Temat: Analiza prawna położenia polaków w zaborze rosyjskim w II połowie XIX wieku.
Państwo polskie zostało poddane trzem rozbiorom, w których podzielono jej ziemie między Austrie Prusy i Rosję. W wyniku powstań narodowych Królestwo Polskie utraciło swoją autonomię. W ciągu dziejów Polska zmieniała swoje terytorium, władców i ustrój co normowało prawo, które musiało być elastyczne, po to by dopasować się do norm narzuconych przez zaborców i ówczesną sytuację państwa. Ludność polska zamieszkująca tereny w następstwie rozbiorów Polski i traktatu wiedeńskiego znalazły się w granicach Rosji, poddane były działalności rusyfikacyjnej.
Łamano prawa konstytucji Królestwa Polskiego. Zmieniono Konstytucję z 1815r zapewniającą odrębność państwową, wprowadzono statut organiczny Królestwa Polskiego, zlikwidowano sejm, rozwiązano wojsko polskie i wprowadzono rosyjskie instytucje państwowe. W pierwszej połowie XIXw. zaczęło obowiązywać prawo rosyjskie na podstawie którego skonfiskowano ziemie uczestnikom powstania, o wszystkim decydowali namiestnik Iwan Paskiewicz oraz carscy naczelnicy wojskowi. Rada stanu składała się w większości z Rosjan, inne dziedziny życia jak szkolnictwo, sądownictwo podporządkowano kierownictwu centralnemu w Petersburgu. Po upadku powstania styczniowego nastąpiło zaostrzenie rusyfikacji. Naczelną władzę rosyjską w Królestwie Polskim sprawował Komitet Urządzający do spraw Królestwa Polskiego, który przeprowadził uwłaszczenie chłopów, reformę administracyjną na wzór instytucji w Rosji. Królestwo Polskie podzielono na 10 guberni i powiaty oraz nazwano je Krajem Nadwiślańskim czy też inaczej Krajem Przywiślańskim. Zrusyfikowano administrację, jednak niecałkowicie z powodu braku kadry rosyjskiej. W 1874r urząd namiestnika zastąpiono stanowiskiem generała - gubernatora, który był zarazem dowódcą okręgu wojskowego na terenie całego Królestwa Polskiego. Generał - gubernator mógł zsyłać w głąb Rosji polaków i oddawać pod sąd wojenny osoby cywilne (politycznie niewygodne, podejrzane) bez postępowania sądowego. Na mocy dekretu carskiego w szkołach wprowadzono język rosyjski jako język wykładowy, gdzie ostatecznie zakazano rozmów w języku polskim. Zrusyfikowane urzędy sądy i szkoły uniemożliwiały polakom uzyskanie dostępu do wielu stanowisk. Wielu polskich powstańców zostało skazanych na śmierć, zesłanych w głąb Rosji, zaś ich majątki skonfiskowano i oddawano oficerom czy urzędnikom rosyjskim. Zakaz używania języka polskiego wprowadzono również w wielu miejscach publicznych. W 1862r zarządzono pobór młodzieży polskiej, a w szczególności podejrzane o uczestnictwo w ruchu patriotycznym do wieloletniej służby w armii carskiej. Takie pobory nazywane były "brankami". Po upadku powstania styczniowego wielu uczestników zostało straconych , a dziesiątki tysięcy zostało zesłanych na Syberię. W tym okresie Królestwo Polskie pozbawione zostało większości zdobyczy autonomicznych. Gubernatorzy i naczelnicy powiatów posiadali szeroki zakres uprawnień na mocy których podlegały im: żandarmeria i straż ziemska. Carat walczył również z ostoją polskości jaką był kościół katolicki. Zlikwidowano większość klasztorów, zaś księży zsyłano w głąb Rosji lub skazywano na śmierć. Hierarchia kościelna została podporządkowana zwierzchnictwu Kolegium Rzymsko - duchownego w Petersburgu. W Kościele grekokatolickim (na Podlasiu i Chełmszczyźnie) usunięto księży grekokatolickich, a w ich miejsce sprowadzono prawosławnych popów. Na mocy rozporządzenia policyjnego wszystkie szyldy na sklepach, hotelach i zakładach, jak również nazwy ulic musiały mieć nazwy dwujęzyczne, nieprzestrzegania tego rozporządzenia groziło zamknięciem zakładu czy sklepu. Pewne złagodzenie polityki antypolskiej nastąpiło dopiero w końcu XIX wieku.
Działania rusyfikacyjne doprowadziły w społeczeństwie polskim do wrogiego nastawienie do Rosji, narodu rosyjskiego jak i w pewnej mierze do kultury rosyjskiej. Stosunek polaków do Rosji i jej działania w stosunku do społeczeństwa polskiego odbiły negatywne piętno na wiele pokoleń, a w mentalności polaków wciąż trwa świadomość czynów pełnionych przez zaborców w wieku XIX. Poprzez pozbawienie praw do wyznania, nauki w języku polskim, praw własności, obrony przed sądem rosyjski zaborca miał na celu zlikwidowanie polskości i polskiej kultury.