Piccolo Machiavelli (1469-1527)
Państwo to organizacja, jego funkcją jest m.in.:
-ochrona życia i zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom
-zapewnienie dobrobytu
Pojęcie „państwo” w starożytności było całkowicie inaczej rozumiane. Zarówno Platon jak i Arystoteles mieli na myśli „polis”; jest to rodzaj wspólnoty, było ośrodkiem życia politycznego. Natomiast ośrodkiem życia rodzinnego, domowego było ”okija”; dom. Przeciętny grek dzielił swoje życie na te dwa obszary między którymi była wyraźna, nieprzekraczalna granica.
Człowiek kiedy dba o podstawowe środki do życia podejmuje jakiś trud, a jedyna wolność to branie udziału w życiu publicznym. Przestrzeń publiczna jest przestrzenią jedynej dostępnej wolności. Sfera publiczna jest sferą wolności, tylko w tej sferze możliwe są jakieś działania. Przestrzeń publiczna, polityczna, ona jest celem autonomicznym, nie spełnia funkcji dbania o dobrobyt obywateli. Nie jest podporządkowana funkcją ekonomicznym. Warunkiem uczestnictwa w życiu publicznym jest oddanie życia za zbiorowość, poświęcenie się dla ogółu. Dlatego m.in. Platon gardzi niewolnikiem, ponieważ niewolnik nie wchodzi w sferę publiczną, dlatego nie jest człowiekiem w pełni ( tak jak również kobiety i dzieci).
Arystoteles natomiast twierdził, że człowiek z natury powołany jest do życia w sferze publicznej (dzoonpolitikom) zwierze publiczne. Sposób tego myślenia o sferze publicznej jest kontynuowany przez rzymian i dalej. Państwo nie miało tu pełnić Funkcji ekonomicznej, tylko funkcje gdzie ludzie osiągają pełnie spełnienia i istnienia.
Etyka umiaru Arystotelesa:
Arystoteles uważał że etyka zajmuje się etyką dobra, zastanawiał się do czego służy dobro? Doszedł do wniosku, że dobro najwyższe jest to cel nie służący do osiągnięcia innego celu, ludzie dążą do osiągnięcia tego celu, czyli dobra wyższego; eudemonia doskonałość. Rozum człowieka kształtuje własne działania do osiągnięcia szczęścia. Pełnia funkcjonowania człowieka wyrażająca się w każdym obszarze to jest właśnie szczęście. Twierdził on również że w każdym działaniu istnieje zaleta czyli cnota inaczej zaleta moralna. Życie cnotliwe to życie szczęśliwe. A Arystoteles twierdził, że działania posiadające wartości cnotliwe to działania z umiarem. Kiedy człowiek potrafi znaleźć „złoty środek” w swoim postępowaniu wtedy osiąga pełnie szczęścia. Niestety tego działania cnotliwego nie da się nauczyć, je da się tylko wyrobić w działaniu.
Etyka ta miała wymiar obywatelski, państwo powinno umożliwiać człowiekowi rozumne kształtowanie swoich działań, powinno umożliwiać działanie cnotliwe i rozumne.
W świetle etyki Arystotelesa „człowiek jest słusznie dumny” posiada on następujące cechy: ambicja, prawdomówność, otwartość, męstwo, sprawiedliwość, przyjaźń, jest to tzw. wzór etyczny. Są to cnoty których praktycznie nie da się osiągnąć w życiu prywatnym. Dla rozwoju człowieka niezbędne jest życie publiczne.
Nicole Machiavelli twórca makiawelizmu, w jego ujęciu człowiek dąży do celu bo cel uświęca środki, ludzie postępujący wedle tej zasady są to ludzie przewrotni i podstępni.
„Książe” jest to rozprawa, zawarte są tu porady udzielane władcy, jak władze zdobyć i ja utrzymać. Machiavelli mówi o władzy i zaleca władcy:
Do władzy dochodzi się siłą zbrojną, jeżeli decydujemy się na władzę jesteśmy zmuszeni użyć sił zbrojnych, ludzie którzy stawiają opór będą zmuszeni do pożegnania się z życiem. Machiavelli mówi, że sięgając po władzę musimy być przygotowani na wyrządzenie krzywd.
Po zdobyciu władzy należy wprowadzić krótki okres terroru, należy wywyższyć słabszych a osłabić mocnych. Machiavelli mówi, że dobrze jest na tym etapie wprowadzić ministra który trzyma wszystkich w ryzach. Ale nie należy naruszać struktury prywatnej i nie należy wnikać w sfery rodzinne.
Okres stabilizacji, w okresie tym należy konsekwentnie różnicować społeczeństwo. Władza w tym okresie ma różne ”zabawki” ordery. Miejsce opozycji jest w więzieniu. Machiavelli stworzył program w którym władca powinien dbać o swój wizerunek i powinien pokazywać jaki jest dobry i miłosierny, występuje tu sterowanie informacją.
W wypadku zagrożenia wewnętrznego lub zewnętrznego władca powinien natychmiast angażować siły policyjne i wojsko.
Jest to rządzenie oparte na strachu. Wynikał to z poglądu dotyczącego natury ludzkiej. Ludzie są wyniośli, chciwi, ludziom nie zależy na wolności, bardziej od wolności cenią majątek, ludzie posiadają właśnie taką naturę. Machiavelli twierdził, że natura ludzka jest zmienna dlatego nie są w stanie wytworzyć między sobą współdziałania i ładu społecznego. Lad natomiast tworzy państwo, włada. Źródłem nieładu jest zmienność ludzka.
Interpretacje „Książe”
- Machiavelli oddzielił etykę od polityki, etyka docieka dobra moralnego, w przypadku polityki jej funkcją głównie jest skuteczność. Machiavelli był inmoralistą, mogą istnieć napięcia pomiędzy celami polityki a etyki.
- Heglowska, kontynuowana przez marksistów. Machiavelli jest twórca tworzącego się państwa narodowego. Machiavelli był przekonany że jeżeli państwo nie narodzi się w tym okresie to straci ono swe szanse na stanie się monarchią.
- Izaak Berlin, Był on jednym z najwybitniejszych brytyjskich historyków idei.
Machiavelli w istocie nie był moralista (kwestionuje pierwsza interpretacje) konflikt między dwoma wartościami etycznymi, między etyką (moralnością) indywidualistyczna, a moralnością obywatelską odnoszącą się do relacji między jednostką a państwem. Pojawia się wieczny konflikt między tymi dwiema etykami i tego konfliktu nie da się rozwiązać.
Historia myśli socjologicznych
wykład 2
- 2 -