - zebrał się Sejm Rozbiorowy potwierdzający i zatwierdzający podział ojczyzny. Papież Klemens XIV wydał Breve kasujący Zakon Jezuitów, została opuszczona sieć szkolna. Z majątku jezuickiego miano utworzyć KEN.14 października Sejm powołuje KEN, jej członków powołał król proporcjonalnie do Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego. Prezesem został biskup wileński - Ignacy Masalski, z-cą biskup płocki - Poniatowski, członkami - książę A.K. Czartoryski, Zamojski. KEN dnia 10.02 1775 r. powołuje „Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych” na czele z Potockim i sekr. G. Piramowiczem. Towarzystwo przystąpiło do zabiegów mających na celu dać nowy program i podręczniki, które tworzyło się dwoma metodami:
Konkurs na podręczniki danego przedmiotu
Poprzez KEN autor dostawał zaliczkę i pisał książkę
Od 1778 r. KEN przystąpiła do reformy uniwersytetów Krakowskiego i Wileńskiego. Zajmował się tym w Polsce H. Kołłątaj (U.K. to Szkoła Główna Koronna), i na Litwie Marcin Poczobut - Odlanicki (U.W. to Szkoła Główna Księstwa Litewskiego).
KEN zostaje zlikwidowana przy III rozbiorze Polski, prezes Masalski zagarnia wszystko, co było najcenniejsze.