dr Maria Przybysz-Piwko r. ak.2013/2014
Lingwistyczne podstawy logopedii: fonetyka artykulacyjna i fonologia języka polskiego
Przedmiot fonetyki i fonologii. Rodzaje fonetyki.
Mowa a język: elementarne jednostki mowy i języka. Dźwięk mowy (głoska) a fonem. Cechy artykulacyjno-brzmieniowe a cechy dystynktywne (funkcjonalne).
Narząd mowy. Rola aparatu oddechowego, fonacyjnego
oraz artykulacyjnego w powstawaniu głosek.
Kryteria podziału głosek polskich. Samogłoski i spółgłoski.
Szczegółowa charakterystyka fonetyczno-artykulacyjna spółgłosek.
Szczegółowa charakterystyka fonetyczno-artykulacyjna samogłosek.
Warianty fonemu. Typy wariantów. Opozycje fonologiczne i ich typy.
Neutralizacja opozycji. Kategorie fonologiczne.
System fonologiczny języka polskiego - różne ujęcia, podstawowe różnice.
Głoski w ciągu fonicznym. Zjawisko koartykulacji.
Rodzaje i opis upodobnień fonetycznych.
Zasady zapisu fonetycznego wymowy. Transkrypcja fonetyczna wyrazów,
fraz i tekstu ciągłego. Fonetyka międzywyrazowa. Alfabet slawistyczny (AS)
oraz międzynarodowy (IPA).
Tendencje wymawianiowe współczesnych Polaków. Realizacje <ę>
i <ą> normatywne i pozanormatywne.
12. Akcent w języku polskim na tle innych zjawisk prozodycznych.
Odstępstwa od akcentu paroksytonicznego.
Budowa znaków graficznych głosek/fonemów - liter / grafemów oraz opis kodu pisanego (grafemów i allografów).
Relacje między mową a pismem, postacią fonetyczno-fonologiczną
a postacią (orto)graficzną wyrazów.
Literatura podstawowa
Ostaszewska D., Tambor J. 2000, Fonetyka i fonologia współczesnego
języka polskiego, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
Tambor J. 2007, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego.
Ćwiczenia, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
Klebanowska B. 2007, Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych
w języku polskim - z ćwiczeniami, Wydawnictwa UW, Warszawa.
4. Kania J., T. 1982, (2001), Szkice logopedyczne, WSiP, Warszawa (Lublin):
rozdz.
Substancja foniczna i graficzna tekstu (typologia między słowem i pismem
w języku polskim) w wyd. z 2001r. s. 47-90.
5. Markowski A. (red.), 2002 (2006), Nowy słownik poprawnej polszczyzny,
(Wielki słownik poprawnej polszczyzny), Wyd. Nauk. PWN, Warszawa,
hasła problemowe: akcent.
Literatura zalecana uzupełniająca
Styczek I. 1979, Logopedia, PWN, Warszawa.
Wierzchowska B. 1971, Wymowa polska, PZWS, Warszawa.
Rocławski B. 1991, Słownik ortograficzno-ortofoniczny dla klas 0-IV, Gdańsk.
Rocławski B. 1986, Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, WSiP, Warszawa.
Rocławski B. 2001, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów. Gdańsk.
Wójtowiczowa J. 1991, Logopedyczny zbiór wyrazów, Warszawa.
Przybysz-Piwko M. 2006, Fonetyczne podstawy emisji głosu [w:] Emisja głosu nauczyciela. Wybrane zagadnienia. Praca zbiorowa pod red. M. Przybysz-Piwko, CODN, Warszawa, s. 31-43.
Lubaś W., Urbańczyk S. 1993, Podręczny słownik poprawnej wymowy
polskiej, Kraków-Katowice.
„Fonetyka (wcześniej używany termin „głosownia”) bada i opisuje dźwięki mowy ze względu na ich właściwości fizyczne, tzn. ustala artykulacyjne i akustyczne ich cechy. Fonologia również bada dźwięki mowy, jednakże ujmuje je jako jednostki funkcjonalne. Fonologia zajmuje się dźwiękami w aspekcie pełnionej przez nie funkcji w procesie komunikacji (językowego porozumiewania się).
Z książki „Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego” Danuty Ostaszewskiej i Jolanty Tambor, s. 101.
Zajęcia: 23. 11. , 07.12. 2013 r. wykład (fonetyka), 11. 01. 2014 r. wykład (fonologia),
12. 01. Ćwiczenia (fonetyka/fonologia), 01. 02. Ćwiczenia (fonetyka/fonologia),
02. 02. wykład (fonologia) i zaliczenie (pisemne) na ocenę.
Kontakt: m.przybysz-piwko@uw.edu.pl