POGLĄDY PEDAGOGICZNE KONARSKIEGO
Stanisław Konarski- pisarz, pedagog, publicysta. Należał do zakonu pijarów. Był reformatorem szkolnictwa i założycielem Collegium Nobilium (1740r.) Swe poglądy pedagogiczne zawarł w mowie:
„Jak od wczesnej młodości wychować uczciwego człowieka i dobrego obywatela”
Skierował ją bezpośrednio do przedstawicieli Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Ideały pedagogiczne Stanisława Konarskiego:
Znamienne jest, by od najmłodszych lat wychowanie było przezorne i roztropne. Powinno odbywać się ono w pobożności, dobrych obyczajach, uwzględniając kształcenie od podstaw, za które Konarski uważał sztuki wyzwolone.
Należy kształcić wszystkie dzieci bez względu na pochodzenie. Także te najuboższe. Nauka dla nich powinna być bezpłatna
Niemniej ważne jest wychowanie młodzieży szlacheckiej, ponieważ to kiedyś na jej barkach spocznie obowiązek sprawowania władzy w RP
Zdaje on sobie sprawę, że głównym obowiązkiem Pijarów powinna być opieka nad najuboższymi, ale nie chce rezygnować z możliwości kształcenia szlachciców.
Dlatego właśnie Zakon Pijarski, wzorując się na Collegium Nazarenum w Rzymie, otworzył szkołę wyższą w Warszawie - Collegium Nobilium, której celem było wychowanie młodzieży szlacheckiej w duchu chrześcijańskim, wedle praw Ojczyzny.
Ideałem wychowawczym Konarskiego był przede wszystkim człowiek uczciwy potem dobry obywatel.
Uczciwym należy być zarówno zewnętrznie w stosunku do innych, ale też wewnętrznie. Gdyż prezentować zewnętrznie cnotę może każdy, lecz nie każdy nosi ją w sercu.
Człowiek uczciwy powinien:
Zewnętrznie: „nie czynić nic przeciw własnej czci i godności, czego by się trzeba było przed ludźmi wstydzić, rzetelnie przestrzegać praw przyjaźni, dotrzymywać słowa, nikogo nie oszukiwać, szanować wszelkie przepisy społeczeństwa ludzkiego”
Wewnętrznie: Czcić Boga i żyć wg wskazań religii, podporządkowywać jej swe myśli i obyczaje, gdyż „od religii zależy prawdziwa wewnętrzna prawość charakteru i nieskazitelność obyczajów”
Uczniów powinno uczyć się sprawiedliwości, znoszenia kar, nędzy i nieszczęść (nawet takich jak śmierć). A także spełniania swych obowiązków wobec rodziców i krewnych, władców i sług. Ogółem wszystkich bliźnich. Zachęcać ich do szczerości i zawiązywania prawdziwych przyjaźni.
Uważał, że wychowanie powinno odbywać się w atmosferze wzajemnego szacunku i
miłości oraz równości i braterstwa. Podkreślał równość wszystkich ludzi.
By ją osiągnąć należy opanować gniew i wyzbyć się złych przyzwyczajeń. Zwalczyć sarmacką pychę i wyniosłość.
Podkreśla także ważną rolę dążenia do prawdy i lęku przed kłamstwem, a co za tym idzie do wypełniania wszystkich zobowiązań, dotrzymywania obietnic.
Ostrzega przed krzywoprzysięstwem i lekkomyślnością przysiąg. Młodzi ludzie powinni też unikać pijaństwa, złodziejstwa, kłótliwości i pieniackich sądów.
Stanisław Konarski wyróżnia 3 rodzaje młodych ludzi.
Elegantów, którzy przykładają największą wagę do wyglądu zewnętrznego, a ich życie upływa na zabawach, śpiewach i tańcach, uważając, że nic elegantszego już nie mogą przywieźć z Francji i Italii.
Wykształceni, ale nadęci. Nie szanujący innych, bronią swojego zdania za wszelką cenę i bardzo wiele mówią.
Bezwstydnicy, którzy bez względu na swój wiek i stanowisko znajdują się tam gdzie nie powinni i zachowują tak jak nie przystoi na ich wiek czy pozycję. Charakteryzuje ich jako W swej mowie kładzie nacisk na pokazanie młodzieży odpowiednich zachowań w stosunku do innych ludzi. Pokazanie im złych czynów i jawne potępienie ich, przy równoczesnym wskazaniu dobrych wzorców, które należy szanować, dbać o nie, nie traktować z wyższością i okrucieństwem, lecz docenić ich pracę, miłość i wzbudzać przychylne uczucia.
Chciał, aby młodzi ludzie czerpali z jak najlepszych wzorców i według nich kształtowali swój charakter i regulowali sumienie. Konarski nie zapomina o tym, na czym najbardziej zależy rodzicom. Pragnie, aby młodzież obrała sobie cel w życiu. Nie ważne jaką drogę wybierze, istotne jest mianowicie, aby zawsze i wszędzie z oddaniem służyła Bogu i ojczyźnie.
Podkreśla on rolę wpajania dzieciom miłości ojczyzny, której już jako dorośli obywatele powinni się odwdzięczyć swą dobrocią, sprawiedliwością i uczciwością. Idzie ona w parze z wypełnianiem obowiązków wobec króla, którego równie mocno powinni darzyć miłością, szacunkiem, posłuszeństwem, „którego godności i bezpieczeństwa strzec powinni życiem i krwią swoją”. Pragnął, aby wpoić młodym ducha chętnej uległości wobec praw, konstytucji i uchwał, motywowaną umiłowaniem wolności i gorącym pragnieniem jej obrony.
Stanisław Konarski chciał, aby młodych ustrzec przed zgubnymi skutkami rozrzutnego życia, trwonienia majątku i ojcowizny w następujących słowach:
Mówił, że jeżeli chce się mieć dzielnego męża z syna, który naśladował by chwalebne czyny przodków chroniąc Rzeczpospolitą, trzeba wpoić my znaczenie sławy rycerskiej w obronie religii, ojczyzny i króla, czyniąc to w taki sposób, aby jednocześnie ukazać mu błędy i występki życia rycerskiego i czego powinien on unikać jako uczciwy człowiek i chrześcijanin.
Aby być przykładnym obywatelem, który przez ogół będzie postrzegany jako dobry i miły, musi cechować się wg Konarskiego Ma unikać obrazy znamienitych osób i traktować je z należytym szacunkiem.
Młody człowiek ma nigdy nie upadać na duchu. Mimo wszystkich przeciwności, które mogą się pojawić na drodze do wyznaczonego celu, o ile jest on słuszny i dobry, ma dążyć z mocą ducha do jego realizacji i poskramiać i obezwładniać to i tych, którzy mu w tym przeszkadzają. Będzie godny pochwały jeżeli dostrzegając w czyjejś uwadze coś pożytecznego, wykorzysta to zmieniając uprzednio stworzony plan postępowania. Istotnym jest, aby nie zwlekać z realizacją wykreowanego planu, gdyż tym sposobem można „w niwecz obrócić pożyteczne i piękne przedsięwzięcia”.
Niebywale ważnym jest wg Konarskiego honor, o którego należy dbać swym słusznym postępowaniem i pielęgnacją dobrego imienia. Unikać należy zemsty, która swe źródło ma w pysze, aby nie splamić swego honoru. Nie żądać sławy i nie zazdrościć jej nikomu, lecz swoimi siłami dążyć do własnej uczciwą drogą. „Z obrzydzeniem i wstrętem odnosić się należy do tych, którzy w nieopanowanej żądzy własnej chwały wywołują zamieszanie w Rzeczpospolitej”.
Stanisław Konarski zaleca i zachwala życie wśród spraw publicznych Rzeczpospolitej, ale nie potępia życia prowadzonego w samotności. Uważał, że jeżeli jest ono prowadzone z godnością, według sprawiedliwości, z pełnią troski wobec rodziny i poddanych, to w taki sposób będzie służył dobrze wielu ludziom, jak i samej ojczyźnie.
USTAWY (ORDYNACJE) SZKOLNE KONARSKIEGO
Ordynacje Konarskiego i jego współpracowników stanowią pomnik ustawodawstwa szkolnego i pedagogiki polskiej.
Podzielone są na pięć części, które podejmują temat:
Ogólnego zarządzania prowincją pijarską
Rządu wewnętrznego, karności domowej oraz istotnych spraw pedagogicznych
Wychowania młodzieży na przyszłych zakonników i nauczycieli
Szkół publicznych dla młodzieży świeckiej, jej wychowania i wykształcenia
Urządzenia Collegium Nobilium
Chciałybyśmy zaprezentować ważniejsze i ciekawsze z nich.
Nauczyciel powinien:
Być uprzejmy, grzeczny, wykształcony, roztropny i dobrze wychowany
Odznaczać łagodnością, nie unosić się, nie krzyczeć na młodzież, nie naigrywać się z mniej zdolnych, nie udzielać nagan w złości, panować nad swym gniewem w każdej sytuacji, „będzie zawsze wstrzymywał się od ordynarnych przezwisk, jak [osioł, bydle], nawet wobec najuboższych, bo wobec szlachty byłoby to wręcz niebezpieczne”. Wszelka niesubordynacja na tym tle powinna być karana.
Konarski miał tez ciekawe poglądy na karność szkolna.
Twierdził, ze nauczyciel to „nie kat, ani rzeźnik.” Szkoła powinna, na tyle, jak to możliwe odstąpić od kary chłosty. Nie należy chłostać za zaniedbywanie obowiązków szkolnych, czy wybryki, ale wolno za upór, krnąbrność i zawziętość. Nadużywających przemocy nauczycieli Konarski nazywa tyranami, uważa ze powinni być oni surowo ukarani przez przełożonych.
Uważał, że ważna jest atmosfera panująca wśród grona nauczycielskiego, gdyż przenosi się ona na wychowanków.
Nauczyciele powinni zachowywać powagę, dbać o kulturę słowa, nie wywyższać się swą wiedzą i stanowić wzór moralny dla uczniów.
Konarski twierdził, ze ”dobry nauczyciel powinien ze szkoły wychodzić zmęczony jak atleta z areny lub rolnik z pola”. Nie ma nic gorszego niż monotonna lekcja, niechlujność wypowiedzi i sprawianie wrażenia, ze pedagog pracuje za karę. Nie powinien tez wymagać i przyjmować prezentów od podopiecznych i ich rodziców.
Jego zadaniem jest dbać o prawidłową fizyczna postawę uczniów i o utrzymanie higieny w klasie.
O METODZIE NAUCZANIA DLA WSZYTSKICH NAUCZYCIELI GRAMATYKI I PROFESORÓW KLAS WYŻSZYCH.
Nauczyciel musi być dokładnie i gruntownie przygotowany do przedmiotu, którego ma nauczać.
Nauczyciel powinien mieć przygotowaną i opracowaną w domu lekcję, aby niczego nie dyktować bezpośrednio z pamięci.
Na lekcji powinno przepytać się co najmniej jednego ucznia na chybił trafił oraz ułożyć rozmówkę łacińską.
Nauczyciel ma przypilnować, by uczniowie systematycznie wbijali sobie do głowy jak największą ilość słówek.
Wypracowania szkolne powinno układać się z uczniami, dopiero za czwartym razem, nauczyciel może pozwolić uczniom na samodzielne ich układanie.
Wypracowania domowe powinno zadawać się jedynie na dni wolne od nauki lub świąteczne.
Nauka gramatyki jest nader potrzebna.
Nauczyciele nigdy nie powinni zaniedbywać sposobów mających na celu obudzenie współzawodnictwa u dzieci i młodzieży.
Przypisy dla Collegium Nobilium
Podstawa są oddzielne klasy, każda z nich ma swoich profesorów i swoją sale
Wychowankowie podzieleni są wedle wieku na pokoje, sypialnie i stoły jadalne.
Nadzorują ich podprefektowie, których zadanie polega na pilnowaniu, by chłopcy z rożnych grup nie utrzymywali ze sobą kontaktów. Przepis ten dotyczył nawet rodzeństwa.
Chłopcom nie wolno było opuszczać Collegium bez zgody rektora, a nawet ze zgoda nie mogli tego uczynić samodzielnie, musieli posiadać adekwatnego opiekuna.
Pod żadnym pozorem w Collegium nie mogli przebywać chłopcy spoza konwiktu, gdyż panujące tam reguły i zasady mogłyby ulec rozluźnieniu.
Plan dnia i podział godzinowy powinny być podawane na początku roku i ściśle przestrzegane. Plan uwzględniać wszystkie nadzwyczajne zajęcia. Obiad powinien być spożywany zawsze o godzinie 12.
Ogólna liczba konwiktorów powinna się wahać w granicach 50-60, a uczniowie pochodzić tylko z dobrej szlachty i niepodejrzanych rodzin.
Zarówno stypendyści, jak i ci, którzy płacą powinni być równo traktowani
Nie dających się utemperować chłopców należy oddać rodzicom
Collegium Nobilium zapewnia odpowiednia liczbę służących (jeden na 3-4 chłopców). Powinno sie unikać przyjmowania osobistych guwernerów dla chłopców. Jeżeli musi być on jednak obecny, to rodzice winni są opłacać mu pensje, musi on mieszkać w osobnej sypialni i całkowicie podlega władzy rektora.