1.1.2. Swoistość i odrębność andragogiki jako nauki
1. Andragogika jako nauka.
Andragogika jest nauką o teoriach kształcenia i wychowania dorastającej młodzieży oraz ludzi dorosłych, to nauka o kształceniu, samokształceniu, wychowaniu, samowychowaniu dorosłych.1
2. Interdyscyplinarność andragogiki.
Andragogika ma charakter interdyscyplinarny, ponieważ korzysta z dorobku metodycznego i teoretycznego innych nauk..
Andragogika korzysta przede wszystkich z dorobku nauk pedagogicznych. Można zauważyć związki z takimi dyscyplinami pedagogicznymi jak: pedagogika społeczna, pedagogika resocjalizacyjna, pedagogika sportowa, pedagogika lecznicza, pedagogika rekreacyjna, pedagogika porównawcza oraz historia myśli pedagogicznej.2
Znaczą podstawę dla andragogiki tworzą również takie nauki jak: filozofia, (szczególnie antropologia filozoficzna, ontologia czy etyk), psychologia, a w szczególności psychologia społeczna. Znaczący wpływ mają również nauki socjologiczne np. socjologia kultury, socjologia kultury i wychowania oraz nauki przyrodnicze i biomedyczne.
W mniejszym stopniu andragogika obecnie korzysta również z demografii, metodologii nauk, ekonomiką kształcenia czy politologią i ekologią.3
3. Przedmiot badań andragogiki.
Istotę przedmiotu zainteresowania andragogiki wyjaśnia bardzo jasno T. Wujek, który podkreśla, że „ przedmiotem andragogiki jest edukacja młodzieży pracującej i dorosłych rozumiana jako ogół procesów oświatowo- wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową”. 4
„ Przedmiotem jej badań są zarówno procesy planowego i celowego wychowania człowieka, jak i wpływy wychowawcze niezamierzone i żywiołowe”.5
Reasumując, można stwierdzić, że andragogika jako nauka bada wszystkie zjawiska i procesy wychowawcze, które dotyczą młodzieży pracującej i dorosłych.
4. Zadania andragogiki.
Według T. Wujka zadaniem andragogiki jako nauki jest:
- „szukanie odpowiedzi, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka;
- wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które zjawiska wywołują procesy wychowawcze, a które zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego;
- dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych;
- ustalanie celów i zasad edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego, opracowywanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniłyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian w osobowości jednostki”6
5. Funkcje andragogiki jako nauki.
•Funkcja utylitarna tj. formułowanie i upowszechnianie sposobów wsparcia rozwoju człowieka środkami edukacyjnymi
•Funkcja poznawcza rozwijanie oraz powielanie wiedzy oraz teorii kształcenia dorosłych
6. Geneza nazwy .
Nazwa andragogika pochodzi z języka greckiego ( aner. Dopeł. Andros- dzielny, dorosły i ago- prowadzę). Po raz pierwszy ową nazwę użył Alexander Kapp w latach 30 XIX wieku na określenie teorii kształcenia w wieku męskim. Adekwatność nazwy do przedmiotu badań podtrzymywał także Eugen Rosenstock w XX wieku.
W Polsce natomiast nazwę zaczęła używać już w latach międzywojennych Helena Radlińska na określenie teorii kształcenia dorosłych. Posługiwano się również takimi pojęciami jak: „ pedagogika dorosłych”, „ teoria oświaty dorosłych”, „ teoria oświaty i kultury dorosłych”.
Tematyka kształcenia i wychowywania dorosłych pojawiła się już w czasach starożytnych.
(Platon, Arystoteles). Rozwijano ją również w okresie renesansu m.in. przez Sz. Marycjusza
z Pilzna, w czasach nowożytnych przez J. A. Komeńskiego, J.A. Condorceta, a także w XIX (M.F.S. Grundtivig, K. Libelt, A.Cieszkowski, L. Krzywicki).
Andragogika jako nauka powstała dopiero w latach międzywojennych XX w., ponieważ właśnie wtedy wzrosła potrzeba organizacji i metodyki kształcenia dorosłych, zwiększyły się formy kształcenia dla dorosłych, ponieważ zaczęto wówczas doceniać możliwości uczenia się także osób dorosłych.
Światowe Stowarzyszenie Oświaty Dorosłych w Londynie (1918)
Światowa Konferencja Oświaty Dorosłych w Cambridge (1929).
Zanim andragogika uzyskała status odrębnej nauki na początku traktowano ją jako dział pedagogiki. W latach międzywojennych pojawiła się jednak myśl, aby andragogikę oddzielić od pedagogiki i nadać jej status nauki.
Intensywny rozwój andragogiki przypada na okres powojenny. Przykładem tego są badania i prace naukowe, czasopisma, stowarzyszenia krajowe, międzynarodowe i oświatowe, powiększająca się ilość badaczy w tej dziedzinie oraz liczne konferencje.
Wtedy też andragogika podzieliła się na wiele dyscyplin. 7
7. Andragogika dziś.
Andragogika dziś spotyka się z wieloma trudnościami jako nauka. Tej młodej nauce zarzuca się przede wszystkim małą ilość teorii, które mogłyby powstać na bazie wykonywanych badań. Zarzuca się, że andragogika jako nauka korzysta nadal w dużej mierze z dorobku teoretycznego innych nauk, posiada nie do końca sprecyzowany przedmiot badań. Wątpliwej kwestii podlega również niewyodrębniona jeszcze do tej pory specyfika metodologiczna andragogiki (wciąż brakuje badań typowo eksperymentalnych) czy mała ilość badaczy i zwolenników andragogiki jako nauki.
Jest także wielu zwolenników andragogiki jako nauki m.in. Mieczysław Malewski, który broni status naukowy tej dziedziny argumentując, że andragogika posiada bogate zaplecze teoretyczne, które odzwierciedlają zmieniającą się rzeczywistość. Zwraca uwagę, że andragogika ma charakter praktyczny tzn. że dokonywane diagnozy dzięki badaniom andragogicznym pozwalają na dokonywanie dalszych zmian społecznych, za pomocą ustalonych celów i środków.8
8. Swoistość i odrębność andragogiki.
Na odrębność i swoistość andragogiki jako nauki wskazuje fakt, że uczniem jest osoba dorosła, która posiada specyficzne cechy i zdolności takie jak: umiejętność realnego planowania życia, umiejętność uporczywego, wytrwałego i konsekwentnego działania, poczucie odpowiedzialności, samodzielności myślenia i działania człowieka dorosłego oraz zdolność do krytycyzmu oraz posiadane doświadczenie życiowe. 9
Bibliografia
T. Aleksander, Andragogika, Podręcznik akademicki., Kraków- Radom, 2009
L. Turos, Andragogika ogólna, Warszawa 1999
L. Turos, Wprowadzenie do andragogiki, Zarys teorii oświaty i wychowania dorosłych, Warszwa 1972,
T. Wujek, Andragogika- jej działy i związki z innymi dyscyplinami nauki [w:] Problemy i dylematy andragogiki, pod red. M. Marczuk, Lublin 1994
T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne [w:] Wprowadzenie do andragogiki, pod red. T. Wujek, Warszawa 1996
1 T. Aleksander, Andragogika, Podręcznik akademicki, Radom- Kraków 2009, s. 32
2 L. Turos, Wprowadzenie do andragogiki, Zarys teorii oświaty i wychowania dorosłych, Warszwa 1972,
s. 55- 56
3L. Turos, Andragogika ogólna, Warszawa 1999, s. 177
4 T. Wujek, Andragogika- jej działy i związki z innymi dyscyplinami nauki [w:] Problemy i dylematy andragogiki, pod red. M. Marczuk, Lublin 1994, s. 44
5 T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne [w:] Wprowadzenie do andragogiki, pod red. T. Wujek, Warszawa 1996, s. 397
6 T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne [w:] Wprowadzenie do andragogiki, pod red. T. Wujek, Warszawa 1996, s. 398
7 T. Aleksander, Andragogika, Podręcznik akademicki, Radom- Kraków 2009, s. 33- 35
8 T. Aleksander, Andragogika, Podręcznik akademicki, Radom- Kraków 2009, s. 38- 43
9 L. Turos, Wprowadzenie do andragogiki, Zarys teorii oświaty i wychowania dorosłych, Warszawa 1972,
s. 81- 83