Zjednoczenie Niemiec w XIX w. („krwią i żelazem”), podr., s. 134 - 141 mapa, podr. 139. oprac. RM „Bismarck uczynił Niemcy wielkimi, ale Niemców małymi”
1. Postanowienia kongresu wiedeńskiego w sprawie Niemiec (likwidacja Związku Reńskiego,
powstanie Związku Niemieckiego, nabytki terytorialne Prus: Westfalia, część terytorium Saksonii, obszar
Wielkiego Księstwa Poznańskiego - Wielkopolska)
2. Opozycja liberalno - demokratyczna i republikańska w Niemczech w walce ze Świętym Przymierzem,
„systemem Metternichowskim”, absolutyzmem (1815 - 1830)
- ruch odrodzenia narodowego w Niemczech (zwalczany przez Metternicha) - wpływ nacjonalizmu (J. G. Fichte) i romantyzmu; cele:
walka z absolutyzmem, zjednoczenie Niemiec
burszenszafty - organizacje studenckie o programie liberalno - demokratycznym, propagujące ideę zjednoczenia Niemiec, zwalczane
przez Metternicha
3. Powstanie Związku Celnego w Niemczech (1834): w ciągu 20 lat objął swoim zasięgiem wszystkie kraje
Związku Niemieckiego, z wyjątkiem Austrii
4.Kwestia zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów
- zwolennicy zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów: przeciwnicy absolutyzmu, zwolennicy
rewolucji ustrojowej, liberałowie, demokraci, republikanie
- przeciwnicy zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów: monarchowie absolutni państw Związku
Niemieckiego (np. cesarz Austrii, Król Prus), konserwatyści, zwolennicy utrzymania „systemu Metternichowskiego”
- koncepcje zjednoczenia Niemiec w okresie Wiosny Ludów
• koncepcja monarchistyczna i republikańska
• koncepcja „małych Niemiec” i koncepcja „wielkich Niemiec”
- uchwała parlamentu Związku Niemieckiego (tzw. parlamentu frankfurckiego) w okresie Wiosny
Ludów w sprawie zjednoczenia Niemiec - była próbą realizacji koncepcji „małych Niemiec”, parlament
ofiarował koronę cesarską królowi Prus, który jej nie przyjął
5. Wzrost znaczenia Prus w Niemczech po Wiośnie Ludów - czynniki sprzyjające zjednoczeniu
Niemiec przez Prusy:
- wzrost znaczenia tendencji nacjonalistycznych w Niemczech po Wiośnie Ludów
ogromny potencjał gospodarczy Prus na tle innych państw niemieckich (m.in. Zagłębie Ruhry, Górny Sląsk)
ogromny potencjał militarny Prus na tle innych państw niemieckich (np. nowoczesna artyleria i karabiny - podr., s. 135, powszechny obowiązek służby wojskowej, wykorzystanie na potrzeby armii gęstej sieci linii kolejowych i telegraficznych, nowoczesny sztab wojskowy kierowany przez Helmutha von Moltke)
powierzenie przez nowego króla Prus Wilhelma I (od 1861) funkcji premiera Ottonowi von Bismarckowi (w 1862 r.)
- skuteczna polityka premiera Prus (od 1862 r.) Ottona von Bismarcka
• dokonanie przez Bismarcka zjednoczenia Niemiec „krwią i żelazem” („wielkie zagadnienia ludzkości
rozwiązuje się nie rezolucjami i uchwałami, jak w latach 1848 - 1849, ale „krwią i żelazem”), Bismarck
• połączenie przez Bismarcka idei zjednoczenia Niemiec z konserwatyzmem i absolutyzmem (Bismarck
przekonał do koncepcji zjednoczenia konserwatystów i zwolenników absolutyzmu, w tym króla Prus
Wilhelma I)
poparcie większości niemieckiej burżuazji (zwł. pruskiej) dla dążeń zjednoczeniowych
Bismarcka
poparcie Rosji dla dążeń zjednoczeniowych Bismarcka (Prusy wcześniej poparły Rosję w zwalczaniu powstania styczniowego - konwencja Alvenslebena)
słabość Austrii, która nie potrafiła skutecznie przeciwdziałać dążeniom zjednoczeniowym Bismarcka (Cesarstwo Austriackie było państwem wielonarodowościowym, słabiej rozwiniętym gospodarczo od Prus)
6. Wojna Prus i Austrii z Danią (1864), przyczyny: prusko - duński spór o Szlezwik i Holsztyn
7. Wojna Prus z Austrią w 1866 r.
▪ przyczyny: próby przeciwdziałania przez Austrię dążeniom zjednoczeniowym Prus i Bismarcka, austriacko -
pruski spór o Holsztyn
▪ bitwy: klęski Austrii w bitwach pod Sadową i Munchengraetz,
▪ przewaga armii pruskiej (nowoczesne rodzaje broni, wykorzystanie linii kolejowych i telegrafu), taktyka
„wojny błyskawicznej” szefa sztabu Helmuta von Moltke,
▪ postanowienia pokoju w Pradze w 1866 r.: znaczne nabytki terytorialne Prus (zwłaszcza obszary w północno -
zachodniej części Niemiec oraz między Westfalią a Brandenburgią), likwidacja Związku Niemieckiego, utworzenie
Związku Północnoniemieckiego (federacji 19 krajów niemieckich, położonych na północ od Menu, z
dominującą pozycją Prus), poza Związkiem Północnoniemieckim pozostały m. in. : Austria, Bawaria,
Badenia, Wirtembergia, mapa, podr., s. 139
8. Wojna Prus z Francją (1870 - 1871)
- przyczyny wojny
▪ dążenie Bismarcka do kolejnej zwycięskiej wojny, która zjednoczy Niemców wobec wroga
zewnętrznego i ułatwi zjednoczenie Niemiec
• próby Napoleona III niedopuszczenia do zjednoczenia Niemiec przez Prusy
• spór Prus z Francją o następstwo tronu w Hiszpanii (wysunięcie przez Bismarcka kandydatury Leopolda
Hohenzollerna na tron hiszpański)
• „depesza emska” jako bezpośrednia przyczyna wojny (opublikowanie w prasie przez Bismarcka
zniekształconej wersji depeszy Wilhelma I na temat jego rozmów w Ems z posłem francuskim, treść
depeszy została przez Bismarcka celowo zniekształcona, w celu nadania jej tonu obraźliwego dla
francuskiego posła), podr., s. 141
- przebieg wojny:
▪ liczebna i techniczna przewaga armii pruskiej,
▪ koncepcja „wojny błyskawicznej”, szef sztabu armii pruskiej - Helmut von Moltke,
▪ bitwy:
- Sedan 2 IX 1870 - marszałek Edme Mac Mahon, Napoleon III dostał się do niewoli;
- Metz 27 X- gen. Achille Bazaine),
- oblężenie Paryża przez wojska pruskie, wydostanie się balonem z oblężonego miasta ministra Leona Gambetty
- ogłoszenie z Paryżu detronizacji Napoleona III (po jego wzięciu do niewoli pod Sedanem), a zatem
koniec II Cesarstwa we Francji (4 IX 1870) i początek III Republiki
10. Powstanie Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy Niemieckiej) 18 I 1871 (zjednoczenie Niemiec zostało
ogłoszone w „Sali Lustrzanej” pałacu w Wersalu), podr., s. 138
11. Traktat pokojowy zjednoczonych Niemiec z Francją (Franfurt n. M., 10 V 1871), postanowienia:
▪ Francja utraciła na rzecz Niemiec Alzację i Lotaryngię,
▪ narzucono Francji ogromną kontrybucję wojenną w wysokości 5 mld. franków w złocie
12. Zjednoczone Niemcy jako cesarstwo federacyjne ( II Rzesza, „Niemcy wilhelmińskie”)
- cesarzem Niemiec został król pruski Wilhelm I, kanclerzem Bismarck
- ustrój polityczny zjednoczonych Niemiec: cesarstwo federacyjne składające się z 25 państw
związkowych oraz tzw. kraju Rzeszy (Alzacji i Lotaryngii), mapa, podr.,s.139
▪ wspólne instytucje cesarstwa federacyjnego: cesarz, dwuizbowy parlament (Bundesrat i Reichstag),
cesarski rząd centralny z kanclerzem na czele, armia, cła, podatki, polityka zagraniczna, poczta
▪ utrzymano m.in. odrębne parlamenty krajowe (Landtagi) oraz władców poszczególnych
państw niemieckich
- polityka kulturkampfu („walki o kulturę”) kanclerza Bismarcka w latach 1872 - 1878, była wymierzona w Kościół
katolicki, który, zdaniem Bismarcka osłabiał spoistość zjednoczonych Niemiec i wspierał tendencje separatystyczne,
reprezentowane przez katolicką Bawarię oraz katolicką ludność polską, na ziemiach polskich (Wielkopolska, Górny
Śląsk) kulturkampf przybrał zatem postać polityki germanizacyjnej
- zwalczanie przez Bismarcka ruchu socjalistycznego (wprowadzenie zakazu działalności partii
socjalistycznych w 1878 r.)
- polityka społeczna kanclerza Bismarcka (wprowadzenie powszechnych, obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych)
- polityka zagraniczna Bismarcka (np. izolowanie Francji na arenie międzynarodowej, dążenie do
zachowania dobrych stosunków z Rosją, zawiązanie dwuprzymierza w 1879 r. i trójprzymierza w 1882 r.,
kongres berliński w 1878 r. w sprawie Bałkanów), zob. temat: Geneza I wojny światowej
- ekspansja kolonialna zjednoczonych Niemiec (kolonie niemieckie w Afryce, w Azji i w strefie Pacyfiku,
mapy w podr., s. 152, 154)
1