Filogeneza i ontogeneza człowieka
Wpisany przez Tomasz Gustaw
Filogeneza
Filogenetyczny rozwój postawy ciała - oznacza to jaką postawę mieli nasi przodkowie. Filogeneza - rozwój rodowy. Człowiek jest jedynym przedstawicielem ssaków, który charakteryzuje się postawą spionizowaną. W procesie pionizacji postawy ciała zachodziły istotne zmiany w budowie ciała zarówno pod względem statyki jak i dynamiki. Przesuwanie się środka ciężkości ciała jak również i linii pionu w stosunku do długiej osi kości podporowych. Następnie z pozycji podpartej stopniowo przechodzono do pozycji spionizowanej. U wcześniejszych istot ludzkich była totalna kifoza (ugięcie w tył), później zaczęły się już ukształcać przednio-tylne krzywizny kręgosłupa. Najbardziej wczesnym przedstawicielem człowieka był Neandertalczyk.
Następnie nastąpiła ewolucja postawy ciała człowieka. W rozwoju ewolucyjnym nastąpiło przesunięcie podparcia głowy ku przodowi, co sprzyja zrównoważeniu siły ciężkości pomimo zwiększenia się jej masy w związku z rozwojem mózgowia. Obręcz barkowa nie uczestnicząc w funkcji podporowej zyskała na lekkości, co sprzyja obniżeniu ogólnego środka ciężkości i lepszej stabilności postawy. Dzięki uwolnieniu kończyn górnych od funkcji podporowych zwiększyła się ruchomość stawów barkowych, a dłonie przekształciły się w narządy chwytne.
W obrębie tułowia niemal całe obniżenie górnej części ciała przejęły trzony kręgowe, których masywność zwiększa się ku dołowi. Poprawiły się warunki funkcjonalne klatki piersiowej. Usytuowane w obrębie miednicy narządy wewnętrzne nie wymagają dużego napięcia mięśni brzusznych. Ułatwione są ruchy przepony w czynnościach oddechowych, a także ruchy tułowia (skłony w przód i w tył). Przesunięcie ogólnego środka ciężkości w kierunku kręgosłupa ułatwia prostowanie stawów biodrowych, kolanowych i skokowych, nie wymaga wzmożonego napięcia mięśni antygrawitacyjnych i sprzyja wysklepianiu się stóp.
Ontogenetyczny rozwój postawy ciała
To rozwój osobniczy, od momentu zapłodnienia do końca życia osobnika. Proces formowania się postawy ciała nazywamy posturogenezą, podczas które następuje kształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Z pierwotnie ogólnej kifozy, która przebiega na całej długości kręgosłupa wyodrębnia się lordoza szyjna (ok. 3, 4 miesiąc życia), następnie lordoza lędźwiowa (9-12 miesiąc życia) w efekcie pionizacji. 12-14 miesiąc życia dziecko ma już kręgosłup o charakterystycznym esowatym kształcie.
Etapy pionizacji postawy ciała:
Od 3-4 miesiąca życia dziecko unosi głowę i tułów opierając się na rękach. Ok. 5 miesiąca życia następuje próba siedzenia z oparciem, samodzielne siedzenie - 7-9 miesiąc życia. Ok. 9 miesiąca życia jest to próba stania również z oparciem, a 10-12 miesiąc życia jest to już samodzielne stanie. O ukształtowaniu się przednio tylnych krzywizn kręgosłupa oraz o typie postawy ciała można mówić ok. 7 roku życia.
W okresie szkolnym występują dwa krytyczne okresy w kształtowaniu się postawy ciała. Pierwszy okres krytyczny między 6 a 7 rokiem życia dziecka, jest to związane ze zmianą trybu życia dziecka. Dziecko przyjmuje wówczas długotrwałą pozycję siedzącą w niewygodnych ławkach. W tym okresie najczęściej powstają wady postawy. Drugi okres krytyczny w kształtowaniu się postawy ciała to okres pokwitania. Charakteryzuje się tym, że następuje intensywny przyrost wysokości ciała nawet o 20 cm i ten okres nazywa się - „skok pokwitaniowy". U dziewcząt okres pokwitania 9-14 roku życia, u chłopców o 2 lata później. Koniec okresu dojrzewania to ponowne kształtowanie się dobrej postawy -ostateczne formowanie się lordozy lędźwiowej, brzuch jest płaski oraz rozwija się bardzo tkanka mięśniowa. Po 35 roku życia następuje ponowne pogorszenie się postawy ciała. Rozwój miednicy w ontogenezie.
W okresie pokwitania kąt pochylenia miednicy do przodu jest u kobiet 28° a u mężczyzn- 31 °. Najbardziej dostępną metodą pomiaru kąta nachylenia miednicy jest sposób Wilesa. Wiles zaleca mierzyć pochylenie miednicy specjalnym cyrklem - inklinometrem biorąc pod uwagę płaszczyznę przechodzącą przez kolec biodrowy tylny górny i górny brzeg spojenia łonowego w stosunku do płaszczyzny horyzontalnej.
W przypadku kończyn dolnych u noworodków prawidłowością jest szpotawe ustawienie kolan oraz zgięciowe w stawach biodrowych i kolanowych jako pozostałość ułożenia wewnątrzmacicznego. Ustawienie szpotawe utrzymuje się do około 3 roku życia, później przechodzi w fizjologiczną koślawość około 4 roku życia. Proste kończyny dolne występują u dzieci ok. 7 roku życia. W obrębie stóp w wieku 3-4 lat zaznacza się wklęsłość w części podeszwowej stopy. Natomiast ok. 6 roku życia łuki wysklepienia stóp są już zaznaczone i ulegają dalszemu rozwojowi do ok. 8 roku życia