Kontakt
Kontakt
MIKROEKONOMIA
MIKROEKONOMIA
Konsultacje piątek 10:30-12:00 p.82
Konsultacje piątek 10:30-12:00 p.82
- wykład
- wykład
Tel. [phone] lub 75 38 252 (sekr.
Tel. [phone] lub 75 38 252 (sekr.
Katedry)
Katedry)
Dr Magdalena Rękas
Dr Magdalena Rękas
E-mail: [e-mail]
E-mail: [e-mail]
www.ae.jgora.pl
www.ae.jgora.pl
KATEDRA MIKROEKONOMII
KATEDRA MIKROEKONOMII
2
2
Literatura podstawowa:
Literatura podstawowa:
Zagadnienia:
Zagadnienia:
Red. Roman Milewski  Podstawy ekonomii
Red. Roman Milewski  Podstawy ekonomii
Wyd. PWN 2002
Wyd. PWN 2002
Blok 1: Teoria decyzji konsumenta
Blok 1: Teoria decyzji konsumenta
Hal R. Varian  Mikroekonomia
Hal R. Varian  Mikroekonomia
PWN 2005
PWN 2005
W. Samuelson, S. Marks  Ekonomia Blok 2: Teoria decyzji producenta
W. Samuelson, S. Marks  Ekonomia Blok 2: Teoria decyzji producenta
mened\
erska PWE Warszawa 1998
mened\
erska PWE Warszawa 1998
L. Balicki, W. Tyc  Mikroekonomia Wyd.
L. Balicki, W. Tyc  Mikroekonomia Wyd.
AFT Jelenia Góra 2001
AFT Jelenia Góra 2001
Blok 3: Rynek czynników produkcji
Blok 3: Rynek czynników produkcji
El\
bieta Czarny  Mikroekonomia PWN
El\
bieta Czarny  Mikroekonomia PWN
2006 r.
2006 r.
B. Czarny, R. Rapacki  Podstawy
B. Czarny, R. Rapacki  Podstawy
Blok 4: Rynek i efektywność
Blok 4: Rynek i efektywność
ekonomii PWE Warszawa 2002
ekonomii PWE Warszawa 2002
3 4
3 4
Decyzje publiczne a prywatne
Decyzje publiczne a prywatne
Decyzje publiczne =>
Decyzje publiczne =>
nastawione na wzrost
nastawione na wzrost
dobrobytu społeczeństwa
dobrobytu społeczeństwa
TEORIA
TEORIA
Decyzje prywatne =>
Decyzje prywatne =>
DECYZJI KONSUMENTA
DECYZJI KONSUMENTA
nastawione na realizacje
nastawione na realizacje
indywidualnych korzyści
indywidualnych korzyści
a) U konsumenta  maks. korzyści
a) U konsumenta  maks. korzyści
z konsumpcji;
z konsumpcji;
b) U producenta  maks. zysku
b) U producenta  maks. zysku
oraz rozwój i trwanie na rynku;
oraz rozwój i trwanie na rynku;
5 6
5 6
1
Konsument i jego zachowanie
Konsument i jego zachowanie
KONSUMPCJA  zaspakajanie potrzeb
KONSUMPCJA  zaspakajanie potrzeb
Konsument 
Konsument 
jednostka (np.: gospodarstwo
domowe) podejmująca decyzję
KONSUMPCJA INDYWIDULANA
KONSUMPCJA INDYWIDULANA
o dokonaniu zakupu.
dotyczy jednostki
dotyczy jednostki
Funkcje gospodarstwa domowego:
Funkcje gospodarstwa domowego:
Konsumpcyjna  zaspokojenie potrzeb
KONSUMPCJA ZBIOROWA  dotyczy Konsumpcyjna 
KONSUMPCJA ZBIOROWA  dotyczy
grupy (np.: oświetlenie ulic, obrona
grupy (np.: oświetlenie ulic, obrona
Produkcyjna  zdobycie środków
Produkcyjna
narodowa, policja).
narodowa, policja).
umo\
liwiających realizację konsumpcji.
7 8
7 8
Teoria racjonalnego zachowania Model człowieka (konsumenta) działającego
Teoria racjonalnego zachowania
w gospodarce rynkowej
konsumenta - podstawy modelu
konsumenta - podstawy modelu
to tzw. homo oeconomicus
homo oeconomicus
1) Zasoby są ograniczone, a potrzeby
nieograniczone. Cechy modelu  homo oeconomicus
Cechy modelu  homo oeconomicus
podmiot gospodarczy, które działa na rynku
2) Konsument musi dokonywać wyboru,
" jest wolny pod względem ekonomicznym
a z ka\
dym wyborem łączy się koszt
i mo\
e samodzielnie podejmować decyzje
alternatywny. w odniesieniu do celów i przedmiotów
swej własności
3) Konsument postępuje racjonalnie,
" dą\
y do osiągania indywidualnych
czyli zgodnie z:
korzyści
preferencjami i umiejętnościami ich
" ponosi odpowiedzialność za skutki decyzji
uszeregowania, " dokonuje racjonalnych wyborów
(uwzględniając np. cenę dobra, dochód,
mo\
liwościami nabywczymi
preferencje, walory u\
ytkowe, jakość
(uwzględnia dochód i ceny dóbr).
dobra)
9 10
9 10
UśYTECZNOŚĆ
UśYTECZNOŚĆ
CEL KONSUMENTA
CEL KONSUMENTA
U\
yteczność określa
U\
yteczność
maksymalizacja korzyści
maksymalizacja korzyści
subiektywne zadowolenie,
(u\
yteczności, satysfakcji)
(u\
yteczności, satysfakcji)
po\
ytek, satysfakcję, korzyść
czerpanej z konsumpcji
czerpanej z konsumpcji
uzyskaną z tytułu konsumpcji
określonego koszyka dóbr.
określonego koszyka dóbr.
określonej ilości danego dobra.
11 12
11 12
2
Rodzaje u\
yteczności:
Rodzaje u\
yteczności:
TEORIE UśYTECZNOŚCI
TEORIE UśYTECZNOŚCI
U\
yteczność całkowita (MUc) 
U\
yteczność całkowita (MUc) 
Teoria u\
yteczności kardynalnej  mierzy
Teoria u\
yteczności kardynalnej
całkowite zadowolenie jakie osiąga
u\
yteczność w sposób obiektywny
konsument z konsumpcji określonej
(ilościowy) posługując się jednostką zwaną
ilości danego dobra.
- UTYLE (w ekonomii),
- HEDONY (Stanisław Lem  od hedonizmu),
U\
yteczność krańcowa (MUk) 
U\
yteczność krańcowa (MUk) 
- W PIENIADZU (sporadycznie!).
jest to przyrost u\
yteczności
całkowitej, wynikający z nabycia
Teoria u\
yteczności ordynalnej
Teoria u\
yteczności ordynalnej
i konsumpcji dodatkowej, jeszcze
(porządkowej)- rezygnuje z mierzenia
(porządkowej)
jednej jednostki danego dobra,
u\
yteczności opierając się na opisywaniu
ponad dotychczasową jego ilość.
i porządkowaniu subiektywnych preferencji.
.
Jest to więc u\
yteczność uzyskana
Jest to więc u\
yteczność uzyskana
Bada kiedy konsument jest tak samo, mniej
z ostatniej jednostki tego dobra.
z ostatniej jednostki tego dobra.
lub bardziej zadowolony.
13 14
13 14
Prawo malejącej u\
yteczności krańcowej
Prawo malejącej u\
yteczności krańcowej
Przykład  pomiar u\
yteczności!
Przykład  pomiar u\
yteczności!
(tzw. I prawo Gossena)
(tzw. I prawo Gossena)
Badaniu poddano konsumentów lodów
Badaniu poddano konsumentów lodów
W miarę wzrostu konsumpcji danego
W
Liczba
Liczba
dobra u\
yteczność całkowita rośnie.
1 2 3 4 5 6
1 2 3 4 5 6
lodów
lodów
Wzrost ten jest jednak coraz
wolniejszy, co oznacza,
MUc 9 15 18 20 20 11
MUc 9 15 18 20 20 11
\
e u\
yteczność krańcowa kolejnych
jednostek dobra zmniejsza się
wraz ze wzrostem ilości
MUk - +6 +3 +2 0 -9
MUk - +6 +3 +2 0 -9
konsumowanego dobra.
15 16
15 16
PARADOKS WARTOŚCI
PARADOKS WARTOŚCI
I PRAWO GOSSENA
I PRAWO GOSSENA
wyjaśnia dwa problemy ekonomiczne:
wyjaśnia dwa problemy ekonomiczne:
A. Smith w  Bogactwie narodów.. .
A. Smith w  Bogactwie narodów.. .
zastanawiał się:
zastanawiał się:
PARADOKS WARTOŚCI
PARADOKS WARTOŚCI
Dlaczego woda, tak u\
yteczna
Dlaczego woda, tak u\
yteczna
i niezbędna dla \
ycia, ma tak niską
i niezbędna dla \
ycia, ma tak niską
NADWYśK
KONSUMENTA
NADWYśK
KONSUMENTA
cenę, a diamenty, wcale nie
cenę, a diamenty, wcale nie
konieczne dla \
ycia, mają cenę
konieczne dla \
ycia, mają cenę
znacznie wy\
szą ?
znacznie wy\
szą ?
17 18
17 18
3
PARADOKS WARTOŚCI (2)
PARADOKS WARTOŚCI (2)
PARDOKS WARTOŚCI - WNIOSEK
Zale\
y to od krzywych popytu i poda\
y
Zale\
y to od krzywych popytu i poda\
y
oraz ich punktu przecięcia (stan
oraz ich punktu przecięcia (stan
Podstawą ustalenia ceny
Podstawą ustalenia ceny
równowagi).
równowagi).
ka\
dego towaru jest u\
yteczność
ka\
dego towaru jest u\
yteczność
Diamenty są bardzo rzadkie i koszt
Diamenty są bardzo rzadkie i koszt
uzyskania dodatkowej jednostki jest
uzyskania dodatkowej jednostki jest
krańcowa ostatniej jednostki
krańcowa ostatniej jednostki
wysoki, tymczasem woda jest relatywnie
wysoki, tymczasem woda jest relatywnie
dobra, która znajdzie nabywcę
dobra, która znajdzie nabywcę
obfita, a zatem wymaga ni\
szych kosztów.
obfita, a zatem wymaga ni\
szych kosztów.
Konsumentów wody jest bardzo du\
o i jej
Konsumentów wody jest bardzo du\
o i jej na rynku.
na rynku.
MUk jest niska, a więc cena wody jest
MUk jest niska, a więc cena wody jest
stosunkowo niska. Konsumentów
stosunkowo niska. Konsumentów
diamentów jest niewielu, stad MUk na
diamentów jest niewielu, stad MUk na
diamenty wysokie i ich cena wysoka.
diamenty wysokie i ich cena wysoka.
P = MUk
P = MUk
U\
yteczność wody nie wpływa na jej cenę
U\
yteczność wody nie wpływa na jej cenę
czy popyt, a tylko krańcowa u\
yteczność
czy popyt, a tylko krańcowa u\
yteczność
ostatniej jednostki (np. 1litra) wody
ostatniej jednostki (np. 1litra) wody
określa jej cenę.
określa jej cenę.
19 20
19 20
NADWYśKA (RENTA) KONSUMENTA
NADWYśKA (RENTA) KONSUMENTA
Jest to ró\
nica między całkowitą CEL KONSUMENTA
Jest to ró\
nica między całkowitą CEL KONSUMENTA
u\
ytecznością uzyskaną z danej
u\
ytecznością uzyskaną z danej
ilości dobra i jego całkowitą ceną.
ilości dobra i jego całkowitą ceną.
maksymalizacja korzyści
maksymalizacja korzyści
Powstaje ona wskutek tego, \
e (u\
yteczności, satysfakcji)
Powstaje ona wskutek tego, \
e (u\
yteczności, satysfakcji)
otrzymujemy więcej u\
yteczności ni\

otrzymujemy więcej u\
yteczności ni\

czerpanej z konsumpcji
czerpanej z konsumpcji
nas dane dobro kosztuje. Wynika to
nas dane dobro kosztuje. Wynika to
określonego koszyka dóbr.
określonego koszyka dóbr.
z faktu, i\
płacimy taką samą cenę
z faktu, i\
płacimy taką samą cenę
za ka\
dą jednostkę dobra,
za ka\
dą jednostkę dobra,
ale  wcześniejsze jednostki dobra
ale  wcześniejsze jednostki dobra
mają dla nas większą wartość
mają dla nas większą wartość
(u\
yteczność) ni\
ta ostatnia.
(u\
yteczność) ni\
ta ostatnia.
21 22
21 22
DECYZJA 1  POZIOM I STRUKTURA
DECYZJA 1  POZIOM I STRUKTURA
Optymalizacja celu konsumenta
Optymalizacja celu konsumenta
wymaga decyzji tj.: KONSUMPCJI BIEś
CEJ ZALEśY OD:
wymaga decyzji tj.: KONSUMPCJI BIEś
CEJ ZALEśY OD:
GUSTY I PREFERENCJE - opisywane
GUSTY I PREFERENCJE - opisywane
Określenie poziomu i struktury
Określenie poziomu i struktury przez krzywe preferencji;
przez krzywe preferencji;
konsumpcji bie\
ącej.
konsumpcji bie\
ącej.
DOCHÓD KONSUMENTA I CENY
DOCHÓD KONSUMENTA I CENY
Wybór ilości czasu pracy i czasu POSZCZEGÓLNYCH DÓBR - opisywane
Wybór ilości czasu pracy i czasu POSZCZEGÓLNYCH DÓBR - opisywane
wolnego. przez linie bud\
etową;
wolnego. przez linie bud\
etową;
CZYNNIKI POZADOCHODOWE:
Podjęcie decyzji o wielkości CZYNNIKI POZADOCHODOWE:
Podjęcie decyzji o wielkości
oszczędności jako warunek " OBIEKTYWNE: płeć, wiek, zawód,
oszczędności jako warunek " OBIEKTYWNE: płeć, wiek, zawód,
wykształcenie, miejsce pracy, miejsce
wykształcenie, miejsce pracy, miejsce
niezbędny dla optymalizacji
niezbędny dla optymalizacji
zamieszkania, zwyczaje, przyzwyczajenia,
zamieszkania, zwyczaje, przyzwyczajenia,
konsumpcji przyszłej.
konsumpcji przyszłej.
czynniki społeczno kulturalne;
-
czynniki społeczno kulturalne;
-
" SUBIEKTYWNE: skłonność do oszczędzania
" SUBIEKTYWNE: skłonność do oszczędzania
23 24
23 24
i inwestowania, przezorność, skąpstwo.
i inwestowania, przezorność, skąpstwo.
4
Przedmiot wyboru konsumenta =>
Przedmiot wyboru konsumenta =>
to tzw. koszyk dóbr konsumenta,
to tzw. ,
który obejmuję kompletną i zamkniętą
który obejmuję kompletną i zamkniętą
listę dóbr i usług wybieranych
listę dóbr i usług wybieranych
przez konsumenta.
przez konsumenta.
PREFERENCJE
PREFERENCJE
Preferencje konsumenta
Preferencje konsumenta
KONSUMENTA
KONSUMENTA
posiadają następujące cechy:
posiadają następujące cechy:
a) Zupełność  ka\
de dwa koszyki dóbr
a) Zupełność  ka\
de dwa koszyki dóbr
Na co mam chęć?
Na co mam chęć?
mogą być porównywalne.
mogą być porównywalne.
Konsumpcja czego i ile powoduje
Konsumpcja czego i ile powoduje
b) Zwrotności  ka\
dy koszyk dóbr jest
b) Zwrotności  ka\
dy koszyk dóbr jest
moje zadowolenie?
moje zadowolenie?
przynajmniej tak samo dobry jak on sam.
przynajmniej tak samo dobry jak on sam.
c) Przechodniości  je\
eli koszyk X jest
c) Przechodniości  je\
eli koszyk X jest
przynajmniej tak dobry jak Y, a koszyk
przynajmniej tak dobry jak Y, a koszyk
Y tak dobry jak Z to znaczy, \
e koszyk
Y tak dobry jak Z to znaczy, \
e koszyk
X jest przynajmniej tak dobry jak Z.
X jest przynajmniej tak dobry jak Z.
25 26
25 26
Jak zmierzyć poziom substytucji?
Jak zmierzyć poziom substytucji?
Preferencje konsumenta zało\
enia:
Preferencje konsumenta zało\
enia:
Miarą substytucji jest Krańcowa
Miarą substytucji jest Krańcowa
Konsument potrafi uporządkować ró\
ne
Konsument potrafi uporządkować ró\
ne
koszyki dóbr wg poziomu ich u\
yteczności
koszyki dóbr wg poziomu ich u\
yteczności stopa substytucji (KSS) =>
stopa substytucji (KSS) =>
tzn. potrafi wskazać kombinacje dóbr  lepsza (bardziej
jest to takie zmniejszenie ilości
jest to takie zmniejszenie ilości
cenioną) i  gorszą (mniej cenioną).
jednego dobra, które równowa\
y
jednego dobra, które równowa\
y
Konsument woli mieć więcej ni\
mniej
Konsument woli mieć więcej ni\
mniej
(potrzeby są bowiem nieograniczone),
zwiększenie ilości drugiego
zwiększenie ilości drugiego
stad wybiera koszyki dóbr dające mu
dobra o jednostkę, nie zmieniając
dobra o jednostkę, nie zmieniając
wy\
szy poziom konsumpcji =>
mówimy wówczas, \
e jego preferencje
preferencje
stopnia zaspokojenia łącznych potrzeb
stopnia zaspokojenia łącznych potrzeb
są monotoniczne (dobrze zachowujące się).
są monotoniczne (dobrze zachowujące się).
konsumenta ani poziomu u\
yteczności
konsumenta ani poziomu u\
yteczności
Gusty konsumenta charakteryzują się
Gusty konsumenta charakteryzują się
całkowitej.
całkowitej.
malejącą krańcową stopą substytucji.
malejącą krańcową stopą substytucji.
27 28
27 28
Krzywe preferencji (krzywe obojętności)
Krzywe preferencji (krzywe obojętności)
KSS to tak\
e nachylenie krzywej Krzywe obojętności
Krzywe obojętności
pokazują ró\
ne kombinacje dwu dóbr
pokazują ró\
ne kombinacje dwu dóbr
obojętności i mierzy
dające konsumentowi ten sam poziom u\
yteczności
dające konsumentowi ten sam poziom u\
yteczności
całkowitej.
całkowitej.
 krańcową skłonność do płacenie ,
 krańcową skłonność do płacenie ,
Własności krzywych preferencji:
Własności krzywych preferencji:
gdy\
informuje o tym ile konsument
a) Wszystkie kombinacje znajdujące się na
 odda dobra Y, aby zwiększyć
krzywej mają taką samą u\
yteczność,
zakupy dobra X.
a więc są to tzw. kombinacje dóbr
kombinacje dóbr
obojętne.
obojętne.
b)  Typowe krzywe preferencji są
Prawo malejącej KSS
Prawo malejącej KSS
malejące, nie przecinają się nawzajem
i są wypukłe w stronę początku układu
w miarę jak rośnie ilość dobra X to
w miarę jak rośnie ilość dobra X to
współrzędnych.
coraz mniejsze ilości dobra Y mogą
coraz mniejsze ilości dobra Y mogą
c) Krzywych preferencji jest nieskończenie
wiele (preferencje zmieniają się
zastąpić jednostkę dobra X
zastąpić jednostkę dobra X
w czasie) tworząc mapę krzywych
mapę krzywych
obojętności.
obojętności.
29 30
29 30
5
 Dobro Y
Przy ruchu po krzywej następuje zmiana
Przy ruchu po krzywej następuje zmiana
struktury konsumpcji (wystąpi zjawisko
struktury konsumpcji (wystąpi zjawisko
substytucji dóbr) ale poziom konsumpcji
substytucji dóbr) ale poziom konsumpcji
Y1 A
i u\
yteczność całkowita pozostaje nie
i u\
yteczność całkowita pozostaje nie
zmieniona.
zmieniona.
Y2 B
Przy przejściu na wy\
ej poło\
oną
Przy przejściu na wy\
ej poło\
oną
krzywą preferencji nastąpi zmiana
krzywą preferencji nastąpi zmiana
struktury konsumpcji oraz wzrost
struktury konsumpcji oraz wzrost
Y3 " C
poziomu konsumpcji i wzrost
poziomu konsumpcji i wzrost
Y4 D
u\
yteczności całkowitej.
u\
yteczności całkowitej.
Przy przejściu na ni\
ej poło\
oną
Przy przejściu na ni\
ej poło\
oną
krzywą preferencji wystąpi zmiana
krzywą preferencji wystąpi zmiana
struktury konsumpcji oraz spadek
struktury konsumpcji oraz spadek
poziomu konsumpcji i spadek
poziomu konsumpcji i spadek
O X1 X2 X3 X4 Dobro X
u\
yteczności całkowitej.
u\
yteczności całkowitej.
31 32
31 32
Rodzaje preferencji Rodzaje preferencji
Rodzaje preferencji Rodzaje preferencji
Substytuty doskonałe  konsument Dobra neutralne  konsumentowi
Substytuty doskonałe  konsument Dobra neutralne 
na nich nie zale\
y. Albo ich wcale nie kupuje
zastępuje jedno dobro drugim wg stałej
zastępuje jedno dobro drugim wg stałej
np. => wegetarianin  ceni warzywa i owoce, obojętne jest
np. => wegetarianin  ceni warzywa i owoce, obojętne jest
stopy (np.:1:1)
stopy (np.:1:1)
nabycie mięsa. Albo dodanie ilość dobra
nabycie mięsa.
neutralnego nie wpływa na konsumenta
np. => architekt potrzebuje ołówek i nie dba o kolor
np. => architekt potrzebuje ołówek i nie dba o kolor
np.. => zakup ryb i kiełbasy. Je\
eli konsumentowi zale\
y
np.. => zakup ryb i kiełbasy. Je\
eli konsumentowi zale\
y
tzn. \
e tak samo będzie dla niego u\
yteczny czerwony
tzn. \
e tak samo będzie dla niego u\
yteczny czerwony
na zakupie kiełbasy, to dododanie ilości ryb nie wpłynie na
na zakupie kiełbasy, to dododanie ilości ryb nie wpłynie na
jak i niebieski ołówek konsumenta.
jak i niebieski ołówek konsumenta.
Błogostan  najlepszy z mo\
liwych koszyk
Błogostan 
Doskonale komplementarne 
Doskonale komplementarne 
dóbr, a im bli\
ej niego znajduje się
konsumowane zawsze razem w stałej
konsumowane zawsze razem w stałej
konsument tym większą odczuwa
proporcji np. => 1 lewy i 1 prawy but / samochód satysfakcję.
proporcji np. => 1 lewy i 1 prawy but / samochód
np.=> lato  zjedzenie 2 lodów w upalny dzień, określona
np.=> lato  zjedzenie 2 lodów w upalny dzień, określona
+ 5 kół (relacja 1:5), zegarek + bateria
+ 5 kół (relacja 1:5), zegarek + bateria
jedna marka i model samochodu (telefonu/telewizora).
jedna marka i model samochodu (telefonu/telewizora).
Dobra niechciane (złe)  to takie,

Dobra policzalne (dyskretne) tzn. mierzone
Dobra policzalne (dyskretne)
w liczbach całkowitych
których konsument nie lubi, ale aby
np.=> samochód, komputer, usługa u fryzjera.
np.=> samochód, komputer, usługa u fryzjera.
zwiększyć konsumpcję dobra  dobrego
gotowy jest spo\
yć tak\
e pewną ilość
33 34
33 34
dobra  złego
Preferencje a preferencje ujawnione
Preferencje a preferencje ujawnione
Rodzaje preferencji a KSS
Rodzaje preferencji a KSS
Podział preferencji:
Podział preferencji:
Substytuty doskonale =>
Substytuty doskonale =>
a) Preferencje konsumenta, czyli
a) Preferencje konsumenta, czyli
KSS stała i wynosi zawsze -1.
KSS stała i wynosi zawsze -1.
preferencje obejmujące koszyk dóbr,
preferencje obejmujące koszyk dóbr,
Dobra neutralne =>
Dobra neutralne => bez uwzględnienia czy istnieje
bez uwzględnienia czy istnieje
KSS równa nieskończoność. mo\
liwość ich zrealizowania.
KSS równa nieskończoność. mo\
liwość ich zrealizowania.
Doskonale komplementarne => b) Preferencje ujawnione, czyli koszyk
Doskonale komplementarne => b) Preferencje ujawnione, czyli koszyk
dóbr na jakie mo\
e sobie pozwolić
KSS równa 0. dóbr na jakie mo\
e sobie pozwolić
KSS równa 0.
konsument po uwzględnieniu
konsument po uwzględnieniu
Przy preferencjach monotonicznych
Przy preferencjach monotonicznych
własnego dochodu i cen dóbr, gdy\

własnego dochodu i cen dóbr, gdy\

=> KSS jest malejąca, gdy\
aby otrzymać
=> KSS jest malejąca, gdy\
aby otrzymać
jest to koszyk le\
ący na linii
jest to koszyk le\
ący na linii
więcej jednego dobra, trzeba zmniejszyć
więcej jednego dobra, trzeba zmniejszyć
bud\
etowej - chęci poparte
bud\
etowej - chęci poparte
konsumpcję drugiego dobra.
konsumpcję drugiego dobra.
mo\
liwościami finansowymi.
mo\
liwościami finansowymi.
35 36
35 36
6
Ograniczenie (linia) bud\
etowa - pojęcie
Ograniczenie (linia) bud\
etowa - pojęcie
Linia bud\
etowa (LB) to
Linia bud\
etowa (LB) to
koszyk dóbr konsumpcyjnych,
koszyk dóbr konsumpcyjnych,
OGRANICZENIE
OGRANICZENIE
który jest dostępny (na który  stać
który jest dostępny (na który  stać
(LINIA) BUDśETOWA
(LINIA) BUDśETOWA
konsumenta) przy danych cenach
konsumenta) przy danych cenach
dóbr i dochodzie konsumenta.
dóbr i dochodzie konsumenta.
Postać analityczna LB:
Postać analityczna LB:
Na co mnie stać???
Na co mnie stać???
LB => I = P1 x Q1 + P2 x Q2
LB => I = P1 x Q1 + P2 x Q2
37 38
37 38
Jak zmienia się linia bud\
etowa? Jak zmienia się linia bud\
etowa?
Jak zmienia się linia bud\
etowa? Jak zmienia się linia bud\
etowa?
2) Zmiana cen dóbr przy
2) Zmiana cen dóbr przy
1) Zmiana dochodu przy
1) Zmiana dochodu przy
niezmienionym dochodzie =>
niezmienionym dochodzie =>
niezmienionych cenach =>
niezmienionych cenach =>
wywołuje przesunięcia
wywołuje przesunięcia
wywołuje równoległe przesunięcie
wywołuje równoległe przesunięcie
całej linii bud\
etowej:
całej linii bud\
etowej: nierównoległe i zmianę nachylenia
nierównoległe i zmianę nachylenia
linii bud\
etowej.
linii bud\
etowej.
a) Przy wzroście dochodu- w prawo i w
a) Przy wzroście dochodu- wprawo i w
górę, co oznacza zwiększenie mo\
liwości
górę, co oznacza zwiększenie mo\
liwości
a) Wzrost/spadek ceny tylko dobra X
a) Wzrost/spadek ceny tylko dobra X
nabywczych konsumenta
nabywczych konsumenta
b) Wzrost/spadek ceny tylko dobra Y
b) Wzrost/spadek ceny tylko dobra Y
a) Przy spadku dochodu- w lewo i w dół,
a) Przy spadku dochodu- w lewo i w dół,
c) Wzrost/spadek cen obu dóbr X i Y
c) Wzrost/spadek cen obu dóbr X i Y
co oznacza zmniejszenie mo\
liwości
co oznacza zmniejszenie mo\
liwości
nabywczych konsumenta
nabywczych konsumenta
Zmiana nachylenia LB => - P1/P2
Zmiana nachylenia LB => - P1/P2
39 40
39 40
Podatki a linia bud\
etowa
Podatki a linia bud\
etowa
Podatki a linia bud\
etowa (2)
Podatki a linia bud\
etowa (2)
Podatki kwotowe  stała suma dodawana do
Podatki kwotowe 
ceny towary (np. AKCYZA) oraz podatek
podatek
Podatek dochodowy nakładany na
Podatek dochodowy
pośredni  ustalany jako procent od ceny
pośredni 
dochód konsumenta, pozostawiając ceny
towaru (np. VAT)
dóbr na tym samym poziomie.
=> nało\
enie lub podniesienie stawki tych
=> nało\
enie lub podniesienie stawki tych
=> Nastąpi spadek dochodu co wywoła
=> Nastąpi spadek dochodu co wywoła
podatków wywołuje wzrost ceny dobra,
podatków wywołuje wzrost ceny dobra,
równoległe przesunięcie LB w dół.
równoległe przesunięcie LB w dół.
co zmienia nachylenie LB (LB staje się
co zmienia nachylenie LB (LB staje się
bardziej stroma).
bardziej stroma).
LB z podatkiem dochodowym
LB z podatkiem dochodowym
LB z akcyzą => I = (P1+A) x Q1 + P2 x Q2
LB z akcyzą => I = (P1+A) x Q1 + P2 x Q2
LB=> (1-Pd) x I = P1 x Q1 + P2 x Q2
LB=> (1-Pd) x I = P1 x Q1 + P2 x Q2
A  akcyza P1  dobro akcyzowe, P2  dobro bez akcyzy
A  P1  , P2 
Pd  stawka podatku dochodowego
Pd  stawka podatku dochodowego
w ułamku dziesiętnym
w ułamku dziesiętnym
LB z VAT => I = (1+V) P1 x Q1 + P2 x Q2
LB z VAT => I = (1+V) P1 x Q1 + P2 x Q2
V-stawka VAT ; P1  dobro z VAT, P2  dobro bez VAT
V- ; P1  , P2 
41 42
41 42
7
 D obro Y
Równowaga konsumenta - II prawo Gossena
Równowaga konsumenta - II prawo Gossena
A
Wśród wielu krzywych obojętności jest tylko
Wśród wielu krzywych obojętności jest tylko
Y 1 " E
jedna krzywa preferencji, która ma punkt
jedna krzywa preferencji, która ma punkt
wspólny z linią bud\
etową konsumenta -
wspólny z linią bud\
etową konsumenta -
punkt ten oznacza
punkt ten oznacza
0 X 1 B D ob ro X
optimum (równowagę) konsumenta,
optimum (równowagę) konsumenta,
czyli optymalny zestaw dóbr,
czyli optymalny zestaw dóbr,
Prawo wyrównywania u\
yteczności
Prawo wyrównywania u\
yteczności
przy którym nastąpi zgodność
przy którym nastąpi zgodność
krańcowej (II prawo Gossena) =>
krańcowej (II prawo Gossena) =>
preferencji konsumenta
preferencji konsumenta
rozmiary popytu na dane dobro zwiększają się
do punktu, w którym u\
yteczność krańcowa
z jego mo\
liwościami finansowymi
z jego mo\
liwościami finansowymi
uzyskana z jednostki pienię\
nej wydanej na
(nabywczymi).
(nabywczymi).
to dobro jest równa u\
yteczności krańcowej
osiągniętej z jednostki pienię\
nej
43 44
43 44
wydanej na inne dobro.
.
Punkt równowagi konsumenta mo\
na
Punkt równowagi konsumenta mo\
na
wyznaczyć korzystając z
wyznaczyć korzystając z
II prawa GOSSENA
II prawa GOSSENA
a) przy konsumpcji 2 dóbr warunek równowagi
a) przy konsumpcji 2 dóbr warunek równowagi
Równowaga konsumenta
Równowaga konsumenta
oznacza, \
e stosunek cen obu dóbr jest równy
oznacza, \
e stosunek cen obu dóbr jest równy
a ró\
ne
a ró\
ne
relacji u\
yteczności krańcowej ostatnich
relacji u\
yteczności krańcowej ostatnich
jednostek obu dóbr
jednostek obu dóbr
rodzaje preferencji
rodzaje preferencji
P1/P2 = MUk (1)/MUk (2)
P1/P2 = MUk (1)/MUk (2)
b) równanie równowagi konsumenta przy (przykłady)
b) równanie równowagi konsumenta przy (przykłady)
konsumpcji  n dóbr:
konsumpcji  n dóbr:
MUk (1)/P1 = MUk (2)/P2 = .....MUk (n)/Pn
MUk (1)/P1 = MUk (2)/P2 = .....MUk (n)/Pn
gdzie: P1, P2, Pn- ceny odpowiednich dóbr.
gdzie: P1, P2, Pn- ceny odpowiednich dóbr.
45 46
45 46
1) Preferencje monotoniczne  w punkcie
1) Preferencje monotoniczne  w punkcie
styczności LB z krzywą preferencji i zale\
y
styczności LB z krzywą preferencji i zale\
y
od indywidualnych preferencji.
od indywidualnych preferencji.
2) Doskonale komplementarne  optimum le\
y
2) Doskonale komplementarne  optimum le\
y
w punkcie, gdzie konsument nabywa
w punkcie, gdzie konsument nabywa
jednakowe ilości obu dóbr.
jednakowe ilości obu dóbr.
3) Substytuty doskonałe  warunek optimum
3) Substytuty doskonałe  warunek optimum
będzie le\
ał na brzegu.
będzie le\
ał na brzegu.
Zastosowanie
Zastosowanie
4) Dobra niechciane  w punkcie, gdzie LB
4) Dobra niechciane  w punkcie, gdzie LB
ma punkt przecięcia z z KP o nachyleniu
ma punkt przecięcia z z KP o nachyleniu
analizy u\
yteczności
analizy u\
yteczności
dodatnim.
dodatnim.
5) Błogostan  w punkcie gdzie linia
5) Błogostan  w punkcie gdzie linia
bud\
etowa ma punkt styczności z punktem
bud\
etowa ma punkt styczności z punktem
 błogostanu .
 błogostanu .
6) Dobra neutralne  w punkcie gdzie
6) Dobra neutralne  w punkcie gdzie
konsument nabywa tylko jedno po\
ądane
konsument nabywa tylko jedno po\
ądane
dobro, a drugiego wcale lub gdy ilość
dobro, a drugiego wcale lub gdy ilość
jednego nie zale\
y od ilości drugiego.
jednego nie zale\
y od ilości drugiego.
47 48
47 48
8
Wpływ zmiany dochodu na równowagę
Wpływ zmiany dochodu na równowagę
ZASTOSOWANIE
ZASTOSOWANIE
ANALIZY UśYTECZNOŚCI konsumenta
ANALIZY UśYTECZNOŚCI konsumenta
Analiza u\
yteczności pozwala określić
Analiza u\
yteczności pozwala określić
Krzywa dochód konsumpcja
Krzywa dochód konsumpcja
zmiany wielkości i struktury
zmiany wielkości i struktury
konsumpcji pod wpływem: (1) zmiany (ście\
ka ekspansji dochodowej)
konsumpcji pod wpływem: (1) zmiany (ście\
ka ekspansji dochodowej)
dochodu i (2) zmiany cen dóbr
dochodu i (2) zmiany cen dóbr
jest to geometryczne miejsce punktów
jest to geometryczne miejsce punktów
równowagi konsumenta reprezentujących
równowagi konsumenta reprezentujących
Wpływ zmiany dochodu na równowagę
ró\
ne poziomy jego dochodów.
konsumenta ró\
ne poziomy jego dochodów.
=> KRZYWA DOCHÓD-KONSUMPCJA
=> KRZYWA DOCHÓD-KONSUMPCJA
Krzywa ta pozwala:
Krzywa ta pozwala:
Wpływ zmiany ceny na równowagę
a) określić zmianę poziomu oraz struktury
a) określić zmianę poziomu oraz struktury
konsumenta
=> KRZYWA CENA-KONSUMPCJA wydatków pod wpływem zmiany poziomu
=> KRZYWA CENA-KONSUMPCJA wydatków pod wpływem zmiany poziomu
dochodu
dochodu
Efekt substytucyjny i dochodowy 

RÓWNANIE SA
UCKIEGO
RÓWNANIE SA
UCKIEGO
b) wskazać rodzaj badanych dóbr.
b) wskazać rodzaj badanych dóbr.
49 50
49 50
Wzrost dochodu a optimum konsumenta Dobro Y
Wzrost dochodu a optimum konsumenta
A1
Wzrost dochodu powoduje przesunięcie
Wzrost dochodu powoduje przesunięcie
linii bud\
etowej w prawo i oznacza, i\

linii bud\
etowej w prawo i oznacza, i\

A
punkt równowagi konsumenta poło\
ony
punkt równowagi konsumenta poło\
ony
K
będzie na wy\
ej poło\
onej krzywej
będzie na wy\
ej poło\
onej krzywej
preferencji. 1
preferencji.
Y2 E 0 E
Y1
Połączenie kolejnych punktów równowagi
Połączenie kolejnych punktów równowagi
K
K
konsumenta, które powstają przy wzroście
konsumenta, które powstają przy wzroście
dochodu tworzy ście\
kę ekspansji
dochodu tworzy ście\
kę ekspansji
dochodowej (rosnącą).
dochodowej (rosnącą).
0 X X B B Dobro X
1 2 1
Powy\
szy rys. przedstawia dobro X  jest dobrem luksusowym,
Powy\
szy rys. przedstawia dobro X  jest dobrem luksusowym,
dobro Y  dobrem podstawowym
dobro Y  dobrem podstawowym
51 52
51 52
Analiza krzywej dochód-konsumpcja umo\
liwia
Analiza krzywej dochód-konsumpcja umo\
liwia
Spadek dochodu a zmiana równowagi
Spadek dochodu a zmiana równowagi
wskazanie rodzaju dobra
wskazanie rodzaju dobra
Qd rośnie szybciej ni\
wzrost dochodu lub
Qd rośnie szybciej ni\
wzrost dochodu lub
Spadek dochodu powoduje przesunięcie
Spadek dochodu powoduje przesunięcie
spada szybciej ni\
spada dochód (P bez
spada szybciej ni\
spada dochód (P bez
linii bud\
etowej w lewo (w dół) i oznacza,
linii bud\
etowej w lewo (w dół) i oznacza,
zmian) => dobro luksusowe
zmian) => dobro luksusowe
i\
punkt równowagi konsumenta poło\
ony
i\
punkt równowagi konsumenta poło\
ony
będzie na ni\
ej poło\
onej krzywej
będzie na ni\
ej poło\
onej krzywej
Qd rośnie wolniej ni\
wzrost dochodu lub
Qd rośnie wolniej ni\
wzrost dochodu lub
preferencji.
spada wolniej ni\
spada dochód (P bez preferencji.
spada wolniej ni\
spada dochód (P bez
zmian) => dobro podstawowe
zmian) => dobro podstawowe
Połączenie kolejnych punktów równowagi
Połączenie kolejnych punktów równowagi
konsumenta, które powstają przy spadku
konsumenta, które powstają przy spadku
Qd maleje wraz ze wzrostem dochodu lub
Qd maleje wraz ze wzrostem dochodu lub
dochodu tworzy ście\
kę ekspansji
dochodu tworzy ście\
kę ekspansji
Qd rośnie wraz ze spadkiem dochodu (P bez
Qd rośnie wraz ze spadkiem dochodu (P bez
dochodowej (malejącą).
zmian) => dobro ni\
szego rzędu dochodowej (malejącą).
zmian) => dobro ni\
szego rzędu
(podrzędne)
(podrzędne)
53 54
53 54
9
Spadek dochodu a zmiana równowagi  Wpływ zmiany poziomu cen na optimum
Spadek dochodu a zmiana równowagi  Wpływ zmiany poziomu cen na optimum
efekt rygla (zapadki) konsumenta
efekt rygla (zapadki) konsumenta
Krzywa cena-konsumpcja
Krzywa cena-konsumpcja
Zmiana poło\
enia LB przy spadku
Zmiana poło\
enia LB przy spadku
jest geometrycznym zbiorem
jest geometrycznym zbiorem
dochodu występuję z opóz
nieniem.
dochodu występuję z opóz
nieniem.
punktów równowagi konsumenta
punktów równowagi konsumenta
wynikających ze zmiany
wynikających ze zmiany
Gdy dochód konsumenta spada,
Gdy dochód konsumenta spada,
cen danego dobra.
cen danego dobra.
gospodarstwa domowe dą\
ą do
gospodarstwa domowe dą\
ą do
Krzywa ta:
Krzywa ta:
utrzymania dotychczasowego poziomu
utrzymania dotychczasowego poziomu
a) ilustruje jak zmienia się koszyk zakupów
a) ilustruje jak zmienia się koszyk zakupów
konsumpcji wykorzystując nagromadzone
konsumpcji wykorzystując nagromadzone
konsumenta pod wpływem zmiany cen
konsumenta pod wpływem zmiany cen
oszczędności. Dopiero po ich wyczerpaniu
oszczędności. Dopiero po ich wyczerpaniu
jednego z dwóch dóbr.
jednego z dwóch dóbr.
następuje spadek poziomu konsumpcji.
następuje spadek poziomu konsumpcji.
b) pozwala wyznaczyć popyt pojedynczego
b) pozwala wyznaczyć popyt pojedynczego
konsumenta i określić wpływ zmiany ceny
konsumenta i określić wpływ zmiany ceny
na popyt na to dobro.
na popyt na to dobro.
55 56
55 56
Y
PX
Dobro GIFFENA
Dobro GIFFENA
40
"
100 " A
"
"
Kzyw cena
r a
Dobra Giffena to dobra które pozwalają
Dobra Giffena to dobra które pozwalają
-
człowiekowi prze\
yć
konsumcja człowiekowi prze\
yć
p
np.: chleb, woda, mleko, ziemniaki
np.: chleb, woda, mleko, ziemniaki
50 " B
"
"
"
20
D
E
2
E
Cecha:
Cecha:
E
" 0
"
"
"
15 1
" C
"
"
25 "
przy niskich dochodach nawet wzrost
przy niskich dochodach nawet wzrost
"
"
"
"
ceny zwiększa zapotrzebowanie na te
ceny zwiększa zapotrzebowanie na te
dobra (osoby te rezygnują nawet z
dobra (osoby te rezygnują nawet z
0 5 10 15 20 25 40 X 0 10 20 30 40 50 Q
d
taniejących dóbr podstawowych).
taniejących dóbr podstawowych).
57 58
57 58
EFEKT SUBSTYTUCYJNY I Dochód nominalny a realny
EFEKT SUBSTYTUCYJNY I Dochód nominalny a realny
Dochód nominalny  dochód jaki
DOCHODOWY ZMIANY POZIOMU CENY Dochód nominalny  dochód jaki
DOCHODOWY ZMIANY POZIOMU CENY
zarabiamy wg wartości bie\
ącej.
zarabiamy wg wartości bie\
ącej.
Efekt substytucyjny zmiany poziomu ceny-
Efekt substytucyjny zmiany poziomu ceny-
Dochód realny  ilustruje jaka jest siła
Dochód realny  ilustruje jaka jest siła
pokazuje zmianę popytu konsumenta na
nabywcza dochodu nominalnego i
nabywcza dochodu nominalnego i
dobra jako skutek zmiany relacji cen
informuje ile danego dobra mo\
na
informuje ile danego dobra mo\
na
nabywanych dóbr.
nabyć za dany dochód nominalny.
nabyć za dany dochód nominalny.
Ilustracją efektu substytucyjnego jest Przykład:
Ilustracją efektu substytucyjnego Przykład:
przesuniecie punktu równowagi wzdłu\

Dochód nominalny = 1000 zł
Dochód nominalny = 1000 zł
tej samej krzywej obojętności.
Cena chleba => p1 = 1,5
Cena chleba => p1 = 1,5
Efekt dochodowy zmiany poziomu ceny
-
Efekt dochodowy zmiany poziomu ceny
-
Dochód realny = 1000/1,5 => 666,67 sztuk
Dochód realny = 1000/1,5 => 666,67 sztuk
określa zmianę popytu konsumenta
Cena chleba => p2 = 1,2
Cena chleba => p2 = 1,2
wynikająca ze zmiany siły nabywczej jego
Dochód realny = 1000/1,2 => 833,33 sztuki
Dochód realny = 1000/1,2 => 833,33 sztuki
dochodu nominalnego.
Cena chleba => p3 = 1,8
Cena chleba => p3 = 1,8
Ilustracją efektu dochodowego jest
Ilustracją efektu dochodowego
Dochód realny = 1000/1,8 => 555,55 sztuki
Dochód realny = 1000/1,8 => 555,55 sztuki
przejście na inna krzywą obojętności na
skutek zmiany nachylenia linii bud\
etowej.
59 60
59 60
10
Kierunek efektów pozwala określić
Y Kierunek efektów pozwala określić
100
rodzaj dobra, którego cen uległa zmianie.
rodzaj dobra, którego cen uległa zmianie.
Dobro podstawowe  efekty
Dobro podstawowe 
jednokierunkowe
" cena rośnie ilość maleje  oba efekt
" cena rośnie ilość maleje  oba efekt
" E
"
"
"
są ujemne
są ujemne
"
" cena maleje ilość rośnie  oba efekt
" cena maleje ilość rośnie  oba efekt
"
" "
" E1 " E2
" "
są dodatnie
są dodatnie
Dobro ni\
szego rzędu 
Dobro ni\
szego rzędu 
efekty ró\
nokierunkowe (+/-)
e
80
40
Dobro Giffena 
Dobro Giffena 
0 X
efekty ró\
nokierunkowe, ale efekt
e
S I
dochodowy jest większy od efektu
substytucyjnego.
61 62
61 62
Równanie Słuckiego
Równanie Słuckiego
Równanie Słuckiego - symbole
Równanie Słuckiego - symbole
Całkowita zmiana popytu
Całkowita zmiana popytu
" X1 = " Xs1 + " Xd1
" X1 = " Xs1 + " Xd1
X1  popyt konsumenta
X1  popyt konsumenta
" Xs1  efekt substytucyjny
" Xs1  efekt substytucyjny
I  dochód konsumenta
I  dochód konsumenta
" Xs1 = X1 (p 1 , I )  X1 (p1 , I)
" Xs1 = X1 (p 1 , I )  X1 (p1 , I)
I  dochód niezbędny do utrzymania
I  dochód niezbędny do utrzymania
I => dochód niezbędny do utrzymania
I => dochód niezbędny do utrzymania
początkowej konsumpcji
początkowej konsumpcji
siły nabywczej na początkowym poziomie tak
siły nabywczej na początkowym poziomie tak
by MUc nie uległa zmianie
by MUc nie uległa zmianie
" I  zmiana dochodu
" I  zmiana dochodu
I = I + " I, gdzie " I = X1 (p1 , I) * " p1,
I = I + " I, gdzie " I = X1 (p1 , I) * " p1,
" p1 = p 1  p1 p1  cena początkowa
" p1 = p 1  p1 p1  cena początkowa
" Xd1  efekt dochodowy
" Xd1  efekt dochodowy p 1  cena zmieniona
p 1  cena zmieniona
" Xd1 = X1 (p 1 , I )  X1 (p 1 , I )
" Xd1 = X1 (p 1 , I )  X1 (p 1 , I )
63 64
63 64
CEL KONSUMENTA =>
CEL KONSUMENTA =>
maksymalizacja korzyści (u\
yteczności, satysfakcji)
maksymalizacja korzyści (u\
yteczności, satysfakcji)
czerpanej z konsumpcji określonego koszyka dóbr.
czerpanej z konsumpcji określonego koszyka dóbr.
Osiągnięcie w/w celu wymaga
Osiągnięcie w/w celu wymaga
następujących decyzji:
następujących decyzji:
Pozostałe decyzje
Pozostałe decyzje
Określenie poziomu i struktury
Określenie poziomu i struktury
konsumpcji bie\
ącej (= > ZAA
OśENIE:
konsumpcji bie\
ącej (= > ZAA
OśENIE:
konsumenta
konsumenta
KONSUMENT WYDAJE CAA
Y DOCHÓD);
KONSUMENT WYDAJE CAA
Y DOCHÓD);
Wybór ilości czasu pracy i czasu
Wybór ilości czasu pracy i czasu
wolnego.
wolnego.
Podjęcie decyzji o wielkości
Podjęcie decyzji o wielkości
oszczędności jako warunek niezbędny
oszczędności jako warunek niezbędny
dla optymalizacji konsumpcji
dla optymalizacji konsumpcji
przyszłej.
przyszłej.
65 66
65 66
11
Decyzja 2 - Wybór ilości czasu pracy
Decyzja 2 - Wybór ilości czasu pracy
Krzywa obojętności dla czasu wolnego i
Krzywa obojętności dla czasu wolnego i
i czasu wolnego konsumpcji
i czasu wolnego konsumpcji
Krzywa ta przedstawia ona relację między
Dochody gospodarstwa domowego
Dochody gospodarstwa domowego
dobowym czasem wolnym i czasem pracy
mogą pochodzić:
mogą pochodzić:
(oś X) a uzyskanym przez konsumenta
a) Sprzeda\
pracy
w ciągu doby dochodem z pracy
i poziomem konsumpcji (oś Y).
b) Z tytułu własności pozostałych
czynników produkcji
Ruch po krzywej w dół oznacza, \
e
Ruch po krzywej w dół
konsument ma więcej czasu wolnego a
c) Z płatności transferowych
mniej czasu pracy, zaś jego dochody
d) Z innych z
ródeł
z pracy maleją. MUc bez zmian.
Przyjmując, \
e głównym z
ródłem
Przyjmując, \
e głównym z
ródłem
Ruch po krzywej w górę oznacza, \
e
Ruch po krzywej w górę
dochodów jest sprzeda\
pracy wybór konsument ma mniej czasu wolnego, a
dochodów jest sprzeda\
pracy wybór
więcej pracuje, zaś jego dochody z pracy
konsumenta oznacza wskazanie optimum
konsumenta oznacza wskazanie optimum
rosną. MUc bez zmian.
miedzy czasem pracy a czasem wolnym.
miedzy czasem pracy a czasem wolnym
67 68
67 68
Linia bud\
etu czasu pracy (linia płac) Równowaga konsumenta ze względu na czas
Linia bud\
etu czasu pracy (linia płac) Równowaga konsumenta ze względu na czas
pracy i czas wolny
pracy i czas wolny
LP to zbiór punktów charakteryzujący
LP to zbiór punktów charakteryzujący
ró\
ne ilościowe kombinacje czasu
ró\
ne ilościowe kombinacje czasu
Punkt równowagi konsumenta
Punkt równowagi konsumenta
pracy i wysokości uzyskiwanych
pracy i wysokości uzyskiwanych
wyznacza punkt styczności krzywej
wyznacza punkt styczności krzywej
dochodów przy danej stawce płac.
dochodów przy danej stawce płac.
obojętności czasu wolnego
obojętności czasu wolnego
Poło\
enie linii płac zale\
y od stawki płac!
Poło\
enie linii płac zale\
y od stawki płac!
i konsumpcji z linią płac
i konsumpcji z linią płac
wskazując na:
wskazując na:
a) Wszystkie mo\
liwe linie płac
" optymalną ilość czasu pracy;
" optymalną ilość czasu pracy;
wychodzą z punktu A=24
" optymalną ilość czasu wolnego
b) Im wy\
sza stawka tym wy\
sze " optymalną ilość czasu wolnego
nachylenie linii płac i staje się ona
" optymalne dochody i poziom
" optymalne dochody i poziom
bardziej stroma.
konsumpcji
konsumpcji
69 70
69 70
Krzywa poda\
y pracy pojedyńczego
Krzywa poda\
y pracy pojedyńczego
Zmiany punktu równowagi a stawki płac
Zmiany punktu równowagi a stawki płac
pracownika
pracownika
Efekt substytucyjny zmiany
Efekt substytucyjny zmiany
poziomu płac (S)
poziomu płac (S)
Je\
eli stawka płac rośnie
Je\
eli stawka płac rośnie
=> wraz ze wzrostem stawek
=>

Poziom
płac ludzie chcą dłu\
ej
S
=> to optimum na wy\
szej krzywej
pracować, a więc zastępują płacy
czas wolny czasem pracy, co
obojętności i wówczas czas pracy i
zapewnia im tak\
e wy\
sze
" C
"
"
"
dochody.
dochody rosną, a czas wolny maleje.
Efekt dochodowy zmiany
Efekt dochodowy zmiany
poziomu płac (I)
poziomu płac (I)
Je\
eli stawka płac maleją
Je\
eli stawka płac maleją
=> gdy konsument osiągnie
=>
docelowy koszyk dóbr oraz
=> to optimum na ni\
szej krzywej dochody (C) to rośnie znaczenie
=>

czasu wolnego, który umo\
liwia
obojętności i wówczas czas pracy i S
wzrost konsumpcji, stąd ilość
czasu pracy maleje na rzecz
dochody maleją, a czas wolny
czasu wolnego, który
0 S I Ilość pracy
jest dobrem luksusowym.
zwiększa się.
71 72
71 72
12
Czynniki wpływające na ilość czasu pracy
Czynniki wpływające na ilość czasu pracy
Decyzja 3 - Decyzji o wielkości oszczędności a
Decyzja 3 - Decyzji o wielkości oszczędności a
(poda\
pojedyńczego pracownika)
(poda\
pojedyńczego pracownika)
optymalizacji konsumpcji przyszłej.
optymalizacji konsumpcji przyszłej.
Wysokość płac;
Wysokość płac;
Wysokość ubezpieczeń społecznych,
Wysokość ubezpieczeń społecznych,
Poziom konsumpcji przyszłej zale\
y
Poziom konsumpcji przyszłej zale\
y
zdrowotnych i podatków;
zdrowotnych i podatków;
od poziomu oszczędności
od poziomu oszczędności
Sytuacja demograficzna  struktura
Sytuacja demograficzna 
dziś gromadzonych.
dziś gromadzonych.
gospodarstwa domowego, płeć i wiek;
Poziom oszczędności zale\
y od:
Czynniki prawne  np..: ustawowy czas pracy, Poziom oszczędności zale\
y od:
Czynniki prawne 
przepisy o rentach i emeryturach
a) Wysokości dochodu
Czynniki społeczno kulturowe- np.: praca
-
Czynniki społeczno kulturowe-
-
b) Bie\
ących kosztów utrzymania
kobiet
c) Stopy procentowej (gdy rośnie stopa
(gdy rośnie stopa
Dochody pozapłacowe inne ni\
z
Dochody pozapłacowe inne ni\
z procentowa to rosną oszczędności)
procentowa to rosną oszczędności)
wynagrodzenia za prace np.: dochody z wynajmu d) Oczekiwanych stóp zysku z inwestycji
wynagrodzenia za prace
mieszkania czy dzier\
awy ziemi, dochody z kapitału e) Stawki opodatkowania dochodów z
oszczędności i inwestycji kapitałowych
73 74
73 74
Krzywa obojętności konsumpcji bie\
ącej i
Krzywa obojętności konsumpcji bie\
ącej i
Równowaga konsumenta ze względu na
Równowaga konsumenta ze względu na
przyszłej  to zbiór ró\
nych kombinacji
przyszłej  to zbiór ró\
nych kombinacji
poziom konsumpcji bie\
ącej i przyszłej
poziom konsumpcji bie\
ącej i przyszłej
poziomu konsumpcji bie\
ącej i przyszłej,
poziomu konsumpcji bie\
ącej i przyszłej,
dający ten sam poziom u\
yteczności
dający ten sam poziom u\
yteczności
Równowaga jest wyznaczana
Równowaga jest wyznaczana
całkowitej.
całkowitej.
w punkcie styczności krzywej obojętności
w punkcie styczności krzywej obojętności
Linia mo\
liwości rynkowych - zbiór punktów konsumpcji bie\
ącej
Linia mo\
liwości rynkowych - zbiór punktów konsumpcji bie\
ącej
charakteryzujący ró\
ne ilościowe kombinacje
charakteryzujący ró\
ne ilościowe kombinacje i przyszłej z linią mo\
liwości rynkowych
i przyszłej z linią mo\
liwości rynkowych
konsumpcji bie\
ącej i przyszłej przy danym
konsumpcji bie\
ącej i przyszłej przy danym
wyznaczając w ten sposób:
wyznaczając w ten sposób:
poziomie dochodów.
poziomie dochodów.
" poziom konsumpcji bie\
ącej
Punkty skrajne linii mo\
liwości rynkowych:
Punkty skrajne linii mo\
liwości rynkowych:
" poziom oszczędności
Punkt A (oś X)  konsumpcja z dochodu " poziom konsumpcji przyszłej -
Punkt A (oś X) 
bie\
ącego (oszczędności = 0) + konsumpcja
Konsumpcja przyszła będzie wy\
sza ni\

Konsumpcja przyszła będzie wy\
sza ni\

z po\
yczek i kredytów
poziom dzisiejszych oszczędności,
poziom dzisiejszych oszczędności,
Punkt B (oś Y)  konsumpcja, gdy cały
Punkt B (oś Y)  konsumpcja, gdy cały
gdy\
dochód przyszły nale\
y
gdy\
dochód przyszły nale\
y
bie\
ący dochód przeznaczamy na
bie\
ący dochód przeznaczamy na
powiększyć o dochody z oszczędności.
powiększyć o dochody z oszczędności.
oszczędności. 75 76
oszczędności. 75 76
Formy oszczędzania
Formy oszczędzania
Depozyty bankowe
Obligacje
Akcje przedsiębiorstw
Fundusze inwestycyjne
NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO
NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO
Polisy ubezpieczeniowe z funduszem
inwestycyjnym
A UśYTECZNOŚĆ
A UśYTECZNOŚĆ
Nieruchomości
Dzieła sztuki
Kruszce np.: złoto, platyna itd.
Forma oszczędzania zalezą od:
Forma oszczędzania zalezą od:
indywidualnych skłonności konsumenta do
ryzyka
oczekiwanych dochodów.
77 78
77 78
13
Niepewność i ryzyko
Niepewność i ryzyko Warunkowy plan konsumpcji (WPK)
Warunkowy plan konsumpcji (WPK)
Konsumpcja warunkowa (zale\
na od losu) 
Konsumpcja warunkowa (zale\
na od losu) 
WPK zale\
y od zdarzenia ( czegoś )
WPK zale\
y od zdarzenia ( czegoś )
dotyczy dóbr, których struktura w koszyku
dotyczy dóbr, których struktura w koszyku
niepewnego i mo\
e mieć kilka opcji,
niepewnego i mo\
e mieć kilka opcji,
zale\
y od rozkładu prawdopodobieństwa.
zale\
y od rozkładu prawdopodobieństwa.
Konsument posiada  jakiś majątek
Konsument posiada  jakiś majątek
zale\
nych od indywidualnych
zale\
nych od indywidualnych
początkowy, ale nie jest w stanie określić
początkowy, ale nie jest w stanie określić
preferencji i cech konsumenta.
preferencji i cech konsumenta.
wyników ostatecznych z konsumpcji.
wyników ostatecznych z konsumpcji.
Przykłady decyzji z niepewnością:
Przykłady decyzji z niepewnością:
WPK  np.: opcje w polisie ubezpieczeniowej
WPK  np.: opcje w polisie ubezpieczeniowej
=>wybieramy ilość ryzyk objętych polisą
=>wybieramy ilość ryzyk objętych polisą
a) Jakie wykupić ubezpieczenie na samochodu (dom) ?
a) Jakie wykupić ubezpieczenie na samochodu (dom) ?
Wystąpi szkoda czy nie (niepewność)! i od tego zale\
y opłata ubezpieczeniowa.
Wystąpi szkoda czy nie (niepewność)! i od tego zale\
y opłata ubezpieczeniowa.
�! Zale\
y to od preferencji, osoba konserwatywna nabędzie
�! Zale\
y to od preferencji, osoba konserwatywna nabędzie
cały pakiet ubezpieczeniowy, osoba skłonna do ryzyka nie
cały pakiet ubezpieczeniowy, osoba skłonna do ryzyka nie Opłata ubezpieczeniowa
Opłata ubezpieczeniowa
ubezpieczy wcale (poza ubezpieczeniem obowiązkowym)
ubezpieczy wcale (poza ubezpieczeniem obowiązkowym)
pozwala zrezygnować z części konsumpcji
pozwala zrezygnować z części konsumpcji
w przypadku pomyślnego wyniku,
b) Ile i w co zainwestować na rynku finansowym w przypadku pomyślnego wyniku,
b) Ile i w co zainwestować na rynku finansowym
(kapitałowym)? Ile zarobi?  niepewność !!!
(kapitałowym)? Ile zarobi?  niepewność !!! aby osiągnąć większą konsumpcję
aby osiągnąć większą konsumpcję
na wypadek niepomyślnego zdarzenia.
na wypadek niepomyślnego zdarzenia.
c) Nabycie kuponu loteryjnego. Wygra czy nie? 
c) Nabycie kuponu loteryjnego. Wygra czy nie? 
niepewność!!!
niepewność!!!
79 80
79 80
U\
yteczność oczekiwana
U\
yteczność oczekiwana
Przyczyny wyodrębnienia u\
yteczności oczekiwanej
Przyczyny wyodrębnienia u\
yteczności oczekiwanej
jest wa\
oną sumą wartości funkcji konsumpcji
w ka\
dym ze stanów,
Wynik wyboru losowego to dobra konsumpcyjne,
które będą spo\
ywane w ró\
nych okolicznościach,
z uwzględnieniem wag określonych przez
co oznacza, \
e ostatecznie tylko jeden z tych
tylko jeden
poziom prawdopodobieństwa.
wyników w rzeczywistości się pojawi.
Przykład: dom się spali albo nie
Przykład: dom się spali albo nie
MUc = (c1, c2, k1, k2) = k1 v (c1) + k2 v (c2)
MUc = (c1, c2, k1, k2) = k1 v (c1) + k2 v (c2)
Dokonując wyboru o ubezpieczeniu bierzemy pod uwagę:
a) Majątek teraz;
gdzie:
b) Majątek, jeśli dom spłonie i prawdopodobieństwo
spalenia;
v(c1) oraz v (c2) to średnia wa\
ona
c) Majątek, jeśli dom się nie spali i
wartość konsumpcji danego dobra,
prawdopodobieństwo, \
e się nie spali.
k1 i k2 to wagi prawdopodobieństwa
Decyzja zale\
y od odp. na pytanie:
Decyzja zale\
y od odp. na pytanie:
Ile pieniędzy bylibyśmy skłonni poświecić teraz, alby
Prawdopodobieństwo - wskazuje na poziom otrzymać wartość domu, gdyby dom się spalił???
Prawdopodobieństwo -
niepewności danego stanu konsumpcji.
UWAGA: Wartość odszkodowania za dom jeśli się spali
zale\
y od  majątku teraz a nie od  majątku,
gdyby dom się nie spalił.
=> gdy k = 1 to funkcja staje się liniowa
=> k = 1 to funkcja staje się liniowa
81 82
81 82
Niechęć do ryzyka
Niechęć do ryzyka
U\
yteczność oczekiwana  wnioski
U\
yteczność oczekiwana  wnioski
Typy konsumenta:
Typy konsumenta:
a) Niechętny do ryzyka  woli mieć oczekiwaną
a) Niechętny do ryzyka 
wartość (stan bez gry) ni\
uczestniczyć
Wybory jakie planują ludzie
w hazardzie (grze).
w jednym stanie,
=>Wraz ze wzrostem majątku funkcja MUc
=>Wraz ze wzrostem majątku funkcja MUc
powinny być niezale\
ne
konsumenta maleje (niskie ryzyko i małe
konsumenta maleje (niskie ryzyko i małe
od wyborów jakie planują poczynić
przyrosty majątku).
przyrosty majątku).
w innych stanach natury.
a) Lubi ryzyko  woli hazard (grę) bardziej ni\

a) Lubi ryzyko 
wartość oczekiwaną.
=> Wraz ze wzrostem majątku funkcja
=> Wraz ze wzrostem majątku funkcja
Zało\
enie to jest określane jako
Zało\
enie to jest określane jako
MUc konsumenta rośnie (wysokie ryzyko,
MUc konsumenta rośnie (wysokie ryzyko,
zało\
enie niezale\
ności.
zało\
enie niezale\
ności.
mo\
liwe du\
e przyrosty majątku).
mo\
liwe du\
e przyrosty majątku).
c) Neutralny wobec ryzyka  konsumenta nie
c) Neutralny wobec ryzyka 
interesuje hazard (gra) a jedynie wartość
oczekiwana.
83 84
83 84
14
Jak radzić sobie z ryzykiem?
Jak radzić sobie z ryzykiem?
Rynek ubezpieczeniowy, który pozwala
Rynek ubezpieczeniowy, który pozwala
ubezpieczyć się od ró\
nych rodzajów
ubezpieczyć się od ró\
nych rodzajów
ryzyka
ryzyka
Teoria decyzji konsumenta
Teoria decyzji konsumenta
Rynek kapitałowy:
Rynek kapitałowy:
a) Dywersyfikacja ryzyka między ró\
ne KONIEC
a) Dywersyfikacja ryzyka między ró\
ne KONIEC
inwestycje
inwestycje
b) Rozkładanie ryzyka między ró\
ne
b) Rozkładanie ryzyka między ró\
ne
podmioty
podmioty
85 86
85 86
15