Wstęp - Ciało nieobecne [w: Społeczne tworzenie ciała, A. Buczkowski]

• wg socjologii możliwości wyjaśnienia zachowań człowieka przy pomocy kategorii biologicznych są OGRANICZONE,

• centralnym założeniem socjologii jest widzenie świata jako konstrukcji społeczno-kulturowej, tworzonej i zmienianej przez aktywność jednostek ludzkich oraz systemów społeczno-historycznych,

• natura zawsze jest widziana poprzez kulturę,

Powody pominięcia ciała w rozważaniach socjologicznych:

1. ciało należało do natury nie kultury;

• jednostka i jej ograniczenia biologiczne nie interesowały socjologów,

• rozważane było miejsce „ja” w społeczeństwie a nie opozycja natura - społeczeństwo,

• interakcja pomiędzy ciałami - „zachowanie”,

• interakcja między bezcielesnymi „ja” - kategorie „znaczeń” i „wyborów”,

• ja” miało być powodowane społecznie, nie biologicznie,

• „ja” tworzone jest poprzez interakcje z innymi „ja” - poprzez symbole i relacje pomiędzy „ja podmiotowym” i „ja przedmiotowym”,

• do końca lat 70 XX - nie istniało pojęcie społecznego tworzenia ciała - ciało zostało pominięte,

2. przekonanie, że ciało człowieka nie ulegało zmianie przez ostatnie kilka tysięcy lat;

• poszukiwanie uwarunkowań historyczno-społecznych nie miało więc uzasadnienia.

3. kartezjański paradygmat rozróżniający duszę (rozumną cześć) i ciało (klatka duszy);

• ciało zostało skojarzone z kobiecością, rozum - mężczyzną.

• konsekwencje: negatywne wartościowanie ciała,

• umieszczenie go w przestrzeni wymagającej zarządzania,

• stworzenie konstruktu, w którym rozum panuje nad ciałem.

Pojawienie się ciała w historii:

1. Marcel Mauss

• jako 1 dostrzegł społeczne uwarunkowanie cielesności człowieka.

• Prekursor socjologii ciała (mimo że jego rozważania nie zaowocowały koncepcją teoretyczną).

• w pracy Socjologia i antropologia - rozdział, w którym M. analizuje wybrane sposoby posługiwania się ciałem, wyróżnia 3 sposoby postrzegania ciała:

• biologiczny (zawiera el. mechanicystyczne i fizyczne),

• psychologiczny,

• socjologiczny.

• zwraca uwagę na:

• wpływy społeczne (pływanie, chodzenie, marsz… - funkcje ciała w których odnajduje uwarunkowania społeczne),

• proces naśladowania (naśladowanie - upowszechnienie się zachowań związanych z ciałem - edukacja, tresura),

• ćwiczenie ciała jest dostosowaniem go do jego „technicznych” możliwości,

• różnice w posługiwaniu się ciałem w zależności od płci/wieku/sprawności fizycznej,

• po raz pierwszy używa określenia HABITUS - technika i dzieło zbiorowego i indywidualnego rozumu praktyczne reprodukującego się w procesie naśladowania.

2. Denis H. Wrong - wg niebo rozwój socjologii, która poszukiwała źródeł ładu społecznego przebiegał dwoma ścieżkami:

• nadmiernie akcentująca elementy społeczne („superego”) - koncentrowała się na mechanizmach internalizacji norm społecznych. Nie uwzględniała motywacji do przystosowania się, elementów dynamicznych, związanych z krytyką i buntem wobec systemu społecznego.

• zajmowała się analizą akceptacji i zyskiwania pozytywnego wizerunku w oczach innych.

• żadna z nich nie doceniła istnienia „id”, „zwierzęcia społecznego” - odpowiedzialnego za emocje.

Ciało wg Wronga

• klasyczna socjologia traktowała je jako oporne socjalizacji (traktowanie człowieka jako bezcielesnego),

• jedynie psychoanaliza dostrzegała odciskanie się społecznej natury człowieka w jego strukturze społecznej,

• teorie przesocjalizowane bazują na jednowymiarowości natury człowieka, przyjmując że tworzą ją tylko elementy społeczne.

3. Klaus Heinemann - socjologia sportu.

Czynniki określające zachowanie sportowca:

• warunki biologiczne,

• warunki ekologiczne (miejsce uprawiania sportu),

• porządek prawny,

• okoliczności polityczne,

• sytuacja ekonomiczna,

• czynniki społeczno-kulturowe,

• procesy dynamiki grupowej,

• cechy osobowości.

4 elementy ciała sportowca podlegające wpływowi czynników społeczno-kulturowych:

• techniki ciała wykonywania procesów ruchowych - ekspresywne ruchy ciała,

• postawy ciała i gestykulacja (autoprezentacja poprzez język ciała),

• etos ciała (wyobrażenie o własnym ciele, wpływa na tożsamość osobistą i społeczną),

• społecznie definiowane mechanizmy kontroli popędów i potrzeb.

4. Bryan S. Turner - twórca koncepcji „zarządzania ciałem”.

• ciało obiekt służący zachowaniu spoistości i trwałości struktury społecznej,

• każdy system społeczny musi stanąć przed rozwiązaniem problemów związanych z ciałem w 4 strefach:

• regulacji przestrzennego funkcjonowania ciała,

• regulacji ciała w czasie,

• reprezentacji ciała w przestrzeni społecznej - zależne od panującej mody i ogólnego stylu,

• ograniczania wewnętrznych popędów.

• zarządzanie ciałem związane jest z zarządzaniem jego seksualnością (zwłaszcza kobiet),

• reprodukcja jest odgórnie zarządzana,

• kontrola kobiecych zdolności reprodukcyjnych,

• ascetyczna dyscyplina i ograniczenie konsumpcji - odbiło się zwłaszcza na kobietach - histeria,

• Choroby wg Turnera (związane ze społecznym postrzeganiem ciała):

• histeria,

• depresja/melancholia,

• agorafobia,

• anoreksja.

5. Koncepcję kontroli ciałem na poziomie reprodukcji populacji stworzył Malthus.

• Wg M. ludzkość posiada 2 podstawowe potrzeby pologiczne:

• jedzenie,

• zaspokajanie potrzeb seksualnych.

• są sprzeczne bo nie nadążają produkować żarcia

• aby zapobiec nadmiernym popędom: kontrola + okresy głodu + unieważnianie małżeństw + celibat,

• efekt: prostytucja, homoseksualizm, aborcja, masturbacja (grzech i marnotrawstwo energii seksualnej!).

6. Arthur Frank - chciał uzupełnić teorię Turnera.

• członkowie społeczeństwa - aktywnie doświadczają swojego ciała i są przez nie ograniczeni,

• ciało pochodzi z innych ciał - ciał kobiet,

• ciała - środki i rezultaty „cielesnych technik społecznych”,

4 pytania dotyczące działania poprzez ciało:

1. kontrola jako możliwość przewidywania działań,

2. odczuwania pożądania jako rezultatu/źródła działania ciała,

3. relacji ciała do innych ciał,

4. relacji ciała do samego siebie.

4 typy idealnego użycia ciała:

1. dla ciała kontrolowanego: środkiem działania - dyscyplina; idealne miejsce - klasztor ,

2. dla pożądania: środek działania - konsumpcja; idealne miejsce - supermarket!

3. w relacji do innych ciał: środek działania - dominacja i siła, model działania - wojna,

4. ciało do samego siebie: środek działania - komunikacja i poznanie, model użycia - wspólne rytuały/podtrzymywanie relacji.

3

---