UKŁAD ODDECHOWY

Układ oddechowy rozpoczyna się nozdrzami przednimi, które prowadzą do jamy nosowej, będącej pierwszym odcinkiem układu oddechowego. Z zewnątrz ogranicza ją nos zewnętrzny, w którym wyróżnia się nasadę i wierzchołek. Rusztowanie dla nosa stanowią: parzysta kość nosowa i wyrostki czołowe szczęki oraz chrząstki nosa położone najbardziej obwodowo. Jamę nosową dzielimy na: przedsionek nosa, jamę nosową właściwą. Jama nosowa właściwa jest podzielona przegrodą nosa na dwie połowy, a każda z nich przez małżowiny nosowe: górną, środkową i dolną na trzy przewody nosowe: górny, środkowy i dolny. Ku tyłowi jama nosa otwiera się do jamy gardłowej nozdrzami tylnymi. Przedsionek nosa jest wysłany owłosioną skórą, a jama nosa właściwa błoną śluzową, którą pokrywa nabłonek oddechowy (urzęsiony). Przegroda nosa w przedniej części ma rusztowanie chrzestne, a w dalszym odcinku kostne. Blaszka kostna tworząca przegrodę najczęściej jest uwypuklona w stronę prawą lub lewą, co nosi nazwę skrzywienia przegrody nosa. Skrzywienie przegrody nosa może być tak duże, że powoduje niedrożność jednej z połówek nosa i wymaga wówczas leczenia operacyjnego. Od ścian bocznych jamy nosa odchodzą trzy zawinięte ku dołowi listewki kostne pokryte błoną śluzową, noszące nazwę małżowin nosowych: górnej, środkowej i dolnej, które ograniczają trzy przewody nosowe: górny, środkowy i dolny. Przewód nosowy dolny i środkowy jest przewodem oddechowym, a przewód górny jest odbiorcą wrażeń węchowych - powonienie. Dlatego błona śluzowa przewodu górnego jest zaopatrzona w receptory powonienia. Błona śluzowa jamy nosa jest bardzo dobrze ukrwiona, co pozwala jej na ogrzanie powietrza wdechowego. Do jamy nosowej otwierają się zatoki przynosowe. Są to przestrzenie powietrzne znajdujące się w otaczających ją kościach (szczękowych, sitowej, czołowej i klinowej). Zatoki wysłane są błoną śluzową i wypełnione powietrzem, pełnią rolę rezonatorów dźwięków. Zatoki można podzielić na grupę przednią i tylną. Do grupy przedniej należą: zatoka czołowa, zatoka szczękowe f komórki sitowe przednie, uchodzą one do przewodu nosowego środkowego. Grupę tylną stanowią: komórki sitowe tylne i zatoka klinowa, które otwierają się do przewodu nosowego górnego. Jama nosowa ma ponadto połączenie z jamą ustną przez kanał przysieczny i z oczodołami przez przewody nosowo-łzowe, uchodzące do przewodu nosowego dolnego.

Następny odcinek układu oddechowego wspólny z układem pokarmowym to jama gardłowa - zostanie ona opisana przy omawianiu układu trawiennego. Z jamy gardłowej dostajemy się do kolejnego odcinka układu oddechowego, którym jest krtań. Rusztowaniem dla krtani jest szkielet chrzestny, utworzony z trzech chrząstek nieparzystych: nagłośniowej, tarczowej i pierścieniowatej i parzystych: nalewkowatych, różkowatych i klinowatych. Chrząstki tarczowata i nalewkowate mają połączenie stawowe z chrząstką pierścieniowatą, a ta łączy się z leżącą poniżej niej tchawicą za pomocą błon.

Stawy pierścienno-nalewkowe odgrywają bardzo istotną rolę w procesie oddychania i wydawania głosu, ponieważ zachodzące w nich ruchy powodują zwężanie i rozszerzanie szpary głośni. Chrząstka nagłośniowawakcie połykania zamyka wejście do krtani, co zapobiega wpadaniu pokarmu do dróg oddechowych. Chrząstka tarczowata jest utworzona z dwóch blaszek zrośniętych w linii pośrodkowej pod kątem, którego wielkość jest zależna od płci i wieku osobnika. U mężczyzn kąt ten jest bardziej ostry niż u kobiet, stąd jest on wyraźnie widoczny na szyi, co nazywane jest popularnie jabłkiem Adama. Jest to właściwie wyniosłość krtaniowa. Ruchomość krtani jest funkcją oddychania, a także wiąże się z połykaniem. Za unoszenie krtani odpowiedzialne są mięśnie nadgnykowe, a za opuszczanie- mięśnie podgnykowe. Otwieranie szpary głośni i zamykanie powodują mięśnie krtani. Otwierają - rozwierają szparę głośni mięśnie pierścienno-nalewkowe tylne, a zamykają mięśnie: pierścienno-nalewkowe boczne, głosowy, tarczowo-nagłośniowy, tarczowo-nalewkowy oraz nalewkowy skośny i poprzeczny.

W jamie krtani można wyróżnić trzy piętra: górne-przedsionek krtani, środkowe - z kieszonką krtaniową i dolne - jama podgłośniowa. Przedsionek ograniczają od góry fałdy nalewkowo-nagłośniowe, a od dołu fałdy przedsionkowe. Kieszonki krtaniowe są zawarte między fałdami przedsionkowymi od góry i fałdami głosowymi od dołu. Poniżej fałdów głosowych, które tworzą szparę głośni , znajduje się dolne piętro krtani - jama podgłośniowa, przechodząca w tchawicę

TCHAWICA

Tchawica ma postać rury i jest przewodem łączącym krtań z kolejnym odcinkiem dróg oddechowych, jakim są oskrzela. Długość jej wynosi od 12 do 14 cm. Zbudowana jest z niepełnych pierścieni chrzestnych (nie zamknięte od tyłu), połączonych ze sobą aparatem więzadłowym. Tylną jej ścianę, gdzie niema chrząstek, stanowi błona mięśniowa, od zewnątrz pokryta tkanką łączną, a od wewnątrz wysłana nabłonkiem oddechowym. W tchawicy można wyróżnić dwa odcinki: szyjny i piersiowy. Odcinek piersiowy kończy się rozwidleniem na wysokości czwartego kręgu piersiowego. Od rozwidlenia zaczynają się oskrzela główne, które już w obrębie wnęki płuc dzielą się na oskrzela płatowe. Trzeba zaznaczyć, że oskrzele główne prawe jest znacznie krótsze i szersze od lewego, a kąt jego odejścia powoduje, że stanowi ono bezpośrednie przedłużenie tchawicy. Stąd też ciała obce zarówno płynne, jak i stałe częściej dostają się do płuca prawego, zazwyczaj do oskrzela płatowego dolnego.

PŁUCA

Płuca mają kształt nieregularnych stożków. W każdym płucu wyróżnić można podstawę, wierzchołek oraz powierzchnie: żebrową, śródpiersiową, przeponową oraz między-płatowe. Powierzchnia podstawna-przeponowa skierowana jest-jak sama nazwa wskazuje - ku przeponie, powierzchnia żebrowa do żeber, a powierzchnia śródpiersiową ogranicza przestrzeń, w której znajduje się: serce, duże naczynia wchodzące i wychodzące z serca oraz przełyk i grasica. Tak więc do powierzchni śródpiersiowej przylegają: serce, aorta, pień płucny, żyły główna górna i dolna oraz przełyk. Na powierzchni śródpiersiowej znajduje się wnęka płuca, w której są: oskrzele główne, dzielące się na oskrzela płatowe, tętnica płucna, dwie żyły płucne, naczynia i węzły chłonne oraz splot płucny (nerwowy). Oskrzela i naczynia płucne dzielą się we wnęce i miąższu płuca na oskrzela i naczynia płatowe, a dalej na segmentowe, podsegmentowe, zrazikowe i oskrzelka, kończące się gronkiem płucnym, w którym są pęcherzyki płucne. Pęcherzyki płucne otacza-oplata sieć naczyń włosowatych, biorących udział w wymianie gazowej płuc.

---