HISTORIA PRASY WYKŁAD I
*Regularna prasa polska jest opóźniona w stosunku do zachodu o jakieś 100 lat
*środowisko polskie było zdezintegrowane; o wszystkim decydowały grupy
#rody magnackie-najbardziej zainteresowane prasą, wykształcone
#szlachta
#kościół
Europa XVII w-rozwój kapitalizmu, siłą stają się mieszczanie, rozwój miast; prasa-wiadomości ekonomiczne
Polska XVII/XVIII w.
Magnaci stają się samodzielnymi odbiorcami wiadomości prasowych
pojawiają się korespondenci (krajowi i zagraniczni)
informator korzystał z doniesień prywatnych i z prasy zachodniej
XVIII w.-na dwory sprowadzane są gazety zagraniczne (francuska `Nouvelle Extraordinateur' i niemiecka `Stats auf Geleite Zeitung')
dwory magnackie były swoistymi agencjami informacyjnymi
Merkuriusz Polski Ordynaryjny 1661
Powstał z inicjatywy króla Jana Kazimierza i Ludwiki Marii
za tworzenie odpowiedzialny był Łukasz Opaliński
propagowanie odbudowy kraju do stanu z dynastii Jagiellonów
redakcja Hieronim Pinnocci, Jan Aleksander Gorczyn
informacje z kraju i z zagranicy
Mitzler de Kolof-saksończyk, do Polski przyjechał na zaproszenie Magnatów
W 1749 zakłada drukarnię w Warszawie [`Warschaue Bibliothek' 1953. `Acta Literaria' 1755; pisma eksportowane za granicę w celu szerzenia kultury polskiej
1759 'Nowe wiadomości ekonomiczne i uczone albo magazyn wszystkich nauk do szczęśliwego życia ludzkiego potrzebnych'- polskie pismo uczone o rozbudowanej zawartości, wzorujące się na `The Tatler' i `Spcetator'
Zawierało przedruki z pism zagranicznych, artykuły oryginalne, propagandę nowych ekonomicznych doktryn, nowy wzór zachowania kobiety, próbowało stworzyć nowa terminologię filozoficzną
„Patriota Polski Kartki Tygodniowe zawierający' 1771 Red. T. Bauch (naśladowca de Kolofa) charakter mieszczański, propagowanie literatury niemieckiej, filozofii, religii,
Świadectwo nowych zapotrzebowań kulturalnych w środowisku mieszczańskim i ich zapotrzebowanie na informacje
„Poczta Królewiecka ” 1718-1720 Red. Jan Dawid Cenkier
Nowocześnie redagowany tygodnik polski, mający za zadanie szerzenie kultury
Zawierała kompilację informacji z wydawnictw niemieckich
Stanowiła swoisty elementarz do nauki języka polskiego np. dla Mazurów
„Nowiny Polskie” 1729 (od 1730”Kurier Polski') red. Jan Neumański
Początkowo własność zakonu Pijarów, potem Jezuitów
Faworyzacja wiadomości regionalnych-forma źródła o wewnętrznej historii Polski
„Gazette de Varsovie” 1758 Zakon Pijarów informacyjna gazeta polska w języku francuskim
Historia Prasy wykład II, III, IV
1620- Tomas Archer(londyński wydawca) regularne, cotygodniowe informacje zbierane pocztą pantoflową. Archer był pozbawiony informacji z kraju i dworu [od Henryka VII istniała cenzura /XV-XVIII w/]
1660-prasa została oddana pod władze królewską
1695- likwidacja cenzury, kościół traci monopol na informację
Gazety brytyjskie stanowiły wzór dla innych gazet krajowych
„Oxford Gazette” 1665 (1666 `London Gazette') rządowy tygodnik wychodzi do dziś
„Daily Currant” 1702 pierwsza gazeta codzienna o charakterze informacyjnym
„The Tatler” 1709-1711 red. Steele, Addison
„Spectator” 1711-1714 red. Steele, Addison; najczęściej cytowane pismo w Europie
„The Times” 1785 red. John Walter-protoplasta rodu wydawców brytyjskich; gazeta elitarna, określony krąg odbiorców, serwis informacji krajowych i zagranicznych.
W XIX w. „The Times” był autorytetem medialnym, rozbudowa na kształt agencji informacyjnej.
1814-maszyna parowa
Lata 70 XIX w. Maszyna rotacyjna
1844-telegraf
Brytyjska prasa niedzielna
Daniel Defoe- zawodowo traktował prasę, udowodnił, że dzięki gazetom można zarobić; wykorzystał powieść w odcinkach, żeby zwiększyć zapotrzebowanie na gazety.
Coraz większa popularność prasy umożliwiła przekształcenie jej w samodzielną siłę polityczną/partię/.
1712 Stempel Act (podatek stemplowy)
Znaczne podwyżki cen gazet i zakaz publikowania wiadomości o parlamencie w trakcie trwania sesji (w 1771 zakaz został zniesiony)
Prasa w Polsce XVII/XVIII wiek [pisma uczone]
1764-elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla
„Monitor” 1765-1785 redakcja I. Krasicki ( w wersji niemieckiej M. de Kolof)
Idee reformatorskie mające uratować Polskę od upadku; wzorowany na gazetach brytyjskich;
Bajki i satyry->umoralnianie; koncepcja redakcji klubu->kolegium redaktorskie
7 okresów działalności „Monitora”
1765-1767- okres reformatorsko oświeceniowy(przejęcie szkolnictwa od kościoła, dbanie o poprawność językową itp.); red I. Krasicki i król S. A. Poniatowski
1768-okres konfederacji barskiej, red. Bohomolec, okres apolityczny
i 4) 1769-1776-charakter uczony, tematyka patriotyczna, red. M. De Kolof
5) 1777-1778-red. J. Minasowicz, debiut Wybickiego i Zabłockiego na łamach gazety
6) 1779-1783- ?
7) 1784-1785- ideologia rewolucji francuskiej, bardzo religijna tematyka, krytyka polskiego kościoła (jedna z przyczyn zamknięcia „Monitora”), red. Piotr Dufour (Jakobin)
Prowincjonalna prasa polska- Galicja (Królestwo Galicji i Lodomerii od 1772r.)
*zachodni wzór prasy
*wolność wypowiedzi i względny liberalizm
*zakaz używania polskich przymiotników etnicznych (narodowościowych) [Pierwszy raz taki przymiotnik będzie użyty w 1820 przez W. Chłędowskiego]
Ludność:
80% chłopi (polscy i ukraińscy)
20% mieszczaństwo (głównie Kraków i Lwów; rozwój prasy rodzina Piller)
„Lwowskie Tygodniowe Wiadomości” 1786-pierwsze uczone pismo na Kresach
Kraków jako centrum medialne
*rozkwit polskiej prasy prowincjonalnej
*jedno z pierwszych polskich miast z gazetami ulotnymi
*1646 gazety pisane ręcznie, kopiowane dla całej Polski [Ł. Kupisz-przywilej od Władysława IV]
3.01.1661 „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” Król Jan Kazimierz
„Wiadomości Różne Cudzoziemskie” 1698 red. M. Panini, pierwszy tygodnik krakowski
1785 przeniesienie stolicy do Warszawy
1794-insurekcja kościuszkowska `Gazeta Krakowska' red. Jan Maj
1799-„Krakauer Zeitung”
1815-Wolne Miasto Kraków [K. Majeranowski-prasa patriotyczna „Pszczółka. Dziennik Liberalny, Historyczny i Literacki” 1819-1830]
1846-Rabacja Galicyjska-Kraków traci swoją autonomię, zostaje wcielone do Austrii, zanik rozwoju prasy
1848-Wiosna Ludów-zmiany w konstytucji Galicji dotyczące wolności słowa i prasy, powstają pisma dla ludu
„Czas' 1948-1939 red Paweł Kopiel, dziennik informacyjno polityczny, organ medialny konserwatystów galicyjskich, najsłynniejsze pismo, celem powstania szerzenie patriotyzmu i niepodległości.
Parsa emigracyjna
Francja
*1830-uwstawa o dziennikach i pismach prasowych-wprowadziła kaucję za założenie gazety
Gazety „Demokrata Polski”, „Nowa Polska”, Wiadomości Polskie”, „Przegląd Rzeczy Polskiej”, „Kronika Emigracji Polskiej”, „3 Maj 1839” red A. J. Czartoryski
„Pamiętnik Emigracji Polskiej” 1832,red M. Podczaszyński-aktualny serwis informacji z Polski
1832 „Pielgrzym Polski” red. Januszkiewicz; pismo podporządkowane Mickiewiczowi `wieszczowi narodowemu'
„Młoda Polska, Wiadomości Historyczne i Literackie” Krytyka Słowackiego, inf. Kulturalne
1835-Jełowiecki i spółka-placowka kulturalna, popularyzowanie emigracji
„Rocznik Emigracji Polskiej” pismo literackie i literaturze narodowej poświęcone
„Kalendarz Pielgrzyma Polskiego”
„Wiadomości Krajowe i Emigracyjne”
Księstwo Warszawskie (1807)
Dzienniki departamentowe-nowy rodzaj prasy, typowo urzędowe prototyp polskiej prasy lokalnej
Królestwo Polskie (1815)
Konstytucja gwarantowała wolność prasy za wyjątkiem publikacji, które godziły w dobre imię władzy. Istniała dobrowolna cenzura prewencyjna.
Gazeta Codziernna Narodowa i Obca” 1818-12819 red B. Kiciński
„Orzeł Biały” 1819-1820 red B. Kiciński
„Kurier Warszawski” 1821-1939 red B. Kiciński; najtańsze pismo, zwalczanie analfabetyzmu
„Dostrzegacz Nadwiślański” 1823-1824 pismo żydowski, niwelowanie konfliktów polsko-żydowskich
„Monitor Warszawski” ->”Powszechny Dziennik Krajowy” 1824-1828, organ prasowy władz państwowych
„Gazeta Polska” gazeta codzienna, pisali tam Mochnacki i Bronikowski
Polska prasa na ziemiach litewskich
„Kurier Litewski” 1796, red. T. Włodek; gazeta ogólnoinformacyjna, wydawana przez uniwersytet wileński
„Tygodnik Wileński” 1815-1822, red. J. Lelewel' pierwszy druk wiersza Mickiewicza „Zima Miejska”
„Dziennik Wileński” 1805-1806 MIESIĘCZNIK! Red. Śniadecki
„Wiadomości Brukowe” Towarzystwo Szubrawców, wysoki poziom merytoryczny, krytyka „Monitora” i szlachty
Lwów
„Dziennik Patriotycznych Polityków” 1792-1798 pierwsza polska gazeta codzienna
„Gazet Lwowska” 1811 magazyn społeczno kulturalny
Czasopisma społeczno-naukowe
„Pamiętnik Warszawski”1815-1823 reds. Będkowski, Brodzinski, redagowana w duchu oświecenia
„Pszczółka Krakowska” 1819-1822 Red. K Majeranowski, czasopismo literacko-rozrywkowe
„Piast” miesięcznik techniczno-rolniczy
Prasa powstańcza (upadek powstania->upadek prasy)
„Polak Sumienny” 1830, red B. Kiciński; program ugodowo-kapitulacyjny
„Zjednoczenie” 1831- red. A. Wielopolski, program ugodowo-lojalistyczny
„Nowa Polska” 1831 red. Mochnacki, nawoływała do walki z Rosją
„Merkury” 1831 red. S. Psarski, walka o niepodległość, krytyka przywódców powstania
Pisma Wielkiej Emigracji
„La Tribune de Peuples” red. A. Mickiewicz
„Demokrata Polski”
„Nowa Polska” 1833-1845 red. J. Ostrowski
„Kronika Emigracji Polskiej” 1834-1839 W 1839 zmiana nazwy na „ 3 Maj”
Pisma w okresie międzypowstaniowym
1833 warszawski Komitet Cenzury
„Dziennik Warszawski” 1851 red. Rzewsuski, sympatyzowało z władzą carską
„Magazyn Powszechny” 1834-1846 red. Brodziński
„Biblioteka warszawska” 1841-1914 miesięcznik literacko-naukowy, informacje gospodraczo-techniczne
„Tygodnik Petersburski” 1830-1858, współtwórca A. Mickiewicz
Historia prasy wykład V
Powstanie prasy wielonakładowej na świecie
Pojawienie się dokumentów gwarantujących wolność słowa (np. konstytucja w USA)
W XVIII w. Prasa staje się elementem wczesnego kapitalizmu,; XIX w dalszy rozwój (rewolucja przemysłowa, urbanizacja przyrost dochodów pieniężnych, wzrost ilości czasu wolnego, edukacja, prawa wyborcze dla mieszczan)
NewYork Sun 1833 red. B. Day pierwsze masowe gazety komercyjne,
New York Herald 1835, red. J. Bennett pozbawione komentarza; wiadomości sensacyjne; obniżenie cen gazet-zyski z ogłoszeń i reklam; zmiana szaty graficznej i objętości pism; ekspozycja informacji, rozrywki, reklamy
„La Presse” 1836 red. Giraldin
“Le Sicle” 1836, red. Ditaq
Agencje informacyjne
1832-Havas
1839-Wolf
1848-Associated Press
1851-Reuters
“Word” `1863, Pulitzer Prasa żółta, sensacja, komiks, wysoki
“New York Morning Journal” 1895, Hoerst nakład, przystępny język, komunikacja niewerbalna(czcionka, barwa, kompozycja, ilustracje)
System komunikowania masowego: komercjalizacja, konkurencja, koncentracja
Prasa polonijna w USA
„Echo z Polski 1863 organ medialny Komitetu Centralnego w NY, red Jaworowski
„Orzeł Polski” 1870
„Gazeta Polska w Chicago” red. Dyniewicz
Zjednoczenie polskie rzymskokatolickie organizacja, mająca na celu zmianę nastawienia
ludzi do emigracji; Barzyński, Gieryk
Historia prasy wykład VI
Początki prasy niemieckiej
Początek prasy niemieckiej=początek prasy europejskiej (J. Gutenberg wynalezienie druku)
1454-1455 Biblia Gutenberga
1508-pierwszy zeitung o opłynięciu wybrzeży Brazylii
1597-pierwszy miesięcznik
1609-pierwszy tygodnik
1650-pierwszy dziennik „Nadchodzące wiadomości” pierwsza gazeta codzienna na świecie
1848-nowa konstytucja Prus-całkowita wolność prasy
1851-1914 56punktowe prawo prasowe; obowiązek uzyskania koncesji i wpłacenia kaucji przy założeniu nowego tytułu, podatek stemplowy
1851-centralny urząd do spraw prasy
Upolitycznienie prasy i podporządkowanie jej do spraw rządu. Początek kulturkampfu i germanizacji; urząd dysponował rejestrem cenzury represyjnej i prewencyjnej
1856 „Frankfurter Handels Zeitung” pismo giełdowe
Rząd Bismarcka 1862
Prasa jako instrument propagandy rządowej
1863 Dekret Prasowy-w przypadku szkodliwej działalności prasy [pismo traci licencję. W tym samym roku zawiązuje się Związek Obrony konstytucyjnej Prasy
rządy Wilhelma I
1874-Dekret Wilhelma I -bardziej liberalny-ziesienie kaucji i podatku stemplowego. Nie wykłuczał powstania prasy opozycyjnej
Prasa katolicka w protestanckich Niemczech
Książe Hohenzollern zostaje premierem-jest on katolikiem, co ma wpływa na prasę niemiecką (gł w Nadrenii i Westfalii)
Prasa regionalna-Kreisblatt 1870-1900
W Olsztynie „gazeta Niemiecka', „Gazeta w języku Polskim Dla Protestantów”
„Ilustrite Zeitung” najpopularniejsza gazeta niemiecka z Lipska