Mikroekonomia
Teoria konsumenta
Użyteczność jest miarą zaspokajania potrzeb; wskazuje sumę zadowolenia z konsumpcji dóbr w
określonych ilościach.
W literaturze przedmiotu wyróżnia się następujące teorie zachowania konsumenta na rynku:
 teorię użyteczności kardynalnej (liczbowej), która zakłada, że użyteczność można mierzyć
w jednostkach pieniężnych,
 teorię użyteczności porządkowej (ordynalnej), która zakłada, że użyteczność jest
niemierzalna, a konsument porządkuje koszyki dóbr względem siebie zgodnie z
zadowoleniem, jakie przynosi konsumpcja dóbr z koszyków,
 teorię ujawnionych preferencji z której wynika, że konsument dokonuje wyboru
nabywanego koszyka dóbr, kierując się głównie poziomem swojego dochodu i cenami
rynkowymi.
Ponadto znana jest również psychologiczna teoria konsumpcji, według której zdarzenia
gospodarcze mają swoje korzenie w postępowaniu ludzkim.
Użyteczność w postaci liczby można przedstawić za pomocą użyteczności całkowitej bądz

użyteczności krańcowej.
Użyteczność całkowita (TU)  całkowite zadowolenie z korzystania z pewnej ilości dobra.
Użyteczność całkowita wzrasta przez cały czas konsumpcji, aż do momentu nasycenia dobrem.
Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności krańcowych wszystkich konsumowanych jednostek.
Użyteczność krańcowa (MU) - odzwierciedla zmianę użyteczności całkowitej, spowodowanej
spożyciem kolejnej jednostki dobra.
Użyteczność krańcowa ma charakter malejący dla większości dóbr. Zależność ta określana jest jako
prawo malejącej krańcowej użyteczności. Prawidłowość ta pokazuje, że każda następna
konsumowana jednostka dobra przynosi coraz mniej zadowolenia z jej korzystania.
Krzywa obojętności  obrazuje wszystkie możliwe kombinacje dwóch dóbr, które przynoszą
konsumentowi taką samą użyteczność z ich konsumpcji. Mimo że krzywych jest nieskończenie
wiele, to nie przecinają się, gdyż reprezentują te same preferencje. Im dalej położone od początku
układu współrzędnych, tym większa użyteczność z konsumpcji dóbr. Są wypukłe, co wynika z
krańcowej stopy substytucji (MRS). Krańcowa stopa substytucji określa, z ilu jednostek dobra Y
konsument skłonny jest zrezygnować, aby zwiększyć spożycie dobra X o jednostkę, zachowując ten
sam poziom użyteczności całkowitej.
1
Mikroekonomia
Teoria konsumenta
Zbiór krzywych obojętności to mapa krzywych obojętności
Konsument, jeśli nie miałby ograniczeń, to wybierałby najwyżej położoną krzywą obojętności.
Ogranicza go jednak dochód, który powinien być w całości wydany.
Ograniczenie budżetowe (linia budżetowa), czyli zbiór kombinacji zakupów różnych koszyków
dóbr powodujących ten sam wydatek, przy danych cenach dóbr. Pokazuje, na jakie rozmiary
konsumpcji stać konsumenta, a co jest dla niego nieosiągalne:
I = P ‡ X + P ‡ Y
X Y
gdzie:
I  dochód nominalny konsumenta
P  cena dobra X
X
X  ilość konsumowanego dobra X
P  cena dobra Y
Y
Y  ilość konsumowanego dobra Y
2
Mikroekonomia
Teoria konsumenta
3
Mikroekonomia
Teoria konsumenta
Wzrost (spadek)dochodu realnego na obu rynkach zależy od relacji zmian cen dwóch dóbr. Jeśli
wzrost ceny spodni jest relatywnie większy od ceny butów, to dochód realny spada i odwrotnie;
podobnie z relacjami wzrostu ceny butów i spadku ceny spodni.
Równowaga konsumenta wyznaczona jest przez maksymalizowanie użyteczności z konsumpcji
dóbr przy danym dochodzie. W tym punkcie konsument znajduje maksymalne zadowolenie z
konsumpcji przy posiadanym dochodzie, czyli znajduje siÄ™ w sytuacji optymalnej. Optimum
konsumenta jest graficznie określane jako punkt styczności ograniczenia budżetowego z najwyższą
możliwą krzywą obojętności.
4
Mikroekonomia
Teoria konsumenta
Cenowa ścieżka konsumpcji (PCC) powstaje z połączenia kolejnych punktów równowagi
konsumenta, wynikających ze zmiany ceny dobra X. Przebieg cenowej ścieżki konsumpcji pozwala
wyprowadzić indywidualną krzywą popytu na analizowane dobro.
Indywidualną krzywą popytu na dobro normalne X, która wynika z cenowej ścieżki konsumpcji
najłatwiej przedstawić za pomocą przykładu.
Dochód konsumenta, który w całości przeznacza na zakup dobra X i dobra Y wynosi 200 j.p. Cena
dobra X spada z 10 j.p. Do 5 j.p. Równowaga konsumenta przesuwa się z punktu A do punktu B na
rysunku a). Indywidualna krzywa popytu na dobro X kształtuje się tak, jak na rysunku b). Wielkość
konsumpcji dobra X, którego cena się zmienia  odczyt z punków równowagi, są wielkościami
popytu dobra X.
Dochodowa ścieżka konsumpcji (ICC) powstaje z połączenia kolejnych punktów równowagi
konsumenta, wynikających ze zmiany dochodu. Za pomocą dochodowej ścieżki konsumpcji można
wyznaczyć przebieg krzywej Engla, a na jej podstawie rodzaj analizowanego dobra.
5