Pierwszy polski traktat Jakuba Parkoszowica z Żurawicy.
Parkoszowic należał do przedstawicieli życia umysłowego XV w., był profesorem, rektorem Akademii Krakowskiej, doktorem dekretów i kanonikiem krakowskim.
Traktat napisany został ok. 1440 r. Dbałość o sławną mowę ojczystą, o jej użyteczność i ambicje patriotyczne skłoniły Parkoszowica do napisania traktatu.
Parkoszowic pozostawał najprawdopodobniej pod wpływem Jana Hausa - wielkiego reformatora czeskiej ortografii.
Parkoszowic chciał ustalić odrębne litery dla odnośnych odrębnych fonemów. Przejęcie języka łacińskiego, który nie zaspokajał naszych językowych potrzeb, zmuszało do poszerzenia alfabetu. Trzeba było pomnożyć, wprowadzić nowe litery.
Głoska i zapisywana była przez litery i y
Głoska y zapisywana była przez litery i y
Wszędzie występowało o orogate ø zamiast ę ą
Raz pisze s jedną litera raz dwoma ss
Głoskę g pisze literą g lub q
G ma wartość j które oznaczane jest także przez y ÿ
Dużo sprzeczności i niezgodności w stosowaniu zasad występuje w traktacie (być może część z nich pochodzi od przepisywacza). Przykłady niezgodności:
pissmem pysmem
Çi czy
meego napissanego
tobe thobe
sszødze sszøndze
Osobnymi literami Parkoszowic odróżnia część spółgłosek twardych od miękkich.
Czasami pomysły Parkoszowica były bardzo niepraktyczne:
Wprowadzenie nowych znaków dla niektórych spółgłosek twardych np. Ƃ (kwadratowe b) i zwykłe b
Zachowanie takich odróżnień w zwykłym piśmie było niemożliwe.
Parkoszowic wprowadził:
Nowe litery i nowe dwu- i wieloznaki
Zauważył, że samogłoski różniły się iloczasem
Próbował odróżniać miękkość ć - Ç
Nie zawsze mu się to udawało np. dź dż zapisywal zawsze dwuznakiem dz
Traktat Parkoszowica to pierwszy zachowany dokument dążności normalizującej w zakresie ortografii.