Rola gier i zabaw w edukacji matematycznej.
Rozrywki umysłowe, różnego rodzaju zagadki są niezwykle lubiane przez dzieci i przyjmowane przez nie wręcz entuzjastycznie. I choć ich walory kształcące i wychowawcze są znane od dawna, jednak w praktyce szkolnej nie zawsze bywają docenianie. Zagadki stosuje się w procesie nauczania niezbyt racjonalnie. Zauważa się raczej ich zabawowe walory. Nie docenia się natomiast rozwiązywania zagadek jako czynnika stymulującego, czyli pobudzającego rozwój zdolności poznawczych dziecka, wyzwalającego jego twórczą aktywność, wdrażającego do samodzielnego myślenia, do samokontroli, samooceny czy też samokształcenia.
Zagadki mogą nam oddać wielkie usługi w nauczaniu pod warunkiem, że wprowadzimy je do procesu dydaktycznego w sposób świadomy, że dobierzemy je odpowiednio do określonych sytuacji dydaktyczno-wychowawczych i dostosujemy do poziomu umysłowego, możliwości oraz potrzeb uczniów, którzy będą je rozwiązywać.
Pojęcie zabawy
Zabawa w ujęciu psychologicznym - to działalność wykonywana dla przyjemności. Jest to główna forma aktywności człowieka, czynnik rozwoju psychicznego i fizycznego. Jest również pierwszą formą uczenia się i poznawania rzeczywistości.
Według Rubinsztajna zabawa to pierwsza szkoła bycia człowieka w świecie.
Stanowi ona inny świat, tajemniczy, mistyczny, zrozumiały tylko dla bawiących. Nie obowiązują tu prawa, normy, oprócz tych, które ustalają sami bawiący. Zabawa stanowi czynnik kulturowy życia, ponieważ podczas zabawy uczymy zasad, obowiązków, porządku prawidłowej komunikacji.
Cechy zabawy:
Dobrowolność - zabawa jest działaniem, w którym udział jak i rezygnacja z niego są całkowicie zależne od chęci uczestnika/uczestników. Bawiący się lub grający robią to dla własnej przyjemności i bez jakiegokolwiek przymusu.
Wyodrębnienie, zamknięcie w określonych ramach czasu i przestrzeni - gra i zabawa stanowią zamkniętą rzeczywistość, rozgrywającą się we własnej przestrzeni, starannie oddzielonej od reszty „normalnego” życia. Posiadają też określone ramy czasowe.
Zawieranie elementu niepewności - przebieg zabawy czy wynik gry nie mogą być z góry ustalone. Ich istota zawiera się w niespodziance i ciągłemu zaskoczeniu.
Bezproduktywność - nawet gra o pieniądze nie prowadzi do wytworzenia jakichkolwiek dóbr materialnych; możliwe jest jedynie przemieszczenie własności w ramach grupy grających. Ogólna suma wygranej nie może być większa od sumy, którą inny przegrali.
Ujęcie w normy - świat gry i zabawy rządzony jest przez konwencje i reguły, których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym uczestnictwa. Gra rozpada się, jeśli ukazać nonsensowność i konwencjonalność jej reguł.
Fikcyjność - grom i zabawom opartym na naśladownictwie towarzyszy poczucie odrealnienia, wyodrębnienia się z rzeczywistego życia.
Rodzaje zabaw- podział według Kwiatkowskiej
tematyczne
konstrukcyjne
ruchowe
badawcze
dydaktyczne
Pojecie gry
Gra - czynność o ustalonych zasadach, w której udział bierze zwykle kilka osób (rzadziej jedna), w celach rozrywkowych. Od innych rozrywek grę oddziela istnienie ścisłego zbioru zasad gry, od innych skodyfikowanych czynności jej rozrywkowy charakter.
Rodzaje gier
Gry umysłowe - bez elementu losowego i fizycznego, czyli takie, w których wygrana zależy od sprawności umysłowej. np. szachy, warcaby, gry quizowe
Gry losowe - takie, w których wynik nie jest możliwy do przewidzenia i nie istnieją strategie umożliwiające polepszenie swojego wyniku bez złamania zasad gry.
Gry oparte o sprawność fizyczną - oparte o zadanie (bądź zadania) do wykonania, które mają sprawdzić różne cechy sprawności psycho-ruchowej gracza (np. zręczność, szybkość, siłę itp.)
Gry umysłowo-losowe - różne gry, w których o zwycięstwie decyduje zarówno los jak i umiejętności. Do tej kategorii należy zaliczyć większość gier w karcianych, a także część gier planszowych (np. chińczyk).
Jeżeli chodzi o zagadki matematyczne z zastosowaniem zadań matematycznych, to ich główną zaletą jest to, że można je dobrowolnie modyfikować, zależnie od zakresu liczbowego przypadającego na daną klasę, od stopnia opanowania przez uczniów umiejętności wykonywania poszczególnych działań matematycznych i opanowanej przez nich techniki rachunkowej.
Zagadki z zastosowaniem działań matematycznych
układanki matematyczne
zagadki ze znakami nierówności
eliminatki matematyczne- w zagadkach tych zgodnie z nazwą eliminuje się określone elementy np. działania, litery, by z pozostałych móc utworzyć rozwiązanie
wybieranki matematyczne- zagadki te, pomimo tego, że znacznie nieraz różnią się układem graficznym, posiadają wspólną zasadę rozwiązywania. Punktem wyjścia jest w nich zawsze działanie. Jego wynik wskazuje, którą literę wyrazu należy wybrać, aby otrzymać końcowe rozwiązanie.
wylicz i uporządkuj alfabetycznie- Podobnie jak wybieranka, zagadka ta utrwala pisownię liczebników.
plątaninki matematyczne