„Psychologiczne aspekty niedowidzących i niewidzących”
KONSEKWENCJE SPOŁECZNE
Ślepota powoduje znaczne kłopoty w praktycznym życiu (podróżowanie, jedzenie, czynności osobiste), ale nie prowadzi do złego przystosowania. Współzależność spotyka się raczej w braku miłości i szacunku wobec jednostki niż w braku doświadczeń wzrokowych.
Społeczny szacunek jest czymś do czego dąży każda jednostka, a dla niewidomego dziecka czy dorosłego trudna jest walka o prawdziwe uznanie ze strony ludzi, którzy ich otaczają. Jest to spowodowane faktem, że są obiektem litości, zniewagi i niezrozumienia.
Niewidome dzieci są wystawione na brak doświadczenia w miłości oraz szacunku, a jest to spowodowane zachowaniem ich rodziców, którzy nie zapewniają im poczucia bezpieczeństwa.
Dodatkowymi problemami są: dla dzieci - nieodpowiedni system szkolny, dla dorosłego - trudna sytuacja zawodowa.
RZECZYWISTE OGRANICZENIA
Upośledzenie widzenia stwarza problemy w funkcjach poznawczych i co do możliwości poruszania się.
Niewidomi mogą obserwować tylko te przedmioty, do których mają dostęp. Słońce, księżyc, chmury są niedostępne i można je wyjaśnić tylko przy użyciu analogii do innych dziedzin zmysłowych. To samo dotyczy zjawisk wizualnych (cienie, perspektywa), przedmiotów zbyt wielkich (góra, budynek), przedmiotów zbyt małych (muchy, mrówki), przedmiotów w ruchu lub zmieniających swój stan (wrzenie, gotowanie).
Pomimo tych ograniczeń, dzieci niewidome wykazują ponad przeciętne zainteresowanie poznawcze.
Drugie upośledzenie dotyczy poruszania się. Jego główną przyczyną jest nadmierna opieka ze strony rodziny i społeczeństwa oraz niedostatek wysoko wykwalifikowanych rehabilitantów.
CZY NIEWIDOMI POSIADAJĄ SPECJALNE ZDOLNOŚCI?
Szczególną zdolnością, którą wielu niewidomych posiada jest tzw. „percepcja przeszkody” albo „widzenie twarzowe”. Polega to na tym, że niewidomy jest w stanie zatrzymać się tuż przed ścianą. Umiejętność ta polega na unikaniu przeszkód na podstawie sygnałów akustycznych (zmiana wysokości tonu). Zdolność ta może być wyuczona wskutek potrzeb środowiskowych.
OCENA PSYCHOLOGICZNA
Okres niemowlęcy i przedszkolny
Skala dojrzałości społecznej Maxfielda - Buchholza
Skala inteligencji dziecięcej Cattella
Wiek szkolny i dojrzały
Tymczasowe testy inteligencji Hayesa - Bineta
Skale Wechslera
PROCES PRZYSTOSOWANIA DOROSŁEGO, KTÓRY STRACIŁ WZROK
Początkowymi krokami w procesie reintegracji są okres szoku, a następnie depresji. Depresji nie powinno się unikać, ponieważ trzeba jej doświadczyć, by mógł nastąpić postęp.
Zaleca się absolutną szczerość połączoną z wyczuciem i zrozumieniem dla szoku pacjenta oraz zapewnienie mu informacji i doświadczeń wykazujących, że ludzie niewidomi mogą się dobrze przystosować.
Patryk Radliński
radlinski.patryk@gmail.com