Wykorzystanie gier i zabaw dydaktycznych w edukacji matematycznej uczniów klas młodszych
Jak zainteresować ucznia przedmiotem? Jak zmotywować do efektywnej pracy? Jak wzbudzić u ucznia chęć poznawania, dociekania, zgłębiania wiedzy?
Te i podobne pytania my, nauczyciele zadajemy sobie wielokrotnie. Na niektóre z nich udaje nam się odpowiedzieć korzystając z własnej wiedzy i doświadczeń, ale w obliczu dynamicznego postępu zmuszeni jesteśmy do ciągłych poszukiwań. W grupie klasowej zazwyczaj da się zauważyć uczniów, którzy żywo reagują na polecenia, chętnie podejmują wszelkie zadania, ale są też uczniowie, którzy wymagają dodatkowego bodźca do pracy, zachęty do działania.
Poszukując sposobów i metod na zaktywizowanie ucznia, niewątpliwie pomocne okażą się gry i zabawy dydaktyczne. Walory tej metody są znane wszystkim tym, którzy ją stosują. Zastosowanie gier i zabaw w edukacji matematycznej spełnia wielorakie funkcje. Dzieci poznają i utrwalają podstawowe pojęcia matematyczne, ćwiczą rachunek pamięciowy. Rozwijają procesy poznawcze: spostrzegawczość, uwagę, pamięć, myślenie. Ponadto na uwagę zasługuje funkcja społeczna gier i zabaw. Uczniowie pracując w grupie uczą się właściwej komunikacji, rywalizacji, współdziałania, kompromisu, co dla mnie jako wychowawcy jest bardzo istotne. Poza tym gry i zabawy dydaktyczne rozwijają wyobraźnie i kształcą twórczą postawę dziecka. Kiedy tylko jest to możliwe, pozwalam moim uczniom, aby sami podawali swoje propozycje do danej zabawy, aby wymyślali dalszy ciąg.
W swojej pracy często stosuję gry i zabawy dydaktyczne, zarówno na lekcjach matematyki jak i na zajęciach koła matematycznego dla klas młodszych. Jest to dobra metoda do stosowania na początku zajęć, jako "rozgrzewka" matematyczna, lub pod koniec zajęć, kiedy chcemy utrwalić materiał (albo widzimy znużenie u uczniów i chcemy pobudzić ich do pracy).
Zachęcam do stosowania w pracy gier i zabaw dydaktycznych. Na rynku istnieje mnóstwo opracowań poświęconych tej tematyce. Ja prezentuję kilka gier i zabaw , które są bardzo lubiane przez dzieci. Ze względu na ich uniwersalny charakter, można je zmieniać i modyfikować w zależności od potrzeb i wieku dziecka.
"Kto pierwszy"
Potrzebne pomoce: kostki sześcienne do gry ( najlepiej duże, można zakupić w sklepie z zabawkami, osobiście stosuję własnoręcznie zrobione z plastikowych klocków o większym formacie niż oryginalne kostki)
Uczniowie w parach rzucają na przemian kostką. Za każdym razem sumują liczbę wyrzuconych oczek dodając do poprzednio wyrzuconej liczby. Wygrywa ten, kto pierwszy osiągnie podaną liczbę np. 20, 30.
Zabawę można modyfikować w zależności od wieku uczniów np. liczbę oczek każdorazowo powiększając dziesięciokrotnie, a "metą" będzie liczba 100.
"Moja liczba"
Pomoce: Kartoniki z liczbami od 0 do 100 (w formacie 15cm x 10cm)
Kartoniki leżą rozsypane na dywanie. Dzieci siedzą w kole, losują jeden kartonik z liczbą, a następnie układają zagadkę o swojej liczbie, pozostałe dzieci zgadują o jaka liczbę chodzi np. "moja liczba jest większa od 40 i mniejsza od 50, a cyfrę dziesiątek ma taka sama jak cyfrę jedności" lub "moja liczba jest o 17 mniejsza od 70", albo "moja liczba jest mniejsza od10 i jest liczbą parzystą".
Kartoniki z liczbami znajdują wszechstronne zastosowanie do bardzo wielu ćwiczeń czy zabaw, dlatego warto je mieć w swoim podręcznym zestawie pomocy dydaktycznych.
Inną odmianą powyższej zabawy jest, po wyciągnięciu kartonika, podawanie przez dziecko liczby dziesiątek i jedności, a pozostali odgadują, co to za liczba. Np. "moja liczba ma dwie dziesiątki i dwie jedności, co to za liczba"?
Mogą też dzieci wyciągać po kilka kartoników z liczbami i układać je malejąco lub rosnąco, może to być praca w grupach. Wygrywa grupa która pierwsza wykona poprawnie zadanie.
Po kilkakrotnym zastosowaniu tej zabawy uczniowie sami potrafią sprawdzać się nawzajem, zdarza się, ze inicjują podobne zabawy.
"Poszukiwanie iloczynu"
Pomoce: kartoniki z tabliczką mnożenia (osobno działania, osobno wyniki).
Kartoniki luźno rozsypane np. na dywanie, w innym miejscu leżą kartoniki z iloczynami. Uczniowie wyciągają po kilka kartoników, a następnie jak najszybciej wyszukują wynik mnożenia i układają poprawne działania, można określić czas zabawy.
Inna wersja: uczeń wyciąga kartonik z wynikiem, a za zadanie ma podać działanie na mnożenie ustnie, lub odszukać odpowiedni kartonik.
Zakres tabliczki mnożenia można dostosować wg uznania, można tą zabawę przeprowadzić w grupach, jedni podają działanie, drudzy wyszukują wynik.
"Przeskocz do przodu lub do tyłu"
Pomoce: rysunek osi liczbowej na podłodze.
Nauczyciel rysuje kredą na podłodze oś liczbową w zakresie liczbowym np. od 0 do 20. uczniowie podchodzą kolejno do osi. Nauczyciel mówi: "stań na siódemce i przeskocz o 5 do przodu". Dziecko po wykonaniu tego zadania podaje działanie 7+5=12, albo nauczyciel mówi "stań na 15 i przeskocz o 6 do tyłu". Uczeń podaje 15-6=9. Można podać po trzy przykłady, wygrywa uczeń, który poprawnie wykonał wszystkie polecenia.
Inną odmianą tej zabawy jest wersja "milcząca". Uczeń wykonuje przeskoki na osi po czym siada do ławki i zapisuje działanie w zeszycie.