Niedobór witamin w organizmie, czyli hipowitaminoza, spowodowana jest najczęściej niedostateczną podażą tych składników w diecie, zwiększonym zapotrzebowaniem organizmu przy niezmienionej zawartości w pokarmach, upośledzeniem wchłaniania, bądź oddziaływaniem niektórych leków i antywitamin. Niedobory poszczególnych witamin powodują powstanie określonych objawów patologicznych.
Hipowitaminoza pierwotna występuje na skutek niedoboru witamin w diecie, natomiast hipowitaminoza wtórna w efekcie upośledzenia wchłaniania witamin z pokarmu, działania leków albo zwiększonego zapotrzebowania w przebiegu chorób lub w czasie ciąży.
Długotrwały brak danej witaminy w organizmie prowadzi do awitaminozy, czyli schorzenia polegającego na całkowitym braku w organizmie danej witaminy lub ich zestawu. Powoduje różnorodne zakłócenia przemiany materii z objawami charakterystycznymi dla poszczególnych witamin.
Awitaminoza witaminy A (retinolu) prowadzi do:
kurzej ślepoty (przedłużony czas adaptacji do ciemności), rozmiękania rogówki (keratomalacja), zespołu suchego oka (xerophtalmia), rogowacenia i suchości skóry, wysychania błon śluzowych i zmniejszenia odporności górnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego na czynniki zakaźne. Powoduje opóźnienie wzrostu i zaburzenia reprodukcji, brak łaknienia, łatwe męczenie się, nadmierną drażliwość, bóle stawów, a także wypadanie włosów.
Awitaminoza witaminy C (kwasu askorbinowego) prowadzi do choroby zwanej szkorbutem, do zmian zapalno-martwiczych dziąseł, wypadania zębów, krwawienia z błon śluzowych.
Niedobór (hipowitaminoza) może powodować osłabienie odporności, łatwe męczenie się, utratę łaknienia, krwawienia z dziąseł, bóle stawowo-mięśniowe.
Awitaminoza witaminy K (filochinonu) prowadzi do słabej krzepliwości krwi.
Flora bakteryjna przewodu pokarmowego syntetyzuje ta witaminę, dlatego nie ma konieczności dostarczania jej z pożywieniem (wyjątek: noworodki, podawanie antybiotyków, niedobory mogą również występować w przewlekłych chorobach wątroby, stosowanie leków przeciwkrzepliwych), jednak niedobór może prowadzić do przedłużenia czasu krzepnięcia krwi i wystąpienia innych objawów skazy krwotocznej.
Witamina B1(tiamina)
Jej niedobór prowadzi do choroby beri-beri, zaburzeń ze strony układu nerwowego oraz zaników mięśniowych, a także do utraty łaknienia, zaburzenia trawienia, zmniejszenia masy ciała, zaburzenia czucia i popędu płciowego.
Niedobór witamina B2(ryboflawiny)
Niedobór B1 powoduje zwiększone wydalanie wit. B2 z moczem, co powoduje
zajady, zapalenie języka, łojotok, zmiany ze strony narządu wzroku (pieczenie, uczucie piasku pod powiekami, łzawienie) i układu nerwowego.
Witamina B6 (pirydoksyna)
Objawami niedoboru są: łojotok, złuszczenie skóry, zapalenie języka, wypadanie włosów. Hipowitaminoza B6 może się pojawić przy stosowaniu środków antykoncepcyjnych.
Niedobór witaminy B12 (kobalaminy) prowadzi do niedokrwistości złośliwej.
Witamina PP (niacyna, kwas nikotynowy)
Objawy niedoboru to zapalenie języka (tzw. język truskawkowy). Niedobory niacyny występują przy niedoborze tryptofanu. Awitaminoza objawia się pelagrą (zapalenie skóry, biegunka, zaburzenia psychiczne w postaci depresji, drżenia rąk).
Witamina H (biotyna)
Niedobór: łuszczenie się skóry, zanik brodawek języka, przygnębienie, bóle mięśni, zaburzenia czucia, łojotok. Niedobór biotyny zaobserwowano u ludzi spożywających duże ilości surowego jaja kurzego (ze względu na awidynę- ¬białko zawarte w białku jaja, które wiąże biotynę w nieprzyswajalny kompleks).
Niedobór witaminy D (kalcyferolu) powoduje krzywicę u dzieci oraz osteomalację u dorosłych.
Niedobór folacyny (kwasu foliowego) prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej, zapalenia języka oraz biegunki.