Psychologia społeczna - „Style kierowania grupą”.
Nauczyciel pełni rolę kierowniczą w procesie wychowania, którą realizuje za pomocą konkretnych zachowań składających się na styl kierowania.
Wyróżniamy podział na styl autokratyczny, przy którym sprawowanie władzy i podejmowanie decyzji należy przede wszystkim do kierownika (nauczyciela), oraz styl demokratyczny, kiedy powyższe funkcje pełni zespół. Kierowanie autokratyczne bywa nazywane także dominacyjnym lub autorytarnym, skoncentrowanym na przywódcy (nauczycielu) i opartym na środkach przymusu, kierowanie zaś demokratyczne - kierowaniem integracyjnym, uczestniczącym, permisywnym (przyzwalającym), skoncentrowanym na grupie (klasie).
Istnieją też style pośrednie, np. kierowanie perswazyjne bądź skoncentrowane na jednostce. Trudno też mówić o stylu nieokreślonym, ponieważ oznacza on brak jakiegokolwiek kierownictwa. W klasie ten styl występuje bardzo rzadko i oznacza nieumiejętność radzenia sobie z zespołem uczniowskim. Natomiast stosowanie pozostałych stylów kierowania klasą: autokratycznego i demokratycznego oraz ich form pośrednich przynosi zróżnicowane efekty wychowawcze, zależnie od takich czynników, jak wiek uczniów oraz rodzaj przedmiotu nauczania i zajęć na lekcji.
Według Andrzeja Janowskiego „nauczyciel kieruje tym bardziej demokratycznie, im częściej stosuje nagradzanie, odbiera opinie i normy nadawane przez klasę, pobudza ją do wyrażania opinii i norm, formułuje reguły i przepisy postępowania, podejmuje razem z zespołem decyzje dotyczące przyszłych losów zespołu, okazuje życzliwość i stara się minimalizować napięcie i poczucie zagrożenia; oraz im rzadziej: stosuje kary, narzuca tylko własne opinie i normy, tłumi opinie i normy pojawiające się w zespole, posługuje się zakazami i nakazami, sam podejmuje decyzję co do przyszłych działań zespołu, wyraża wrogość, wzbudza napięcie i poczucie zagrożenia.
Przy ocenie efektywności stylu kierowania klasą uwzględniono zarówno zachowanie się uczniów w sytuacjach zadaniowych: wykonywanie prostych zadań bez nadzoru, stopień twórczej modyfikacji przy wykonywaniu zadań dobrowolnych; jak też emocjonalne aspekty stosunku uczniów do nauczyciela.
Efektywność stylu kierowania klasą zależy od wieku uczniów oraz od ich oczekiwań w odniesieniu do nauczycieli. Styl demokratyczny był bardziej skuteczny w klasach wyższych (kl. VII), niż w niższych (kl. V). Na niższym szczeblu nauczania wychowankowie częściej uważali, że nauczyciel powinien ich mobilizować do działania we wszystkich ważniejszych sprawach.
Na styl demokratyczny uczniowie reagowali zwiększoną wydajnością pracy, spójnością działania, brakiem dystansu w kontaktach z nauczycielem.
Nauczyciele w zasadzie preferują demokratyczny styl kierowania i oddziaływania wychowawczego na uczniów, uznają jego wyższość, w praktyce jednak, w obawie przed naruszeniem porządku i ładu na lekcji, osłabieniem karności i dyscypliny, stosują styl autokratyczny. Tracą tym samym możliwość kształtowania u wychowanków takich właściwości, które można opanować tylko w zespole kierowanym demokratycznie, jak np. nawyk wspólnego podejmowania decyzji, obrona własnego stanowiska, lojalność i solidarność wobec zespołu kolegów.