David Bordwell

„Tworzenie znaczenia”

4 typy konstruowania znaczeń (sens filmu):

1. ZNACZENIE REFERENCYJNE

• percypujący może konstruować konkretny „świat”, który jest sam z siebie fikcjonalny albo domniemanie realny

• tworząc sens filmu narracyjnego, widz buduje pewne wersje diegezy czy czasowo-przestrzennego świata oraz kreuje rozwijającą się w nim fabułę

• widz korzysta z wiedzy o filmowych i pozafilmowych konwencjach; z pojęć przyczynowości, przestrzeni, czasu i pewnych konkretnych ifnormacji

• elementy znaczenie referencyjnego - odniesienia referencyjne są zarówno wyobrażeniowe, jak i rzeczywiste

2. ZNACZENIE EKSPLICYTNE

• percypujący może wznieść się na poziom abstrakcji i nadać pojęciowe znaczenie lub zakotwiczyć je w konstruowanej diegezie lub fabule

• występuje gdy widz traktuje film jako „wyrażony” abstrakcyjnymi znaczeniami

znaczenie referencyjne i znaczenie eksplicytne tworzą znaczenie „literalne”

3. ZNACZENIE IMPLYCYTNE

• znaczenie symboliczne, zamknięte

• film „mówi pośrednio”

• części znaczenia implicytnego nazywane są tematami, zagadnieniami, problemami, kwestiami

• widz stara się konstruować znaczenia implicytne, gdy nie jest w stanie znaleźć sposobu, aby pogodzić anomalie z referencyjnymi lub eksplicytnymi aspektami utworu

• krytyk traktuje znaczenia implicytne jako zgodne ze znaczeniami referencyjnymi i eksplicytnymi przypisywanymi utworowi

• na skutek oddziaływania kategorii ironii, znaczenia implicyten mogą być także traktowane, jako sprzeczne z innymi rodzajami

4. ZNACZENIE SYMPTOMATYCZNE

• dzieło wyjawia je „nie z własnej woli”

• przyjmuje się, że stoi w sprzeczności z pozostałymi znaczeniami

• traktowane jako przejaw indywidualnej ekspresji, może być uznane jako konsekwencja artystycznych obsesji

• traktowane jako przejaw dynamicznych zmian społecznych, może wskazywać na ekonomiczne, polityczne czy ideologiczne procesy

aktywność procesu rozumienia tworzy znaczenie referencyjne i eksplicytne

proces interpretacji konstruuje znaczenia implicytne i symptomatyczne

• interpretacja - aktywność poznawcza, odbywająca się na obszarze zinstytucjonalizowanych form

• te 4 kategorie konstruowania znaczenia są funkcjonalne i heurystyczne, a nie substancjalne i niezależne

• używane w procesach rozumienia i interpretacji, tworzą one podziały w zależności od tego, z czym percypujący przystępuje do filmu - są one przypuszczeniami tworzącymi hipotezy na temat poszczególnych znaczeń

• temu samemu fragmentowi przypisywane są rozmaite znaczenia, ale także różne rodzaje znaczenia => interpretacja może generować ciąg „produkcję znaczeń”

• nie trzeba przechodzić przez wszystkie poziomy znaczeń analizując daną sekwencję

• nie zawsze istnieje porozumienie na temat eksplicytnych i referencyjnych znaczeń filmu („Na nadbrzeżu”)

• „Inwazja porywaczy ciał” - proponuje przekaz, ale jaki on jest: antykomunistyczny, antyamerykański czy antykonformistyczny

• traktowanie tworzenia znaczenia jako aktywności twórczej, konstruktywnej prowadzi nas do nowego modelu interpretowania filmów

• interpretacja budowana jest ruchem wznoszącym się, nabierając trwałości i różnorodności w trakcie wprowadzania innych tekstowych fragmentów i odpowiednich elementów pomocniczych

---