1. Ramy czasowe: XV i XVI wiek (wczesny okres renesansu ok. nawet XIVw., a koniec nawet do XVII w.)

2. renesans- Giorgio Wasali (1511-1574) <architekt włoski, malarz, pisarz>

rinascita- renesans- odrodzenie -> humanizm

homo humanos „człowiek ludzki”

...„czowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”... Terencjusz

człowiek&antyk:

• człowiek główną wartością renesansu

• powrót do tego, co było w antyku

• ten pogląd na świat pragnie wszechstronnego w rozwoju człowieka, wykorzystując zwłaszcza dorobek kultury antycznej

świecki charakter epoki

aktywność badawcza i odkrywcza

nauki społeczno- polityczne a odkrycie Kopernika:

• społeczeństwo i państwo swoistym kosmosem

• podtawową wartością jednostka ludzka

• różne prądy myśli:

• protest przeciwko krzywdom wyniesionym ze starej formacji

• rozmachu nabierają poszukiwania racjonalnych form władzy, organizacji państwa, prawa

• znaczną rolę odgrywają wizje utipistyczne

TOMASZ MORE (MORUS)

...”widzicie więc, że pod żadnym pozorm nie wolno oddawać się pijaństwu i lenistwu, brak tam winiarni i pijalni, ciemnych nor i potajemnych schadzek. Stały nadzór państwa pozwolipilnować porządku i pracy”...

Tomasz Morus (1478-1535; Anglia)

• pochodził z mieszczańskiej rodziny prawniczej

• Studiował w Oksfordzie, potem w Londynie,

• został adwokatem, potem urzędnikiem i parlamentrzystą

• uczestniczył w wielu misjach reprezentacyjnych za granicą

• skazany na śmierć, ścięty toporem po konflikcie z Henrykiem VIII

• Kościół uznał go za męczennika za wiarę i świętego

1516r.- rozprawa „Książeczka zaiste złota i nie mniej pożyteczna i przyjemna o nieznanej wyspie Utopii”

• zapoczątkowała literaturę utopijną

• I nowożytna zawierająca szczegółowy i dokładnie opisany mechanizm państwa utopia

• nawiązuje do Platona

• treść dzieła osadzona jest w rzeczywistości

• zawiera też krytykę władców współcześnie mu panujących

• oddawała w pełni rzeczywistość Anglii

• treść:

• charakterystyka i krytyka panujących (sprawujący władzę to tyran męczący podatkami, łamie prawo i nie troszczy się o bezpieczeństwo poddanych, wywołują wojny, ale pod wpływem mądrych doradców-filozofów rozważni władcy mogą zrobić dobre reformy, lecz to i tak nie zmieni stanowczo sytuacji w kraju

• przeszkodą reform są prywatne własności - chciał równego podziału własności (jak Platon)

• gdziekolwiek jest własność prywatna, wszystko mierzy się wartością pieniędzy, nie będzie porządku i sprawiedliwości

• dla sprawiedliwego ustroju należy znieść własność prywatną

• mądry władca (humanista) zrozumie siłę ludzi wykształconych i mądrych, winien władca patrzeć na „nowy świat”, ale i mędrców starej Europy i tam szukać inspiracji

• wyspa Utopia:

• miała mieć 54 okręgi rolnicze

• w centrum stolicy wyspy Amauntom, do którego codziennie na obrady udaje się 3 najstarszych i najbardziej doświadczonych obywateli miasta

• rodzina podstawą państwa- liczyć winna 40 osób, podlega kierownictwu matki i ojca

• na wyspie panuje demokracja; władze państwa pochodzą z demokratycznych wyborów

• filarch- wybrany urzędnik przez grupy po 30 rodzin

protofilarch- nad 10 rodzinami

200 filarchów wybiera księcia w tajmnym głosowaniu spośród 4 kandydatów podanych przez lud

• książę:

• panuje dożywotnio

• gdyby chciał rozszerzyć swe uprawnienia na tyraństwo odebrana mu będzie godność

• protofilarchowie + książę + delegacja 2 filarchów spotykają się na posiedzeniu tematu- wnioski dyskutowane w senacie min. 1 dzień od dnia złożenia

• najważniejsze sprawy dotyczące całości wyspy dyskutowane są publicznie z możliwościa uczestnictwa wszystkich dorosłych mieszkańców

• cała młodzież ma możliwość nauki i studiów

• dzień podzielony na 3 części: praca, 2godzinna przerwa, czas odpoczynku i nauki

• podstawowym zajęciem uprawa ziemi, ale każdy obywatel winien zdobyć jakieś wykształcenie rzemieślnicze

• powszechny obowiązek pracy- gromadzenie plonów we wspólnym spichleżu, a potem rozdawanie po równo; wszyscy jednakowo korzystają z efektów wspólnej pracy (brak biednych i bogatych)

• nikt nie gromadzi precozjów, ozdoby ze złota noszą tylko osoby niegodne, jako widoczna oznaka przewinień

• najgorsze prace wykonywać mieli jeńcy lub przestępcy

• jeżeli są nadwyżki to można je sprzedać na zewnątrz, by gromadzić kapitał na wypadek wojny

• Wojna

• utopianie sami nie walczą, przekupują przeciwnika lub korzystają wojsk najemnych

• przeciwnicy wojen- a jeżeli już to w formie obronnej, nie zaczepnym

• wojny sprawiedliwe (obrona wolności, obalenie tyranii) i niesprawiedliwe

• krwawe zwycięstwo w wojnie to wstyd- zwolennik wojny humanitarnej

• na wyspie tolerancja religijna, wszystkie wyznania dozwolone. Jego podejście do religii:

• dusza nieśmiertelna i z łaski Boga stworzona do szczęścia

• po życiu doczesnym kara lub nagroda

• ateizm kłóci się ze zdrowym rozsądkiem

• w państwie utopii jest wiele takich urządzeń, które bardziej życzyłbym innym państwom, niż miałby one być zrealizowane

• wiedza miała być podstawą władzą, a nie dogmaty władzy

• widzi możliwości reformu ku dobremu państwu na podstawie:

• sprawiedliwości

• akceptacja pełnej tolerancji

• zachowanie kryteriów egalitarnych

• względna samodzielność majątkowa

---