HISTORIA TURYSTYKI W POLSCE

Rozwój turystyki w Polsce w XIX i XX wieku Etapy rozwoju turystki w Polsce:

1. Od początku XIX w. do 1918 r.

• okres tworzenia organizacji turystycznych i społecznych kadr turystyki

2. Okres międzywojenny (1918 – 1939)

• okres niewykorzystanych szans rozwoju turystyki,

• okres tworzenia zalążków polskiej gospodarki turystycznej

3. Okres Polski Ludowej (do 1989 r.)

• rozwój turystyki masowej i turystyki socjalnej

4. Okres po 1989 r. (po przemianach ustrojowych)

• okres tworzenia wolnego rynku turystycznego oraz gospodarki turystycznej,

• powstaje masowa turystyka komercyjna.

Od początku XIX wieku do 1918 roku

•W latach 1772, 1793,1795 doszło do rozbiorów Polski. Na ponad 120 lat ziemie ówczesnej Polski stały się częścią Rosji, Prus i Austrii. Historia polskiej turystyki do 1918 roku związana była zatem z rozwojem turystyki w tych krajach.

•państwa zaborców nie były zainteresowane rozwojem turystyki na ziemiach podbitych,

•ruch turystyczny oraz infrastruktura turystyczna nie rozkładały się też równomiernie.

Popularyzatorzy turystyki w Polsce:

•Stanisław Staszic,

•Julian Ursyn Niemcewicz,

•Wincenty Pol,

•Tytus Chałubiński.

•założenie w 1800 roku przez Izabelę Czartoryską w Puławach pierwszego muzeum.

Turystyka w zaborze pruskim

Turystyka na Śląsku

•Śląsk do Polski przyłączono dopiero po 1945 roku, a przed zaborami znajdowały się one w granicach Prus. Nie uważano ich zatem za ziemie podbite co w połączeniu ze znaczną atrakcyjnością turystyczną Karkonoszy i Ziemi Kłodzkiej powodowało, że rozwój turystyki na tych terenach był bardzo intensywny.

•w 1813 roku z rąk króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III Franz Pabel otrzymał nominację na "Mianowanego królewskiego przewodnika i kasjera Szczelińca Wielkiego„ - była to pierwsza w Europie urzędowa nominacja przewodnicka.

•w roku 1817 w Jeleniej Górze powstała pierwsza na świecie organizacja przewodników i tragarzy lektyk, którzy to stosując urzędowe cennik mięli prawo do prowadzania turystów po Karkonoszach i Kotlinie Jeleniogórskiej.

•w 1837 roku wybudowano pierwsze typowo turystyczne schroniska górskie w Sudetach Zachodnich: na Wysokim Kamieniu w Górach Izerskich i nad Śnieżnymi Kotłami w Karkonoszach.

•W 1880 r. z inicjatywy Theodora Donata w Jeleniej Górze powstało Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgsverein - RGV) - przełom w rozwoju karkonoskiej turystyki; organizacja ta wybudowała szereg szlaków turystycznych, m.in. tzw. Drogę Jubileuszową na Śnieżkę oraz prowadząc działalność edukacyjno – promocyjną znacząco przyczyniła się do rozwoju infrastruktury turystycznej w tej części Prus.

•Inne organizacje turystyczne na Śląsku:

- w 1881 roku powstało Kłodzkie Towarzystwo Górskie (Glatzer Gebirgsverein - GGV),

- w 1882 roku Towarzystwo Sowiogórskie (Eulengebirgsverein),

- w 1885 roku Towarzystwo Ślężańskie (Zobtengebirgsverein).

Dorobek turystyki polskiej pod zaborami

•głównymi osiągnięciami było wykształcenie szerokiej rzeszy działaczy społecznych osiągających duże sukcesy w dziedzinie propagatorsko-wychowawczej,

•Zapoczątkowano także prowadzenie regionalnych badań naukowych w dziedzinie turystyki i krajoznawstwa,

•rozpoczęto prace nad zagospodarowaniem turystycznym najatrakcyjniejszych zakątków kraju,

•Nie dostrzegano natomiast zupełnie ekonomicznych aspektów rozwoju turystyki oraz jej wpływu na ogólny rozwój gospodarczy kraju,

•W okresie tym turystyka nie była zjawiskiem ekonomicznym a tylko ruchem społeczno-kulturalnym pozwalającym zachować elementy kultury narodowej kraju, który zniknął z mapy Europy,

•Organizacje turystyczne były substytutem organizacji polityczno-kulturalnych, których działalność była przez zaborców zakazana i ścigana.

Turystyka w okresie międzywojennym 1918-1939

•Po odzyskaniu niepodległości możliwości rozwoju turystyki w Polsce były nadal ograniczone.

•Po 123 latach zaborów koniecznym było zbudowanie własnego aparatu państwowego.

•Ogromnych nakładów wymagała naprawa zniszczeń wojennych.

•Zubożałe społeczeństwo nie wykazywało zainteresowania uprawianiem turystyki, a inwestycje turystyczne przegrywały walkę o środki finansowe z inwestycjami przemysłowymi i infrastrukturalnymi.

Organizacja turystyki w Polsce w latach 1918-1939

•W 1919 roku w Ministerstwie Robót Publicznych utworzono Referat Turystyki.

•Kierownikiem referatu do 1932 roku był dr Mieczysław Orłowicz – aktywny działacz krajoznawczy, autor pierwszych przewodników turystycznych po ziemiach polskich.

•referat zajmował się turystyką krajową i zagraniczną oraz reprezentował Polskę w międzynarodowych organizacjach turystycznych i na kongresach turystycznych

•W 1924 roku powołano jako organ doradczy Międzyministerialną Komisję Turystyczną.

•Przy urzędach wojewódzkich działały Referaty Turystyki jednak ich działalność była jednak mocno utrudniona.

•W roku 1932 opiekę nad turystyką przejęło Ministerstwo Komunikacji, w którym powołano Wydział Turystyki Ogólnej.

Powstają akty prawne związane z turystyką:

•W 1922 roku wydano ustawę o uzdrowiskach normującą warunki jakim powinna odpowiadać miejscowość uzdrowiskowa, nadającą kategorie uzdrowiskom oraz regulującą zasady tworzenia funduszy kuracyjnych.

•W 1928 roku uchwalono ustawę o opiece nad zabytkami.

•W 1934 roku uchwalono ustawę o ochronie przyrody.

•Przygotowano także projekt ustawy o popieraniu turystyki, jednak ten nigdy nie został uchwalony.

W okresie międzywojennym zaczęły tworzyć się zaczątki polskiej gospodarki turystycznej:

•W okresie międzywojennym zaczynają kształtować się pierwsze zarysy gospodarki turystycznej.

•Ruch turystyczny stawał się elementem zainteresowania ekonomicznego dla właścicieli hoteli, restauracji, środków komunikacji, jak też samorządów miejskich, które dostrzegały w nim czynnik aktywizacji gospodarczej swoich miejscowości.

•Powstaje potrzeba propagowania walorów turystycznych poszczególnych miejscowości - powstają gospodarczo-propagandowe stowarzyszenia łączące zainteresowania osób prywatnych i samorządów, zwane związkami popierania turystyki.

•Początkowo w Krakowie, a następnie w Warszawie i Płocku powstają związki turystyczne, których celem i zadaniem było nadzorowanie poczynań poszczególnych członków w kierunku osiągnięcia maksymalnego zysku z usług turystycznych.

•w 1919 roku - uchwalenie ustawy regulującej czas pracy pracowników,

•w 1922 roku - wprowadzenie pierwszych płatnych urlopów – nastąpiła możliwość masowego uprawiania turystyki.

•Rozwój kolei – wprowadzano specjalne pociągi popularne i stosowano zniżki turystyczne; w roku 1933 pociągi te w 397 kursach przewiozły 260 tys. osób, natomiast w roku 1936 w 972 kursach już 641 tys. osób,

•Mniejsze znaczenie miała komunikacja autobusowa ale i ona ciągle się rozwijała,

•W 1929 roku powstało Towarzystwo Polskich Linii Lotniczych „LOT”.

•w 1923 roku we Lwowie powstało pierwsze polskie biuro podróży – prywatna spółka „Orbis”, której udziały wkrótce wykupił Bank PKO. Dzięki temu Orbis stał się największym polskim biurem podróży posiadającym w 1939 roku 155 placówek krajowych i przedstawicielstw zagranicznych, m.in. w Berlinie, Brukseli, Nowym Jorku, Paryżu, Londynie i Wiedniu.

• w 1938 roku zatrudniał 586 osób i obsłużył na imprezach krajowych i zagranicznych 337 tys. turystów.

•Oprócz działalności z zakresu pośrednictwa w organizacji podróży Orbis zajmował się także na szeroką skalę kształceniem kadr dla turystyki oraz promocją Polski zagranicą.

•W 1937 powołano Spółdzielnie Turystyczno-Wypoczynkową (STW)"Gromada" z inicjatywy Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici", Związku Zawodowego Pracowników Spółdzielczych, Spółdzielczości Rolnej i Organizacji Rolniczych.

•Spółdzielnia skupiała wokół siebie aktywistów spółdzielczych i działaczy postępowych. Działalność "Gromady" nie znajdowała poparcia i pomocy ze strony ówczesnych władz.

•W 1938 zostało powołane do życia Centralne Biuro Wczasów (CBW) przez Zrzeszenie Organizacji Oświatowo-Kulturalnych.

•Organizacja ta grupowała postępową, demokratyczną i lewicową inteligencję polską. CBW, mimo że istniało tylko przez rok, skierowało na tanie wczasy wiejskie, głównie na teren żywiecczyzny, ponad 30 tys. osób.

•Ta pierwsza próba organizowania turystyki socjalnej pozostawiła trwały ślad a popularny dziś termin "wczasy".

•Mimo wielu działań zmierzających do rozwoju gospodarki turystycznej „piętą achillesową” polskiej turystyki był tzw. przemysł gospodni. Brak bowiem było odpowiedniej liczby hoteli wysokiej klasy. Obiektów takich było zaledwie kilka w wielkich miastach. Pozostałe obiekty hotelarskie swym standardem odbiegały znacznie od standardów europejskich.

• Uzupełnieniem bazy hoteli i pensjonatów były także schroniska i stacje turystyczne budowane i organizowane w wynajętych domach przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. W roku 1927 dysponowało ono 21 obiektami z 980 miejscami, w roku 1932 już 75 obiektami o 2197 miejscach, a w roku 1938 było czynnych 145 obiektów liczących 4543 miejsca. Także Polskie Towarzystwo Krajoznawcze posiadało 16 własnych schronisk.

•Do znacznego wzrostu liczby obiektów noclegowych przyczyniło się także postanie w 1926 roku Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych, które to na potrzeby turystyki szkolnej zajęło się tworzeniem szkolnych schronisk wycieczkowych.

• Podobnie skromnie wyglądała Polska gastronomia. W 1932 roku działało w Polsce 33 785 zakładów gastronomicznych, z czego kategorię pierwszą posiadało tylko 82 zakłady.

Przyczyny trudności w rozwoju turystyki

•Niski poziom zamożności społeczeństwa i niekorzystna proporcja liczby mieszkańców wsi (69%) i miast (31%).

•Szacuje się, że w okresie międzywojennym możliwość uprawiania turystyki była dostępna tylko dla około 10% społeczeństwa.

•W roku 1932 zagranicę wyjechało 34 500 osób, a w roku 1936 tylko 46 800 osób.

•Popularniejszą formą wypoczynku była jednak krajowa turystyka pobytowa, która opierała się głównie na potencjale polskich uzdrowisk.

•W roku 1931 w Polsce funkcjonowało 50 uzdrowisk posiadających urządzenia lecznicze, 45 stacji klimatycznych oraz 956 miejscowości letniskowych.

•Z usług uzdrowisk skorzystało w 1919 roku 56 tys. osób, w 1925 roku już 128 tys. osób, a w roku 1938 aż 235 tys. osób.

•Dwudziestolecie międzywojenne to okres niepełnego wykorzystania możliwości rozwoju turystyki w Polsce.

•Mimo wielu starań ze strony władz i organizacji społecznych nie udało się stworzyć sprawnie funkcjonującego systemu gospodarki turystycznej.

Okres Polski Ludowej 1945 - 1989

Granice Polski po zakończeniu II wojny światowej:

•przyłączono atrakcyjny i dobrze zagospodarowany pod względem turystycznym Śląsk,

•Poza granicami znalazły się tzw. kresy wschodnie – obszar atrakcyjny turystycznie i mocno związany z kulturą polską.

Główne kierunki rozwoju turystyki

Cel:

•zapewnienie możliwości podróżowania i wypoczynku dla wszystkich obywateli,

•Turystyka pełniła głównie funkcje społeczne i wychowawcze

•Turystyka socjalna

•Turystyka masowa

Dofinansowanie państwa z budżetu na:

•rozwój bazy turystycznej,

•dopłaty do wyjazdów urlopowych dla pracowników.

Organizacja turystyki

•1945 r. – utworzono Wydział Turystyki w Ministerstwie Transportu, przemianowany w 1949 r. na Biuro Turystyki.

•1950 r. – powołano organ doradczy Ministra Komunikacji – Radę Turystyczną.

•1952 r. – powołano Komitet do Spraw Turystyki przy Prezesie Rady Ministrów,

•1954 r. – nadzór nad Komitetem do Spraw Turystyki przejął Główny Komitet Kultury Fizycznej – turystyka była postrzegana przez pryzmat rekreacji i jej wpływu na regeneracje sił człowieka (aspekt ekonomiczny małe znaczenie).

•1960 r. – utworzono Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT) – etap tworzenia ram prawnych dla rozwoju gospodarki turystycznej w Polsce

Rozwój bazy turystycznej

•DOMY WYPOCZYNKOWE

•Do rozwoju turystyki masowej i socjalnej w znacznym stopniu przyczyniły się związki zawodowe, które kładły w swej działalności znaczący nacisk na zapewnienie pracownikom możliwości wypoczynku

•w 1945 roku przy Centralnej Radzie Związków Zawodowych powołano Wydział Wczasów Pracowniczych – jednym z głównych zadań było powoływanie i prowadzenie domów wypoczynkowych

• w 1949 roku powołano Funduszu Wczasów Pracowniczych (FWP), który z ramienia związków zawodowych miał zarządzać domami wypoczynkowymi.

Główne zadania realizowane przez FWP:

• organizowaniem wypoczynku dla pracowników w czasie wolnym od pracy oraz w okresie urlopowym,

•urządzaniem wycieczek i obozów wędrownych, w ramach turystyki usportowionej,

•organizowaniem działalności kulturalno-oświatowej i krajoznawczo-turystycznej w ramach akcji wczasowej.

•przy współpracy z PTTK organizowano tzw. wczasy turystyczne i wycieczkowo-turystyczne

Do lat 80 działalność FWP była organizowana na zasadach socjalnych, tzn. przedsiębiorstwo nie było nastawione na maksymalizację zysku z działalności usługowo-produkcyjnej. Większość gości korzystających z usług FWP otrzymywała znaczące dofinansowanie do swego wypoczynku, głównie z zakładowego funduszu socjalnego.

Taka działalność doprowadziła do znacznej dekapitalizacji ośrodków wypoczynkowych należących do FWP, brak bowiem było środków na ich modernizację i rozbudowę.

•W 1997 roku w chwili przekształcania FWP w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością majątek przedsiębiorstwa stanowiło 476 obiektów dysponujących 15 822 miejsc i zatrudniających 1591 osób.

•W 2004 roku wartość majątku FWP sp. zo.o., na którą składało się około 120 obiektów w kilkunastu najatrakcyjniejszych miejscowościach turystycznych Polski szacowano na ok. 100 mln zł.

•OŚRODKI WYPOCZYNKOWO – WCZASOWE

•Od 1960 roku ośrodki wczasowo-wypoczynkowe zaczęły tworzyć w popularnych miejscowościach turystycznych także zakłady pracy - Stanowiły one tzw. zamkniętą bazę noclegową dostępną tylko dla pracowników tych przedsiębiorstw.

•Wielkość ruchu turystycznego w ośrodkach wypoczynkowych w latach 1945 - 1989

Organizacje społeczne przyczyniające się do rozwoju turystyki PTTK – POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO - KRAJOZNAWCZE

•Powstało w 1950 z połączenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego

•stało się główną i największą organizacją turystyczną w Polsce.

Główne cele i zadania:

•edukacja turystyczna młodzieży i dorosłych,

•kształciło całe rzesze działaczy społecznych i tzw. kadry programowej nadając uprawnienia m.in. organizatorów turystyki, młodzieżowych organizatorów turystyki, instruktorów krajoznawstwa, ochrony zabytków, ochrony przyrody, przodowników turystyki kwalifikowanej.

•kształcenie przewodników turystycznych i nadawanie uprawnień przewodników górskich, terenowych, miejskich i zakładowych.

•1960 r. – ustalono przepisy nadawania uprawnień przewodnikom turystycznym.

•1964 r. - ustalono także funkcję kierownika (pilota) wycieczek zagranicznych.

•znakowanie szlaków turystycznych,

•Prowadzenie bazy turystycznej w postaci schronisk, domów turysty, stacji turystycznych, stanic wodnych, muzeów, biur obsługi ruchu turystycznego, czy przedsiębiorstw produkujących pamiątki, sprzęt turystyczny i wydających wydawnictwa turystyczne.

•Propagowanie tzw. turystyki kwalifikowanej, czyli turystyki do uprawiania, której wymagane są odpowiednie predyspozycje, umiejętności i sprzęt.

•W ramach popularyzacji turystyki kwalifikowanej stworzono cały system odznak turystyki kwalifikowanej, zdobywanie których stało się swoistym hobby większości nie tylko działaczy PTTK.

•Do najpopularniejszych odznak należały:

•Górska Odznaka Turystyczna (GOT),

•Odznaka Turystyki Pieszej (OTP),

•Górska Odznaka Narciarska,

•Kolarska Odznaka Turystyczna,

•Turystyczna Odznaka Kajakowa,

•Żeglarska Odznaka Turystyczna,

•Odznaka Krajoznawcza.

Działalność PTTK w liczbach

W roku 1980 roku PTTK posiadało:

•585 oddziałów, 730 873 członków, 18 253 przodowników i instruktorów turystyki kwalifikowanej,

•zorganizowało 88 936 wycieczek turystyki kwalifikowanej, w których uczestniczyło 2,3 mln osób, z tego 1,3 mln dzieci i młodzieży,

•przyznano 125 562 odznaki turystyki kwalifikowanej,

•przewodnicy poprowadzili 233 554 wycieczki komercyjne.

•bazę materialną PTTK stanowiło 417 obiektów noclegowych oferujących 32 tys. miejsc,

•prowadzono 915 bibliotek, 420 poradni krajoznawczych i 491 punktów informacji turystycznej,

•utrzymywano ponad 35 tys. km szlaków turystycznych.

Infrastruktura turystyczna

•W 1960 roku na mocy ustawy o organizacji spraw kultury fizycznej i turystyki powołano Centralny Fundusz Turystyki i Wypoczynku.

Podstawowymi zadaniami Funduszu było:

1. Finansowanie budowy, rozbudowy i modernizacji wyposażenia oraz kapitalnych remontów obiektów jak również urządzeń turystycznych i wypoczynkowych.

2. Finansowanie zagospodarowania dla masowego wypoczynku.

3. Udzielanie częściowej pomocy finansowej (bezzwrotnej lub zwrotnej) jednostkom gospodarki uspołecznionej oraz organizacjom społecznym na określone cele, związane z budową i rozbudową, modernizacją oraz kapitalnymi remontami urządzeń turystycznych i wypoczynkowych.

Baza noclegowa

•Słabo rozwinięta, brak wystarczającej liczby hoteli średniej i wysokiej klasy.

•W strukturze rodzajowej obiektów noclegowych dominowały obiekty tzw. zamkniętej bazy hotelarskiej – obiekty zakładów pracy i FWP dostępne tylko dla określonych grup turystów.

•władze zdecydowały się na umożliwienie osobom prywatnym posiadającym

mieszkania i domy w popularnych miejscowościach turystycznych wynajmowania pokoi gościnnych - miało to zapełnić lukę w podaży usług noclegowych na rynku.

•1966 r. wprowadzono Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej oraz Przewodniczącego GKKFiT w sprawie określenia rodzajów oraz kategoryzacji hoteli i innych zakładów noclegowych – w celu uporządkowania rynku hotelarskiego oraz zapewnienia jakości świadczonych usług.

•Pierwsze, oficjalne regulacje dotyczące kategoryzacji obiektów noclegowych w Polsce.

Turystyka zagraniczna

•Do 1956 roku nie istniała tzw. rodzinna turystyka zagraniczna, tzn. odwiedzanie krewnych mieszkających na Zachodzie, nawet utrzymywanie kontaktu listowego było utrudnione.

•w latach 1956-70 turystyka zagraniczna praktycznie nie istniała, a wyjazdy zagraniczne dostępne były tylko dla uprzywilejowanych.

•dopiero po 1970 roku łatwiej było uzyskać paszport, pojawiła się także, w ograniczonym zakresie, możliwość wymiany złotego na dewizy.

•w turystyce zagranicznej zaczęła dominować tzw. „turystyka handlowa”, każdy wyjazd zagraniczny był możliwością sprzedania towarów wywiezionych z Polski i kupienia towarów, których w Polsce nie było lub były znacznie droższe.

•spora część turystów wyjeżdżających na Zachód stawała się emigrantami z powodów politycznych lub ekonomicznych. Zjawisko to nasiliło się szczególnie po ogłoszeniu w Polsce 13 grudnia 1981 roku Stanu Wojennego.

•Mimo wielu przeszkód natury politycznej Polska ratyfikowała w 1960 roku tzw. nowojorskie konwencje turystyczne ułatwiające zagraniczne wyjazdy turystyczne.

•Na mocy dwustronnych umów europejskie kraje socjalistyczne postanowiły także o zniesieniu obowiązku posiadania paszportu i zastąpieniem go wkładką do dowodu osobistego.

•W 1956 roku na mocy podpisanej z Czechosłowacją konwencji turystycznej doszło także do liberalizacji przepisów obowiązujących w strefie nadgranicznej w Tatrach umożliwiającej swobodniejsze przekraczanie granicy.

•W 1961 roku weszła w życie polsko-czechosłowacka konwencja turystyczna, na mocy której na grzbiecie Karkonoszy powstała Droga Przyjaźni Polsko-Czechosłowackiej. Polskim turystom udostępniono czeskie Karkonosze, czeskim turystom polskie Karkonosze, zachodnią część Ziemi Kłodzkiej i Jezioro Otmuchowskie. Wycieczki do Czechosłowacji obwarowane były jednak licznymi ograniczeniami.

•Najpopularniejsze kierunki wyjazdów wakacyjnych:

•NRD – wczasy połączone turystyką handlową.

•Wybrzeże Morza Bałtyckiego, Hel z przepustką, Chałupy – pierwsza plaża dla naturystów,

•Jugosławia,

•Wybrzeże Morza Czarnego - Złote Piaski, Soczi, Słoneczny Brzeg.

•Węgry – Balaton,

Przedsiębiorstwa turystyczne

1. Po II wojnie światowej reaktywowano biuro podróży „Orbis”, które pełniło przez cały okres Polski Ludowej wiodącą rolę na rynku turystycznym, głównie jeśli chodzi o obsługę turystyki zagranicznej.

•W 1970 roku Polskie Biuro Podróży „Orbis” oraz przedsiębiorstwa hotelowo-gastronomiczne „Orbis” zostały zgrupowane w Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Turystycznych „Orbis”.

Działalność:

•usługi hotelarskie, gastronomiczne, transport turystyczny, obsługa turystyczna i podróżnicza,

•skup i sprzedaż zagranicznych środków płatniczych,

•imprezy rozrywkowe dla turystów,

•reklama i informacja turystyczna.

•koordynacja ogólnobranżowa obsługi turystyki zagranicznej.

•Od 1974 r ZPT„Orbis” stało się podstawą utworzenia Zjednoczenia Gospodarki Turystycznej, które pełniło funkcję koordynacji gospodarczej wobec wszystkich pozostałych przedsiębiorstw, instytucji i organizacji prowadzących działalność gospodarczą w turystyce krajowej i zagranicznej.

2. Zrzeszenie Gospodarki Turystycznej PTTK, które poprzez Okręgowe Zespoły Gospodarki Turystycznej zarządzało bazą materialną PTTK.

3. Zjednoczenie „Uzdrowiska Polskie” grupowało przedsiębiorstwa uzdrowiskowe.

Pozostała część rynku turystycznego została podzielona pomiędzy inne biura podróży działające na zasadzie specjalizacji:

•Spółdzielcze Biuro Turystyki Turysta powstałe w 1957 roku i obsługujące ruch turystyczny krajowy i zagraniczny w środowisku spółdzielczości,

•Ogólnopolską Spółdzielnię Turystyczną „Gromada” reaktywowaną w 1957 roku i obsługującą środowiska wiejskie,

•Biuro Turystyki Zagranicznej PTTK działające od 1961 roku,

•Biuro Zagranicznej Turystyki Młodzieży „Juventur” powstałe w 1957 roku dla obsługi turystyki w środowiskach młodzieży akademickiej,

•Biuro Podróży i Turystyki „Almatur” powołane do życia w 1957 roku i obsługujące segment młodzieży akademickiej,

•Biuro Polskiego Związku Motorowego obsługujące turystów zmotoryzowanych.

Promocja turystyki

•W 1962 roku powołano Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej

• systemu informacji turystycznej w Polsce składał się z Centralnego Ośrodka Informacji Turystycznej (COIT), wojewódzkich i regionalnych ośrodków informacji turystycznej oraz punktów informacji turystyczne.

•Wprowadzono jednolite oznakowanie biur informacji turystycznej oraz uprawnienia informatora turystycznego.

•W 1976 roku działało w Polsce 78 centrów informacyjno- turystycznych i 1336 punktów informacji turystycznej obsługiwanych przez 2540 informatorów.

Zadania:

•przekazywanie informacji turystycznej,

•Przygotowywanie jednolitych materiałów promocyjnych,

•organizowanie wystaw zagranicznych poświęconych walorom turystycznym Polski, przygotowywanie filmów turystycznych oraz prowadzenie działań z zakresu propagandy turystycznej w mediach.

•Od 1972 roku działa Instytut Turystyki w Warszawie prowadzący systematyczne badania rynku turystycznego i przygotowujący szczegółowe plany i analizy zagospodarowania turystycznego.

Turystyka po 1989 roku

•1989 r. - transformacja ustrojowa przyniosła znaczące zmiany w gospodarce turystycznej.

•Nastąpiła komercjalizacja usług turystycznych i prywatyzacja dużej części przedsiębiorstw państwowych.

•Otwarcie rynku spowodowało pojawienie się wielu przedsiębiorstw turystycznych – głównie małych i średnich.

•Otwarcie granic dało większe możliwości uprawiania turystyki zagranicznej.

•Równocześnie nastąpiły znaczny spadek realnych dochodów ludności i ograniczenie wydatków na ruch turystyczny.

Organizacja turystyki – nowy model

•W 1991 roku jako organ administracji państwowej odpowiedzialny za sprawy turystyki utworzono Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki (UKFiT).

•W 1994 roku Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej przekształcono w Polską Agencję Promocji Turystyki (PAPT).

•W roku 1997 rozpoczęto pierwszy etap wdrażania „Programu rozwoju krajowego produktu turystycznego”, przy pomocy ekspertów Unii Europejskiej, obejmujący tworzenie i promocję wyselekcjonowanych produktów markowych z 5 obszarów (turystyka biznesowa, miejska i kulturowa, wiejska, kwalifikowana, przygraniczna i tranzytowa) oraz restrukturyzację zarządzania turystyką.

•W 1999 r. zlikwidowano UKFiT i PAPT oraz powołano Polską Organizację Turystyczną, w celu:

•promocji Polski jako, kraju atrakcyjnego turystycznie,

•zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie,

•inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej.

•Od 2000 r. proces tworzenia Regionalnych i Lokalnych Organizacji Turystycznych, zadaniem których jest rozwój turystki i jej promocja na szczeblu regionalnym i lokalnym.

•Do 2006 roku utworzono 16 ROT oraz kilkadziesiąt LOT.

Regulacje prawne

•Podpisanie układu stowarzyszeniowego z Unią Europejską zobowiązało Polskę do wprowadzenia europejskich standardów ochrony prawnej interesów konsumenta oraz europejskich standardów świadczenia usług turystycznych.

•W 1997 r. uchwalono ustawę o usługach turystycznych - podstawowy akt prawny regulujący funkcjonowanie na rynku podstawowych przedsiębiorstw turystycznych, jakimi są biura podróży i obiekty hotelarskie.

•W swych założeniach ustawa miała na celu ochronę klientów biur podróży przenosząc do polskiego prawa postanowienia Dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek.

Ruch turystyczny

•Po zmianach ustrojowych widoczne były także zmiany w konsumpcji turystycznej i modelu uprawiania turystyki.

Przyczyny:

•spadek dochodów realnych społeczeństwa,

•otwarcie polskich granic i zniesienie wiz dla polskich turystów do większości krajów,

•ograniczenie opiekuńczej roli polskiego państwa, poprzez ograniczenie wydatków na wyjazdy turystyczne z funduszu socjalnego,

•zlikwidowano lub znacznie ograniczono dopłaty do wczasów pracowniczych.

•dopłatami przestano obejmować rodziny pracowników, dzieci, a także emerytów pracujących dawniej w przedsiębiorstwach,

•masowe sprzedawanie lub wydzierżawianie dawnych zakładowych ośrodków wypoczynkowych.

•W latach 1989 – 1995 nastąpił około 50% spadek udziału wydatków gospodarstw domowych na kulturę, sport, turystykę i wypoczynek.

•Blisko połowa Polaków, na początku okresu transformacji, nie uczestniczyła w żadnych formach wyjazdów turystycznych.

•Pod koniec lat 80-tych funkcjonował w Polsce głównie model wyjazdów zorganizowanych przez biura podróży i zakłady pracy (30-35% wszystkich wyjazdów turystycznych), natomiast w latach 2003-2004 ponad 80% badanych deklarowała, że samodzielnie organizuje swe krajowe wyjazdy turystyczne.

•W przypadku wyjazdów zagranicznych około 50% turystów nie korzystało z pośrednictwa biur podróży i innych instytucji.

•otwarcie granic przyczyniło się do znacznego wzrostu liczby wyjazdów zagranicznych (szczególnie w latach 1995 – 2000) i spadku udziału w krajowym ruchu turystycznym - doprowadziło to do znacznego ograniczenia liczby ofert krajowych wycieczek i wczasów w biurach podróży.

•Obecnie wycieczki krajowe organizowane są przez biura podróży wyłącznie dla grup zorganizowanych na zlecenie szkół i zakładów pracy. Krajowe wycieczki z tzw. wolnego naboru znikły z katalogów biur podróży.

Na przełomie 1999-2000 dużym zainteresowaniem cieszyła się Grecja i Chorwacja.

Obecnie widoczne jest ponowne zainteresowanie wyjazdami do Bułgarii.

•Znaczący spadek liczby turystów z krajów byłego ZSRR w roku 2005 spowodowany był koniecznością wprowadzenia wiz przez Polskę, po przystąpieniu do Unii Europejskiej, dla obywateli tych krajów.

•Proces prywatyzacji polskich przedsiębiorstw turystycznych doprowadził do powstania ponad 3 tys. małych biur podróży.

•Likwidacji uległo wiele ośrodków wypoczynkowych prowadzonych przez zakłady pracy.

•Dynamiczny rozwój bazy noclegowej po 1989 r. - jakościowy rozwój polskiej bazy hotelarskiej.

•Za dynamicznym wzrostem liczby hoteli nie podążał równie dynamicznie ruch turystyczny – z obiektów hotelowych w roku 1990 skorzystało 10 534 tys. turystów (w tym 57,4 tys. w hotelach) to w roku 2003 liczba ta wynosiła 14 644, 3 tys. (w tym 6863,5 tys. w hotelach). Widoczne było to szczególnie w spadku stopnia wykorzystania pokoi z 44,4% do 36,0%.

•Opóźnienie w rozwoju rynku hotelarskiego po okresie transformacji ze względu na dominującą pozycję rynkową Orbisu.

•Orbis posiadał na początku lat 90-tych 55 hoteli w najważniejszych miastach Polski, co stanowiło około 11% wszystkich hoteli w Polsce oraz 1/3 wszystkich pokoi w hotelach. Były to hotele o najwyższym standardzie, a marka Orbis kojarzyła się z luksusem.

•Przed rokiem 1990 z Międzynarodowych Sieci Hotelowych funkcjonowały w Polsce tylko Novotel, Inter-Continental i Holiday Inn.

•Zniesienie ochrony państwa nad przedsiębiorstwami przyczyniło się do rozwoju międzynarodowych sieci hotelowych w Polsce.

•Polskie hotele zaczęły zrzeszać się pod wspólnymi markami tworząc ogólnopolskie programy marketingowe, np. Polish Prestige Hotels & Resorts lub na zasadzie franchisingu przyjmując marki zagranicznych systemów hotelowych, np. Best Western.

•Rozwój turystyki komercyjnej oraz spadek realnych dochodów ludności doprowadził do regresu w tzw. turystyce społecznej i uprawianiu turystyki kwalifikowanej oraz krajoznawstwa.

•Gwałtownie zmalała liczba członków w społecznych organizacjach turystycznych, liczba organizowanych wycieczek, głownie młodzieżowych oraz liczba zdobywanych odznak turystyki kwalifikowanej.

•Podsumowując można stwierdzić, że mimo wielu trudności na przestrzeni ponad 200 lat rozwoju turystyki w Polsce udało się zbudować polską gospodarkę turystyczną dającą blisko 6% produktu krajowego brutto.

ORGANIZACJA TURYSTYKI W POLSCE Podmioty odpowiedzialne za organizację turystyki w Polsce:

•organy państwowe,

•samorząd,

•przedsiębiorstwa turystyczne,

•organizacje specjalistyczne.

Organy państwowe odpowiedzialne za turystykę:

Parlament – uchwala akty prawne w zakresie m.in. turystyki

Akty prawne obowiązujące na terytorium Polski:

1.Dyrektywa Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (90/314/EWG)

2.Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. 1997 nr 133 poz. 884 ze zm.)

3.Ustawa z dnia 5 marca 2004 r. o zmianie ustawy o usługach turystycznych oraz o zmianie ustawy - Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2004 nr 62 poz. 576)

Rada Ministrów (rząd)

•organ władzy wykonawczej, który na co dzień kieruje państwem.

•Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, stoi na czele całego systemu administracji rządowej.

•do Rady Ministrów należą decyzje we wszystkich sprawach polityki państwa, których ustawy nie zastrzegły dla Prezydenta, albo innego organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego np. zapewnia wykonanie ustaw.

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów (premiera) i ministrów. Ponadto mogą być powołani wiceprezesi Rady Ministrów.

Ministerstwo Sportu i Turystyki – Minister Andrzej Biernat

Departament Turystyki - zadania:

•opracowywanie, wdrażanie, monitorowanie oraz współudział w tworzeniu strategicznych dokumentów rządowych i programów wpływających na rozwój turystyki,

•prowadzenie działań związanych z rozwojem infrastruktury turystycznej w Polsce,

•dokonywanie oceny funkcjonowania sektora usług turystycznych,

•prowadzenie spraw związanych z realizacją prac badawczych dotyczących turystyki,

•inspirowanie działań i prowadzenie spraw w zakresie kształcenie kadr dla turystyki,

•podejmowanie działań mających na celu podniesienie konkurencyjności polskiej oferty turystycznej,

•programowanie i monitorowanie wykorzystania budżetu w dziale "turystyka"

Polska Organizacja Turystyczna (POT) – pod nadzorem Ministra Sportu i Turystyki

•jest to instytucja na szczeblu państwowym odpowiedzialna za promocję turystyczną Polski.

•powstała w 2000 roku

•została powołana przez parlament na mocy ustawy o POT z 25 czerwca 1999 r. (Dz.U. z 1999 Nr 62, poz. 689)

Do ustawowych zadań Polskiej Organizacji Turystycznej należy:

•promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie,

•zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie,

•inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej,

•inspirowanie tworzenia regionalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednego lub więcej województw, oraz lokalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednej lub więcej jednostek samorządu lokalnego, a także z nimi współdziałanie.

ROT-y i LOT-y

Na szczeblu regionalnym sprawami promocji zajmują się Regionalne Organizacje Turystyczne (ROT), a na szczeblu lokalnym - Lokalne Organizacje Turystyczne (LOT).

Organizacje te mają formę stowarzyszeń, a ich członkami mogą być w szczególności: -jednostki samorządu terytorialnego, -organizacje zrzeszające przedsiębiorców z dziedziny turystyki -stowarzyszenia działające w dziedzinie turystyki

Nadzór nad ROT-ami i LOT-ami sprawuje minister właściwy ds. turystyki.

Ustawa przyznaje ROT-om i LOT-om prawo prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji ich celów statutowych.

Regionalne Organizacje Turystyczne (16 - jedna w każdym województwie) prowadzą działania na mniejszą skalę niż POT, bo działają w obrębie swojego regionu, czyli województwa.

Do zadań ROT-ów należą:

•koordynacja działań promocyjnych w województwie

•stworzenie regionalnego systemu informacji turystycznej

•promocja walorów turystycznych regionu w kraju i zagranicą

•stymulowanie tworzenia i rozwoju produktu turystycznego w regionie

•inspirowanie i pomoc przy tworzeniu LOT-ów w regionie

•doskonalenie kadr dla potrzeb turystyki

•prowadzenie badań i analiz marketingowych w dziedzinie turystyki

LROT – Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna

LOT-y Lokalne Organizacje Turystyczne (w skrócie LOT, nie podlegają ROT-om)

•prowadzą działania na jeszcze mniejszą skalę niż ROT-y, zajmują się najczęściej małym obszarem, często nie większym niż teren gminy.

Ze względu na obszar działania zadania LOT-ów to:

•gromadzenie i aktualizacja danych na temat miejscowych walorów i oferty turystycznej,

•tworzenie i rozwój oferty turystycznej powstałej na bazie lokalnych walorów,

•integracja społeczności lokalnej na rzecz poprawy atrakcyjności turystycznej własnych miejscowości,

LLOT – Lubelska Lokalna Organizacja Turystyczna

•powstała w 2007 roku jako niezależne stowarzyszenie osób fizycznych, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych.

•głównym celem LLOT jest wspieranie rozwoju turystyki, rekreacji, sportu, promocji Lublina i regionu Lubelskiego.

•tworzenie płaszczyzny współpracy podmiotów gospodarczych działających

w zakresie turystyki z organami administracji publicznej, LROT, POT i jej ośrodkami

za granicą, a także z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się szeroko pojętą

turystyką.

Samorząd gminny

•Zadania w zakresie turystyki:

•Gminy ponoszą wydatki na infrastrukturę techniczną, społeczną, promocję gminy, konserwację zabytków.

• Gmina ma prawo i możliwość udzielania dotacji podmiotom niepublicznym – np. organizacjom społecznym – PTTK, PTSM.

• prowadzenie ewidencji obiektów noclegowych nie podlegających kategoryzacji (pól biwakowych i innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie).

•przeprowadzanie kontroli, a nawet w razie nie spełniania wymagań budowlanych, przeciwpożarowych czy sanitarnych lub naruszenia wymagań co do wielkości obiektu, jego wyposażenia, kwalifikacji personelu oraz zakresu świadczonych usług (ustalonych dla rodzaju i kategorii, do których obiekt został zaszeregowany), mają możliwość zastosowania nakazu wstrzymania świadczenia usług (obiekty nie podlegające kategoryzacji) lub powiadomienia organu prowadzącego ewidencje obiektów hotelarskich (marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu hotelarskiego).

•Są to bezpośrednie instrumenty oddziaływania jakie mają organy gminy na poprawę jakości usług noclegowych.

Samorząd gospodarczy Polska Izba Turystyki

PIT jest organizacją samorządu gospodarczego reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich działalności w dziedzinie turystyki.

Izba została zarejestrowana 10 stycznia 1990 roku w Warszawie na podstawie ustawy o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 roku.

PIT ma osobowość prawną.

W PIT zrzeszonych jest około 400 podmiotów w tym większość biur podróży.

ZADANIA PIT:

•reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków,

•przyczynianie się do rozwoju turystyki,

•podnoszenie poziomu i kultury obsługi turystów,

•kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej

PIT wykonuje swoje zadania m.in. przez:

•udzielanie pomocy i porad swoim członkom

•uczestniczenie w przygotowaniu projektów aktów normatywnych dotyczących spraw objętych podstawowymi zadaniami Izby,

•dokonywanie analiz i ocen wdrażania oraz funkcjonowania przepisów dotyczących działalności gospodarczej w zakresie turystyki,

•delegowanie swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwowych , do uczestniczenia w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach turystyki

Regionalne Izby Turystyczne

Są organizacjami samorządu gospodarczego reprezentującymi interesy zrzeszonych w nich podmiotów.

ZADANIA:

Reprezentowanie i ochrona interesów swoich członków,

Współdziałanie z organami władzy rządowej i samorządowej w zakresie tworzenia warunków rozwoju turystyki na danym terenie,

Promocja regionu

Integrowanie środowiska osób prowadzących działalność gospodarczą w zakresie turystyki oraz organizowanie ich spotkań o charakterze szkoleniowym, kulturalnym oraz poświęconych wymianie doświadczeń.

MIĘDZYNARODOWY RUCH TURYSTYCZNY

Pojęcia dotyczące turystyki międzynarodowej

• Turystyka międzynarodowa – jest kategorią turystyki obejmującą ogół czynności osób, które podróżują i przebywają poza krajem stałego zamieszkania w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych dłużej niż 24 godziny i nie dłużej niż rok.

• W literaturze rozróżnia się zazwyczaj turystykę zagraniczną od turystyki międzynarodowej.

• Turystyka zagraniczna – odnosi się do jednego państwa np. zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski.

• Turystyka międzynarodowa odnosi się do regionów lub grupy państw np. międzynarodowy ruch turystyczny Europy.

• Turystyka międzynarodowa jest częścią międzynarodowej wymiany handlowej.

L. Balcerowicz wyróżnia następujące kategorie międzynarodowych przepływów pieniężnych:

•Międzynarodowy handel produktami materialnymi,

•Międzynarodowy handel usługami (w tym m.in. transport osób i usługi turystyczne)

•Międzynarodowy przepływ kapitału

•Samoistny ruch międzynarodowy ludzi (migracja międzynarodowa i turystyka zagraniczna)

•Międzynarodowy przepływ wiedzy technicznej.

•Ze względu na dokonywane przepływy pieniężne turystyka międzynarodowa jest częścią międzynarodowych przepływów gospodarczych, które dzieli się ze względu na punkt odniesienia na eksport i import.

•Eksport – wywóz towarów pochodzenia krajowego w celu ich sprzedaży oraz świadczenie usług cudzoziemcom.

•Import – przywóz towarów zagranicznych w celu wykorzystania ich na własnym rynku wewnętrznym lub przyjęcie usług od cudzoziemców.

•Turystyka zagraniczna jest określana jako eksport (import) niewidoczny (określenie odnosi się do sprzedaży usług za granicę)

Ruch turystyczny na świecie

Aby można było mówić o turystyce międzynarodowej potrzebne są trzy elementy:

•Kraj pochodzenia turysty (kraj emisji turystycznej),

•Turysta,

•Kraj recepcji turystycznej.

Kraj pochodzenia turysty – kraj, w którym osoba mieszka na stałe bądź przez okres dłuższy niż rok. W badaniach statystycznych oraz na granicach uwzględnia się obywatelstwo jako wyznacznik pochodzenia turysty.

Kraj recepcji turystycznej – jest to państwo lub grup państw, w których turysta konsumuje usługę turystyczną.

Liczba jednostek turystycznych – definiuje liczbę aktów przekroczenia granicy przez podróżnych. Jest ona większa od liczby turystów, gdyż nie uwzględnia wielokrotnych przekroczeń granicy. Jest to jednak najpraktyczniejszy miernik ruchu turystycznego.

Ruch turystyczny

•Ruch turystyczny ogół przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolna czasową zmiana miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu, itp.

•Obecnie w świecie obowiązuje podział ONZ na 5 kryteriów podziału ruchu turystycznego:

1) cel wizyty

2) czas trwania pobytu lub podróży

3)miejsca zamieszkania turysty (region, kraj) i miejsca jego przeznaczenia

4) środków transportu

5) rodzajów obiektów noclegowych

Cel wizyty:

1)wypoczynek, rekreacja, wakacje: zwiedzanie, zakupy, podróże poślubne, hazard, wypoczynek na plaży,

2) odwiedziny u krewnych i znajomych : odwiedziny u krewnych i znajomych, wyjazdy na urlop do domu, uczestnictwo w pogrzebach, opieka nad niepełnosprawnymi ,

3) podróż w sprawach zawodowych i w interesach: instalacja urządzeń, wizytacje, uczestnictwo w spotkaniach, konferencjach, targach, wygłaszanie wykładów, występy na koncertach, płatne studia, kursy językowe

4) podróże w celach zdrowotnych: pobyt w uzdrowiskach i sanatoriach, terapia morska, wczasy odchudzające

5) podróże w celach religijnych, pielgrzymki: uczestnictwo w wydarzeniach religijnych, pielgrzymkach.

Czas trwania podróży/pobytu (5 grup głównych)

a)1-3dni

b)4-7 dni

c)8-28 (podgrupy 8-14; 15-28)

d)29-91 (podgrupy 29-42; 43-56; 57-70; 71-91)

e)92-365 (podgrupy 92-182; 183-395)

Miejsce zamieszkania turysty

1)Krajową - podróże mieszkańców danego kraju po jego terenie

2)Przyjazdową - przyjazdy do danego kraju osób mieszkających na stałe za granica

3)wyjazdową – wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów.

Pochodnymi ww. form mogą być turystyka: wewnątrzkrajowa (1+2), narodowa (1+3), międzynarodowa (2+3) .

Środki transportu

1)komunikacja lotnicza ( podgrupy: loty regularne, loty poza rozkładem, inne przewozy lotnicze)

2)komunikacja wodna (podgrupy: linie pasażerskie, rejsy wycieczkowe, inne przewozy)

3)komunikacja lądowa (koleje, autokary, autobusy, pojazdy prywatne, pojazdy wynajęte)

Baza noclegowa

1) turystyczne zakłady zakwaterowania zbiorowego: hotele i inne obiekty hotelarskie, obiekty specjalistyczne, inne obiekty zakwaterowania zbiorowego

2) Kwatery prywatne

•Poza ww. kryteriami podziału ruchu turystycznego można wymienić inne:

a) sposób zorganizowania

b) skład środowiska uczestników ruchu (turystyka ludzi starszych lub młodzież)

c) odległość celów podróży

d) termin podróży

e) sposób oddziaływania turystów na środowisko przyrodnicze.

•Cykl Kondratjewa – ogólny cykl gospodarki światowej, w którym występuje zjawisko „długich fal”, w długookresowym cyklu 50-cio letnim po około 25 – letniej fazie wzrostu następuje około 25 – letnia faza depresji.

•Początek masowej turystyki zagranicznej nastąpił na początku lat 70-tych i od tego czasu wielkość rynku stale rośnie.

•Sektor turystyczny jest znacznie bardziej odporny na wydarzenia polityczno – ekonomiczne niż pozostałe gałęzie gospodarki.

Megaczynniki wpływające na rozwój turystyki międzynarodowej

•Czynniki ekonomiczne

•Czynniki społeczne

•Czynniki polityczne

•Czynniki techniczne

•Czynniki ekologiczne

Czynniki społeczne

•Czynniki społeczne zostały ukształtowane przez historię.

•Społeczeństwo średniowieczne było statyczne i miało liczne przywileje co nie sprzyjało rozwojowi turystyki.

•W XVIII i XIX wieku nastąpiła liberalizacja stosunków społecznych oraz podziały klasowe uzależnione od zaradności gospodarczej – początki rozwoju turystyki masowej.

•Obecny porządek społeczny w Europie opisuje się jako społeczeństwo dobrobytu i czasu wolnego oraz społeczeństwo konsumpcyjne, wydajne, mobilne, wykształcone i techniczne – wytworzenie takiego społeczeństwa było najważniejszą przesłanką do rozwoju współczesnej turystyki.

•Społeczeństwo dobrobytu – wzrost dochodów realnych ludności,

•Społ. wydajne – wspiera rozwój gospodarczy co prowadzi do wzrostu PKB,

•Społ. konsumpcyjne – dąży do skonsumowania dochodu a nie gromadzenia go.

•Społ. wykształcone i mobilne – generuje zwiększony popyt na wyjazdy turystyczne.

Czynniki polityczne

•Na rozwój turystyki wpływają decyzje polityczne, ale sama turystyka również stanowi impuls do formułowania polityki.

•Polityka transportowa państwa – wpływa na turystykę poprzez politykę dotyczącą szlaków komunikacyjnych, środków transportu czy polityka taryfowa – zniżki.

•Polityka socjalna państwa – na wzrost popytu turystycznego wpływa korzystniejsze ustawodawstwo socjalne, regulacje dotyczące długości czasu pracy i urlopu oraz redystrybucja dochodów (fundusz socjalny).

•Polityka przestrzenna – kształtowanie zagospodarowania w celu utrzymania w dobrym stanie środowiska naturalnego dla uprawiania turystyki.

•Polityka kulturowa – dbałość o zachowanie i udostępnianie dziedzictwa kulturowego regionu i państwa.

Czynniki techniczne

•Postęp techniczny i technologiczny w dziedzinie transportu i zakwaterowania.

•Wzrost bezpieczeństwa podróżowania, szybkości podróży i wydajności środków transportu

•Ulepszenia i innowacje w hotelarstwie wpływają na sposób obsługi gości, zwiększają komfort pobytu w hotelu.

•Rozwój turystyki masowej stwarza też wyzwania techniczne np. konieczność rozbudowy szlaków komunikacyjnych przy bardzo trudnych warunkach terenowych – np. tunele, autostrady.

Czynniki ekologiczne

•Kształtowanie się turystyki uzależnione jest od atrakcyjności środowiska.

•W celu zachowania walorów przyrodniczych w warunkach zapewniających jego odtwarzanie się należy ograniczyć skutki działalności turystów do dopuszczalnego obciążenia środowiska (chłonność turystyczna).

•Przez obciążenie środowiska rozumie się zmianę warunków naturalnych, a w szczególności pogorszenie warunków życia ludzi, zwierząt i roślin pod względem ilościowym i jakościowym.

•Obciążenie jakościowe to: zanieczyszczenie powietrza, wód i ziemi, hałas, przypadkowe zasiedlenia i rozdrobnienie krajobrazu prowadzące do jego faktycznego zniszczenia.

•Obciążenie ilościowe to: wykorzystanie obszarów wartościowych dla turystyki na inne cele – niezbędne jest prowadzenie planowania przestrzennego w celu ochrony środowiska naturalnego.

Czynniki popytowo - podażowe

1.Czas wolny od pracy

W miarę rozwoju postępu cywilizacyjnego wzrasta wydajność pracy – maleje czas niezbędny do zapewnienia rozwoju produkcji.

Konsekwencje psychologiczne związane z postępem – stres, przemęczenie, hałas, zatrucie środowiska.

Niezbędne jest skrócenie czasu pracy w celu regeneracji sił oraz zdrowia.

Skracanie czasu pracy odbywa się trzema sposobami:

-W układzie tygodniowym – wolne soboty,

-W układzie rocznym – ustanowienie, a następnie wydłużenie obowiązkowych płatnych urlopów wypoczynkowych, dni świątecznych wolnych od pracy,

-W układzie ogólnym – skracanie czasu pracy przez obniżanie wieku emerytalnego oraz wydłużenie czasu nauczania.

2. Siła nabywcza ludności

Ważny czynnik popytu zrealizowanego.

Siła nabywcza ludności uzależniona jest od wielkości dochodu narodowego brutto na jednego mieszkańca.

Z punktu widzenia rozwoju turystyki część budżetu gospodarstwa domowego powinna być przeznaczona na konsumpcje usług turystycznych.

3. Urbanizacja

Ważnym czynnikiem determinującym rozwój turystyki jest dynamiczny wzrost liczby ludności miejskiej, wzrost zatrudnienia w sektorze pozarolniczym, rozwój infrastruktury technicznej, wzrost wykształcenia i świadomości – wpływa na wzrost popytu turystycznego.

Na świecie jest tendencja do tworzenia wielkich aglomeracji i metropolii – obecnie 18 aglomeracji liczy ponad 10 mln mieszkańców.

Największe:

Sao Paulo – 19,0 mln

Nowy Jork – 18,8 mln

Meksyk – 18,3 mln

Szanghaj – 13,7 mln

Kalkuta – 13,2 mln

Tokio – 12,6 mln

4. Dobra turystyczne

Są to dobra lub zespoły dóbr danych przez naturę, historię lub wytworzonych przez działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny.

Podstawowe dobra turystyczne (walory turystyczne) – dobra naturalne i antropogeniczne tworzone pośrednio z myślą o turystyce:

•Walory przyrodnicze (rzeźba terenu, osobliwości geologiczne, jakość powietrza, temperatura, pokrywa śnieżna, elementy hydrograficzne, roślinność i zwierzęta, krajobraz naturalny).

•Walory historyczno – kulturalne, rozrywkowe, wypoczynkowe i zdrowotne (zabytki, muzea, architektura, folklor, legendy i baśnie związane z danym regionem, kąpieliska, plaże, obiekty sportowe i wypoczynkowe, itp.)

•Obiekty współczesnego budownictwa gospodarczego, kulturalnego – (wielki ośrodek miejsko – przemysłowy, port morski, port lotniczy, obiekty gospodarcze, wielkie centra handlowe).

5. Polityka turystyczna państwa

Rozwój turystyki generuje zarówno pozytywne skutki ( aktywizacja miejscowości i regionów, nowe miejsca pracy, sprzyja rozwojowi infrastruktury technicznej i społecznej, tworzy dochód narodowy) jak i negatywne (skutki społeczne i ekologiczne).

Państwa wykazują różny stosunek do turystyki:

•Pozytywny – aktywna polityka turystyczna stwarzająca dla jej rozwoju preferencyjne warunki w różnych dziedzinach życia społeczno – gospodarczego.

•Negatywny – niedorozwój urządzeń i infrastruktury turystycznej, reglamentacja w turystyce przyjazdowej i wyjazdowej.

•Neutralna – w sytuacji niesienia zagrożeń, państwo podejmuje działania w celu ograniczenia tych negatywnych zjawisk.

•W polityce określa się cele które należy osiagnąć oraz wskazuje się metody oraz zadania niezbędne do zrealizowania aby osiagnąć wyznaczone cele.

•Polityka turystyczna może być kreowana na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym, lokalnym oraz branżowym.

Czynniki zmniejszające i zwiększające współczesny ruch turystyczny

•Czynniki polityczne

Turystyka międzynarodowa jest barometrem sytuacji politycznej świata czy regionu.

Zasadniczym warunkiem uprawiania turystyki międzynarodowej jest brak napięć politycznych.

Z punktu widzenia wzrostu liczby podróży turystycznych w skali globalnej należy odnotować znaczną poprawę w ostatnich kilkunastu latach stosunków międzynarodowych.

•Rejony wyłączone z turystyki na skutek konfliktów zbrojnych:

b. Jugosławia – lata 90-te,

Irak, Afganistan, wschodnia Afryka,

Egipt, Tunezja – przejściowy spadek zainteresowania w okresie rewolucji.

•Terroryzm

Miejsca w których występuje duże zagrożenie terroryzmem z czasem odnotowują spadek przyjazdów turystów.

Ataki terrorystyczne, które wpłynęły na turystykę:

1997 – masakra turystów w Luksorze w Egipcie,

1999 – zabójstwo amerykańskich i brytyjskich turystów w Ugandzie.

2001 – zamach w Nowym Jorku,

2005 – zamachy w Egipcie

Wzrost piractwa – w 2008 r. zanotowano 49 ataków głównie u wybrzeży Nigerii, Indii i Somalii.

•Bezpieczeństwo osobiste

Ochrona przed:

-Przestępstwami przeciwko życiu i zdrowiu, w tym przed terroryzmem i narkotykami,

-Różnymi formami kradzieży, zwłaszcza samochodów i w hotelu,

-Zagrożenia w ruchu drogowym,

-Poczucie zagubienia w nieznanym miejscu.

Wizerunek miejsca docelowego bardzo często decyduje o tym czy jest ono odwiedzane czy też nie.

•Klęski żywiołowe i katastrofy ekologiczne – zagrożenie dla rozwoju turystyki, trudne lub niemożliwe do przewidzenia.

-Huragany i tornada

-Powodzie, tsunami,

-Trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów

-Katastrofy ekologiczne (Czarnobyl)

-Wycieki ropy z tankowców.

Regionalizacja międzynarodowego ruchu turystycznego

•W statystykach WTO dotyczacych turystyki międzynarodowej stosuje się podział na następujące regiony turystyczne:

1.REGION EUROPEJSKI (z Izraelem), obejmujący subregiony:

•Północny: Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Islandia, Irlandia i Wielka Brytania;

•Zachodni : Austria, Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Lichtensztain, Luksemburg, Monako, Szwajcaria.

• Południowy (Albania, Giblartar, Grecja, Hiszpania, Malta, San Marino, Portugalia, Włochy, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Słowenia, Macedonia, Jugosławia)

•Europy Środkowo-Wschodniej (Armenia, azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Gruzja, Estonia, Węgry, Kazachtan, Łotwa, Litwa, Polska, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan)

•wschodnio-śródziemnomorski (Cypr, Turcja, Izrael)

2. REGION AMERYKAŃSKI oraz 4 subregiony

•Ameryka Płn. (Kanada, Meksyk, USA z Hawajami)

•Ameryka Płd. (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Ekwador, Gujana, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Surinam, Urugwaj i Wenezuela)

•Ameryka Centralna (Belize, Kostaryka, Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Panama)

•Karaiby

3. REGION AFRYKAŃSKI oraz 5 subregionów

- Północny (Algieria, Maroko, Sudan, Tunezja)

-Wschodni (Burundi, Etipia, Kenia, Madagaskar, Mozambik, Muritius, Seszele, Somalia, Tanzania, Uganda, Zambia i Zimbabwe)

-Środkowy (Angola, Czad, Gabon, Kamerun, Kongo, Zair i Rep. Środkowoafrykańska)

-Południowy (RPA, Namibia, Botswana, Lesoto, Suazi)

-Zachodni Benin, Gambia, Ghana, Górna Wolta, Mauretania, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Togo i Wybrzeże Kości Śłonioej)

4. REGION ŚRODKOWO-WSCHODNI i kraje (Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Liban, Libia, Oman, Katar, Arabia Saudyjska, Syria, Dubaj, Jemen i Zjednoczone Emiraty Arabskie)

5. REGION POŁUDNIOWO-AZJATYCKI (Malediwy, Nepal, Indie, Pakistan, Iran, Butan, Bangladesz, Afganistan, Sri Lanka)

6. REGION WSCHODNIEJ AZJI I PACYFIKU oraz 3 subregiony

-Azji Północnej (Chiny, Hongkong, Japonia, Korea Płd., Makau, Mangolia i Tajwan)

-Południowo-Wschodni (Brunei, Kambodża, Indonezja, Laos, Malezja, Filipiny, Singapur, Tajlandia, Wietnam)

-Oceanii (Australia, Nowa Zelandia oraz państwa wyspiarskie)

RUCH TURYSTYCZNY NA ŚWIECIE

Wzrost liczby przyjazdów z 25 mln w 1950 r. do 903 mln w 2007 jest wynikiem dynamicznego rozwoju turystyki na świecie.

Czasowe wskaźniki wzrostu: po upływie 20 lat (1945-1964) wartość ruchu przekroczyła 100 mln, następne 100 mln po upływie 11 lat (1964-1975), kolejne po 9 latach (1976-1984), kolejne po ok. 5 latach 1985 – 1990), prognoza wg WTO na 2020 r. – 1,6 mld przyjazdów.

Przychody turystyki międzynarodowej

•Miarą rozwoju turystyki światowej są przychody z turystyki międzynarodowej, określone jako wydatki osób odwiedzających dany kraj.

MIĘDZYNARODOWY RUCH TURYSTYCZNY W EUROPIE

Europa w globalnym rynku turystycznym

• Turystyka międzynarodowa w Europie rozwija się w dwóch formach:

- turystyka przyjazdowa z innych kontynentów

- turystyka europejska pomiędzy poszczególnymi krajami.

Międzynarodowe podróże regionalne po Europie – 86,5 % - ok. 400 mln Europejczyków

Międzynarodowe podróże z innych kontynentów – 11 % - 50 mln turystów

Pozostałe 2,5 % podróży – nieokreślone rynki źródłowe.

• Przewaga podróży regionalnych w Europie jest znacznie większa niż na pozostałych kontynentach – duża atrakcyjność turystyczna ze względu na bardzo dużą ilość atrakcji turystycznych rozmieszczonych na małej powierzchni w porównaniu do Azji czy Ameryki.

• Dynamika wzrostu podróży regionalnych po Europie jest znacznie wyższa niż podróży międzykontynentalnych ze względu na rozwój tanich linii lotniczych.

Przyczyny zmniejszenia udziału Europy w międzynarodowym ruchu turystycznym

•Europa i Ameryka nie mają już monopolu na turystykę masową. Zaczynają z nimi konkurować kraje Azji Wschodniej i Pacyfiku, których udział wzrośnie z 20% w 2007 r. do ponad 25% w 2020 r.

•W skali międzynarodowej popyt na turystykę generowany jest przede wszystkim przez tereny zurbanizowane, wielkie miasta lub tzw. mega – miasta. Wg ONZ liczba mega – miast o liczbie ludności ponad 20 mln mieszkańców wzrośnie w 2020 r. do 16, z czego 10 będzie znajdowało się w regionie Azji i Pacyfiku.

•Tradycyjne destynacje europejskie – Francja i Hiszpania utrzymają w przyszłości swoje miejsce w sektorze turystyki, za nimi uplasują się państwa: Chiny, Australia i Japonia.

•Światowa Rada Turystyki i Podróży WTTC przewiduje że do roku 2015 popyt turystyczny w krajach Unii Europejskiej będzie dwukrotnie niższy w Azji Południowej i prawie o jedną trzecią niższy niż w Azji Południowo – Wschodniej.

•Dywersyfikacja recepcji zagranicznego ruchu przyjazdowego – systematycznie wzrasta liczba podróży do krajów spoza listy 15 najczęściej odwiedzanych państw na świecie(2007 – 43%, 1950 – 3%); w latach 50-tych 5 najczęściej odwiedzanych państw świata miało 70% udział w rynku turystycznym, a w 2007 udział ten wynosił zaledwie 30%.

Podział Europy na subregiony turystyczne (wg WTO) – podział nie pokrywa się z regionami geograficznymi

REGION EUROPEJSKI (z Izraelem), obejmujący subregiony:

1.Północny: Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Islandia, Irlandia i Wielka Brytania;

2.Zachodni : Austria, Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Lichtensztain, Luksemburg, Monako, Szwajcaria.

3.Południowy: Albania, Andora, Grecja, Hiszpania, Malta, San Marino, Portugalia, Włochy, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Słowenia, Macedonia, Jugosławia, Malta, Serbia, Czarnogóra, Kosowo.

4.Środkowo-Wschodni: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Gruzja, Estonia, Węgry, Kazachtan, Łotwa, Litwa, Polska, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan.

5.Wschodnio-śródziemnomorski: Cypr, Turcja, Izrael.

Najczęściej odwiedzane rejony Europy:

•Europa Zachodnia – ponad 30% podróżujących po Europie.

•Europa Południowa – prawie 30% - generuje ruch z północnej i środkowej części kontynentu w kierunku basenu Morza Śródziemnego – ok. 120 mln podróżnych rocznie).

•Europa Północna – szybki wzrost udziału do ok. 12% w rynku europejskim dzięki walorom środowiska przyrodniczego, wysokiej jakości usług i położeniu, które sprzyja rozwojowi turystyki przyjazdowej zwłaszcza z rynku rosyjskiego.

•Europa Środkowa i Wschodnia – od roku 1990 wzrost dynamiki przyjazdów, głównie w dawnych państwach socjalistycznych (stolice) np. Praga, Budapeszt, Warszawa.

•Europa Środkowo – Wschodnia posiada duży potencjał rozwojowy turystyki, który rozszerzy ofertę usługową Europy. Wg prognoz udział tego regionu w turystyce europejskiej wzrośnie z 20% w 2007 r. do 31% w 2020r.

•Roczne tempo wzrostu w Europie Środkowo – Wschodniej będzie wynosiło ok. 4,8%, zaś w Europie Zachodniej tylko 1,8%.

•Duży wpływ na turystykę europejską mają tanie linie lotnicze – wzrost liczby podróży do miast . Miasta i regiony, do których nie docierają tani przewoźnicy postrzegane są jako mniej atrakcyjne na międzynarodowym rynku turystycznym.

Znaczenie tanich linii lotniczych

•Wzrost znaczenia TLL w obsłudze ruchu turystycznego,

•Najwięcej połączeń lotniczych poprzez TLL ma: Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Francja.

•W Polsce linie niskokosztowe obsługują ok. 40% lotów regularnych.

•Rocznie Europejczycy odbywają ok. 60 mln podróży TLL (poniżej 150 euro w obie strony).

•29% pasażerów - turyści korzystający z wypoczynku typu „słońce i plaża”,

•26% - uczestnicy „city breaks”

•16% - turyści z segmentu VFR (visiting friends and relatives – odwiedziny u znajomych i krewnych),

•11% - turyści biznesowi.

•Średnia długość pobytu w podróżach odbywanych TLL wynosiła 9 nocy, a wydatki kształtowały się w granicach ok. 900 euro.

Tendencje w międzynarodowym ruchu turystycznym w Europie

•Wyraźnie dominuje turystyka wypoczynkowa – 69% wszystkich podróży

•Podróże biznesowe – 15%

•Odwiedziny u znajomych i krewnych – 17%.

•Najczęstszą formą wyjazdów wakacyjnych jest wypoczynek nad morzem określany jako 3xS (ang. sun, sand, sea).

Najpopularniejsze miasta europejskie

1.Paryż – 11% udział w rynku,

2.Londyn – 5%,

3.Rzym, Wiedeń, Amsterdam – 4%,

4.Wenecja, Praga, Monachium, Bruksela, Berlin – 2,5%.

Najczęściej odwiedzane europejskie obiekty kulturalne i pomniki historii

1.Muzeum Luwr w Paryżu

2.Wieża Eiffla w Paryżu

3.Zespół pałacowo – ogrodowy Wersal w Paryżu

4.British Museum w Londynie

5.Twierdza Tower w Londynie

6.Muzeum Prado w Madrycie

7.Tate Gallery w Londynie

8.Kościół pod wezwaniem Świętej Rodziny (Sagrada Familia) w Barcelonie

9.Pałac Uffizi we Florencji

10.Bazylika św. Marka w Wenecji

11.Muzeum Ermitaż w St. Petersburgu

12. Pałac Schӧnbrunn w Wiedniu

13. Watykan

Wielkość i struktura turystyki europejskiej (na podstawie Raportu opracowanego w 2009 r. przez Instytut Gallupa na zlecenie Komisji Europejskiej

Kto podróżuje?

•75% mieszkańców starej UE odbywa przynajmniej raz w roku prywatną podróż turystyczną.

•W pozostałych krajach UE oraz w Portugalii 50% obywateli podróżuje przynajmniej jeden raz w roku.

•Średnio 71% Europejczyków podróżowało, przy czym 58% odbywało podróż z co najmniej 4 noclegami.

•19% mieszkańców Europy w ogóle nie podróżowało.

•Najczęściej podróżowali:

•- Szwedzi – 88%

•Finowie – 87%

•Holendrzy, Irlandczycy i mieszkańcy Luksemburga – 84%

•Niemcy, Brytyjczycy – 76%

•Najniższy poziom wyjazdów odnotowano w:

-Węgry – 45%

-Rumunia – 51%

-Portugalia – 52%

-Malta – 53%

-Bułgaria – 54%

-Łotwa – 56%

-Słowacja – 58%

•Wpływ wykształcenia na podróże:

-52% osób z wykształceniem podstawowym – nie podróżowało.

-18% osób z wykształceniem wyższym nie podróżowało.

•Wpływ miejsca zamieszkania:

- Częściej podróżują mieszkańcy miast niż wsi.

Cele i motywacje wyjazdów

•47% - głównym celem wyjazdu był wypoczynek wakacyjny, z tego 20% korzystało wypoczynku typu 3xS, natomiast 17% było uczestnikami turystyki kulturowej (zwiedzanie miast, wydarzenia kulturalne).

•Główne motywacje wyjazdów:

-Wypoczynek i rekreacja – 36%

-Słońce i plaża – 20%

-Odwiedziny u znajomych i krewnych – 16%

-Kultura i religia – 7%

-Kontakt z przyrodą – 6%

-Sport i zdrowie – po ok. 3%.

Wyjątki stanowią:

-Słowenia, Dania i Litwa – wśród 3 najważniejszych motywacji wymieniano zwiedzanie miast.

-Malta, Cypr i Austria – motywacje religijne ważniejsze niż korzystanie ze słońca i plaży.

•Tendencja do skracania wyjazdu urlopowego i uzupełniania go o krótsze wyjazdy kilka razy w roku.

•Wyjazdy wakacyjne:

-45% - jedna podróż,

-27% - dwie podróże,

-6% - więcej niż 5 podróży.

-Najczęściej podróżują mieszkańcy Finlandii i Szwecji – 28% i 22% mieszkańców obyło 4 lub więcej podróży wakacyjnych.

-W wakacjach trwających co najmniej dwa tygodnie uczestniczyło zaledwie 15% mieszkańców UE.

•Tendencja do skracania wyjazdu urlopowego i uzupełniania go o krótsze wyjazdy kilka razy w roku.

•Wyjazdy wakacyjne:

-45% - jedna podróż,

-27% - dwie podróże,

-6% - więcej niż 5 podróży.

-Najczęściej podróżują mieszkańcy Finlandii i Szwecji – 28% i 22% mieszkańców obyło 4 lub więcej podróży wakacyjnych.

-W wakacjach trwających co najmniej dwa tygodnie uczestniczyło zaledwie 15% mieszkańców UE.

Kierunki i okresy podróży

•Wyjazdy krajowe – 40%

•Wyjazdy zagraniczne – 60%

Wyjazdy zagraniczne:

•31% podróże w ramach Unii Europejskiej, najpopularniejsze :

-Hiszpania – 13%

-Włochy – 9%

-Francja – 7%

-Grecja – 5%

•Wśród krajów spoza UE:

-Turcja – 3%

-USA – 2%

-Chorwacja – 2%.

•Podróże krajowe są najpopularniejsze w:

-Grecja – 86%

-Bułgaria – 76%

-Hiszpania – 70%

-Polska – 67%

-Włochy – 63%

-Węgry – 62%

-Portugalia – 59%

-Francja 56%

•Mieszkańcy małych państw tj. Belgia, Irlandia, Luksemburg, Słowenia, Malta, Cypr rzadziej wybierają wypoczynek we własnym kraju.

•Dla mieszkańców Cypru najczęstszą destynacją jest Grecja – 46% wyjazdów wakacyjnych,

•Dla Słoweńców – Chorwacja – 41%

•Dla Irlandczyków – Hiszpania – 21%

•Dla mieszkańców Luksemburga i Belgii – Francja – odpowiednio 16% i 27%.

•Większość Europejczyków – 54% decyduje się na spędzenie wakacji w tradycyjnych destynacjach turystycznych, zaś ok. 28% nastawionych jest na wypoczynek w tzw. Wschodzących destynacjach turystycznych (mniej znanych)

•Europejczycy wyjeżdżają przede wszystkim w sezonie letnim, w lipcu – 24% lub w sierpniu – 27%.

•Bułgaria, Polska, Słowacja – 70% w okresie wakacji,

•Węgry – 64%

•Portugalia, Słowenia – 63%

•Grecja, Cypr – 61%

•Włochy, Litwa, Czechy, Rumunia, Hiszpania, Belgia, Francja i Holandia – 58 – 50 %

•Dania – 48%

•Luksemburg – 47%

•Estonia, Austria – 46%

•Niemcy – 44%

•Szwecja – 43%

•Malta – 42%

•Irlandia – 38%

•Wielka Brytania – 37%

•Finlandia, Łotwa – 30%

•W państwach poniżej 50% podróżowano przez cały rok, duży udział stanowią także podróże wakacyjne odbywane w czerwcu i wrześniu.

Sposób organizacji podróży

•56% wszystkich wyjazdów wakacyjnych w Europie jest organizowanych samodzielnie,

•16% - rezerwuje bilet lub zakwaterowanie przez biuro podróży,

•19% - wybiera pakiet turystyczny rezerwowany przez biuro (9%) lub przez Internet (10%)

•72% podróży krajowych jest organizowana samodzielnie.

Środki transportu

•47% - podróżowała samochodem

•37% - samolotem,

•7% - autobusem,

•6% - pociągiem,

•3% - statkiem.

•Samochodem podróżowali najczęściej mieszkańcy: Słowenii (68%), Portugalii, Bułgarii, Francji, Rumunii i Polski (60%) – w większości są to państwa, w których większość mieszkańców spędza urlop we własnym kraju.

•W krajach wyspiarskich Cypr, Malta, Irlandia częściej podróżowano samolotem.

Wydatki i koszty

•O wyborze oferty wakacyjnej decyduje w Europie przede wszystkim:

•Najlepszy stosunek wartości do ceny – 33% -gł. stare państwa UE

•Niskie ceny – 16% - gł. nowe państwa UE

•Bezpieczeństwo destynacji – 13%

•Jakość usług – 12%

•W 2008 r. 17% obywateli UE nie wyjechało na wakacje z powodów finansowych; najczęściej w:

-Portugalii – 66%

-Bułgarii – 63%

-Rumunii – 61%

-Na Węgrzech – 61%.

-Najrzadziej taki powód podawali mieszkańcy Luksemburga i Holandii – 12% i 16%.

Źródła informacji

•Najczęściej wybierane źródła informacji przy planowaniu podróży przez Europejczyków:

-57% opinie przyjaciół i znajomych

-38% źródła internetowe

-31% osobiste doświadczenia

-22% informacje uzyskane w biurze podróży

-14% broszury i foldery niekomercyjne narodowych i regionalnych organizacji turystycznych,

-12% przewodniki turystyczne

-9% prasa i media elektroniczne.

Najczęściej Internetem przy planowaniu podróży posługują się mieszkańcy Holandii (61%), Finlandii (56%) oraz Danii (53%).

Najmniej korzystają z tego źródła informacji mieszkańcy Węgier (23%, Rumuni i Bułgarii (po 25%).

Wybrane rynki turystyczne Europy

•NIEMCY

•Najważniejszy rynek turystyczny na świecie – generują rocznie ok. 75 mln podróży zagranicznych,

•Więcej mieszkańców Niemiec podróżuje w celach wypoczynkowych za granicę niż po własnym kraju.

•Najważniejsze kierunki podróży:

-Basen Morza Śródziemnego

-Austria

-Holandia

-Szwajcaria

•Dla Polski jest to największy rynek generujący największą liczbę turystów zagranicznych oraz ich wydatków.

•Cele podróży:

-Wakacje – ponad 70%

-Wizyty u znajomych i krewnych – 19%

-Turystyka biznesowa – 11%.

•WIELKA BRYTANIA

-Najbardziej dynamiczny rynek turystyki wyjazdowej w Europie

-Posiada największą liczbę niskokosztowych połączeń lotniczych, nawet z regionów mniej rozwiniętych i zamożnych w kierunku najpopularniejszych destynacji turystycznych.

-Ponad 60% Brytyjczyków wyjeżdża na wakacje w ramach Europy,

-Główne cele:

-Wakacje – ok. 70%

-Odwiedziny – 17%

-Podróże biznesowe – 13%

•ROSJA

•Jako rynek źródłowy odgrywa coraz większa rolę w Europie i na świecie.

•Turyści nastawieni są na zakupy w czasie podróży – największy na świecie procent zwrotu podatku przy zakupach w systemie TAX – FREE SHOPPING.

•Rosja zajmuje 3 miejsce po Japonii i USA pod względem wydatków na podróże i ma ok. 10% udział w skali światowej.

•Szczególnie duży wzrost liczby turystów z Rosji nastąpił w Turcji, Rosja stała się tam najważniejszym rynkiem turystycznym wypierając Niemcy.

Polityka turystyczna Unii Europejskiej

•Unia Europejska powstała z przekształcenia Wspólnot Europejskich (Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej wspólnoty Energii Atomowej), utworzonych na mocy Traktatu Paryskiego z 1951 r. oraz Traktatów Rzymskich z 1957 r.

•Początkowo Wspólnota Europejska miała 6 członków, następnie powiększyła się do 15, a następnie 25 i 27 członków.

•Od czasu wejścia w życie Traktatu z Maastricht w 1993 r. funkcjonuje pod nazwą Unia Europejska.

•Powołano ją jako organizacje, do której mogą przystąpić wszystkie państwa europejskie przestrzegające praw człowieka, respektujące zasady demokracji i rządzące się regułami gospodarki rynkowej.

•Największym osiągnięciem było stworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej.

Działania Unii Europejskiej mające wpływ na turystykę

1.Swobodny przepływ osób

•Oznacza prawo do nieograniczonego poruszania się i osiedlania obywateli państw członkowskich we wszystkich krajach UE.

•Zniesiono kontrole graniczne pomiędzy poszczególnymi państwami na podstawie realizacji Układu z Schengen z 1985 r. i Porozumienia Wykonawczego do niego z 1990 r., które utworzyły obszar bez wewnętrznych granic.

•Prawo do kontroli granicznych zachowały tylko Wielka Brytania i Irlandia.

•W ramach swobodnego przepływu osób istnieje możliwość podejmowania pracy w każdym z państw członkowskich – duże znaczenie dla przemysłu turystycznego zwłaszcza hoteli i restauracji, które często poszukują pracowników z granicą.

2. Ochrona konsumenta

•UE wychodzi z założenia że działania mające na celu tworzenie wspólnego rynku nie mogą odbywać się kosztem konsumenta – uchwalono programu ochrony konsumenta.

•W zakresie ochrony konsumentów usług turystycznych uchwalono następujące akty prawne:

-Dyrektywa Rady 90/314 EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. o podróżach turystycznych za cenę zryczałtowaną;

-Dyrektywa Rady 94/47/EWG z dnia 26 października 1994 r. o ochronie nabywców, w odniesieniu do niektórych aspektów umów o nabyciu prawa do korzystania z nieruchomości na zasadzie czasowego udziału (timesharing).

-Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków umów.

3. Polityka regionalna

•Większość funduszy na inwestycje związane z turystyka pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

•Podstawowe cele polityki regionalnej UE:

-Poprawa sytuacji w regionach upośledzonych czyli tradycyjnie zacofanych regionach peryferyjnych.

-Zapobieganie powstawaniu nowych przejawów zróżnicowania międzyregionalnego wynikającego bądź z procesów integracyjnych bądź z innego typu zmian strukturalnych w Europie i na świecie.

Międzynarodowy ruch turystyczny w Polsce

Dynamika uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych

• W 2010 r. 45% Polaków uczestniczyło w wyjazdach turystycznych, o 4% mniej niż w 2009 r.

• Rok 2008 – rekord uczestniczenia Polaków w wyjazdach zagranicznych – 17% tj. 6 mln osób

• Kryzys gospodarczy na świecie wpłynął bardziej na uczestnictwo Polaków w 2010 r. –

-5 mln osób wyjechało za granicę,

- 14,5 mln osób podróżowało po Polsce

Zagraniczne podróże Polaków

•W związku z wejściem Polski do strefy Schengen, od 22 grudnia 2007 roku Straż Graniczna zaprzestała rejestracji wyjazdowego i przyjazdowego ruchu na przejściach granicznych z Niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą

•Od 2008 roku ruch na przejściach granicznych szacowany jest w Instytucie Turystyki na podstawie badań prowadzonych osiem razy w roku.

•Ruch na granicy Unii Europejskiej, czyli na granicy Polski z Rosją, Białorusią i Ukrainą, w dalszym ciągu rejestruje Straż Graniczna.