Historia Polityczna Egiptu do końca II tysiąclecia pne
1. Okres Wczesnodynastyczny (ok. 3100 - 2700 pne) I - II dynastie (tzw. okres tynicki - stolica THIS)
Pierwszym legendarnym władcą Egiptu był Menes. Rządził w This i podbijał górny, potem dolny Egipt. Na ziemiach tych panował pogląd, że Faraon to potomek Boga Re i Horusa, którym sam jest. Potem Menes na znak zjednoczenia Egiptu zbudował nową stolicę w Memfis, mieszczącą się w dolnym Egipcie. Niektórzy władcy (np. Peribsen) uważali Faraona za potomka Seta.
Egipt walczyl z ludami libijskimi i atakował Dolną Nubię (Faraon Chase chem ui). Utrzymywał kontakty handlowe i gospodarcze z Syrią, Palestyną i Mezopotamią.
2. Stare Państwo (ok. 2700 - 2200 pne) III - VI dynastie
Faraon Dżoser - stworzył scentralizowaną administrację
-jego współpracownik wezyr Imgotep zrobił pierwszą grobową piramidę w Sakkare
-zaczął systematyczną penetrację Nubii Dolnej i Synaju.
Snofru założył IV dynastię i Egipt osiągnął (2600 - 2500) swoje pierwsze apogeum. Ukształtowały się ostatecznie rządy absolutne monarchy. Egipt najeżdżał na Libie, Dolną Nubię i Synaj, co dawało duże kontrybucje, łupy i surowce z kopalń. Podbito Dolną Nubię, zbudowano twierdzę Buhen (koło II kataraktu) pilnującą władzy Egiptu. Następni faraonowie (Cheops, Chefren, Mykerinos) stonowali podboje i zajęli się sprawami wewnętrzynymi (np. piramidami).
W czasach V Dynastii (2500-2350) "heliopolitańskiej" osłabła władza faraonów. Przyczyną był brak pieniędzy spowodowany budowami piramid. Wzrosła władza kapłanów. Ekonomię uratował Sahure (2450) kończąc wielkie roboty publiczne i atakując Libię, Nubię i Synaj, by trzymać kontrolę nad kopalniami.
Następnie:
- utracono Buhen i wycofano się z Nubii
- umocnili się nomarchowie (z nomów)
- władzę przejęła VI dynastia -> Pepi I zdobył Dolną Nubię, walczył o Synaj, Palestynę i część Gór Nubii
- następował jednak kryzys wewnętrzny, bo nomarchowie byli coraz silniejsi. Dziedziczyli urzędy, wydawali córki za faraonów, którzy dawali pieniądze i przywileje.
- w ok. 2300 pne Pepi II zaczął rządzić (na 94 lata)
- pierw, rządzili za niego nomarchowie doradcy. Niestety, gdy dorósł też.
- upadł autorytet faraona
- Egipt stracił nabytki, zablokowała się administracja i uniezależniły się dynastie nomarchów, co dało anarchię i koniec starego państwa.
3. Pierwszy okres przejściowy (2200 - 2000 pne) VII - XI dynastia
a) Dynastie VII - VIII - to okres totalnej anarchii politycznej, społecznej i gospodarczej.
- zanikła władza centralna "na 70 dni, 70 królów" - pisał Menethan.
- głód przez załamanie się gospodarki
- władcy VIII dynastii rządzili tylko okolicami Memfis.
b) Sytuacja lepsza, gdy do władzy w środkowym Egipcie doszła IX, apotem X z Herakleopolis. Około 2130 pne Cheti I podporządkował sobie większość nomów w górach i dolnym Egipcie. Ogłosił się następcą faraonów. Później inni to kontynuowali.
c) Ok. 2080 pne uniezależnił się nomarcha z Teb, Mentuhotep I - założyciel XI dynastii tebańskiej. Szybko podbił Górny Egipt.
d) X i XI dynatia rywalizowały o władzę. W 1990 pne Mentuhotep II pokonał Merikare i zjednoczył sobie Egipt.
Mentuhotep II - przyjął tytuł "króla Dolnego i Górnego Egiptu, Horusatego, gtóry zjednoczył oba kraje".
- odnowił struktury administracyjne (nomarchami zostasli ludzie z Teb)
- naprawił gospodarkę
- wyprawił się do Libii, Nubii i Synaju
- dał poiczątek średniego państwa
4. Państwo średnie (2000 - 1750) dynastie XI - XII
a) Mentuhotep III i IV zunifikowali ostatecznie kraj.
b) W drugiej połowie XXX wieku pne wezyr Amenemhat I zrobił pucz i dał początek XII dynastii:
- przeniósł stolicę z Teb do Icz - Tawi (koło Memfis)
- zreorganizował administrację (koniec dziedziczności u nomarchów)
- ujednolicił podatki i nakaz dawania rekrutów przez nomy do armii królewskiej.
- poprawił przez rozbudowanie system irygacyjny
- uczynił z tebańskiego Amona bóstwo naczelne
- zginął w spisku dworzan
c) Faraonem zostal Sezostris I, zabił buntowników i z uporządkowanego przez ojca kraju zaczął wyprawy:
- podbił Dolną Numię (kopalnie złota), czyli Wawat i odrestaurował Buhen (twierdzę)
- zajął Synaj (kopalnie miedzi i turkusów)
- w toku walk z plemionami Libijskimi zdobył oazę El-Charga (plemiona Czemehu i Chehenu)
d) Amenenhat II i Sezostris II zdobyli zwierzchnią władzę nad wieloma książętami Syrii, Palestyny i Syropalestyny.
e) Sezostris III (1835 - 1810 pne) - pokonał Numijskie plemiona, zbudował twierdze Semne i Kumme i przesunął granice za II kataraktę
- zajął Palestynę
- w zajmowanych krajach przejmował szlaki handlowe, eksploatował kopalnie itp.
- usprawnił zarząd Egiptu dzieląc go na Egipt Dony, Srdokowy i Górny.
f) Amenemhat III (1810 - 1750 pne) - zakończył ropoczętą przez Sezostrisa II wielką tamę, system grobli i kanały mielioracyjne w oazie El - Fajum. Wykorzystując odnogę Nilu przekszałcono wielkie nieużytki w ziemie uprawne
Po śmierci Amenemhata III władzę zdobyła XIII dynastia, okres świetności zanikał i zaczął się II okres przejściowy.
5. Drugi okres przejściowy (1750 - 1550) XIII - XVII dynastia
Etap I
a) Czasy XIII i XIV dynastii (1750 - 1650) - próbowano powstrzymać rozpad Egiptu
- wkrótce upadek autorytetu władców i uniezależnienie się nomów dało faktyczny upadek Egiptu
Etap II
b) W latach 1650 - 1550 pne Egipt był rządzony przez Hy6ksosów (z Egipskiego "Władcy obcych ziem").
- Napływali do Egiptu przez Synaj, głównie po 1750 pne
- Korzystając z paraliżu władz Egiptu XV dynastia Hyksosów przejęła władzę w Delcie Nilu rządząc z wzniesionej twierdzy - Awaris.
- częściowo Hyksosi narzucali zwierzchnictwo Górnemu Egiptowi (niektórym nomom)
- wraz z XV dynastią rządziła słabsza XVI dynastia Hyksosów.
c) - ok. 1630 pne XVII dynastia przejęła w Tebach władzę, a potem w nomach górnoegipskich
- w XVI pne doszła do walk Egiptu z Wyksosami
- Kames, ostatni z XVII synastii, po bitwie pod Hermopolis, wyparł Hyksosów ze środkowego Egiptu
- Jahmes, jego brat i założyciel XVIII dynastii usunął ich z całego Egiptu.
6. Nowe państwo (1550 - 1085) dynastie XVIII - XX Najlepsze czasy Egiptu, był centrum ówczesnego świata.
6a. XVIII dynastia (1550 - 1320 pne)
a) Jahmes podbił totalnie Wawat (Dolna Numia) i obsadził w Buhen (II katarakta) Egipskiego gubernatora -> "syna króla". Centralizował władzę przez robienie czystek wśród kolaborujących z Hyksosami nomarchów.
b) Totmes I (1525) - syn Amenhotepa I - podbił Nubię aż do III katarakty
- zwycięsko się wyprawił do Syrii i Palestyny bijąc i zmuszając do Hołdów wielu kanonejskich i huryckich książąt. Celem wyprawy była demonstracja Egipskiej siły i ukazanie Egipskiej strefy wpływów. Wiele lat nikt tego nie kwestionował.
c) Przy rządach królowej Hatszepsut kraj żył w pokoju i pieniądzach z podbitych ziem. Dopiero pod koniec jej panowania większoć azjatyckich władców uniezależniła się.
d) Totmes III (1480) - macocha Hatszepsut 20 lat sprawowała władzę w jego imieniu. GHdy w końcu doszedł do niej zajął się rozbudową i umocnieniem imperium.
- ostatecznie podbił Państwo Kusz (Górna Numia) zdobywając ostatnią stolicę - Napatę i zbudował tam twierdzę graniczną (IV katarakta)
- kolejny podbój Palestyny, Syrii po Eufrat w czasie 17 kampanii wojennych (tak podają roczniki Totmesa III).
- włączenie azjatyckich ziem do Egiptu, ustalenie nowych prowincji (Karzan, Upe,Amurru) i danie do większych miast Syrii i Palestyny garnizonów i rezydentów.
- Egipt rozwijał się gospodarczo przez kontrybucje, łupy i daniny i przez kontrole nad handlem od Mezopotami do Libii i od Morza Egejskiego po Napatę.
e) Amenhotep II i Totmes IV - walczyli z Mittanią o utrzymanie Syrii
- 1420 pne - pokój Totmesa IV z Artatamą I (granica w lini Katna - Ugarit) z Mittanią przypieczętowany małżeństwami dynastycznymi.
f) Amenhotep III (1415) - nie ingerował w spory wasali z Syrii i Palestyny i miał spokój w polityce zewnętrznej.
- problemem stali się kapłani tebańskiego Amona koncentrujący wokół siebie wiele arystokracji rodowej i wojskowej złej na zaprzestanie łupieżczych wypraw
- Amenhotep III zaczął robić dużo awansów urzędniczych i wojskowych wśród luczi nowych dla ograniczenia wpływów kapłanów przez co konflikt się zaostrzał
g) Amenhotep IV (1375) - naczelnym bóstwem uczynił Atona ("Bóg dysku słonecznego) zbudował nową stolicę - Achet - Aton (Tell el - Amorna) i przyjął imie Echnaton ("Sługa Atona").
- pozbawieni znaczenia (oficjalnie) kapłani mieli po swej stronie potencjał ekonomiczny, część arystokracji, wojskowych i prostego ludu (od lat wyznających Amona)(.
- wkrótce Amenhotep IV i jego dwór zostali w izolacji do społeczeństwa nie atakującego tylko z obawy przed armią faraona
- tymczasem do Syrii i Palestyny zbliżyli się Hetici. Amenhotep IV nie pomógł Mittani, która straciła swą część Syrii, a potem imperium Egipskie w Syrii i Palestynie zaczęło maleć.
h) Nefretete - było coraz gorzej.
i) Tutenchaton - ugiął się pod naciskiem kapłanów i przywrócił Amona zmieniając imię na Tutenchamon
- był marionetką sterowaną przez kanclerza Ai i dowódcę armii Horemheba
j) Horemheb - zlikfidował ostatnie przejawy kultu Atona
- zaprowadził ład Administracyjny (tak pisze w "Edykcie Horemheba").
- wyprawiał się do Palestyny i Syrii, ale nie umiał już utrzymać Hetytów.
6b. Egipt Ramessydów (1320 - 1085) dynastie XIX i XX
a) XIX dynastia (1320 - 1200 pne) - po śmierci Horemheba do władzy doszedł ródarystokratyczny z Tamis z faraonem Ramzesem I
b) Seti I - pokonał aramejskie plemiona przybyła do Palestyny
- zdobył Fenickie miasta Tyr i Akko.
- zapanował nad Południową Syrią (Amurru)
c) Ramzes II (1305 - 1240 pne) - umocnił swą władzę ingerując w obsadę funkcji arcykapłana Amona
- obronił Egipt przed plemionami Libijskimi i indoeuropejskim ludem Szordana atakującym Deltę
- wyprawił się na Syrię i w ok. 1300 pne przeprowadził bitwę pod Kadesz. Egipt stracił Amurru.
- Wojna Egipsko = hetycka była wyrównana i w 1285 pokój Ramzesa II z Hattusilisem III, którego córkę Ramzes II poślubił.
- pokonał Libijskie plemiona Czemehu, Czehenu i Maszwasz chcące wtargnąć do Delty i zbudował fortyfikacje chroniące na zachód Dolny Egipt.
- Ramzes II zaczął monumentalne budownictwo (np. nowa stolica - Pi - Ramzes,Ramesseum w Tebach, skalna świątynia w Abu Simbel)
- Ramzes II zaniedbał sprawy administracyjne i gospodarcze. Pod koniec jego panowania zaczął się kryzys gospodarczy.
d) Merenptah - stłumił palestyńskie rozruchy i odparł pierwszą falę Ludów Morza
- następował jednak powolny upadek Egiptu
e) Setnachte - zaczął XX dynastię (1200 - 1085), lecz Egipt się rozpadał
f) Ramzes III (1200) - do Syrii i Palestyny migrowali Hebrajczycy, Aramejczycy i Ludy Morza -> skrótce aniknęły tam przyjazne miasta hetyckie i uznające zwierzchność Egiptu księstwa z Syrii i Palestyny.
- 1190 - bitwa nad odnogą Nilu, gdzie Ramzes III pokonał Ludy morza grabiące ziemie na wschód od Egiptu.
- państwo jednak wciąż słabło wewnętrznie.
- bitwa pod Memfis. Egipt pokonał Maszwasz i Libu (plemiona Libijskie), które wkońcu osiedliłyu się w Delcie.
g) Po śmierci Ramzesa III zapanowała anarcha, paraliż społeczno - gospodarczy, walki nomów i Egipt stał się łatwym łupem dla obcych najeźdźców. Po faraonach przez ponad 100 lat rządzili kapłani - królowie z Teb.
2