Podstawy logopedii
Ćwiczenia 4, 18.11.13
Klasyfikacja Kaczmarka
Przyczyny zaburzeń mowy:
Audiogenne (słuchowe, sensoryczne) – głuchota, niedosłuch, zaburzeń słucha fonematycznego, brak kontroli słuchowej własnych wypowiedzi
Mechaniczne (dysglosja, uwarunkowane uszkodzeniami obwodowych narządów mowy) – wady zgryzu, anomalia zgryzowe, nieprawidłowości w budowie języka
Funkcjonalne (środowiskowe) – zły wzór otoczenia
Centralne (dystaria, anataria – uszkodzenie ośrodków i dróg nerwowych)
Sprzężone
Klasyfikacje objawowe
Irena Styczek rozróżnia:
zakłócenia znajomości języka, polegające na opóźnionym przyswajaniu go sobie, bądź na jego utracie (całkowitej lub częściowej) występujące w zakresie systemu leksykalnego, gramatycznego i fonologicznego (tzn. w zakresie wzorów słuchowych lub kinestetyczno – ruchowych głosek i cech prozodycznych mowy);
zakłócenia w realizacji głosek i cech prozodycznych mowy, występujące przy prawidłowej znajomości języka,
zakłócenia mieszane
Kaczmarek:
Zaburzenia mowy polegają na braku umiejętności właściwego budowania wypowiedzi albo też na niewłaściwym jej percypowaniu. Jego zdaniem każde zaburzenie zniekształca składnik mowy, który nazywamy wypowiedzią.
Trzy części składowe, jakie można wyróżnić w każdej wypowiedzi (tekście) – tj. treść, forma językowa oraz substancja – determinują trzy rodzaje zaburzeń mowy:
zaburzenia treści – charakterystyczne dla osób chorych psychicznie
zaburzenia języka – będące skutkiem ogniskowych uszkodzeń mózgu (afazja, dysfazja) czy też mikrouszkodzeń mózgu (alalia
zaburzenia substancji – (formy dźwiękowej) w dwóch płaszczyznach:
- w suprasegmentalnej (prozodycznej) – zaburzenia te występują w następstwie: odziedziczenia niepełnowartościowego systemu nerwowego, chronicznych substancji konfliktowych, błędów wychowawczych itp. ; organicznego zaburzenia centralnego mechanizmu mowy (giełkot); przeciążenia narządu głosowego (afonia), zbyt słabej lub zbyt intensywnej pracy wiązadeł głosowych (dysfonia).
- w segmentalnej (głoskowej, fonicznej) – te zaburzenia formy dźwiękowej mogą być spowodowane: uszkodzeniem słuchu, uszkodzeniem obwodowych narządów mowy, uszkodzeniem ośrodków korowych i dróg nerwowych (ruchowych i czuciowych); wpływami środowiska.
Klasyfikacje przyczynowe(etiologiczne)
Irena Styczek uwzględnia jedną izolowaną przyczynę lub zespół przyczyn leżących u podstaw zaburzeń mowy.
Styczek wyróżnia dwie kategorie:
Endogenne:
- dysglosja – zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy bądź obniżenie słyszalności
- dyzartria – polega na zniekształcaniu dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy
- dyslalia – opóźnienie w przyswajaniu języka, wynikające z uszkodzeń struktur korowych lub wolniejszego wykształcania się funkcji pewnych struktur mózgowych
- afazja – częściowa lub całkowita utrata znajomości języka bądź jego rozumienia na skutek uszkodzenia struktur korowych
- logoneurozy – ( nerwice mowy: mutyzm – dziecko mówi w domu, nie mówi w szkole, afonia) polegają na całkowitym braku mowy lub zaburzeniach tempa mowy, modulacji, siły czy wysokości głosu, charakterystyczne dla osób cierpiących na nerwicę
- oligofazja – wynikająca z niedokształcenia mowy wynikające z upośledzenia umysłowego
- schizofazja – mowa osób z zaburzeniami myślenia wynikająca z chorób psychicznych
- dysfemia – wady wymowy występujące u osób z zaburzeniami emocjonalnymi
- dysfrazja – wady wymowy wywołane zaburzeniami osobowości
Egzogenne – nie stwierdza się w tej kategorii defektów anatomicznych i psychoneurologicznych, które można by uznać za przyczynę, dostrzega się ujemny wpływ środowiska (wadliwe wzorce wymowy, zaniedbania opiekuńczo wychowawcze).