HISTORIA MEDIÓW DZIENNIKARSTWA

„Akta Diurna Orbis" -Starożytny Rzym II w p.n.e .Dzienniki urzędowe senatu rzymskiego podawano uchwały w dziedzinie podatków spadkowych itd. Zaczęto później tam zamieszczać bardziej znaczące informacje np:o transporcie wina francuskiego, o pożarach w mieście , o wypadkach kryminalnych, damy rzymskie zamieszczały tam informacje o swoich rozwodach .nie była wydawana na papierze.

W XII wieku - pierwsze młyny papiernicze na Sycylii.

Były pisane na drewnianych tabliczkach z gipsu rylcem a potem barwione.

Zamożni rzymianie robili sobie odpisy od tego egzemplarza na „Acta Diurna Orbis"

„Dzieje Rzymu" - Tacyta są oparte na „Acta Diurna Orbis „.

King Pao -gazeta ta wychodziła w Pekinie w VII w n.e.

Geneza prasy ,powody jej pojawienia się:

-głód informacji

-prowadzenie wymiany handlowej - informacja o szlakach handlowych, o ich bezpieczeństwie, inf., jaka moneta funkcjonuje w danym kraju.

-system organizacji kościoła katolickiego i jego misja chrystianizacji

-naturalny pęd człowieka do poznania świata

W Polsce do XVIII w funkcjonowała prasa pisana.

Co było źródłem informacji:

-wędrujący dziennikarze :kupcy, żeglarze, wojownicy, pielgrzymi, mnisi, wędrowni muzykanci, studenci.

Sposoby utrwalania informacji

-„Scripta merceatorum"-list kupieckie pierwowzory prasy pisanej, wartościowe źródło

informacji o różnych krajach , które leżały najczęściej na szlakach handlowych. "Handeisbriefe".

„Fuggerceitungen"- druga połowa XVI w - listy Fuggerów.

W Augsburgu - archiwum Fuggerów - 17 tysięcy relacji i „nowin" z lat 1568-1605.

Ludzie którzy sporządzali te pierwsze gazety nazywani byli nowelantami. Powstawały w związku z potrzebą dowiedzenia się o jakichś faktach zdarzeniach:

-annale

-arizy

-novalie

-terminaty

-opisania

-listy

Pierwszym dziennikarzem był Petro Willona z Bolonii.

Działał w pocz. XIV w. Gdzie miał swoją redakcję w karczmie, która leżała w ważnym szlaku komunikacyjnym, handlowym w Bolonii. Wieści z zagranicy od handlarzy zapisywał w kronice, która była wyłożona w gospodzie i każdy mógł się zapoznać z jej treścią.

Powstanie nazwy gazeta :

W 1538 roku w Wenecji pod mostem Rialto (pierwszy punkt kolportażowy pierwocin prasowych).wojna z furkami - skrypty z wiadomościami z placu boju. Cena - srebrna moneta "gazetta".

Kolejnym wytworem pierwocin prasowych były gazetki dla panujących - listy, depesze , notyfikacje. Tworzył je kanclerz ze sztabem sekretarzy. Listy z informacjami zamawiano i przesyłano w formie listów.

W 1598 r. Otton - książę brunszwicki - przesyłał wojewodzie Radziwiłowi na dwór angielski.

Notyfikacja - powiadamianie władców o ważniejszych wydarzeniach państwowych, narodziny dzieci królewskich, zaślubiny, zgody, podpisanie pokoju.

Listy urzędowe - wysyłane były przez ówczesnych uczestników władzy.

„De Skandalis Magnatum" 1275 r. Anglia.

Za Edwarda l edykt, który pozwalał sądom karać tych którzy przekazują nieprawdziwe informacje. Jeśli był to list to karano obcięciem ręki, jeśli ustnie to język.

„ Paszkwile" Stanisław Ciołek ( późniejszy biskup poznański)

sekretarz kancelarii królewskiej, małżeństwo króla Władysława Jagiełły z Elżbietą

Pilecką.( Małżeństwa były dynastyczne, król żenił się z córką króla sąsiedniego

królestwa.

Jagiełło ożenił się ze szlachcianką Pilecką.)

Stanisław Ciołek opisał ten związek, który nie był akceptowany. W opowiadaniu

opisał ten związek porównując E.Pileckądo świni.

„Listy z nowinami" - Zbigniew Oleśnicki

Andrzej de Palatio - 15 maj 1455 - opis bitwy pod Warną.

Wyprawa przeciwko Turkom, finansowana przez papieża .Palatio przeżył i opisał bitwę pod Warną. Jan Długosz - „Dzieje" włączył opis de Palatio do swego dzieła.

Jan Dandyszek - zbieracz nowin za Zygmunta Starego - posiadał korespondentów min. Szczęsny, Starzeński, Fabian Wojakowski, Stanisław Aichler, Stanisław Borkowski, Mikołaj Kopernik, Bernard Wapowski, Piotr Okoń.

Mikołaj Rej - skrytykował korespondentów.

Rozwój poczty w XVI i XVII w.

Twórcami poczty była rodzina Taksisów. Opanowali oni szlaki w Europie, listy, przesyłki, przyczynili się do cyrkulacji informacji w Europie.

W Polsce utworzono stałe połączenia Gdańsk, Toruń, Warszawa, Wrocław. Rozwój poczty za Zygmunta Augusta przyczynił się do rozwoju prasy pisanej.

Poczmistrzowie, którzy mieli biura prasowe :

Rubinkowski - Toruń

Antoni Gibes - Warszawa

Ich informacje tworzyły gazetki pisane do kilkudziesięciu egzemplarzy.

Korespondenci:

-urzędnicy kancelarii królewskiej, sekretarze magnatów, dostojników kościelnych, literaci, uczeni, nauczyciele, duchowni, kancelaria królewska - awiza i nowiny.

Królowa Bona - przywiozła do Polski włoszczyznę i urzędników tj.Hieronim Pinoczi, Ludwik Fantoni, Kszysztof Massini, Tomasz Talenti, Cassimo Brunetti.

Przyczynili się do rozwoju prasy pisanej:

-papier czerpany, papier dobrej jakości

- format - folie mediana i folie regalis 70 na 50 cm

- -na treść składało się kilka doniesień najbardziej aktualnych

- nagłówkiem tych gazet była data i miejsce

- odbiorcami tych gazet była elita społeczna, magnaci, przedstawiciele duchowieństwa, niekiedy szlachta.

- Miłośnikiem tych gazet był Jan III Sobieski

Te gazety funkcjonowały do XVIII w lecz od XVII w były wypierane przez prasę drukowaną w formie efemerydów.

Efemerydy - 1- próba wprowadzenia na rynek pisma, które szybko upada -2-ukazuje się bez określonej częstotliwości.

Prasa periodyczna - ukazuje się z określoną częstotliwością ma dłuższy żywot.

1765 - 1785 - „Monitor" - pismo powstałe z inicjatywy Czartoryskich, które przyczyniło się do powstania sejmu czteroletniego - konstytucja 3 maja.

1455 - biblia Guttenberga 42 wierszowa, 16 lub 17 egzemplarzy.

1492 - list Krzysztofa Kolumba

W XVI w powst. szereg efemeryd drukowanych

Prasa drukowana efemeryczna z została wykorzystywana w propagandzie.

Stefan Batory - wojna o Inflanty z Iwanem Groźnym. Drukarz Szanfenberg - typograf królewski

Zawartość takich druków:

a)przykłady okrucieństw moskiewskich - ryciny

b)propaganda sukcesu - sukcesy S. Batorego

c)przedstawienie powodów, które doprowadziły do wojny

d)edykt o zdobyciu Płocka

Płockie „scripta merceatorum" Bonerów - pierwsza połowa XVI w -Rodzina kupiecka osiadła w Krakowie - włodarze finansów królewskich Początki prasy periodycznej w Polsce !!!

7-22 VI11661 - „Merkuriusz Polski" - dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacji pospolitej.

Geneza:

Pokój Oliwski chciał wprowadzić szereg reform dla powstałej silniejszej armii polskiej po wojnie polsko - szweckiej. (Potopie)

Jan Kazimierz, Maria Ludwika, marszałek nadworny Łukasz Opaliński, redaktor Hieronim Pinocci, drukarz Jan Gorayn.

Pismo ukazywało się raz w tygodniu przez 41 tygodni, 8-12 stron, do numeru 27 pismo ukazywało się w Krakowie, od 28 do końca pismo zaczęło ukazywać się w Warszawie.

Treść Mercuriusza to:

- wiadomości z kraju lub z zagranicy ściśle związane z państwem Polskim, traktaty porozumienia.

- Dokumenty dotyczące polityki zagranicznej dotyczącej Polski, wojny prowadzone przez Polskę, wojna z Moskwą z Kozaczyzną

Był drukowany w języku polskim, ale także w języku francuskim, niemieckim i

włoskim.

„Continuatione del Mercurio Polaco" - 6 i 7 numer znaleziono w archiwum

watykańskim.

Ukazywał się do 22 VII 1661 roku.

Stronnictwo królewskie poniosło porażkę , król chciał aby wprowadzono „viverte rege"

- wybierać króla za życia króla, l król elekcyjny Henryk Walezy - uciekł, ponieważ miał okazję objąć tron na dworze francuskim po śmierci jego brata.

Po upadku „ Mercuriusza Polskiego „ pojawiły się :

- „Awizy"( 1696-1700)

- „ Wiadomości różne cudzoziemskie" (1696-1705)

- „Gazety z Warszawy „ - (1701 -1705)

06.VIII.1718 - „Poczta Królewiecka„ - Królewiec

wyd. Jan Dawid Cenkier - właściciel drukarni

red. St Buschel

inicjator pastor protestancki Jan Rekuć

126 numerów do 1720 roku. Była drukowana szwabachą- pismem gotyckim

Treść Polska - pismo komercyjne

- miała charakter informacyjny

- miała kilkunastu korespondentów na terenie całej Polski, Litwy, Żmudzi, Prusy zach.

- Przedruki z gazet zagranicznych - wiedeńskich

„Poczta Królewiecka" -cenny zabytek, źródło dobrej Polszczyzny

Powstanie pierwszej gazety periodycznej w Gdańsku

1619 - Andrzej Hunefeid - „Wochentliche Zeitung aus

Mehrerlei Orten"

A Hunefeid - drukarz, luteranin

Gdańsk - oaza dla innowierców, nie było waśni na tle religijnym. Przeważał język niemiecki więc gazeta wydawana była w języku niemieckim.

Gdańsk był specyficzną centralą informacyjną

-z powodu portu gdańskiego, okno na świat dla polski. Eksport zboża, smoły, miodu, drewna na maszty z polskich sosen. Informacje z zachodu Europy i całej Rzeczpospolitej. Giełda nowin.

- miasto bogate, bogate kulturowo, pierwsze drukarnie w Polsce, bogaty patrycjat miejski. przyjeżdżał teatr Szekspirowski.

Zawartość tego pierwszego pisma w Gdańsku

-inf. z zagranicy

-inf. z Gdańska

- z całej Polski

- inf. dotyczące konfliktów na tle religijnym

- złośliwe uwagi dotyczące kleru katolickiego

Powstał konflikt z Radą Miejską na tle religijnym. Zamknięto to pismo ze względu na konflikt z Rzeczpospolitą.

1630-1642 - Andrzej Hunefeid - „Wochentliche Zaitung" 1630-1640 - Jerzy Rethe - „Bericht durch Pommern"

Ukazywało się 2 razy w tygodniu. Rethe był poczmistrzem na terenie Gdańska, był drukarzem.

1629 - linia pocztowa Gdańsk - Hamburg

Rethe nie był bezstronny wobec faktów dotyczących konfliktów religijnych. Był napominany przez Radę Miejską.

Dyscyplinowanie wydawców przez Radę:

-1632 - drukarze nowin mają być bezstronni

-1636 - drukarze nowin powinni drukować wiadomości bez żadnych komentarzy

-1645 - tygodniowe nowiny mogą ukazywać się w następnym dniu z ceną jednego półtoraka, po przedstawieniu ich do cenzury Rady Miasta

Mimo tych ograniczeń rozwój prasy w Gdańsku był dynamiczny min. z powodu dużego popytu na prasę w drugiej połowie XVII w. Ukazywało się wiele gazet.

W1606r. (?) - Rada Miejska wydała zarządzenie wprowadzające restrykcje za

podawanie w gazetach fałszywych wiadomości. Jednak nie zachowała się żadna

gazeta z tamtego okresu .można przypuszczać że w tym okresie pojawiły się

pierwsze gazety.

Istnieją również hipoteza wysuwana przez historyków polskich i niemieckich, iż

ukazywała się gazeta „Nowiny Polskie" (1656-1657) - gazeta polska redagowana

przez Jakuba Weissa.

Loschin - „Historia Gdańska" 1829 -jako pierwszy

Sz Askenazy - „Gdańsk a Polska" 1929 - powtórzył hipotezę

K Gspann 1923 „Polonishe Novelien"

Na skutek złego zarządzania Polską po najeździe Szwedów panował harmider wśród chłopów i szlachty. Wówczas Jan Kazimierz powraca na terytorium Rzeczpospolitej i przedostaje się do Gdańska, który jako jedyne miasto nie poddał się Szwedom ponieważ posiadał fortyfikacje i system obronny.

Jesienią 1656r. J Kazimierz i jego dwór (700 osób) schronił Się w Gdańsku. Jest to dowód, że „Nowiny Polskie' miałyby swoich odbiorców .

1729r (!!!) - nieprzerwany rozwój pism w Polsce

1729 - „Nowiny Polskie", „Kurier Polski" - od 21.XII. 1729r redaktor J Naumanski

(napisał „wydawca pijany „ wydawcą był zakon -do1736 - monopol królewski na wydawanie gazet wydawany raz na tydzień objętość 4 strony

TREŚĆ:

- polityka zagraniczna dynastii Sasów

- informacje o polityce wewnętrznej

- wiadomości potoczne np. wypowiadano się o jakości węgierskiego wina

- wiadomości o charakterze administracyjnym - wyroki sądów grodzkich

- informacje o podróżach magnatów

Równocześnie z „Kurierem Polskim" zakon pijarzy wydał" Uprzywilejowane

wiadomości z cudzych krajów" 1729-1730

Pijarze zrobili błąd w druku i zamiast napisać królowa powiła syna napisali „krowa

powiła syna"

W styczniu 1739 wydawnictwo przejęli Jezuici. Około1760r na czele „Kuriera

Polskiego „ stanął redaktor F.Bohomolec.

Po przejęciu pisma przez Jezuitów poziom tego pisma spadł. Jezuici prowadzili

specyficzną politykę informacyjną.

1760 - 1764 „Kurier Litwy"

1761 - 1773" Gazety Wileńskie" - ks. Marcin Poczobut

Od stycznia 1765 „Wiadomości Warszawskie" wchłonęły "Kuriera Polskiego" potem zmieniła nazwę na „Gazetę Warszawską"

1773r- kasacja zakonu Jezuitów, utracenie przez nich monopolu na wydawanie prasy

Od 9 XI 1773r - przywilej dożywotniego prawa wyłączności na wydawanie gazet informacyjnych nadany księdzu Stefanowi Łuskinie przez S. Augusta Poniatowskiego. Limit dochodów Łuskiny to 7663 zł.

Łuskina przejął monopol na wydawanie gazet od Bohomolca, Był wrogiem wszelkich nowości w naukach humanistycznych - filozofii. Przeciwny ideałom oświecenia. Faworyzował władców, którzy sprzeciwiali się kasacji zakonu Jezuitów :

Katarzyna II, Fryderyk l - inicjatorzy rozbiorów Polski.

Gazeta była

-konserwatywna

-w okresie sejmu czteroletniego sprzeciwiała się reformom

-popierana monarchów absolutnych (Fryderyk l)

05.01.1774 - „Gazeta Warszawska"

Ukazywała się 2 razy w tygodniu , prenumerata roczna - 72 zł

-dominacja wiadomości z zagranicy

-anty oświeceniowy charakter gazety

Przeciwwaga dla gazety prowadzonej przez Łoskinę

1765 - 1785 -- „Monitor" - (wzorowany na Spektatorze)

Inicjatorem powstania gazety był książę A Czartoryski, redaktor Fr Bohomolec,! Krasicki, Autorzy :A Czartoryski, S.Poniatowski, S.Konarski, l Wybicki,A Naruszewicz

- Przedrukowywano artykuły ze Spektatora.

- Ukazywał się dwa razy w tygodniu

- Nakład 500 egzemplarzy

- Stał się szkołą myślenia politycznego

- Upowszechniano poglądy obozu królewskiego, obozu reform

- Upowszechniano poglądy oświecenia, ideały swobody, wolności, praworządności

1769 - 1777r- „Zabawy przyjemne i pożyteczne"

red.A Naruszewicz aut. l Krasicki, L. Węgierski -należy do nurtu oświeceniowego

ST August był koneserem sztuki .Organizował „Obiady czwartkowe". Zapraszał elitę kulturalną. Pismo drukowało artykuły popierające Polskie oświecenie - wiersze. Miało charakter literacki.

1791 - 1792 „Gazeta Narodowa i Obca „

redaktor Julian Niemcewicz i Józef Weisenhoff Nakład 1900 egz

- sprzedaż gazety przynosiła zyski

- miała charakter polityczny

- aktualne informacje z kraju i zagranicy

- wiadomości poufne

- przenosiła na grunt polski zdobycze wielkiej rewolucji francuskiej

- postulowała reformy : wolność osobistą chłopa, równość wobec prawa, nieograniczoną naukę

Gazety w Warszawie

-„Gazeta Warszawska"

-„Korespondent Warszawski"

-„Gazette de Varsovie"

1782 - „Pamiętnik Polityczny i Historyczny"

redaktor Piotr Świtkawski

wrzesień 1792 - władze targowickie - cenzura „Pamiętnik Polityczny i historyczny"

Opisał ówczesnych czytelników prasy, urzędników grodzkich,

ziemskich, starostów, sędziów, podkomorzych, komorników, mieczników, podstotów,

członków hierarchii kościelnej, urzędników królewskich.

Cenzurowanie druków do 1795 r 1520 r - edykt Zygmunta l Starego zakaz sprowadzania i sprzedawania dzieł Marcina Lutra pod karą konfiskaty dóbr i wygnania.

1522 - 1523 r - ponowienie edyktów

1519 r - cenzura „Chronica Polonorum" - Macieja z Miechowa (usunięto fragmenty dotyczące władzy królewskiej i magnaterii) „Poprawione „ dzieło wydano ponownie w 1521 r.

1581 - masowe palenie ksiąg anty klerykalnych w Wilnie

1652 r - publiczne spalenie anty jezuickiego druku JanaBrożka „Gratis"

1603 r - pierwszy polski indeks ksiąg zakazanych - biskup Bernard Maciejewski

07.IX.1792 r - (!!!) wprowadzenie przez Targowicę cenzury prewencyjnej

11.01.1773 r - proces przeciwko „Korespondentowi W- skiemu" ks. Karol Malinowski

Prasa insurekcji kościuszkowskiej

1794 r - „Gazeta Obywatelska i Patriotyczna „

red. Józef Meier - organ polskich jakobinów

1794 r - „Dziennik Powstania Narodu"

26.1V - I.XI.1794 - „Gazeta Wolna Warszawska" red. F.Dmowski

„Korrespondent Narodowy i Zagraniczny" „Gazeta Powstania Polski" „Przyjaciel Ludu" „Warschauer Zeitung"

(granice czasowe)

1661 - ukazanie się pierwszego pisma periodycznego

1795 - upadek państwa polskiego

Prasa brytyjska 1275 - „De Scandalis Magnatum"

Edward l - zakazywał rozpowszechniania fałszywych nowin , przyznawał prawo sądzenia oszczerców i kłamców sądom zwyczajnym. Karano narząd , który przyczynił się do rozpowszechniania kłamstw.

1530 r - Henryk VIII wprowadził cenzurę wstępną druków , cenzura prewencyjna

1538 r - Powstała instytucja cenzury. Star Chamber, wydawanie licencji, kontrola druków , wydawała dekrety o dogmatach kościoła anglikańskiego.

Kary : powieszenie, ćwiartowanie, obcięcie uszu i nosa,

pręgierz , uwięzienie , kary pieniężne.

1621 r - (!!!) Thomas Arscher - tygodniowe druki informacyjne (początek prasy periodycznej)

1622 r - „Weekły News" - pierwsze polityczne pismo

(Bourne i Arscher)

1638 r - Bourne i Butler -przywilej na wyłączność publikowania wiadomości z

zagranicy

XI. 1641 - „The Heads of Several Procceding in the Present Parlament"

- relacjonowało wydarzenia parlamentarne 1643 - 1649 r -(!!!) „A Perfekt Diurnal „ - Samuel Pecke ojciec angielskiego dziennikarstwel a

1643 - „Mercurius Tulicum" „Mercurius Britanius"

1644 r - John Milton „Areopagitica"

„Dajcie mi wolność do poznania , do wypowiadania się ,i do spierania się swobodnie , ponad wszelkie inni wolności „ (wolność dla poglądów Anglików, cenzura dla pism rojalistycznych, popsistowskich)

Milton - cenzor w okresie rządów Cromwella.

1655r- Licensing Act- licencjonowanie pism

1690 - „The Athenian Mercury"

„Czy wolno bić żonę „ „Co się stało po potopie"

„Reviev of the Attairs of France „ wyd.Daniel Defoe

Londyn w XVIII w to miasto bankierów , kupców , prawników , zubożałych dżentelmenów.

12.IV.1709 r- „Tatler „(Gaduła) Richard Steele

Relacje o życiu wytwornym, przyjemnościach i rozrywkach - będą pisane w cukierni White'a „złota młodzież"

-Relacje o poezji - kawiarnia Willa(?) (literaci)

-Wiadomości uczone - kawiarnia grecka (prawnicy, uczeni) -wieści z kraju i ze świata - kawiarnia pod św. Jakubem (politycy wigowscy)

kampania przeciwko zepsutym obyczajom

-wiadomości, charakter kawiarnianych plotek

-sprawy obyczajowe - literackie polityczne

01.111.1711 - 01.XII.1712 - (!!!) „Spektator" 555 numerów

Richard Steele Joseph Addison

Dzinnik, zawierał eseje , listy do redakcji, recenzje

10 numer - 3 tyś. Egz.

Treść:

-lekcje nowej moralności - oświeceniowej

-pochwała działań kupiectwa

-walka z uprzedzeniami herbowymi

-obraz epoki Londynu

-krytyka literacka i teatralna

„Spectator" - wpływ na prasę Europejską

- tłumaczenia 1714 - Amsterdam, francuski

- Polska „Monitor" 1765 - 1785r - inicjatorem oparcia się na „Spektatorze" był Ignacy Krasicki. Przedrukowywano teksty ze „Spektatora"

Joseph Adison - tłumacz, pisarz, członek parlamentu, polityk dramatopisarz, naukowiec, gubernator Irlandii, Czerpał wiedzę z literatury. Wprowadził do „Spektatora" węzłowe problemy epoki.

„Spektator" - jest odbiciem ideologii oświecenia. Nowa klasa społeczna burżuazja , mieszczaństwo. Spadek wartości arystokracji. Afirmacja nowej klasy społecznej.

Gatunki literacki „Spektatora"(!!!)

- esej publicystyczny - Adison , dotyczy problemów życia politycznego, społecznego, spraw płci.

- Recenzje - dotyczące książek, dzieł naukowych, przedst. Teatralnych

Wpływ i znaczenie „Spektatora" (!!!)

-wprowadził nowy model pisma, oddziaływał na opinię czytelników

-upowszechniał idee oświecenia

-zapis obrazu epoki

-pierwszy dziennik na terenie Anglii

01.IX.1712 - władze Anglii wprowadziły podatek od jednego egzemplarza (1/2 pensa) .Doprowadziło to do upadku „Spektatora"

„Spektaktor” spowodował powstanie podobnych modeli pism w całej Europie. W kilkadziesiąt lat po jego upadku drukowano roczniki w postaci wydań książkowych, replik „Spektaktora”

1623 - (!!!) ojciec prasy francuskiej Theopraste Benaudot „Nourelles ordinaires de divers endroits"

1631 - Gazette" „ Menaudot" - pierwsza gazeta polityczna .zapoczątkowała system prasy francuskiej.„Gazette" - charakter ściśle polityczny, czasy kardynała Bichelieau, Ludwik XIII pismo było przedmiotem gry politycznej.

01.01.1792 - powstaje Gazette de France"

• początki prasy francuskiej były bardzo ograniczone , system kontroli druków

• pierwszy dekret o cenzurze 1533 r - Uniwersytet paryski Sorbona Franciszek l

1534 r - funkcjonuje cenzura świecka jest to cenzura prewencyjna

1629 r - Ludwik XIII - państwowa cenzura druków. Bichelieau - przywrócił karę śmierci za wykroczenia przeciwko cenzurze

1728 r -kara śmierci zamieniona na galery i napiętnowanie

23.04.1789 r- pod naciskiem Stanów Generalnych Król Ludwik XVI zawiesza cenzurę.

26.V111.1789 r (!") - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela Pierwsze prawne weryfikowanie wolności słowa i myśli.

„La Pere Duchesne" - Jaques Hebert

600 tyś. nakładu , 3 razy w tygodniu

„Ami du Peuple" - Jean Poul Marat - 2 razy dziennie 1789 -1792 r - brak cenzury ale represje dla dziennikarzy 1792 r - dekret Jakobinów 1795 r - konstytucja, wolność prasy

1805 r- kontrola redakcji przez policję 1810 r - wprowadzenie cenzury

Za rządów Napoleona wciągnięto prasę w realizację celów propagandowych

państwa. Wolno było pisać o sukcesach armii napoleońskich. Nie wolno było pisać o porażkach Francji, kłopotach zdrowotnych, epidemiach ,

głodzie. Tematem o którym trzeba było pisać to postać Napoleona ,a także upowszechnianie osoby która była przywódcą państwa. Napoleon był nieomylny , był pomazańcem bożym.

Zmiany w systemie prasy

W 1805 r finanse drukarni były kontrolowane przez policję. 1/3 dochodów drukarze musieli dawać na utrzymanie kontrolerów.

- walka o zniesienie cenzury

- prasa jest wykorzystywana w propagandzie państwowej

Powstanie prasy amerykańskiej

1690 r- „Public Ocurrences, Both Foreign and Domestic „

Benjamin Harris - ojciec prasy amerykańskiej

Pismo wydawane było 30 lat. Koncentrowało się na problemach współczesnych. Jedynym źródłem informacji były gazety angielskie przywożone przez marynarzy.

Benjamin Harris - był drukarzem w Anglii i represjonowany uciekłdo Ameryki.

Zamieszkał w Bostonie, tam prowadził księgarnie a przy niej kawiarnię do której wpuszczano kobiety

24.IV.1704 - „Boston News - Letter" - John Cambell drugi ojciec prasy ameryk.

John Cambell - poczmistrz, działał we współpracy z gubernatorem brytyjskim

otrzymywał od niego dotacje ale musiał uwzględniać jego sugestie dotyczące poruszanych tematów .

1732 - 1757 r - (!!!) „Pensylwania Gazette" - Benjamin Franklin

- ojciec dziennikarstwa amerykańskiego

gazeta ukazywała się w Filadelfii

Katalog cech, które powinien posiadać dziennikarz wg. Benjamina Franklina tzw „wymogi dotyczące człowieka redagującego gazetę

- znajomość języków obcych

- wykształcenie

umiejętność relacjonowania zdarzeń, wychwytywanie ich duży zasób wiedzy

Przyczyny ograniczenia rozwoju prasy

• brak na miejscu produktów do drukowania gazet, sprowadzano je z Anglii

- ograniczone możliwości komunikacyjne

- oddalone od siebie siedliska ludzkie

• utrudnione zdobywanie informacji z zagranicy Wiadomości z Anglii dochodziły z dwu miesięcznym opóźnieniem

W 1765 r - Stamp Act - ustawa stemplowa wprowadzona przez władze brytyjskie. Podatek od każdego egzemplarza.

1776 r - Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych

1776.06.12 - (!!!) uchwalenie w stanie Wirginia dokumentu „Bili of Right of Wirginia State „postulat o wolności słowa .Wzrosły nakłady gazet.

„Cammon Sense" - Thomas Paine 1776 r 100 tyś nakładu.

Broszura „Racjonalny Umysł" postulowała zrzucenie zwierzchnictwa Brytyjczyków, wolność słowa

1791 -1792 r - „Right of Man" - broszura na temat praw człowieka, praw socjalnych, praw do obrony w procesach sądowych. Aresztowany jako buntownik w procesie pod naciskiem opinii publicznej został uwolniony.

1787 r - Konstytucja Stanów Zjednoczonych pierwsza konstytucja w której

jednoznacznie określono wolność słowa jako podstawowe prawo człowieka.

W 1791 r - (!!!) pierwsza poprawka do konstytucji USA dotyczyła wolności prasy , religii -Liberalna teoria prasy.

W USA długo nie było dziennika.

1783 r (!!!) - „The Pensylwania Evening Post" - pierwszy dziennik amerykański

1790 r- 8 dzienników, 70 tygodników, 14 różnych czasopism

Cechy tego okresu

duża rola prasy w życiu publicznym , f-cje kontrolne wobec organów władzy, prezydentów USA np. Thomas Jeferson był bardzo atakowany przez prasę.

Jednak przywiązywał dużą rolę do wolności prasy jako do podstawy demokratycznego państwa.

We wszystkich państwach europejskich i w Ameryce ukształtowały się systemy prasowe, powstanie periodyków.

Powstały dzienniki o charakterze informacyjnym, nie koniecznie o charakterze politycznym, notowania giełdowe, reklamy, ogłoszenia, nekrologii

Powstanie czasopisma naukowego, które jest odbiciem rozwoju naukowego w tym okresie.

Prasa stała się najcenniejszym narzędziem burżuazji w objęciu władzy i w zmianie systemu feudalnego.

Postęp w technikach drukarskich 1816 r wynalezienie maszyny Keniga , wynalezienie telegrafu optycznego.

Prasa Polska w okresie rozbiorów

1807 - 1815 r- utworzenie Księstwa Warszawskiego z ziem zaboru zaboru pruskiego i austriackiego

Ukazywała się „Gazeta Warszawska" i „Korespondent Warszawski" Zostały wprowadzone dzienniki departamentowe.

02.02.1807 r - cenzura prewencyjna w Księstwie Warszawskim Andrzej Horodyski - cenzor generalny w Księstwie Warszawskim

01.10.1918 r- „Gazeta Codzienna Narodowa l Obca „

Bruno Kiciński, Teodor Morawski

1815 r - konstytucja nadana przez cara Aleksandra l Potępiano w niej wynaturzenia związane z łamaniem konstytucji

05.1918 r - na łamach ww gazety ukazał się artykuł o nadużyciach policji w państwie konstytucyjnym, który piętnował zamknięcie teatru warszawskiego przez ówczesne władze. Po ukazaniu się tego artykułu gazetę zamknięto i następnie wprowadzono cenzurę prewencyjną (05.1919 r)

Nastąpił spadek prasy poważnej.

01.01.1821 r-powstał „Kurier Warszawski"-założony przez B Kicińskiego. Był przeznaczony dla szerszego grona czytelników .Zawierał wiadomości krajowe, zagraniczne popularny styl. Ukazywała się 118 lat a warszawiacy nazywali ją „Kurierek"

Liczba tytułów ukazujących się w Warszawie nie przekraczała 10.

-„Gazeta Warszawska"

-Gazeta Polska"

-„Gazeta Korrespondenta"

-Powszechny Dziennik Krajowy"

-„Wiadomości Handlowe"

Łączny nakład jednorazowy wahał się w granicach 7 tyś. egzemplarzy. Powstała prasa powstania listopadowego

01.1831 r- „Nowa Polska" - organ klubu politycznego red.Maurycy Mochnacki Profil pisma bardzo radykalny, analizowano przyczyny upadku państwa Polskiego, zdradę elity.

Tematy dominujące w gazetach

-uwłaszczenie chłopów

-opodatkowanie chłopów

„Merkury" - red. S.Pisarski

Krytykowano działania generalicji polskiej. Redaktora Pisarskiego pobito. Do generała Skrzyneckiego udała się delegacja.

„Tam gdzie jest wolność, druku musi być wolność kija" -odpowiedź gen Skrzyneckiego

„Polak Sumienny" - redaktor Bruno Kiciński-Akceptowano działania Sejm Czteroletniego.

- „Dziennik Krajowy"

- „Kurier Polski"

Jednym z pierwszych posunięć powstania była likwidacja cenzury.

11.12.1830 r - W Europie jak i na świecie mamy do czynienia z kształtowaniem się prasy masowej.

Okres 1830-1836 r 476 tytułów na terenie całych ziem polskich (pod trzema zaborami)

zabór rosyjski - 185 tytułów zabór pruski - 130 tytułów zabór austriacki - 161 tytułów

Cechą charakterystyczną była rotacja tytułów , jedne upadały inne się zmieniały. Siedem tytułów przetrwało okres między powstaniowy

Po powstaniu przetrwały:

-„Gazeta Warszawska"

-„Kurier Warszawski"

-„Dziennik Powszechny"

W ww tytułach drukowane były wierno powstańcze teksty.

Zjawiska

- spadek nakładu i kolportażu

- drukowane są informacje zastępcze ponieważ była cenzura prewencyjna

1859 r (H!) - „Gazeta Codzienna" -jej twórcą i redaktorem był Rafał Jabłoński. Nakład 3 tysiące egz.

1859 r- Janłoński sprzedaje „Gazetę Codzienną" Leopoldowi

Kronenbergowi -warszawskiemu bankierowi. Zaprasza do współpracy l Kraszewskiego, który zostaje redaktorem naczelnym

W 1821 r zmienia tytuł na „Gazetę Polską „ -Nakład wzrasta do 8 tysięcy

egzemplarzy. Gazeta upodabnia się do gazet występujących w Europie.

Zmodernizowano układgraficzny gazety, unowocześniono druk,

miała korespondentów w Polsce i w Europie. Przyciągnęła uwagę czytelników. Modernizacja gazety wpłynęła na rozwój gazet

występujących w Polsce.

1841 r-„Biblioteka Warszawska „problematyka historyczna , filozoficzna, socjologiczna, problemy z zakresu etyki. 2 tysiące egzemplarzy.

Tytuły świadczące o zróżnicowaniu postaw obywateli:

- poddańcze zaborcom „Dzienni Warszawski" 1851 - 1856 r

redaktor Henryk Rzewuski - pisarz polski .Lansował postawę oportunistyczną.

Identyfikował się ze skrajnie reakcyjnymi poglądami - akceptował stan rzeczy jaki istniał w Polsce. Wypowiedzi jakie były zamieszczane na łamach były potępiane przez obywateli i wydawców innych gazet wydawanych w Polsce W 1856 r gazeta upadła.

Magazyny ilustrowane

„Tygodnik ilustrowany" 1859 - 1939 r - redaktor Ludwik Jenika. Pismo

przeznaczone dla inteligencji : historia, literatura, sztuka, podróże, gospodarka, nowości techniczne - 3300 egz.

Polska prasa tajna w okresie przed i w czasie trwania powstania styczniowego 1861 - 1864 r prasa tajna

1861 r- 37 jawnych pism w języku polskim, 7 tytułów konspiracyjnych

1862 r - 39 tytułów jawnych , 17 tytułów konspiracyjnych

1863 r - 35 tytułów jawnych, 23 tajne

1864 r - 5 tytułów jawnych, 29 tytułów jawnych Przy rządzie narodowym tajnym został utworzony wydział prasowy.

Prasa konspiracyjna

-prosty skład drukarski

-nakład od kilkuset egzemplarzy do 10 tysięcy

-papier zwykły

-prosty skład drukarski

Tytuły:

- „ Strażnica" 1861 - 1863 r Agaton Giller

- „Ruch" - od 5.07 - 14.1863 - organ rządu narodowego

- „Wiadomości z pola bitwy" 02.1863 - 04.1864 r

- (!!!) „Niepodległość" 14.07.1863 - 17.03.1864 r do 10 tysięcy egzemplarzy

Pierwsza prasa konspiracyjna w historii światowej, która ukazywała się w takiej skali i takiej ilości.

Charakterystyka sytuacji na terenie byłego Królestwa Polskiego po powstaniu styczniowym

1864 - 1918 r - na świecie ten rozwój charakteryzował rozwój prasy. Na ziemiach polskich w tym okresie ukazało się 5600 tytułów. Najwięcej na terenie zaboru rosyjskiego 2300 tytułów.

Najwięcej tytułów w Warszawie w zaborze austriackim - 1966 tytułów .

Dwa naturalne ośrodki prasowe

- Kraków 1672 tytuły

- Lwów

Zabór pruski 580 tyt. -Poznań - 271 tyt.

Polityka narodowościowa państwa zaborczego Zaborcy chcieli upodobnić ludność polską do swoich obywateli

Zabór pruski

- zakaz nauki w języku polskim

- zakaz używania języka polskiego

Zabór rosyjski

-rusyfikacja szkolnictwa

-likwidacja Uniwersytetu Warszawskiego

Zabór austriacki -w Galicji funkcjonował Uniwersytet Jagieloński, szkolnictwo polskie

Po klęsce powstania styczniowego zlikwidowano wiele tytułów , wprowadzono restrykcje do funkcjonowania prasy 1819 r.

W 1869 r (!!!) - Warszawski Komitet Cenzury

-wprowadzono koncesję na wydawanie druku. Analizowano skład pracowników pisma, analizowano źródła finansowania.

Cenzura była wszechobecna - cenzura prewencyjna

- funkcjonowanie instytucji cenzury

- zawód cenzora

- kontrola przed opublikowaniem

- od decyzji cenzora nie było instytucjonalnego odwołania

- system koncesyjny na wydawanie druków

- nie dopuszczano treści, które mogły wpływać na kształtowanie się osobowości Polaków.

---